De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 1

Eerste deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 227]

71 Aen Sijn Excellentie
Om Isac Volkertsz: Cum socijs.

1 Doorluchtichste Hoochgebooren Vorst Genaedichste Heere.

2 Uwe Princ^ke Exc^ie goedt gedacht hebbende² 3 mij advijs af te voirderen op 't fajct inde bijgaende 4 req^e geroert gelieve te verstaen dat het selve is⁴ 5 toegecomen in deser manieren. Isac Volkertsz: soone 6 van eerlijcke ende (nae de Goeijsche geleghenheidt) wel-⁶ 7 vermoghene ouderen heeft, bij vervolch van veele jae-⁷ 8 ren, aen Aeltjen Roelofs jonghe dochter mede van Bla-⁸ 9 rikom tot meermaelen toesegging van trouwe verworven:⁹ 10 doch op conditie indien het haeren ouwderen soude ge- 11 lieven. Maer hier wierd luttel swaericheits te gemoet 12 gesien, dewijl haer suster sijn broeder alreede te man 13 hebbende, groote gelijckheit ende verbintenisse scheen 14 te wesen tusschen de vrienden aen wedersijden.

15 Quos inter medius venit furor.¹⁵

16 Ende sijn deselve nochtans, 'ck en weet waer door eerst¹⁶ 17 vanden anderen verwijdert wesende, gelijck het gaet 18 daer de verbittering inwickelt, wt het eene misver-¹⁸ 19 standt in 't ander en 't argher geraeckt. Soo, ende naedien de 20 saeck hier lange bleef haeperen hebben sij elckander wederom 21 vande onderlinghe verbintenis ontslaeghen. Des niettegen- 22 staende is de jongman een wijle daer nae, t zij door dranck oft²² 23 door quade aenlejding, oft door 't opwellen vande ouwde ge-²³ 24 neichtheden sulx te raede geworden dat hij met hulpe van 25 eenen Lambert Jansz. Verwer ende Willem Geurtsz: bejde 26 van geringer middelen ende sijne gebuirlujden heeft 27 bestaen sich meester te maecken vande persoon des voors 28 dochters wiens sinlijckhejdt nu over 't hoochste²⁸ 29 was; ende deselve tegens danck ende wille van haer²⁹ 30 ende haere maeghen, eerst ten hujse sijns vaeders, ende 31 's nachts daer aen ten lande van Goeijlandt wt gevoert.³¹ 32 Waer op gevolcht zijnde clachten van haere ouderen ende³² 33 achterdencken vande zijne, heeft hij eindtlijck; ter³³ 34 ernstigher aenhouden van dese oft haere boden, de ver- 35 voerde ten vierden daeghe, ongeschent (soo zij ver-

2 goedt gedacht hebbende: wie het behaagd heeft.

4 Uwe Princelijcke Excellentie gelieve te verstaen ... manieren: U.P.E. moge vernemen dat het feit zich op deze wijze heeft toegedragen; geroert: behandeld.

6 eerlijcke ... ouderen: fatsoenlijke en, naar Gooise verhoudingen, welgestelde ouders.

7 bij vervolch ... jaeren: vele jaren achtereen.

8 aen: van.

9 toesegging van trouwe: trouwbelofte.

15 Quos etc.: En tussen hen brak onenigheid uit. Vergilius, Aeneis 1 348.

16 eerst: het eerst.

18 daer ... inwickelt: waar de verbittering in doorvreet.

22 is sulx te raede geworden: is tot zulk een besluit gekomen (WNT raad 10).

23 aenlejding: invloed (WNT aanleiding 227); geneichtheden: genegenheid.

28 wiens ... was: wier genegenheid nu over het hoogtepunt heen was.

29 tegens ... haer: tegen de zin en de wil van haar.

31 daer aen: daarop.

32 clachten: (aan)klachten.

33 achterdencken: bezorgde bedenkingen; ter ... boden: op ernstig aanhouden van dezen of hun afgezanten.

[p. 228]

36 claert) wederom te hujs gelevert.

37 Oversulx tot Naerden door mij aen recht geeischt sijnde³⁷ 38 is aldaer gecondemneert in een boete van hondert 39 guldens ende sijne twee voornoemde medehulpers ijder in 40 half soo veele, boven de costen; mitsgaeders alle drie 41 te waeter en broode voor den tijdt van een maendt. 42 Alle de andere welcker in d'informatien vermaent wort⁴² 43 als haer met de saecke gemoejt hebbende sijn bij sche- 44 penen vrijgesproken; eenen Jan Kee wtgesejdt, wien⁴⁴ 45 maer een geldtboete van twee ponden Vlaemsch is op-⁴⁵ 46 gelejdt. Voorts sijn bij den drie supplianten de voor-⁴⁶ 47 seide vonnissen voldaen, sonder de lijflijcke straffe;⁴⁷ 48 nopende welcke zij versoeckende om t'overcomen, van⁴⁸ 49 mij, wiens instructie des niet en schijnt te gedoghen, 50 ten Hove gewesen zijn. Nu is niet te loochenen dat 51 het voorverhaelde bedrijf der supplianten een stuck zij⁵¹ 52 van groot bedencken en argherlijcker gevolghe, sonder 53 twijffel dees en swaerder straffe wel hebbende verdient. 54 Doch dewijl 't selve sijn oorspronck heeft, niet wt een 55 ongereghelt leven, als ick verstae dat noijt het sijne⁵⁵ 56 geweest is, maer wt een gemoedt verovert door weder-⁵⁶ 57 waerdighe bejegheninghen en tegenspoedt van vrijagie; 58 ende dat te dien insichte haere beclaeghers in grooten⁵⁸ 59 afgunst zijn bijde gemeente der plecke; soo kan ick⁵⁹ 60 niet anders gevoelen, als dat met applausie sal werden 61 vernomen de genaede, die Uw Pr^e Exc^ie mach gedacht 62 hebben henlieden te bewijsen. Ende dit wesende al 63 waermede ick haer in desen weet te dienen, bidde God 64 almachtich,

65 Doorluchtichste Hoochgebooren Vorst, Genaedichste Heere, 66 dat hem gelieve sijnen seghen altijts gestreckt te hou- 67 den over Uwe Pr^e Exc^ie wiens victorieuse handt ick 68 op 't ootmoedichste danckbaerlijck kusse, ende nijghe mij 69 met aller eerbiedicheit t'haerwaerts.

70 Vanden Hujse te Mujden

71 den 13^en Julij. a 1614.

72 Uwer Pr^e Exc^ies

73 Onderdaenste Getrouste

74 Dienaer

75 P C Hooft.

37 aen recht geeischt: gedagvaard.

42 welcker ... hebbende: die genoemd worden als mensen die bij de zaak betrokken zijn geweest.

44 wtgesejdt: uitgezonderd.

45 twee ponden Vlaemsch: twaalf gulden.

46 supplianten: smekelingen (om gratie).

47 sonder: behalve.

48 nopende ... gewesen zijn: omtrent welke zij, toen zij verzochten te composeren, door mij, daar mijn instructie dit (in dit geval) niet schijnt toe te laten, naar het Hof verwezen zijn (WNT overkomen 1798 2 a geeft wel overeenkomen, maar niet composeren).

51 bedrijf: daad; een stuck ... gevolghe: een zeer bedenkelijke daad met ergerlijke consequenties (WNT gevolg met deze uitdr.).

55 als ick ... geweest is: zoals hij, naar ik vernomen heb, nooit geleid heeft.

56 verovert: overweldigd; wederwaerdighe: vijandige.

58 te dien insichte: uit dien hoofde; haere beclaeghers: hun aanklagers.

59 afgunst: onwelwillende gezindheid (WNT Suppl. afgunst 530); in groten afgunst zijn: erg impopulair zijn.

[p. 229]

Hooft dient de Prins op diens bevel van advies bij een door Isack Volkertsz. c.s. ingediend verzoek om gratie, en motiveert dit door een verslag van de gebeurtenissen te geven. (Vgl. 58). Na de boeten te hebben betaald, hebben zij met Hooft willen composeren betreffende de gevangenisstraf, maar deze heeft hen op grond van zijn instructie naar het Hof verwezen. Hij voert nu verscheidene gronden aan die voor gratieverlening pleiten.

Minuut. uba II C II. 52.
T. de onderstreping r. 11-19 is van Hooft. Daarna volgt een open variant: eerste lezing: ‘Soo dat, ende naedien de saeck hier lange bleef haeperen, alhoewel haer suster reede met sijn broeder gehuwt was, de jongelieden elckander van de onderlinghe beloften weder hebben ontslaeghen.’ Tweede lezing: de tekst, r. 19 e.v.
N.B. een eerder, doorgehaald ontwerp van het begin staat op blz. 11 C II. 50.