De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 2

Tweede deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 450]

592 Aen den Ridder Huighens.

1 Mijn Heere,

2 Kaizar Rudolf vertoonende te zekeren tijde eenighe Chijmische² 3 werken, aen mijnen Neve P J Hóóft U Ed. gestr. bekent, zeid' 'er³ 4 bij, dat het van geen' aerdsche warmte gestooft was, maer zijn vuir⁴ 5 inde straelen der Zonne ontschindelt. Een merkwaerdigh staeltjen⁵ 6 van een overvlieghend vernuft, gelijk men dikwijls vindt bij lujden⁶ 7 van zijner leeste.⁷

Rarus enim sensus communis in illa⁸
Fortuna.

10 De goede vorst scheen te geloven, dat de róókelooze hemellichten, 11 de stof, daer zij den brandt in steeken, van gelijke zujverheit mae- 12 ken. Koopt ghij geen glas? zouden onze kinkels zeggen. Voor mij;¹² 13 ik ben van 't kaizarlijk gevoelen; door drift van eerzucht niet, maer¹³ 14 door ervaerenis, betuighende, dat de koortse Uwer Ed. gestr. van¹⁴ 15 hoogher hitte toegekomen, haeren oorspronklijken aerdt, den harte¹⁵ 16 ende geest heeft aengeblaezen, en daer in een' gloedt verwekt, die 17 met geen' damp oft smook altoos ontheldert is: 't en zij men voor¹⁷ 18 een wolxken onder die klaerheit rekenen wil, d'overvloet van lof¹⁸ 19 mijner penne gegeven: 't welk nochtans te vergeven staet ten¹⁹ 20 opzichte, dat

Pictoribus atque Poetis &c.²¹

22 Tesseltjen is noch dat ouwde even jonge zoetemelxhart, wel ge-²² 23 soorteert met mijn' lieve Leonoor, derwelke zij op eenen roemer tot 24 Zinspreuk toegewijdt heeft: Altijts vroo. Indien U Ed. gestr. zoo²⁴ 25 mildt van eergunst wort, als zich eens bij ons te komen ververssen, 26 zij zal 'er een' jeughd ujt zuighen. Wij zijn haer gezelschap quijt;²⁶ 27 maer zullen in geenen gebreke wezen van haer de veirsen toete-²⁷ 28 veirdighen ende ik veel min van eeuwelijk te blijven,²⁹

29 Mijn Heere,

30 UEd. gestr.

31 Verplichste ootmoedighste

32 dienaer

33 P C Hóóft.

31 Vanden H t Mujden

32 7 Aug. 1633.

2 Kaizar Rudolf: Rudolf II, 1552-1612, vgl. 14; chymische werken: chemische (alchimistische) werkingen, processen (proeven).

3 P.J. Hóóft: vgl. 15, 557.

4 het: (kan alleen slaan op werken): de stof in die processen betrokken?; zijn vuir: het vuur van die stof, de hitte ervan.

5 ontschindelt: ontstoken was (WNT ontschindelen 1958: ontvonken (trans.).

6 overvlieghend: hoog, buitengewoon (WNT overvliegen 2168: uitmuntend, voortreffelijk, buitengewoon). Vgl. 588 r. 29.

7 van zijner leeste: van zijn soort (WNT leest 1360; dit citaat).

8 Rarus...Fortuna: ‘Zeldzaam is immers 't gezond verstand in een zo hoog Vorstelijk ambt’. Iuvenalis 8,73-74) (Hooft maakt een tegenstelling tussen gezond verstand en overvlieghend vernuft, dat hier zoiets moet zijn als een vernuft dat zeer hoog reikt, maar gespeend is van nuchterheid, meer door de fantasie wordt geleid. Deze betekenisnuance niet in WNT).

12 Koopt...glas: (ongeveer): wat een onzin, dat kun je net denken, laat je niets wijsmaken. Vgl. WNT glas 40: verouderde uitdrukking, vaak gevolgd door: ik denk wel neen. Letterlijk: Koop je geen bril (om beter te zien)? Ik denk van niet (dat zie je zonder bril wel). De uitdrukking werd gebruikt na een ongerijmde bewering. Zie ook WNT koopen 5384 en Oudemans 156; kinkels: boerenpummels (het is een typische volksuitdrukking); Voor mij: Wat mij betreft.

13 't kaizarlijk gevoelen: de mening van de keizer; door...niet: niet doordat eerzucht mij drijft (nl. het met de keizer te houden).

14 door ervaerenis: door mijn ervaring, ondervinding; betuighende: die bewijst (hij weet dus door ondervinding wat er nu volgt; zo moet het gebeurd zijn, krachtens zijn ervaring van Huygens' lofdicht).

15 dat...aengeblaezen: dat de koorts (nl. de rijmkoorts) door een hoger gloed over u gekomen, haar oorspronkelijke aard (haar aard die zij aan haar hogere oorsprong heeft ontleend) aan uw hart en geest heeft meegedeeld.

17 met...is: door geen enkele (volstrekt geen) damp of rook van zijn helderheid beroofd is; voor...wil: als een wolkje temidden van die helderheid wil beschouwen.

18 d'overvloet...gegeven: (nl. in het franse lofdicht voor zijn Henrik de Gróte).

19 te...staet: moet vergeven worden; ten opzichte dat: in aanmerking genomen dat.

21 Pictoribus atque Poetis etc.: Horatius, ars 9-10: Pictoribus atque Poetis quidlibet audendi semper fuit aequa potestas. ‘Dat schilders en dichters altijd toekwam hetzelfde recht: wat hun lust, ook te wagen (m.a.w.: zij mogen alles wat zij willen)’.

22 dat...zoetemelxhart: dat oude, (altijd) even jonge gevoelige schepsel (woordspel oude, even jonge; zoetemelxhart: vgl. Hooft's brief aan Huygens 631 van 30 mei 1634: 't murwe hart van Tesseltjen); wel...met: goed passend bij, het goed kunnende vinden met; der welke: aan wie.

24 vroo: blij; zoo...ververssen: zo gul wordt met ons vererende gunst dat ge u eens bij ons komt ontspannen (bij ons nieuwe krachten komt opdoen) (constructie zoo mildt als zich enz. thans onmogelijk; er staat eigenlijk: een mildheid die het niveau bereikt van zich...ververssen).

26 zy...zuighen: ge zult er jong van worden (een nieuwe jeugd uit putten); Wij...quijt: Vgl. Huygens' brief 591 r. 21-22.

27 in...veirdighen: niet nalaten haar de verzen toe te sturen (Huygens had hierom verzocht in dezelfde brief, als zij afwezig mocht zijn) (van...veirdighen, nabep. bij gebreeke; van blijft thans onvertaald.)

29 ende...blijven: en ik zal (nog) veel minder in gebreke blijven eeuwig te blijven.

Minuut. UBA II C 11.883.
Hs. f^o 2^r v.e. ontv. brief, afgeknipt.