Achilles en Polyxena

(1972)–P.C. Hooft– rechtenstatus



[D'Eerste handeling] D'Eerste handeling, Eerste wtcomen Achilles, Automedon Achilles Calchas Thestorijdes, als ghij u ghinct vermetenGa naar voetnoot1 Van Troijens ondergang der goden wil te weten,Ga naar voetnoot2 Haa, weijnich wist ghier van, als ghij voorsaijde, datGa naar voetnoot3 Wij negen Jaren langh voor de Troijaense stat 5[regelnummer] Toebrengen souden met verdriet en commer, maarGa naar voetnoot5 Verwinnen t' godloos volck int tiend' en laeste Jaer.Ga naar voetnoot6 Want was den val nabij van Troijas hooge wallen,Ga naar voetnoot7 Door wiens hant soude dien als door Achilles vallen?Ga naar voetnoot8 Calchas, waert ghij in het waerseggen soo geleert,
[pagina 39]
10[regelnummer] Ghij sout Achilles val hebben gepropheteert! Achilles val, seg ick, en door Achilles sterven Der Griecken onderganck en endelijck bederven!Ga naar voetnoot12 Tgemeene volck, die daechs met arbeijt sijn beswaert,Ga naar voetnoot13 Ontlast de nacht, die mij de grootste onrust baert.Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] De goden, moe gedanst, sijn lang te rust gegaen;Ga naar voetnoot15 Elck na sijn lust, behalven de verliefde Maen,Ga naar voetnoot16 Die, bleeck door groote Min, onmoghlijck te vercouwen,Ga naar voetnoot17 Stilswijgent truert met haer vergulde staetjoffrouwen.Ga naar voetnoot18 De Griexse princen slapen sonder achterdacht,Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] En stoute crijsluij, iae, een groot deel van de wacht.Ga naar voetnoot20 Achilles can alleen op bed noch bulster dueren;Ga naar voetnoot21 Achilles moet alleen daechs en des nachts besuerenGa naar voetnoot22 De groote cracht des Mins. Sijt ghij de selve man,Ga naar voetnoot23 Die corts Neptunus soon in enen slach verwan?Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Ghij, die nu gaet bij nacht t' troijaense velt duer wandelen,Ga naar voetnoot25 Niet eens te letten op de wacht en t' svijandts handelen,Ga naar voetnoot26 Niet om t' voornemen van haer hulpers te bespien,Ga naar voetnoot27
[pagina 40]
Gelijckt een Capijteijn betaemt staechs toe te sien,Ga naar voetnoot28 Waer Troijens muren swackst en lichts sijn om te crencken,Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] Maer om de schoonheijt van u, Juffrou, t' overdencken! Achilles, t' is een schant; ghij, die waert cortelingGa naar voetnoot31 Van Troijen meer ontsien dan enich ander ding;Ga naar voetnoot32 Die t'svijants bloedich heijr en Hector dede grouwe,Ga naar voetnoot33 Wijct die voor een, voor een, voor een Troijaense vrouwe? 35[regelnummer] Polyxena, k' heb noijt u broeders ijet geacht,Ga naar voetnoot35 Maer u manieren hooch sijn van een ander cracht,Ga naar voetnoot36 U teder schoonheijts glans, een oorspronck van mijn smerten, U edel hues gelaet, bespringt de hooge hertenGa naar voetnoot38 Gans op een ander wijs als t' mannelijck gewelt 40[regelnummer] Den stouten crijsluij doet in het bestoven velt.Ga naar voetnoot40 Lichamelijcke crijch, verwin van volck en rijcken,Ga naar voetnoot41 En d' oorloch vant gemoedt malcander niet gelijcken.Ga naar voetnoot42 Wie deet den Hercules oijt nutte wederstant?Ga naar voetnoot43 Omphale compt en neempt sijn wapens wt de hant,Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Die mette vrouwen const de spille draijen leerde,Ga naar voetnoot45 Die ganse rijcken corts het onderst boven keerde!Ga naar voetnoot46 Maer alst u wille was, Cupido, grote Ghodt, Dat ick oock werden most in uwe min versot,Ga naar voetnoot48
[pagina 41]
Hoe onderwerpt ghij niet aen sulcken vrou mijn sinnen,Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] Die 'ck sonder achterdeel der Griecken mochte minnen?Ga naar voetnoot50 Waerom maect ghij mij slaeff van mijne vijandin,Ga naar voetnoot51 Die mij so dootlijck haet als ick haer hertlijck min?Ga naar voetnoot52 In wat manier sal nu Achilles troost verwerven,Ga naar voetnoot53 Die, soo hijt niet en crijcht, moet troost-gebreckich sterven?Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Wat sal ick dan? Te hulp aen die van Troijen gaen?Ga naar voetnoot55 De Princen, die ick swoer, verlaten en verraen?Ga naar voetnoot56 Want hoe sal Pyramus sijn dochter kunnen geven Aen eenen, die hem staet na eer, nae lant, nae leven?Ga naar voetnoot58 De Goden jonnen ons wat beters. Hoe? daer sijnGa naar voetnoot59 60[regelnummer] Wel ander middelen, niet oneerlijck voor mijn.Ga naar voetnoot60 Automedon! Automedon Mijn heer. Achilles Terstont moet ghij gaen binnenGa naar voetnoot61 De stat den outsten soon van Priamus gaen vinnen.Ga naar voetnoot62 En segt hem wt mijn naem: Achilles wensch hem, dat Hij lang voorspoedich leeff tot welvaert van sijn stat.Ga naar voetnoot64 65[regelnummer] Daer nae verhaelt hem, wat ick om sijn suster lije.Ga naar voetnoot65 Indien hij in den noot mij daer mee wil verblijen,Ga naar voetnoot66
[pagina 42]
Ick sal de Griecken van het oorloch aff doen staen,Ga naar voetnoot67 De Princen en het volck altsaemen scheep doen gaen,Ga naar voetnoot68 En t' Argos tot haer vrou en clene kinders keeren,Ga naar voetnoot69 70[regelnummer] Die, t' sijn al negen iaer, haer wedercoompst begeren.Ga naar voetnoot70 Indien hij mij voldoet en laet mijn wens geschien,Ga naar voetnoot71 Op dees manier alleen is t' ongeluck te vlien,Ga naar voetnoot72 Dat Troijas hovardij van godt heeft te verwachten.Ga naar voetnoot73 U bootschap wel wilt doen, en ras te keren trachten.Ga naar voetnoot74 75[regelnummer] En brengt mij twijffelachtig antwoort in mijn tent.Ga naar voetnoot75 Automedon Ick gae terstont, mijn heer, daer ghij mij heenen sent. Tes wonder, dat d' aldergroothertichst capitaijnen,Ga naar voetnoot77 De mannelijckste mans, hun selven soo verkleijnen,Ga naar voetnoot78 Dat sij haer eel vernuft en overgrote geest,Ga naar voetnoot79 80[regelnummer] Die van een ijder wert verwondert en gevreest,Ga naar voetnoot80 Dick onderworpen aen een vrouwe slecht en teeder.Ga naar voetnoot81 Bryseis was het laetst, Polyxena' ist nu weder.Ga naar voetnoot82 De cloeckste jongeling, die nu het aertrijck draecht, Was slaeff van sijn slavin; nu is hijt van een maecht,Ga naar voetnoot84
[pagina 43]
85[regelnummer] Die hem voorseker met meer plagen wenscht beladenGa naar voetnoot85 Als Xanthus visschen heeft en t' bos van Ida blaeden.Ga naar voetnoot86 Het daecht te met en ick ben aen de mueren schier.Ga naar voetnoot87
1. Handeling. 2. Wtcomen Wacht op de Muer Wacht Wies daer? Automedon De Coning van Tessalijen sent mij hier,Ga naar voetnoot88 En moet mijn bootschap niet dan Hector selfs wtleggen.Ga naar voetnoot89 Wacht 90[regelnummer] Indien ghij wat vertoeft, men salt hem aen doen seggen.Ga naar voetnoot90 Automedon tot Hector op de muer. Automedon Grootmoedich Prins, die sijt u 'svaders rijck pijlaer,Ga naar voetnoot91 Sonder wiens rechter hant de stat lang t' onder waer, De soon van Thetis, die snel loopt al hadt hij wijecken,Ga naar voetnoot93 Die sent mij wt het heijr van de geleersde Griecken,Ga naar voetnoot94 95[regelnummer] En wenscht u, dat ghij lange leeft en tegelijck Geluckelijck beschermt u out toecomend Rijck.Ga naar voetnoot96
[pagina 44]
t' Sint dat u moeder laest de godt van Delos eerdeGa naar voetnoot97 Met kostel offerant, en Troijens heijl begeerde,Ga naar voetnoot98 En dat Polyxena met haer ten outaer quam,Ga naar voetnoot99 100[regelnummer] Ontstack den helt sijn hert met sulcken heten vlam,Ga naar voetnoot100 Dat lijeft tot jacht en crijch, dien hij te voren eerde,Ga naar voetnoot101 Altsaem in teeder lijefd' van dees Princes verkeerde.Ga naar voetnoot102 Al ander oeffening geslagen wt sijn sin, Doet niet dan maelen in sijn ongemeeten min,Ga naar voetnoot104 105[regelnummer] In welcke lijefd' hij wenscht genietend te volharden Tot dat vant lichaem sal sijn siel geschieden werden,Ga naar voetnoot106 Loont hem Polyxena maer met gelijcke brant.Ga naar voetnoot107 Nu staet het gans geluck van Troijen in u hant:Ga naar voetnoot108 Indien gh' Achilles niet van haer en gaet versteecken,Ga naar voetnoot109 110[regelnummer] Hij sal de griecken van de mueren op doen breecken; So blijft u vader out en broeders in haer loff,Ga naar voetnoot111 En achter 't tiende jaer salt edel rijcke hoffGa naar voetnoot112 Van Pryamus in fluer noch blijven en verblijen,Ga naar voetnoot113 Dat swaerlijck wert gedraeijcht van vele prophesijen.Ga naar voetnoot114
[pagina 45]
Hector 115[regelnummer] Ick wens den Mirmidoischen Prins groot van gemoetGa naar voetnoot115 Sijns lijffs genieting tot vergelding van sijn groet.Ga naar voetnoot116 Achilles ick beloof mijn suster te vereeren,Ga naar voetnoot117 Indien hij 't griexse heijr niet wil terug doen keeren, Maer levrent in ons macht en helpent selfs verslaen,Ga naar voetnoot119 120[regelnummer] Dat niemant over blijff diet mach vertrecken gaen,Ga naar voetnoot120 Dat Griecken nimmermeer dees aenslach en mach prijsen;Ga naar voetnoot121 Off Atreus neven selffs den wech ter hellen wijsen.Ga naar voetnoot122 Die doden met sijn hant, tot voorstant van ons saeck,Ga naar voetnoot123 En eeren troijen met een hooch verdiende wraeck. 125[regelnummer] Indien hij een voldoet van beyde dese dingen,Ga naar voetnoot125 Soo gaet hij alle die oijt troost van Lieffd ontfingenGa naar voetnoot126 Te boven in geluk, en crijcht mijn suster cuijs,Ga naar voetnoot127 Laomedons geslacht, vant out en edel huijsGa naar voetnoot128 Van Dardanus wt Jovis godlijck saet gesprooten.Ga naar voetnoot129 130[regelnummer] Aldus sij werden mach van hem alleen genooten,Ga naar voetnoot130 Maer op geen ander wijs wint hij dees teeder maecht. Dies tot sijn tente keert, en hem dit antwoort draecht.Ga naar voetnoot132 Gesproken hebbende gaet binnen Hector.
[pagina 46]
Automedon Spijtijge tijding sal dit voor Achilles wesen.Ga naar voetnoot133 De wont int t' hoge hert is so niet te genesen.Ga naar voetnoot134 135[regelnummer] Die nummer t' winnen socht dan ridderlijck, soud' hijGa naar voetnoot135 Sijn lust soecken te boeten door verraderij?Ga naar voetnoot136 Ick weet wel, dese smaet van Hector sal hem quellen. Ick sal hem niettemin het gansche stuck vertellen.Ga naar voetnoot138
1. Handeling. 3. Wtcomen Achilles Automedon, wat nieus? brengt ghij ons goet geluck? 140[regelnummer] Wat antwoort Hector? Hoe? vertelt mij t' ganse stuck! Automedon Hector, een oorsaeck meest van alder griecken schaden,Ga naar voetnoot141 Wil, dat ghijt leeger off de Princen sout verraden:Ga naar voetnoot142 Hun levren t' ganse heijr, en helpent moorden fel,Ga naar voetnoot143 Off senden met u hant d' Atrijden nae den hel.Ga naar voetnoot144 145[regelnummer] En doet ghij geen van beij, en slaat sijn eijsch geen acht, Ghij sult Polyxena tot uwen loon verwerven.Ga naar voetnoot146 Dan, doet ghij geen van beij, en slaat sijn eijsch geen acht,Ga naar voetnoot147 So set sijn suster vrij (seyt hij) wt u gedacht.Ga naar voetnoot148
[pagina 47]
Achilles Hoe nu verwaende Prins? de moedichts van de greeckenGa naar voetnoot149 150[regelnummer] Durfft ghij die van verraet (ô sot hovaert) aanspreecken?Ga naar voetnoot150 Verwaentheyt ongegront schaet niemant dan haer heer.Ga naar voetnoot151 Mijn ongemeten hert, dat niet en acht dan eer,Ga naar voetnoot152 Soud' die stellen ter neer, en laten sich verwinnenGa naar voetnoot153 Van Venus blinde kindt, en t' onversichtich minnen?Ga naar voetnoot154 155[regelnummer] In geen manier, al most ick derven schoon mijn vrow!Ga naar voetnoot155 Voor wellust gaet mijn eer, mijn eer hangt aen mijn trow.Ga naar voetnoot156 Dees hant (ick sweert de goôn) sal u ter hellen stueren,Ga naar voetnoot157 Dees hant (ick sweert de goôn) vernielen sal u mueren, Dees hant (ick sweert de goôn) sal binnen corten tijt 160[regelnummer] Gevancklijck leijden t' pandt, daer ghij dus trots mee sijt.Ga naar voetnoot160 Sijt ghij van godlijck saet, gelijck men gaet versieren,Ga naar voetnoot161 Die min dan menschlijck sijt, en meer gelijct de dieren,Ga naar voetnoot162 Van laech gemoedt, niet waert noch datment acht off eert?Ga naar voetnoot163 Hoement meer heusheyt doet, hoe dat het meer begeert.Ga naar voetnoot164 165[regelnummer] Een edel hooch gemoedt meer dan gemeensche sinnenGa naar voetnoot165
[pagina 48]
Laetet hem nummermeer in heusheyt overwinnen.Ga naar voetnoot166 O vreemde brant des Mins! so lichtlijck men wel spreectGa naar voetnoot167 Van u te bluschen wt, gelijcmen u onsteect, Maer swaer ist inder daet u wt het hert te scheijen.Ga naar voetnoot169 170[regelnummer] En t' swaerste dat ghij hebt in u ist lang verbeijen.Ga naar voetnoot170 O, die met u gesicht beschaemt de Sonne claer, Elck wr t' sint ick u sach dunct mij wel duijsent iaer.Ga naar voetnoot172 ô Venus! geeft mij raet in mijn verwarde sinnen.Ga naar voetnoot173 Verschoont indien ick sot laster de wijse minne!Ga naar voetnoot174 175[regelnummer] Jivoren aengesicht, soo ghoddelijck geteelt,Ga naar voetnoot175 Jae schoonder als het schoonst, dat schoonheijt sich voorbeelt,Ga naar voetnoot176 Alleen van godts geslacht, cieraet van onse tijen,Ga naar voetnoot177 Cupidoos hoochste roem, al Venus hoverdie!Ga naar voetnoot178 Achilles, wel, hoe nu? ist dit dat u betaempt? 180[regelnummer] Ghij droecht een vrouwen cleet, als ghij ter oorloch quaempt,Ga naar voetnoot180 Door uwe moeders vrees, dat ghij alhier zou blijven.Ga naar voetnoot181 Nu gh'lijckt ghij niet int cleet, maar int gemoedt de wijven.Ga naar voetnoot182 Tot noch toe hebdij dan int oorloch cloeck gewrochtGa naar voetnoot183 En menich strijtbaer helt gewapent omgebrocht, 185[regelnummer] Ontallick volck gedoot, en nae des crijchs manierenGa naar voetnoot185 Den hel van borgers, en van spijs versien de dieren.Ga naar voetnoot186
[pagina 49]
Tot noch toe hebdij dan meer nae t' verhart gevechtGa naar voetnoot187 Dan enich capiteijn winteeckens opgerecht.Ga naar voetnoot188 Tot noch toe dan u naem verseekert voor het stervenGa naar voetnoot189 190[regelnummer] Om met een sotternij dat alles te bederven? d' Onsterfflijckheyt ws naems, daer ghij so veel om leet, Met moeijt en arbeijt street, bestoven en besweet!Ga naar voetnoot192 Hoe sijdij dus verkeert? al t' beestelijck leijt bovenGa naar voetnoot193 En 't godlijck van u aert verwonnen en verschoven.Ga naar voetnoot194 195[regelnummer] Achilles naem, daer elck met sulck ontsich van sprect,Ga naar voetnoot195 Sal die nu werden met verraderij bevlect?Ga naar voetnoot196 Ick sweert: in geen manier, maer sal gaen openbarenGa naar voetnoot197 Hectors verwaentheijt sot, en 't ganse stuck verclarenGa naar voetnoot198 Aen Atreus neven beij, diet aldermeest gaet aen. 200[regelnummer] Soo valt de trotse stadt, en blijft mijn eere staen.
1. Handelingh. 4e Wtkomen Chooren Choor 1. O wonderlijcke strijt in ieuchdelijcke sinnen,Ga naar voetnoot201 Moeijlijck eergiericheijt, en sachte brant van minnen!Ga naar voetnoot202 Wie van u beijden hier de grootste sijn van cracht,Ga naar voetnoot203 Besloot noijt sterfflijck mensch wel vast in sijn gedacht.Ga naar voetnoot204
[pagina 50]
2. 205[regelnummer] Seer dickmaels windt de Min, en dicmael, ist niet wonder,Ga naar voetnoot205 Brengt d' eerst verwonnen eer weer sijn verwinner t' onder.Ga naar voetnoot206 De eer belooft een lust, daer niemandt aff en grijst,Ga naar voetnoot207 En t' geen de minnaer lieft, alleen de minnaer prijst.Ga naar voetnoot208 3. Dat al de werrelt prijst, can niet veel waerdich wesen.Ga naar voetnoot209 210[regelnummer] Meer dunct mijn t' geen dat een off twee prijst waert gepresen.Ga naar voetnoot210 Ghewoont bedriechter veel, en ander redens schijn.Ga naar voetnoot211 d' Oprechte oordelaers ter werrelt selsaem sijn.Ga naar voetnoot212 4. De Princen groots, waer in de volcken haer vertrouwen,Ga naar voetnoot213 Waer aen de werrelt hangt, altsaem aan d' eer haer houwen,Ga naar voetnoot214 215[regelnummer] En achten die veel meer dan al haer rijck en staet.Ga naar voetnoot215 Maer welcke Prins was noijt Cupidoos ondersaet?Ga naar voetnoot216 5. Gheluckich is hij dan, diet hem niet laet verdrietenGa naar voetnoot217 Te strijden voor sijn eer, en lijckwel mach genietenGa naar voetnoot218 De gave van de Min. Maer sijn geluck is quaet,Ga naar voetnoot219 220[regelnummer] Diet nodich is dat hijt een om t' ander laet.Ga naar voetnoot220
[pagina 51]

1. Handelinge. 5e. Wtcomen Menelaus. Agamemnon. Achilles. Menelaus Dattet Autumedon te kennen geeft, wel goet is,Ga naar voetnoot221 Hoe wel dat Thetis soon eerlijck en hooch van moet is.Ga naar voetnoot222 Want wie weet niet, wat dick de minne doet bestaen.Ga naar voetnoot223 Agamemnon Maeckt niettemin geensins hier van bij hem vermaen,Ga naar voetnoot224 225[regelnummer] Want twijfel van sijn trouw grootlijxs den Prins sou quellen.Ga naar voetnoot225 Achilles Daer sijn de broeders baij, ick gaet haer nu vertellen.Ga naar voetnoot226 Geluck ion u Jupijn en een lang levens tijt,Ga naar voetnoot227 Ghij, die vant griexse heijr veltheer gekozen sijt.Ga naar voetnoot228 De vreemde hoverdij en smadelijck begeeren,Ga naar voetnoot229 230[regelnummer] Dat Hector op mij doet, die doet mij tot u keeren.Ga naar voetnoot230 Menelaus Wat sotternij ist nu, daer in ons vijant dwaelt?Ga naar voetnoot231 Achilles De cracht van Venus kindt onnodich is verhaelt,Ga naar voetnoot232
[pagina 52]
Die hij gaet alle daechs in volck en Princen tonen: Hoe weijnich hij de goôn des hemels gaet verschonen,Ga naar voetnoot234 235[regelnummer] Hoe cleijn ontsich hij voor sijn eijgen moeder heeft.Ga naar voetnoot235 Der ghoden Coning selfs, voor wien het aartrijck beeft, Doorschiet hij, en gaet hem daer in niet meer beswaren,Ga naar voetnoot237 Off maiestaijts quetsuer gans geen misdaet en ware.Ga naar voetnoot238 Gheen wonder isset dan, soo de Peruicque blont,Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] T' welriekent haar, getoijt met een wtheemsen vont,Ga naar voetnoot240 Daer bij Polyxenaes snee wit en teder handen,Ga naar voetnoot241 Achilles sin en hert leyden in vaste banden,Ga naar voetnoot242 Ghelijck gh' altsaemen weet, want wijst mij doch den man,Ga naar voetnoot243 Diet t' heet verteerend vier bequaem verbergen can. 245[regelnummer] Door laste van dees Min, van wien ick ben gebonden,Ga naar voetnoot245 Heb ick Autumedon tot aen de stat gesondenGa naar voetnoot246 Met al eerbiedicheyt, en huesheyt onverdient,Ga naar voetnoot247 Ghelijck een Prins beleeft soud' senden aen sijn vrient,Ga naar voetnoot248 Om Hector wt mijn naem nae deese maecht te vragen.Ga naar voetnoot249 250[regelnummer] Den welcken soo hij sant, ick loofde Troijas plagenGa naar voetnoot250 Te weren van haer muer, en endigen den twist, Daer negen iaren in alreede sijn verquist.Ga naar voetnoot252 Maer wat doet Hector? hij, in plaets van te bekennenGa naar voetnoot253
[pagina 53]
De weldaet dieck hem doe, gaet mij den antwoort sennenGa naar voetnoot254 255[regelnummer] (Ick raes, ô grote schant!): Achilles moet verstaen,Ga naar voetnoot255 Dat hij de Princen, en sijn crijsluij sou verraen!Ga naar voetnoot256 Agamemnon Grootmoedich Coning, hoe? is Hector niet gesworenGa naar voetnoot257 Ons vijandt totter dootç gaet ghij u daer aen storen? Tracht nae een wreede wraeck; troost daer me t hooch gemoet;Ga naar voetnoot259 260[regelnummer] Wij sien, hoop ick, wel haest de stat onder de voet.Ga naar voetnoot260 Laet Hector dan alleen sijn suster u onthouwen.Ga naar voetnoot261 Menelaus Polyxena met al d' ander troijaense vrouwen Sal binnen corten tijt wel vallen in ons hant. Waer toe het smeecken dan, oft ruijmen slecht met schant?Ga naar voetnoot264 265[regelnummer] Laet u een weynich tijts veel liever niet verdrieten Dan t' geen ghij muecht met eer, met schande te genieten.Ga naar voetnoot266	voetnoot1 Thestorijdes: zoon van Thestor; nl. Calchas, de waarzegger in het Griekse leger voor Troje; als: toen; u ghinct vermeten: durfde beweren voetnoot2 van: met betrekking tot voetnoot3 ghier: gij er; als: toen; voorsaijde: voorspelde voetnoot5 Toebrengen: doorbrengen voetnoot6 Verwinnen: overwinnen voetnoot7 was nabij: zou nabij zijn voetnoot8 ‘dien’ verwijst naar ‘wallen’; Achilles: Achilles' hand voetnoot12 endelijck bederven: beslissende dood voetnoot13 Tgemeene volck: het gewone volk; ‘sijn’ correspondeert met het enkelvoudige ‘volck’. Geen overeenstemming in getal tussen onderwerp en gezegde vindt men vaak in het geval dat het onderwerp een collectivum is (Stoett, Syntaxis, par. 205). Dus: dat overdag met arbeid is belast. voetnoot14 baert: te voorschijn brengt voetnoot15 Naar renaissancistische opvattingen konden de goden dansen. In de klassieke oudheid was dit niet mogelijk. In de Stoïcijnse zienswijze werden hemellichamen - zo ook hier - vereenzelvigd met goden. voetnoot16 na: naar; De Maan was verliefd geraakt op Endymion. voetnoot17 te vercouwen: koel te maken voetnoot18 vergulde staetjoffrouwen: sterren voetnoot19 princen: vorsten; sonder achterdacht: onbekommerd voetnoot20 stoute crijsluij: dappere soldaten voetnoot21 bulster: strozak; dueren: het uithouden voetnoot22 alleen: eenzaam voetnoot23 de selve: dezelfde voetnoot24 verwan: versloeg; corts: kortelings; Neptunus soon: nl. Cycnus. Deze kwam in het begin van de Trojaanse oorlog om het leven. Als Achilles spreekt is de strijd reeds negen jaar oud (zie vs. 70), vandaar dat ‘corts’ hier merkwaardig is. voetnoot25 t' troijaense velt: de vlakte voor Troje voetnoot26 Niet eens te letten: niet eens om te letten voetnoot27 haer: hun; hulpers: de Aziatische hulptroepen van de Trojanen voetnoot28 Gelijckt: gelijk het; capijteijn: bevelhebber; staechs: voortdurend voetnoot29 swackst en lichts sijn om te crencken: het zwakst en gemakkelijkst om te beschadigen voetnoot31 waert: werd voetnoot32 Van: door; ontsien: gevreesd; enich ander ding: iets anders voetnoot33 t'svijants: des vijands; dede grouw: afschrok, tot gruwel was voetnoot35 Versta: Polyxena, ik heb nooit enige achting voor uw broers gehad voetnoot36 u manieren hooch: uw voorname houding voetnoot38 hues: hoofs; bespringt de hooge herten: valt de edele harten aan voetnoot40 stouten crijsluij: dappere soldaten; in het bestoven velt: op het slagveld voetnoot41 verwin: het overwinnen voetnoot42 malcander niet gelijcken: lijken niet op elkaar voetnoot43 den Hercules: Hercules; nutte: nuttige voetnoot44 Hercules was de slaaf van Omphale, de koningin van Lydië. Hij bediende voor haar het spinnewiel alsof hij een vrouw was. voetnoot45 ‘die’ is het relativum bij ‘hant’ in vs. 44 (dit geldt ook voor ‘die’ in vs. 46); mette: met de; const: kunst; spille: weefklos aan het spinnewiel voetnoot46 corts: in korte tijd voetnoot48 Versta: dat ik ook verdwaasd moest worden in de door u veroorzaakte liefde. voetnoot49 Hoe: waarom voetnoot50 achterdeel der Griecken: nadeel voor de Grieken; mochte minnen: zou kunnen beminnen voetnoot51 Ghij: Cupido (zie vs. 47) voetnoot52 hertlijck: met hart en ziel voetnoot53 In wat manier: hoe; sal: moet voetnoot54 die: nl. Achilles; hijt: hij het (nl. de troost); troost-gebreckich: troosteloos voetnoot55 sal: moet; die van Troijen: de Trojanen voetnoot56 Prinsen: vorsten; die ick swoer: wie ik trouw zwoer voetnoot58 die hem staet na: die het gemunt heeft op zijn... voetnoot59 jonnen: mogen gunnen voetnoot60 oneerlijck: onterend voetnoot61 gaen binnen: binnentreden voetnoot62 den outsten soon etc.: om de oudste zoon van Priamus op te gaan zoeken. voetnoot64 leeft: moge leven voetnoot65 wat ick.... lije: welk verdriet ik lijd voetnoot66 daer mee: met Polyxena voetnoot67 Versta: ik zal de Grieken op doen houden met de oorlog voetnoot68 Princen: vorsten voetnoot69 haer: hun; keeren: doen terugkeren voetnoot70 t' sijn al: reeds gedurende; haer wedercoompst begeren: verlangen naar hun terugkomst voetnoot71 voldoet: genoegdoening geeft voetnoot72 vlien: ontwijken voetnoot73 ‘godt’ staat vreemd, omdat het enkelvoud een christelijke achtergrond suggereert. Beter is ‘de goden’. voetnoot74 Versta: Doe uw boodschap goed en tracht snel terug te zijn. voetnoot75 twijffelachtig antwoort: het (nu nog) onzekere antwoord voetnoot77 Tes wonder: het is vreemd. (De volgende woorden moeten als een terzijde worden opgevat. Automedon spreekt voor zich heen, als hij op weg gaat naar het kampement der Grieken. De muur van Troje blijft een deel van het decor) voetnoot78 mans: mannen; hun selven: zichzelf; verkleijnen: kleineren voetnoot79 eel: edel; vernuft: verstand voetnoot80 van: door; wert: wordt; verwondert: bewonderd voetnoot81 Dick: vaak; slecht: simpele voetnoot82 Briseïs was de geliefde slavin van Achilles. Agamemnon ontnam haar aan Achilles. Om die reden ontstond een hevige twist tussen beide mannen. voetnoot84 hijt: hij het voetnoot85 beladen: te beladen voetnoot86 Xanthus: rivier bij Troje; Ida: berg bij Troje voetnoot87 het daecht te met: het wordt weldra dag; schier: aanstonds voetnoot88 wies: wie is voetnoot89 Overspannen samentrekking (zie Stoett, Syntaxis, par. 5g); selfs: zelf voetnoot90 vertoeft: wacht; aen doen seggen: bekend maken voetnoot91 Grootmoedich Prins: edelmoedige vorst; u 'svaders rijck pilaer: een steunpilaar van het rijk van uw vader voetnoot93 die snel loopt al hadt hij wijecken: die snel loopt alsof hij vleugels had. Achilles werd vaak ‘de snelvoetige’ genoemd. voetnoot94 geleersde: gelaarsde voetnoot96 geluckelijck: voorspoedig; u out toecomend Rijck: het u van ouds (op grond van traditie) toekomend rijk voetnoot97 t' Sint dat: sedert; de godt van Delos: Apollo voetnoot98 kostel: kostelijke; begeerde: verlangde voetnoot99 dat = t' sint dat: sedert; ten outaer: naar het altaar voetnoot100 den helt sijn hert: het hart van de held voetnoot101 crijch: strijd voetnoot102 Altsaem: gezamenlijk; van: voor voetnoot104 Doet niet: doet hij niets; maelen: mijmeren; ongemeeten: oneindige; min: liefde voetnoot106 geschieden werden: gescheiden worden voetnoot107 Versta: Mits Polyxena hem met gelijk liefdesvuur beloont voetnoot108 staet in: bestaat in voetnoot109 gaet versteecken: verstoken laat blijven voetnoot111 blijft: blijven; in haer loff: in hun eer voetnoot112 achter: na; salt: zal het; edel rijcke hoff: edele en machtige hof voetnoot113 fleur: bloei; verblijven: verheugd zijn voetnoot114 swaerlijck: met kracht; wert: wordt; gedraeijcht: bedreigd; van: door; prophesijen: in de verzen 705 v.v. wordt gewag gemaakt van een droom, die Hecuba gehad heeft. Het wordt echter niet duidelijk, hoe Automedon hiervan op de hoogte gekomen kan zijn. voetnoot115 den Mirmidoischen Prins: Achilles, koning der Myrmidonen (een Thessalische volksstam, die ook naar Troje vertrokken was); groot van gemoet: edelmoedig voetnoot116 sijns lijffs ghenieting: het genot van zijn leven voetnoot117 te vereeren: ten geschenke te geven voetnoot119 levrent in: het overleveren aan; helpent: het helpen; selfs: zelf voetnoot120 dat: opdat; blijff: blijve; diet mach vertrecken gaen: die het kan vertellen voetnoot121 dat: zodat; Griecken: Griekenland; nimmermeer en: nooit; mach: kan voetnoot122 Hier geeft Hector de tweede mogelijkheid (zie ook vs. 142). Versta: of indien hij de Atriden zelf de weg naar de hel (zie vs. 118) wil wijzen. Agamemnon en Menelaus worden meestal beschouwd als de zoons van Atreus. Soms ook als ‘neven’ = kleinzoons (zie ook vs. 226). voetnoot123 voorstant: steun voetnoot125 voldoet: volbrengt voetnoot126 So: dan; van: door voetnoot127 mijn suster cuijs: mijn kuise zuster voetnoot128 geslacht: nazaat voetnoot129 Jovis: Jupiters voetnoot130 Versta: Op die manier alleen kan zij door hem worden genoten voetnoot132 dies: derhalve; draecht: brengt voetnoot133 Spijtijge tijding: 'n krenkend bericht voetnoot134 hoge hert: trotse hart voetnoot135 Versta: Die nimmer trachtte te winnen dan op een ridderlijke wijze, zoals het een ridder betaamt voetnoot136 soecken te boeten: trachten te bevredigen voetnoot138 sal: moet; het gansche stuck: de hele zaak voetnoot141 een oorsaeck meest: de voornaamste oorzaak voetnoot142 ghijt: gij het; Princen: vorsten voetnoot143 hun: de Trojanen; levren: overleveren; helpent moorden fel: het meedogenloos helpen vermoorden voetnoot144 u: uw; nae: naar voetnoot146 tot uwen loon: als uw beloning voetnoot147 dan: maar voetnoot148 vrij: gerust voetnoot149 Achilles spreekt tot Hector, die niet aanwezig is voetnoot150 ô sot hovaert: o krankzinnige overmoed; die: de moedigste der Grieken wordt hier bedoeld; van... aanspreecken: met... lastig vallen voetnoot151 Verwaentheyt: vermetelheid; haer heer: hem, die haar (de vermetelheid) bezit voetnoot152 mijn ongemeten hert: mijn verheven gezindheid; niet en acht: nergens acht op slaat voetnoot153 Versta: Zou dat (hart) de eer verlagen en zich laten overmeesteren voetnoot154 Van: door; Venus blinde kindt: Cupido; blinde: dwaze; onversichtich: onvoorzichtig voetnoot155 most: moest; derven: missen; al... schoon: al... ook voetnoot156 Versta: boven wellust gaat mijn eer, mijn eer is afhankelijk van mijn trouw (nl. aan de Atriden). voetnoot157 Deze regel ontbreekt in het handschrift en is hier afgedrukt naar de eerste druk; ick sweert de goôn: ik zweer het bij de goden voetnoot160 t' pandt: nl. Polyxena; daer ghij trots mee sijt: op grond waarvan gij hoogmoedig bent voetnoot161 gaet versieren: verzint voetnoot162 min: minder voetnoot163 Van laech gemoedt: onedel voetnoot164 Versta: hoe meer men het gemoed blijken van heusheid geeft, des te meer begeert het voetnoot165 gemeensche: gewone voetnoot166 Laetet: laat; hem: zich; nummermeer: nooit voetnoot167 lichtlijck: lichtvaardig voetnoot169 scheijen: verwijderen voetnoot170 ist lang verbeijen; is het lange wachten voetnoot172 t' sint: sedert voetnoot173 verwarde sinnen: verward gemoed voetnoot174 Verschoont: verontschuldig voetnoot175 geteelt: voortgebracht voetnoot176 sich voorbeelt: zich afspiegelt voetnoot177 Alleen van godts geslacht: uitsluitend van goddelijke afkomst voetnoot178 Al Venus hoverdie: in elk opzicht Venus' trots voetnoot180 als: toen; Achilles' moeder trachtte haar zoon aan de strijd tegen Troje te onttrekken door hem als meisje verkleed te verbergen. Dit vanwege een orakelspreuk, die Achilles' vroege dood voorspelde (zie ook vs. 1426 v.v.). voetnoot181 door: vanwege; uwe moeders vrees: de vrees van uw moeder; blijven: sterven voetnoot182 wijven: vrouwen voetnoot183 cloeck gewrocht: dappere daden verricht voetnoot185 Volck: ontelbare soldaten (zie ook vs. 145); nae des crijchs manieren: naar de aard van de oorlog voetnoot186 Versta: Achilles heeft de onderwereld van zielen voorzien en de wilde dieren van aas. voetnoot187 verhart: hard voetnoot188 winteeckens: trofeeën voetnoot189 verseeckert voor het sterven: onsterfelijk gemaakt voetnoot192 Met moeijt en arbeijt street: met pijn en moeite om streed; bestoven: stoffig voetnoot193 sijdij dus verkeert: ben je zo veranderd; beestelijck: dierlijk voetnoot194 verwonnen: overmeesterd; verschoven: verworpen voetnoot195 ontsich: ontzag voetnoot196 werden: worden voetnoot197 sweert: zweer het; in geen manier: geenszins; maer (ick) sal etc. voetnoot198 verwaentheijt sot: dwaze trots; 't ganse stuck verclaren: de hele zaak uiteenzetten voetnoot201 ieuchdelijcke sinnen: het jeugdig gemoed voetnoot202 moeijlijck; lastige; eergiericheijt: eerzucht; sachte brant van minnen: aangenaam liefdesvuur voetnoot203 sijn: is voetnoot204 Versta: dat heeft nooit een sterveling nauwkeurig voor zichzelf bepaald voetnoot205 dickmaels: dikwijls; wonder: wonderbaarlijk voetnoot206 verwonnen: overwonnen; verwinner: overwinnaar voetnoot207 daer niemandt aff en grijst: waar niemand een afschuw van heeft voetnoot208 En: maar voetnoot209 dat: wat; al de werrelt: heel de wereld = iedereen; waerdich: waard voetnoot210 waert gepresen: waardig geprezen te worden voetnoot211 Ghewoont: gewoonte; en ander redens schijn: en anderen door de schijn van verstand voetnoot212 Oprechte: eerlijke, betrouwbare voetnoot213 Princen: vorsten; waer in de volcken haer vertrouwen: in wie de volkeren vertrouwen stellen voetnoot214 Versta: Van wie de wereld afhankelijk is, houden zich tezamen aan de eer voetnoot215 haer: hun; rijck en staet: rijkdom en aanzien voetnoot216 ondersaet: ondergeschikte voetnoot217 diet: die het; hem: zich; verdrieten: tegenstaan voetnoot218 en: maar; lijckwel: evenwel; mach: kan voetnoot219 quaet: slecht voetnoot220 diet: voor wie het; hijt: hij het voetnoot221 Autumedon = Automedon voetnoot222 hooch van moet: fier voetnoot223 dick: vaak; bestaan: ondernemen voetnoot224 vermaen: een verwijt voetnoot225 van: aan voetnoot226 de broeders baij: de beide broers; gaet: ga het; haer: hun voetnoot227 ion: gunne; Jupijn: Jupiter; een lang levens tijt: een tijd van een lang leven voetnoot228 van: door; heijr: leger; veltheer gekozen sijt: tot veldheer gekozen bent voetnoot229 vremde: ongehoorde; smadelijck begeeren: het smadelijk beroep voetnoot230 keeren: wenden voetnoot231 wat sotternij: welke dwaasheid; ist: is het; daer in: waarin voetnoot232 Venus kindt: Cupido; onnodich is verhaelt: is onnodig in herinnering te brengen voetnoot234 gaet verschonen: ontziet voetnoot235 cleijn ontsich: gering ontzag voetnoot237 gaet hem daer in niet meer beswaren: vindt daar even weinig bezwaar in voetnoot238 Off: dan of; quetsuer: schennis voetnoot239 de Peruicque blont: het blonde haar voetnoot240 een wtheemsen vont: de hoofd- of haarband, die karakteristiek was voor de Aziaten, de mitra. voetnoot241 snee wit: sneeuwwitte voetnoot242 sin en hert: verstand en hart voetnoot243 doch: toch voetnoot245 door laste van: vanwege de last van; van wien: door welke voetnoot246 Autumedon = Automedon voetnoot247 Versta: met al de eerbied en onverdiende hoofsheid voetnoot248 een Prins beleeft: een welwillend vorst voetnoot249 nae: naar voetnoot250 Den welcken soo hij sant: als hij haar zond; ick loofde: beloofde ik voetnoot252 daer in: waarmee voetnoot253 bekennen: erkennen voetnoot254 De weldaet dieck' hem doe: de gunst die ik hem bewijs; gaet sennen: stuurt, zendt voetnoot255 verstaen: horen voetnoot256 Princen: vorsten; sijn crijsluij: zijn (Achilles') soldaten; sou: zou moeten voetnoot257 grootmoedich: edelmoedige; hoe?: wat nu?; gesworen ons vijandt totter doot: onze gezworen doodsvijand voetnoot259 Tracht: streef; nae: naar; me: mee; hooch: edel voetnoot260 wel haest: zeer snel; onder de voet: onderworpen voetnoot261 alleen: slechts voetnoot264 oft ruijmen: het veld ruimen; slecht: gemakkelijk voetnoot266 Versta: Dan met schande te genieten, hetgeen gij zou kunnen genieten met eer

Vorige Volgende

Achilles en Polyxena

[D'Eerste handeling]

D'Eerste handeling, Eerste wtcomen

1. Handeling. 2. Wtcomen

1. Handeling. 3. Wtcomen

1. Handelingh. 4e Wtkomen

1. Handelinge. 5e. Wtcomen

Over het gehele werk

auteurs

organisaties