De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 2

Tweede deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 447]

591 Mijn Heere Mijn Heere Hooft, Baillieu van Goijland, Drost ende Castelein van Muijden &c

(Hooft: Haeghe 4 Ht Mujden. 6 Aug. 1633.)

1 Mijn Heer:

2 Mijn' sieckte en is soo doods-gelijck niet geweest, dat sij mijn ge-² 3 wisse tot voldoeningh van beloften en schulden geperst hebbe: 4 maer mijn lijden soo lijdelick, dat het in mij desen slagh van tijd-⁴ 5 verdrijf heeft geleden. Wel meer: het is met mij geleghen, als met⁵ 6 de booste menschen in eenen anderen sinn, die aen 't wel-doen niet⁶ 7 te krijgen en zijn, voor het haer qualick gae. Daer en is voortaen 8 niet, dat mij wat onbesigheits uijt mijn beroep kan bestellen, dan⁸ 9 ongesontheit: ende dit geluck, off ongeluck, slaet 'er bij, 'ten ware⁹ 10 ick met de scherpe bevelen vande doctoren tegens mijne genegent- 11 heden worstelde, dat mijn' Cortsen ijeder een stadigh Gedicht 12 souden wesen, ende ick niet suchten oft stenen dan in Rijm. Wel 13 moet de Poesije paries proximus binnen mij zijn, daer sij sich soo¹³ 14 sekerlick aenden brand van 'therte ontsteeckt. Hoe ondertuschen 15 sulcke dichten naerden roock smaken, moet ick de tonghe vanden¹⁵ 16 medelijdenden Leser bevolen laten. Vindt U.E. sulcken gheur in¹⁶ 17 'tghene hier neffens gaet, sij vergheve het de swackheden van een 18 man, diens tongh, in sulcke buijen, onwetende op vreemde talen¹⁸ 19 slaet, bijnaest als 't den besieckten gaet.¹⁹

20 Joff^re Crombalck, die ick altoos, neffens U.E. in hooghe achtinge 21 blijve houden, heeft mede niet vrij konnen gaen. In menigh jaer is²¹ 22 mij 'tgeluck niet gewerden van haer te sien. Soo tracht ickse te²² 23 hooren, is 't mogelick; en soeckse aende spraeck te brenghen, met²³ 24 een' opgeraepte vraeghe, diens voldoeningh mij min waerd is, dan²⁴ 25 haer antwoord. Soo sij noch binnen U.E. gesagh is, versoeck ick²⁵ 26 dats'er met kracht en aensien van beleefde redenen toe geporrt²⁶ 27 werde. Soo ickse te laet soecke, dat haer het papier, bij gelegentheit,²⁷ 28 te huijs moghe gaen. Niet veel meer en gedooghen mijn' swacke²⁸ 29 vingeren,

30 Mijn Heer, aen

31 U.E. ootmoedighe dien^r

32 CHuijgens

32 Inden Haghe. den 4^en Aug.

33 1633.

2 sieckte: Huygens was de 13e juli ziek in Den Haag teruggekeerd van de veldtocht; doodsgelijck: gelijk aan de dood, op de dood lijkend. Vgl. WNT dood 2865: doodsgelijk = gelijk aan een dode. Zeer ongewoon; citaat uit Cats: doods-gelijcke wangen: wangen als van een dode; hier dus anders: op de dood lijkend (niet in WNT); dat...hebbe: dat zij mijn geweten tot nakoming van beloften en kwijting van schulden zou hebben gedreven.

4 maer...lijdelick: maar mijn lijden is zo lijdelijk (dragelijk) geweest (woordspel!); desen...tijdverdrijf: dit soort tijdverdrijf (nl. het bijgaande franse gedicht op Hoofts Henrik de Gróte, W. II, 254).

5 geleden: toegelaten (voortzetting van het woordenspel); Wel meer: Veel sterker!; met...sinn: met de mensen met wie het in een andere (morele) zin het slechtst gesteld is (boos moet zowel op Huygens' toestand betrekking hebben als op die van de moreel slechte mensen; Huygens speelt met tweeërlei bet. van boos: ziek en slecht. Vgl. quaedt oogh = ziek oog, 949; ook quaed kan beide betekenissen (fysiek en moreel) hebben. Deze bet. van boos niet in WNT).

6 niet: niets.

8 wat...bestellen: een beetje vrije tijd (vrijaf) van mijn beroep kan verschaffen.

9 ongesontheit: (opzettelijk, parallel met onbesigheit; onbezigheid niet in WNT); slaet'er bij: komt erbij, gaat ermee gepaard; 'ten...Rijm: dat als ik niet tezamen met (gesteund door) de strenge bevelen van de dokters tegen mijn neigingen (verlangens, begeerten) in zou gaan, mijn koortsen elk een doorlopend gedicht zouden zijn, en ik niet zou zuchten of kreunen dan in rijm ('ten...worstelde proleptische bijw. bep. in dat...Rijm).

13 paries proximus: de naastbijzijnde wand (nl. aan mijn hart, de vuurhaard). Met toespeling op Horatius, Epistulae, 18,84 nam tua res agitur, paries cum proximus ardet, 't raakt toch uw eigen belang, als 't huis van uw buurman in brand staat; daer...ontsteeckt: aangezien zij zo zeker ontbrandt aan het vuur van het hart (het koortsvuur heeft daar zijn oorsprong) (daer = aangezien, komt in 17e eeuws nog zeer zelden voor. Het betekent gewoonlijk waar (lokaal) of terwijl (temporeel).

15 naer...smaecken: (vanwege dat branden!) (denigrerende uiting over eigen werk).

16 bevolen laten: overlaten.

18 onwetende: zonder dat hij (de tong) ervan weet, onwillekeurig; op...slaet: vreemde talen gaat spreken.

19 bijnaest: bijna net; besieckten: lijders aan vallende ziekte (vgl. WNT beziekt 2465; vooral: ziek door vallende ziekte (of melaatsheid) Kil. Comitialis (morbus comitialis = vallende ziekte) (Huygens schertst; hij stuurt met deze brief zijn Franse lofdicht (W. II, 254) waarin hij Hooft vergelijkt met Tacitus).

21 vrij...gaen: kunnen ontsnappen (zij krijgt dus ook een gedicht).

22 gewerden: te beurt gevallen; Soo: Derhalve.

23 aen...brengen: aan het praten te krijgen.

24 een opgeraepte vraeghe: een vlug bedachte, verzonnen vraag, ‘zo-maar-een-vraag’ (WNT oprapen 1109 zelf uitdenken, verzinnen), nl. de vraag of Vondel nog dicht ter ere van Oranje. Zie het gedicht aan Tesselschade in W. II, 254, aanvangend Slaet Vondelen noch vijer... Tesselschade heeft Huygens teruggeschreven, zie Hoofts brief aan haar van 14 aug.: ‘Mij is lief dat UE den swakken Huighens met een tooghjen inkts gelaeft hebt’. Ook deelde zij Huygens' vraag aan Vondel mee, die toen zijn Vredewensch aen Constantijn Huighens schreef (W.B., III, 392). Vgl. W. II, 254, noot 1); diens voldoeningh: welker beantwoording.

25 haer antwoord: nl. op de vraag aan háár gericht in de laatste 4 vss van zijn gedicht, vgl. W. II, 254; Soo...is: Als zij nog binnen uw zeggen valt (nog bij u is, zodat gij met haar spreken kunt) (WNT gezag 2156: uitspraak, oordeel, gezegde, woord (meestal gezeg) (Tesselscha logeerde sedert ongeveer 18 juli in Muiden. Vgl. 584 en 585. De tijd van de bijeenkomst in Muiden waarover Brosterhuyzen het heeft, was gesteld op het laatst van de week van 16-23 juli. Br. kwam op zondag 24 juli. Als Huygens het mogelijk acht dat Tesselscha er nòg is, is hij er ver naast.)

26 dat...werde: dat ze ertoe aangezet wordt (tot antwoord aan hem) met krachtige en uitgelezen vriendelijke woorden; kracht van beleefde redenen = krachtige, (maar) vriendelijke woorden; aensien van beleefde redenen = aanzienlijke, (goed gekozen, uitstekende, voortreffelijke) (en) vriendelijke woorden. WNT kracht van 52: grote hoeveelheid van, is ook mogelijk, maar ‘krachtig’ lijkt hier beter; aensien = voortreffelijkheid enz., vgl. aanzienlijk.

27 Soo...soecke: Als ze al weg is; dat...kome: laat dan het papier (met mijn gedicht voor haar) bij gelegenheid aan haar toekomen.

28 Niet...vingeren: Niet veel meer (dan wat ik nu schreef) laten mijn zwakke vingers toe aan uw enz.

[p. 448]

Huygens stuurt het Franse lofdicht Sur la vie de Henri le Grand de Mons^r Hooft Bailly de Goylant, Drossart et Chastellain de Muyden, waarom Hooft in 563 gevraagd heeft. - Hij doet bovendien een stap om de goede betrekkingen met Tesselschade weer aan te knopen.

[p. *19]

19 Nicolaes Hasselaer

[p. *20]

20 Willem de Groot

Origineel. UBL Pap. 2.