Dapes inemptae of De Moufe-schans, dat is de soeticheyt des buyten-levens vergheselschapt met de boucken
(1621)–Petrus Hondius–
Auteursrechtvrij
[pagina 488]
| |
aen
| |
[pagina 489]
| |
Wanneermen al te vele snijt,
En sonder mes te wetten,
Het wort zijn beste snede quijt;
Men moet de strael versetten:
En als de hersens, en het hooft,
Van al te veel te blocken,
Zijn lange van haer rust berooft,
Men moet den geest verlocken,
En met haer somtijts spele gaen.
De bijl sal beter snijden,
Wanneerse van het werck gedaen
Geslepen wort by tijden.
En waerom ist dan, lieve Broer,
Dat altijts onse bogen
Gespannen blijven aen het snoer,
Dan om niet lang te doogen?
De riete, dapper moe en mat
In haer melancholie,
Blijft altijts treden eenen pat,
Gebochten op een zije;
Het lichaem sleept den moeden geest,
In duygen schier vervallen,
Dewijl het noch den bestaen keest
Behouden moest van allen
Comt, lieve Broer, t'is al te seer
Gebleven by de boucken:
Comt, set u hier wat by my neer,
Om u vermaeck te soucken:
En soot u emmers niet en magh,
Niet meer als my gebueren,
Te comen over al den dagh,
Ten minsten twee drie uren;
Ick hebbe voor ons goeden raet
Ten lesten eens gevonden,
Die trouwelicken ons ter baet
Can comen t'aller stonden;
| |
[pagina 490]
| |
Ick sal u senden overweer
Ons heele Moufe-schanse,
En ons quartier heel op en neer.
Het is de beste kanse
Om niet veel over weer te gaen,
En altijts bey te samen
In een quartier en hof te staen,
Als of wy by een quamen.
Ons Moufe-schanse sal by u
Te Vlissinge daer comen;
En rechtevoort so heeftse nu
V huys reets ingenomen,
Om u van desen Morgenstont
Wat vrouger op te wecken,
En voor u nuchterige mont
Het ombijt uyt te recken;
Naer dat wy eerst ons beyden hier,
Wat appetijt vergaren,
Soo rasch de Son in 't oost quartier
Haer hooft gaet openbaren;
Gaen in het lant, of lanckst de zee
Een open luchtjen halen:
Daer wy gerust, alleen ons twee,
Malcander gaen verhalen,
Hoe nu ter tijt noch alderbest
Staegh hebben, als voor desen,
De stoutste Wesels uyt het nest
De eyers uytgelesen,
En hoe de werelt t'aller tijt
Gaet haer gewoone gangen;
Die Vogelaer noch visscher lijt,
Dan die haer laten vangen,
Die blindelingen wert geleyt,
En altijts wert bedrogen,
En altijts zijn bedrieger vleyt,
En streelt hem voor zijn oogen.
| |
[pagina 491]
| |
Of, lieve Broeder, soo 't u lust,
En schept u welbehagen,
Te sitten op den dijck gerust,
Om eenich wilt te jagen;
Wy hebben anders niet te doen,
Dan stil te blijven sitten;
De hase sal haer selfs op doen,
Om haer te laeten kitten.
Wanneer den appetijt vergaert,
Met lust ontbijten connen,
Ick sal ons geven ongespaert
Pottagien hier gewonnen;
Sodanig als het u gelieft,
Van vruchten of van cruyden,
Daer alderbest ghy my gerieft
Ten goen sult t'onbijt duyden.
Wanneer naer onsen appetijt
Ons sopken is ontbeten:
Een ure twee drie onsen tijt
Gaen op een nieuw vergeten,
Om hooch in d'Vniversiteyt,
Daer al de wijse lieden
Elck ons zijn lesse vooren leyt,
En gaet met lust aenbieden
Al wat hy heel zijn leven lanck
Geleert heeft en gelesen,
Om naer zijn doot met grooten danck
Ons Proffessoors te wesen.
Dit zijn de meesters weert en dier
In mijn Academie,
Daer ick my licht ter Neusen hier
Het jaer door me gelije.
Al wat ick vrage weten sy,
En seggen 't overweten.
Noyt straffen of beschamen my,
Al heb ick 't weer vergeten.
| |
[pagina 492]
| |
Ick gae t'haer weer van vooren aen
Soo dickwils ondervraghen,
Tot dat een yder uyt den quaen
My helpt naer mijn behaghen.
In haere lessen nemmermeer
En weet ick tijt verlooren;
En altijts keer ick wijser weer,
Veel dan ick was te vooren.
Als comt ghy om te spelen hier,
Het sal u leven wesen,
Jacobe, swinters by die vier
Een uuer vijf ses te lesen;
En somers in den morghenstont
Met lust u over ende
Te houden fris en wel ghesont,
By onse wijse bende;
Het is u leven alsoo wel
Als t'mijne lieve broeder,
Van dagh tot dagh soodanigh spel
Te houden voor u voeder;
V sinnen vlitigh in der daet
Op u cantoor te breken,
En in u boucken vrouch en laet
Den heelen dagh te steken.
Hier sullen wy still' onder dack,
Den drouven tijt beclaghen,
Die om te prouncken met ghemack,
Meer sal naer boucken vragen,
Dan om te hooren hel en claer
Haer stomme meesters spreken,
Die haere wijsheyt voor en naer
Wt haer fonteynen leken.
Goe reden hebt ghy wel by tijt,
Om goede sorgh te draghen,
Dat uwen Soon hem beter quyt,
Van in zijn jonghe daghen:
| |
[pagina 493]
| |
Om vlitelijck te volghen naer
Zijn Vaders trouwe ganghen
En stappen van zijn Grootevaer;
Beyd' alletijts behanghen
Met boucken, emmers alsoo seer
Als sy nu zijn vergeten
By velen, die doch nemmermeer
En soucken meer te weten,
Dan datse groote meesters zijn;
Dewijl sy ondertussen
Verwaent-sot, onder desen schijn
Den leeren-lust uytblussen,
En volgen de misbruycken naer,
Die achter straete loopen,
En op haer costen, allegaer
De tijt-ghebreken koopen.
Oock sal ick u, beminde Broer,
Al eer wy van hier scheyden,
Ghelijck wy sitten aen het roer,
Oock hier te roere leyden,
En sullen bey ghelijcker hant,
In ons devote wercken,
Gaen vlechten eenen vasten bant,
Ten dienste van der kercken,
Ten dienste van ons huysghesin,
Ten dienste van ons leven;
Om elck en yder metter min
Zijn aenpart ruym te gheven
Van t'saet van Godes Coninckrijck;
En sullen ons ghebeden
Oock daer beneffens bey ghelijck
Tot haerder dienst besteden.
Ach! hoe gheluckigh is het hert,
Dat in zijn rust gheseten,
Tot zijnen Godt verheven wert
Om d'aerde te vergheten!
| |
[pagina 494]
| |
Wel maghmen seggen metter daet,
Dat niemant can beseffen
De soetigheyt van beden saet,
Die niet en gaet verheffen
Zijn siele boven alle locht,
Van daer sy weer beneden,
Den seghen Godes afghebrocht,
Het herte stelt te vreden.
Siet lieve Broer, dewijl ick dan
Niet selve t'aller tijden
V over zee besoucken can,
Om tsamen te verblijden;
En ghy oock mede van s'ghelijck
Blijft aen u boucken hanghen:
En my, in plaets van u bekijck,
Met brieven alleganghen
En met papier betalen moet;
Ick stelle wederomme
Oock in t'papier by u de voet,
Tot dat wy tsamen commen.
Wanneer u hert en uwen gheest
Door arbeyt is versleghen,
Neemt u vermaecken, naer de leest
By my u voorghedreghen.
Gaet wandelt over ende weer,
En blijft niet altijts binnen,
En sit hier in het groene neer,
Vertreet u moede sinnen:
Wanneer't u lust en u behaeght,
Comt in ons waters vissen,
Gaet met de voghel, oft jaeght
Een haesken sonder missen;
Ghy sult het hier wel ongesien
En connen doen alleene,
Al binnen huys: En laet de lijen
Dan kallen groot en cleene:
| |
[pagina 495]
| |
Of ist u noch te grooten last;
En vint ghy oock gheen kanse
Te wesen altijts mijnen gast,
In dees mijn Moufe-schanse;
Ten minsten cont ghy't als ghy wilt
Wel doen in u ghedachten;
Die in zijn herte jaeght het wilt
En past op niemants clachten.
| |
Den X. Ganck.
| |
[pagina 496]
| |
En als onse siele scheyt,
Haer in dijne ruste leyt;
Om by dy haer t'aller tijden,
Lieven heere, te verblijden.
Godanckt, gaen metter gangen
Ga naar margenoot+Zijnen Bibel open slaen,
Om ons siele met verlanghen,
Eerst voor allen, te versaen
Met zijn levende hemels broot;
Dat van allen hongers noot
Haer ten vollen can versaden;
Hoe seer oock sy is beladen.
Door het vrougen van haer sonden,
Door der kercken drouven staet,
Door het lacchen t'aller stonden,
Van die Godes erffgoet haet,
En gheen ander lust oft hert
Heeft, dan in der kercken smert:
Daer hy altijts wert bevonden
Met zijn naghels in haer wonden.
En ons heere, dien te vooren,
Wy in zijnen hooghen throon,
Gingen door t'gebedt verstooren,
In t'gheley van zijnen Soon,
Comt hier selver tot ons spreken:
Daer beneden in ons hert,
Wt zijn Goddelijcke beken,
Lavenis ghegeven wert:
Daer ons siele is gantsch vermant,
Vanden drouven helle-brant,
Vinden coelte naer begeeren
In het hemels woort des Heeren.
Niet soo soete en is bevonden
Honichraet off morgendouw,
Als den heere t'allerstonden
Met een siele bange en flouw,
| |
[pagina 497]
| |
Door een vierich oberslaen
Van het quaet by ons gedaen,
In het bidden aen te spreken,
En zijn hert om hoogh te steken;
En hem wederom van boven
Aen te hooren in zijn woort,
Daer hy reden hem te loven
Geeft, met aendacht aengehoort.
Inden vrougen morgenstont,
Dach voor dach het heel jaer ront,
Is mijn aldereerste sorge,
God geen oogenblick te borgen.
God gehoort en aengesproken
In zijn woort en int gebet,
Wert met yver opgestoken
Mijnen geest, om onverlet
My te stichten, ende meest,
S'morgens in mijn eygen geest,
En door mijn soet mediteren,
Oock my selven eerst te leeren.
Twee drie uren hier versleten,
Eer de sonne is opgestaen,
Doen mijn botticheyt vergeten;
Als de hersens onbelaen
Van de sorge, die den dach
Door haer dagelicx geclach,
Baert, dan vijf ses langer uren
Naer den middach te besueren;
Als den geest meer is verslegen,
Van vermoeytheyt overlaen,
En de hersens allerwegen
Van de spijse en dranck verraen.
Ey! hoe dickwils onbedacht
Wert dees ure doorgebracht,
Van de jonge en domme clercken,
Sonder op mijn les te mercken;
| |
[pagina 498]
| |
Die in t'mergh van heel de dagen,
In den lieven morgentijt,
Luttel of seer cleen behaghen
Hebben: en haer maecken quijt
T'alderbeste van het jaer,
En haer slapen nemen waer,
Als de sinnen opgheresen
Moesten s'lichaems wecker wesen!
Ga naar margenoot+Twee drye uren soo ghewonnen
In het morghen vrouch ghewach,
En met aendacht afghesponnen
D'eerste rocke van den dach;
Gaen een wijlken in de locht,
Lanckxst een weegsken uytghesocht,
Ons vermaecken op de dijcken,
Schoon beplant aen alle wijcken:
Al waer ons de melodijen
Van de vlieghende musijck,
In den morghenstont verblijen,
Elck op haer beurte en wijck:
Daer de musse haer ouden ganck
Altijts gaet in haeren sanck,
Dieff en sierickt metten daghe.
Daer de Spreuwe met behaghen
Laet haer aerdich beckxken roeren,
Fleut en schuyfelt vrouch en laet,
Duytsche fleute voor de boeren,
Die haer houve gadeslaet.
Sonderlinghe boven al,
Laet hem door een scherp gheschal
Hooren het bly Nachtegaelken,
Onder allen het coraelken:
En het Kneuken even blije,
Vers gheresen uyt het nist,
Hout ghestadich zijn partije,
En gheen enckel note mist:
| |
[pagina 499]
| |
Met de clemmende Leeuwerck,
Die in t'alderhoogste perck,
Boven allen is verheven,
Die ons haer musijcke gheven.
Als ick hoore dees musijcke,
Maentse my ter selver stont,
Dat wel noodich is dat blijcke
Godes loff door mijnen mont;
Daer dees creaturen cleyn,
Altijts houden haeren treyn,
Om des heeren loff te conden
Op haer wijs met volle monden.
Om dan vlus met appetijte, Ga naar margenoot+
Als den dach doorbroken is,
Ons te voeghen ten ontbijte,
Met een maghe vers en fris;
Steeckt de trompe tot de jacht:
Die op onse clocke wacht
Vele nouwer, dan soldaten
Op den trommel haer verlaten
S'is te beene. Gaet te velde.
Eerst de Bracke: dan Vooral:
Slechts haer tween: haer derden selde.
Loopent af, velt, dijck, en dal:
Hier door dinne, daer door dick,
Hier door plassen, daer door slick,
Hier door landen ongeloken,
Hier door ackers nieuw gebroken:
Jachtich als gheheurde beulen,
Spijen haeren patient,
lanckx de canten, lanckx de geulen:
Onghesien, en onbekent,
Haten die haer niet en deert:
Soucken die haer niet begeert:
Cruycen acker, velt, en dijcken,
Om wel alles door te kijcken:
| |
[pagina 500]
| |
Gaen wel thienmael hare wegen,
Om en om en wederom,
Vieren sonne, douw, noch regen,
Rechts en slincx en crom en slom.
Noch en hebbe ick niet bedacht,
Of de menschen eerst de jacht
Hebben gaen de honden leeren;
Of met honden te verkeeren,
Hebben selver van de honden
Eerst den wreeden jacht geleert;
Wantmen drinckt te veler stonden
T'water daermen by verkeert.
Een dinck weet ick wonder wel,
Dat geen winde, of hont, so snel
Naer zijn wilt men oyt sach loopen;
Alsmen siet met groote hoopen,
Mensch naer mensche, wonder jachtich.
Loopen 't aertrijck uyt en in,
Om malcandren even prachtich
Naer te jagen; naer den sin,
Die een yder die daer leeft,
Meer dan al te veel maer heeft,
Om een ander sonder letten
Inden loop voort uyt te setten:
Ondertusschen dat de jager
Menichmael zijn beenen breeckt,
En zijn eygen beul en plager
Selver in de modder steeckt.
Als dan Hylax, op de lucht
T wilt ontdeckt, en inde vlucht
Lijflick opsteeckt uyt den gate,
Comt Vooral hem vluckx te bate:
D'arme Hase doet haer besten;
Loopt, keert, draeit: noch moet si daer
Even wel ten langen lesten
Laten van haer eygen haer;
| |
[pagina 501]
| |
Doch doet sulcke wraeck by tijen,
Dat geen honden haer verblijen;
Man en hondt, zijn heel ter degen
Moe, en mat, en wel verslegen.
Het ontbijt aldus gewonnen; Ga naar margenoot+
Groene cruyden uyt den hof
Voor ontbijt ons dienen connen.
Mauritz kerse crijcht den lof,
By de winter vooren aen,
Dan tot mijn ontbijt te staen;
In de Lentijt is de cleyne
Kerse, best en meest gemeyne:
Met de surckel rondt en dicke,
Die uyt Spangien eerst gebracht,
Prijst haer selver metter sticke,
Wel met reden veel geacht.
Oude Hysope: Saly fijn
Mach oock niet verstooten zijn.
Een cyboelken boven allen,
Vinde ick van seer goet bevallen.
Noyt int jaer ick voortgaen hale
Bolle loocx, voor mijn ontbijt;
Loock voor onbijt dient de wale,
Die hem sonder booter lijt.
Een goet tongxken wel doorrooct,
Wel gesoon, en wel doorkoockt,
Sonder sterck of roock te smaecken,
Sal mijn ontbijt eer vermaecken:
Soo ick liever niet gae villen,
Schijfkens op mijn boteram,
Van geroockte osse billen,
Of een schelle van de ham.
Keure crijch ick van radijs;
Die my beyde, en elck om prijs,
Swarte, en witte, naer vermeugen
Soucken nuchter te verheugen;
| |
[pagina 502]
| |
Lanc gestrect, en claer van schellen,
Noch te sterck, noch al te soet,
Haer my voor mijn oogen stellen,
Heel de somer even goet:
Die te dick zijn en te grof;
Laet ick staen in mijnen hof,
Om haer toppen, met de saden
Voor het nieuwe jaer te laden:
Die my dienstich ondertussen,
Als de wortel heeft gedaen
Mijn radijs-lust uyt gaen blussen,
Aen de struycken groen gestaen:
Met de blaeskens gans en gaer,
Neme het groene saetken waer:
En so saet en blaesken weten,
Tsamen voor radijs te eten.
Die met weynich is te vreden,
is wel een geluckich man:
Maer die veel wel can besteden,
Selden ick gevinden can.
Soo 't my lust, daer staet wel heet
Altijts mijne sop gereet:
En pottagie naer saisoene
Vanden jare drooch of groene.
Voor de geene die 't begeeren
Hangt den patpot over 't vier,
Weynich sal de melck my deeren,
Die ick soucke niet een sier:
Voor de boeren late ick staen
Melck en pap, om gae te slaen,
Die naer suyvel pap en brocken
Meer dan naer 't gebraden slocken.
Ga naar margenoot+Inden somer moet ick loven
Surckel warmoes boven al,
Om de lever: daerenboven
Cichorey men soecken sal.
| |
[pagina 503]
| |
Kervel van reuck aengenaem,
Tot de moesen seer bequaem,
Mette witte en roode bete,
Selden hier ick oock vergete.
Blaexkens diemen in de weye
Pluckt, wel mals, en vet, en groen,
Dier haer bloemkens in de Meye
In het gras wijt open doen.
Wt mijn hof by 't oncruyt hael,
Man en wijf mercuriael:
Een ajuynken met Pooreye
Onder al de reste leye:
Loock dat niet genoech ten vollen
Vanden stanck de name draecht:
Heeft de wortel sonder bollen,
En 't loock aen de blaren draecht:
Met Asperges, al te saem
Doorgehackt, en wel bequaem
Toebereyt, om naer behooren
Voor ons ontbijt te oorbooren:
Of van Pappels cleen gesneden,
Sonder eenich ander cruyt:
Houde my oock wel te vreden,
Mette teere en malse spruyt
Vande Netels maer alleen,
Die gehackt wel dapper cleen,
Ons te landtwaert dienstich leeren
Sonder Doctoor te verkeeren.
Van Spenagie breede blaren,
Van nature mals en vet,
Wy tot warmoes niet en sparen
Somtijts wert ons voorgeset
Temme Melde, wit, en root:
Somtijts oock, zijn, in de noot,
Met de Melde aen zee betreden,
En met Lamsoor wel te vreden.
| |
[pagina 504]
| |
Seere noo soude ick vergeten
Van Buglosse een handt vol cleyn;
Die in t'scherffbort me ghesmeten,
Met Bouragie ons is ghemeyn:
By ghebreck van een van bey,
Comt de hondtstonghe int gheschrey;
Die wy weeldich op de dijcken
Vinden, in verscheyden wijcken.
Tot ghebroken van de nieren
Soucke ick de Gravinne seer;
Die in t'wilde best wil tieren,
Plat gestreckt ter aerden neer.
En het cruyt dat van t'graveel
Draecht den naem, een goeden deel
In mijn groene sop ghesneden,
Stelt ons in den noot te vreden.
Als den lust my heeft bevangen,
Van mijn vrient wat eer te doen;
Gae besijts het bloemhoff langhen
Al de blaren, selden groen,
Van de bloemen van fluweel;
Die off bleeckroot, off gheheel
Doncker purper van plumagie,
Crijghen plaetse in ons pottagie.
Off de Meyer, van couleure
Overgoten met haer root,
Off ghespickelt wel ter keure,
Is ons warmoes in den noot.
By de reste cruyden veel,
Geeft het groote cruyt haer deel,
Dat tot moescruyt seer bequame
Draecht den crijstelijcken naeme:
En wel veeltijts in de hoven
Wert bevonden daermen gaet,
Maer van binnen is verschoven
Wt der herten in der daet.
| |
[pagina 505]
| |
Dit ghewas soo aenghenaem,
Met de daet, en met de naem:
Wy int voorjaer dienstich loven,
Om met duyffkens jonck te stoven:
Als de somer is verstreken,
Scheptmen ons een bieren broot:
Off wert heet in t'lijff ghesteken
Een candeelken in de noot:
Off een sop van eenich boon,
Turcksch, off hierlants even schoon:
Ofte van een vast gheloken
Cole, off Rape doorghebroken:
En ghescherft wel dapper cleene:
Off van Eerten wit en blouw,
Die ons even zijn ghemeene:
Ofte van een eerte grouw,
Vol van ploeyen en ghefronst,
Net en aerdigh op de const,
Om het aensicht te behouwen,
En den naem van ouwe vrouwen.
Een goe commeken pamade,
Laet ick niet seer lichte staen,
Dat ick nemmermeer versmade
Als ick sal aen tafel gaen.
De pottagie boven al,
Heeft by my seer grooten val,
Die tot s'menschen onderhouwen
Is van hamel-sop ghebrouwen:
Soo de jeucht wel afghesoden,
Van de Loigne van een Calf,
My niet eer wert aengheboden,
Of van beyts, en half en half:
Somtijts wil den Jacobijn
Kock van onse soppe zijn.
Somtijts is de krieck ghemeyne,
Of de sop van Parceleyne:
| |
[pagina 506]
| |
Of de soppe van de peeren,
Midden in den somer tijt;
Elck en een naer zijn begeeren,
Met zijn eygen soppe lijt.
Van s'gelijcx op visschendagh
Comt de soppe in het gesagh
Van pottagie, die de geure
Van den harinck draecht ter keure;
Of een lecker Fransche soppe,
Licht gemaeckt en op zijn best,
Daer ick seffens mede stoppe
Mijnen honger, met de rest
Van de gasten, dien te saem
Onse soppe is aengenaem;
Soo der yemant niet en laecke,
Der ajuynen heete smaecke,
Die ons inde Fransche soppe
Is de eere van de rest.
Of een eyken uyt den doppe,
Vers genomen van het nest.
Een goen dronck daer op geset,
Sonder meer; om onverlet
Ons int middachmael te quijten,
Staecken haestelick 't ontbijten.
Ga naar margenoot+Naer 't ontbijt, neus in de boecken
Vijf ses uren achter een,
Om de wijsheyt te besoecken,
Is my dagelicx gemeen.
Niemant siet my achter straet,
Voor de middach, vroech of laet;
Oock en hebbe ick voor den noene
Geen geselschap hier van doene:
Mijn cantoor heeft alle dage
Mijn geselschap stil en soet;
Niemant can my meer behagen
Dan die minst mijn deure op doet;
| |
[pagina 507]
| |
Sonderlingen voor de noen.
Naer den middach machment doen,
Soo 't de vrienden comt gelegen,
En mijn oorlof is vercregen;
Dat ick noode sal versaecken,
Voor die buyten lande comt,
En hem selven comt vermaken,
Met een aensicht ongemomt.
Voor de lieden van 't quartier,
Is mijn aenspraeck nergens dier,
Voor so veel sy my begeeren
Yet te vragen of te leeren.
Selden sal het my gebeuren,
Ledich met haer voor de door
Stil te staen, met open deuren:
Liever ben ick opt cantoor:
Daer ick sitte, daer ick stae,
Daer ick ligge, daer ick gae,
Als een schoolkint, om te leeren
By mijn meesters te verkeeren;
Die rontsom aen alle wijcken,
Waer ick can mijn oogen slaen,
Sonder greynsen my bekijcken,
En my vriendlick spreken aen:
Doen van alles goet bescheet;
En het beste dat ick weet,
In mijn botheyt my verdragen,
En my leeren sonder vragen:
Sonder yet voor my te bergen,
Van haer conste en wetenschap;
Of haer eenichsins te tergen,
In mijn swijgen of geclap:
Hier en schame ick nergens in
Claer t'ontdecken mijnen sin;
Hoore en spreke, sonder schromen
Van te veel by haer te comen.
| |
[pagina 508]
| |
Hebbe ick ergens yet vergeten;
Altijts is haer mondt gesticht,
Om my alles te doen weten,
Met een grondich onderricht:
Oock so hebben in der daet
Sy gereet al haren raet;
Sonder lange te versinnen,
Waer voleynden of beginnen.
Stomme meesters; maer met eenen
Meesters die my spreken doen;
En haer eygen tonge leenen,
Om te seggen haer vermoen.
Ga naar margenoot+Ach! so menich jonck gesel,
Wel beseffe, en wiste wel,
Wat het is, van dese boucken
Voort te halen uyt de houcken;
Wat het is te hooren spreken,
Sulcke meesters wel bedacht;
Wat het is uyt eygen beken
Suyver water afgebracht:
Wattet is, in zijn cantoor
Sitten met geloken door;
Om te leeren heele dagen
Sijne botticheyt beclagen:
Mencke moedige gesellen,
Die te Leyden achterstraet
Steenen trappen, ende quellen
Hare sinnen inder daet
Nergens mede, dan alleen
Om haer naer den stijl te cleen;
En haer seffens naer de wetten
Vanden tijt reyn op te setten.
Om de banden net te leggen,
Met tandeersel aen de kant,
Om haer kousen; en te seggen
Al den lust van haren quant:
| |
[pagina 509]
| |
Om haer tleeren door te snijen,
En om best te laten zijen
Twee drie voersels van satijnen,
Taffen, vloes, of armezijnen:
Om haer brouken en casacken,
Vry van boven tot beneen,
Heel van cnoppen vol te packen;
En den Cramer best te vreen,
Met haer sotten overdaet,
So te stellen 't zijner baet:
Alsse sonder veel te dingen,
Heel zijn craem van nastelingen.
Hebben dertelick verslonden:
En niet eer en connen lijen,
Of een bussel in het ronde
Is gebonden aen haer knijen:
Daer de maellien neffens een
Slingercousen aen haer been,
In de plaetse, daer de bellen
Haer in 't ronde moesten stellen.
Om als Ridders groot van weerden,
Wel geleerst en wel gespoort,
Altijts ruyters sonder peerden,
Lancxst de straet te zijn gehoort:
Daerse met dees nieuwen vondt,
Hare cousens in den grondt
Doorgesleten, arme gecken
Haren caelen joncker decken.
Om haer hemde te verluchten
Door haer mouwen, op en neer,
Borst en mouwe en alle huchten
Kerven open even seer:
Om te vormen hare hoen,
Elck verscheen op haer fatsoen:
Om haer coorden ende banden
Nieuw te bringen in de landen:
| |
[pagina 510]
| |
Om de mutse, naer de wetten,
En den aert van 't domme hooft,
Op een enckel haer te setten:
Om te maecken hem gelooft:
En te crijgen zijn credijt,
Als een joncker van den tijt,
Als een Soon van goeder huysen:
Om zijns vaders tas te pluysen:
Om de veeren, 't zijner keure,
Tot livraye vanden hoet
Wt te steken, van couleure
Naer een yder is gemoet:
Om gebonden aen 't rapier,
Met een opgeblasen swier,
Wreede lieden sonder meenen
Haer te wreken aen de steenen:
En te scherpen aen de straten
Hare messen by der nacht,
En te houden als Soldaten
Sonder gagie, binnen wacht:
Om in plaetse van geheel
Haren dagh, en een groot deel
Van den nacht, haer Leydtsche leven
Tot studeren te begeven;
Gaen by dage musecoten,
Also ledich als een luys;
An by nacht lancx strate vloten
Nergens min dan by haer huys;
Laten haer Cantoor en staen
Opgepronckt, en ledich gaen,
Moe van slapen, uytterhoucken
Haer tijtcortinge elders soecken:
Spelen vlijtich dach voor dage
Den gewoonen cortisaen,
En haer nergens in behagen
Dan haer lief wel aen te staen:
| |
[pagina 511]
| |
Prijsen, liegen wel gerust,
Vleyen, keyen, naer haer lust
Schudden uyt de lange mande
Hare pruymen alderhande;
Ondertusschen dat by tijden,
Hare Vaders, binnen huys
Haer op 't nouste selfs gelijden,
Zijn de Soonen nieuwe cruys;
Die haer ouwers sweet en bloet
Suypen uyt, en met de voet
Treden hare grijse jaren,
Om haer vlouck op haer te garen:
Die des Somers min de boecken
Dan de Dorpen gade slaen;
En des winters men moet soecken
Op geloken water gaen:
Ende maecken haren ganck
Alsoo cort en also lanck,
Dat haer weynich t'onser tijden
Met haer daet en raet verblijden:
Om voor alleman te toonen,
Datse meesters van haer gelt,
Hare gagie wel verloonen,
Die haer jaerlicx wert getelt:
Om te maecken datmen niet
Aen haer port of cleeren siet,
Sose gaen daer achter straten;
Ofse crijchslien en soldaten,
Sijn in dienste vanden lande;
Of wel edel van geslacht,
Die haer achten groote schande,
Maecken sy haer niet geacht;
Of als lieden die haer gelt
Hebben voor haer eer gestelt;
Of als Clercken, en gesonden
Om in school te zijn bevonden:
| |
[pagina 512]
| |
Aen haer handen haer pignetten
Hoogh getoont, ter goeder trouw
Dickwils oock in twijfel setten,
Ofse man zijn ofte vrouw;
Met de sorghe van haer haer,
Dat sy eeuwich maecken claer,
Om haer veeltijts te gheneeren,
Met haer strelen en pareren:
Om den Spaignaert toe te vallen,
En den duytsch en Enghelsman,
En den fransman boven allen,
In zijn cleeren waer hy can;
Soo haer niet den Italiaen
Somtijts oock staet beter aen;
Om te houden groote schande
Onse cleeren van den lande,
(Die t'gebruyck van ouwen tijden
Ons heeft herwaerts afghebracht)
Eergens onder haer te lijden,
Die by haer zijn ongheacht:
Om de roosen aen haer schoen,
Naer den nieuwen snuff te doen:
Om haer lobben dicht te pluysen:
Palissaden voor de luysen:
Om haer beurse te mishaghen,
Met aen haeren hals te doen
Thien twaelf lengden van haer cragen,
En haer sotten lust te voen;
En te segghen wijse zijn,
Die haer selven in de pijn
Brynghen, en de wijnckelieren
Haere waeren doen vertieren:
Om haer schoen diep uyt te snijden,
En te draghen aen haer voet
Langhe ooren: die by tijden
Vlus men aen haer hooffden doet:
| |
[pagina 513]
| |
Om te leven als hy leeft:
Die in t'hooft niet anders heeft,
Dan de lust om niet te weten,
En zijn schoolgelt te vergeten:
Die niet eenmael gaet versinnen,
Waerom hy te Leyden staet:
Maer sulckx eerstmael gaet beginnen
Als hy weer van Leyden gaet:
Die de lessen, op en neer,
Dickmaels voor de bancken meer,
Laet de wijse Professoren
Doen met ongheloken doren:
Dan voor haer, die wel te vreden
Zijn, den costelijcken tijt
Anders niet te gaen besteden,
Dan slechts in haer ouders spijt:
En wanneer sy sitten dan,
Aen den banck met alleman,
Om de lessen aen te hooren:
Hebben moet en sin verlooren:
Sitten daer, maer sonder lusten,
Sonder herssens en verstant,
Laeten hert en hooft berusten
Alsoo wel als banck of want:
Comen weder alsoo wijs,
Als sy waren elck om prijs
Naer haer huys: en gaen en keeren,
Sonder veel tijts yet te leeren
Dan den teerlijnck op te facken,
En t'verkeerbert gae te slaen,
Gae te slaen haer tijcketacken:
Van de caerte doen vermaen,
Doen vermaen, van hier of daer
Boll' en clos te nemen waer:
Of den tafel om te schuyven,
Of gaen melcken haere duyven:
| |
[pagina 514]
| |
En de beste van haer allen,
Altijts droomen op t'cantoor,
Ende ruyten met bevallen
Veeltijts tellen recht te voor;
Die veel boucken over hoop,
Weten diere of goeden coop
In haer cas by een te rapen,
Om alleene niet te slapen.
Ofte soo sy overwinnen
Haeren slaep in haer convent;
Weten selden wat beginnen,
Onder allen onbekent:
Keeren alles overweer,
Lesen tijtels sonder meer,
En gherust haer boucken laeten,
Van haer boucken oock verlaten;
Soo dees borsten, al te samen
Wel bedachten, wat het waer
Soo veel wijse by haer namen
Op te roepen allegaer;
Die haer sinnen en verstant
Hebben in gheschrift gheplant:
Soo sy t'eender tijt verstonden,
Of wel dadelick bevonden,
Wat voor aenghename smaecke,
En de naersmaeck van profijt,
Heeft t'ghesicht, en stomme spraecke
Van dees meesters t'aller tijt:
Souden voortaen al den dagh
Van haer lecheyt doen beclach,
En alhaer gheheele nachten
Op dees stomme meesters achten.
Ga naar margenoot+Mijnen lust is in de boucken:
Die my leeren wat ick wil,
wijsen my al wat ick soucke:
Ofse selfs schoon swijghen stil:
| |
[pagina 515]
| |
En dit is mijn daeghlickx werck
Midden in mijn viercant perck,
Op mijn camer t'aller tijden,
My by haer hier te verblijden.
By mijn meesters hier te wesen,
Die my altijts staen ghereet:
Haer te tonnen, en te lesen,
Haer aduysen en bescheet.
Die hier anders op een kant
Van de werelt ben gheplant,
En van passe ben gheseten:
Om alleynskens te vergheten,
Wat ick in voorleden daghen
Heb mij leven, lanck gheleert:
Hadde ick niet mijn welbehagen,
Tot dees meesters heel ghekeert:
Die my nemmermeer alleen
Laeten, maer my int ghemeen
Haere wijsheyt uyt gaen meten,
Om niet alles te vergeten.
Als ick dus ben in de boucken Ga naar margenoot+
Op t'cantoor gheseten stil,
In den gheest Godt gaen besoucken
Is voor alles mijnen wil:
Daer versinne ick op mijn nest
Mijn ghebreken alderbest:
En den spijghel voor mijn ooghen
Van Godts wetten gaen vertoogen.
Daer en schaeme ic niet te schreyen,
Op mijn knijen voor mijnen heer:
Daer en houve ick niet te vleyen:
Mijn ghebrecken binnen seer,
Staen voor Godes oogen naeckt,
Die my selver heeft ghemaeckt,
En van buyten en van binnen,
Siet en kent mijn herte en sinnen:
| |
[pagina 516]
| |
Selver als ick wilde swijghen,
Mijnen stillen controlleur
Sou my alles op gaen tijghen,
En verdoemen wel ter keur:
Liever hebb' ick, vry en vranck
Wt te spreken sonder dwanck,
Voor den Heere, mijn ghebreken,
Dan in pijn altijts te steken:
Liever sal ick my gaen quijten,
En hem lesen al de biecht:
Die my niet en sal verwijten,
Soo den wecker niet en liecht.
In mijn camer ben ick stout
Voor God, daer mijn hert op trouwt.
Daer bedenck ick zijn weldaden
Die ons nemmermeer versaden:
Over lijff en siel verspreyen,
Houden altijts haeren keer.
Godes woort doet my vermeyen,
In het lesen lanckx hoe meer:
Daer de lust af daeglickx groeyt:
En die nemmermeer vermoeyt,
Godt te bieden bey mijn ooren,
Om hem in zijn woort te hooren:
In zijn woort te hooren spreken,
En met yver, dach en nacht
In mijn hert te laten leken,
Haeren innerlijcken cracht.
T'is een cruyt van goeder geur:
Maer dat eerst moet wel ter keur
In het herte zijn ghewreven,
Eer t'van hem al sal reucke gheven.
T'is een stercke specerije:
Maer die moet ghestooten zijn,
Eerse in haer cracht bedije,
Anders smaeck-loos in den schijn.
| |
[pagina 517]
| |
T'is een bloem, die nemmermeer
Gheeft haer geure, dan wanneer
Van den struyck sy afghetrocken,
Doet den neus haer reucke locken.
Godes woort sal eerst te vreden
Stellen u benouden gheest,
Als het neerstich doorghesneden,
Sal verthoonen zijnen keest.
Het en is gheen weerelts bouck,
Die ick om zijn woorden souck;
T'is de stemme Godts des Heeren,
Om den sondaer te bekeeren:
Dus wanneer ick my begheve
Tot den Bibel eenichmael;
Wert mijn hert om hoogh verheven
Om te hooren Godes tael.
T'is den Heer die tot my spreeckt;
En my de trompetten steeckt,
Om te passen op zijn wetten
En op zijn pardoen te letten:
Oock en vind' ick sulcke smaecke
Nerghens in des Heeren wet,
Als wanneer ick vlus ghenaecke
Zijn pardoenbrief voorgheset.
In de werelt weet ick niet,
Noch van vreucht, noch van verdriet;
Mijn verdriet wort my verdreven,
En mijn hert in vreucht verheven;
Alsoo lang de stem des Heeren,
Van de tijdelicke vreucht,
Gaet by tijts mijn hert afkeeren,
En sich in den Heer verheucht;
Alsoo langhe my verdriet
In de werelt hier gheschiet:
Om mijn herte van beneden
Op te wecken voor ghebeden.
| |
[pagina 518]
| |
Godes woort is de fonteyne,
Die my gheeft in overvloet,
Sausen, dienstich int ghemeyne,
Tot mijn blyde en drouve moet:
In mijn droufheyt ende pijn,
Dientse my voor medicijn
Die mijn siele sal ghenesen:
In mijn blijschap, salse wesen
Eenen stoker, om den heere
Nemmermeer in overvloet
Te vergeten, noch zijn eere
Te vertreden mette voet:
Sal mijn herte, tonge, en mont
Open doen tot aller stont,
Om te dancken en te loven
Onsen Godt, die van daer boven
Ons in schrift heeft laeten stellen,
Alle zijn verborghen raet:
Om ons noyt te laeten hellen,
Ofte soucken onse baet,
By de menschen groot of cleen:
Daer van allen oock niet een,
Eenich licht heeft in zijn ooghen,
Om den hemel ons te tooghen:
Godes bouck, noyt om vol prysen,
Sonder eenich teghen segh,
Can alleen de blinde wysen,
Ende leyden op den wegh:
Als in een versleghen geest,
Dat zyn Godt en Rechter vreest,
Wy met vlijt ons gaen begheven
Om naer zyn bevel te leven:
Ende nemmermeer bedrouven
Zynen gheest, die in ons hert
Tot ons daghelickx behouven
Daghelickx ghesonden wert.
| |
[pagina 519]
| |
En eer ick van dese pleck
Eergens neme mijn vertreck:
Soo bevele ick my wel seere,
Met myn huysghesin den heere.
O Godt ons ghetrouwe vader: Ga naar margenoot+
Werckt in ons door dynen gheest,
Dat wy dy t'saem allegader
Trouwlick dienen, minst en meest.
Schelt ons quyt ons sonden al
Vrydet ons van voor der val.
Gheeft dat wy met onse lusten,
Hier om leeghe niet en rusten.
Heeft ons herte vander aerden,
Daer ons siel is moe en mat:
Leert ons kennen, van wat weerden
In dijn Soon is onse schat.
Ryst myn siele, ryst om hoogh,
Naer der hemelen vertoogh:
Om des hemels soo te smaecke
Licht de werelt ick versaecke:
Niet en heeft sy my ghegeven,
Dan wel honich om den mont,
Maer een bitter sorghlick leven,
Inder daet van stont tot stont:
Mynen aldereersten dagh,
Over haer dede haer beclach:
En waer noodigh al myn daghen
Even seere te beclaghen:
Want soo lange als ick hier blyve,
Blyve ick in een tranen bat,
Daer myn vleesch van quaet bedryve,
Maeckt den gheest in tranen nat:
En sal deuren desen stryt,
In myn vleesch en gheest, altyt:
Tot dat eenmael naer dit leven,
My het eeuwich wert ghegeven.
| |
[pagina 520]
| |
Ga naar margenoot+Dits mijn treyn en mijn costuyme
Buyten op de Moufeschans;
Ist dan vreemt dat ick daer ruyme
Wt ter Neusen gaer en gans,
Om mijn vrienden, naer mijn lust,
En mijn boucken wel gherust,
Gae te slaen, en wel ter deghen
Waer te nemen t'aller weghen?
Heel mijn siel is vol van leven,
Meer dan erghens in de Stat;
Altijts wacker en verheven,
Meer dan in een duyster gat,
Binnen meuren ende wal;
Daer t'vernuft als in een dal
Wert gheloken tusschen berghen,
Om hem selven te verberghen:
Daer de mensch alleen verstandigh
Levet, tot een anders quaet;
En ghereet en dapper handigh,
Om te voeren zijnen staet,
Meer dan staet en beurs vermach;
En is besich al den dagh,
Om een ander te ontblooten,
Of hem selven te vergrooten.
Mijnen gheest is buyten Stede;
Met mijn goeden Godt alleen,
Boven maten wel te vrede;
Daer zijn hemel in t'ghemeen
Overgoten, al den tijt
Maeckt my op der aerden quijt,
Met niet anders te versinnen
Dan den hemel te beminnen.
Hier en zijn geen Steetsche-clachten,
Die my vallen in den wegh;
Hier en zijn gheen Ste-ghedachten,
Die my eenich teghen segh,
| |
[pagina 521]
| |
Of beletsel tot den goen,
Dagh op dagh verdrietich doen:
Mijnen gheest is t'allerstonden
Hier gherust, en onghebonden;
Om haer daeghlickx te besteden,
En met aendacht gae te slaen,
Alle de verborghentheden,
Daer zijn woort van doet vermaen:
En dees Vniversiteyt,
Alles my voor ooghen leyt;
Om met yder t'ondersoucken,
In de Goddelicke boucken;
Boucken daer ick in verslijte,
Verr' al mijnen meesten tijt:
Ende my ten besten quijte
Naer mijn eyghen broosheyt lijt:
En wanneer my desen bouck
Valt ghestadigh al te clouck,
Om mijn hert en lust ghespannen
Door vermoeytheyt t'overmannen;
D'open lucht hier buyten Stede,
Stelt mijn overladen gheest
Van vermoeytheyt weer te vrede,
Met vermaecken: Naer de leest
Van mijn hersens, passen gaet
Al de consten, al de staet
Van de letters, en de menschen
Die naer const en letters wenschen:
Dese gheven my vermaecken,
Alsoo veel sy emmermeer
Connen doen, om vlus te smaecken
Wederom de eerste leer;
Om die vlitich in de hant
Vast te houden, en gheplant
In het diepste der ghedachten
Op des Heeren woort te achten:
| |
[pagina 522]
| |
Ende neerstich door te snyden
Van begin tot achter toe
Heel de Bibel, die by tijden
Maeckt den geest op thoogste moe,
Die haer weder door t'ghebet
Nieuw en versch te wercke set,
Om haer wijsheyt te doorgronden,
En een ander te verconden.
Mijnen geest neemt haer vermaecken
Buyten in de open lucht,
Om haer swaren last te staecken,
Als sy in haer aerbeyt sucht:
Treves heeft my daer ghebracht,
Wille commer dan verwacht,
Oorlogh drijft my wederomme,
Noch verwacht, noch willecomme
Geeft my, Heer, soo lange ick leve,
(Van crijch ben ick al versaet)
Een gheruste en stille Treve,
Maer selfs heer te wachte staet:
Wilst u voor ons waecken heer,
Crijch noch Treve vreese ick meer,
Soo dijn ooghen van ons keeren,
Crijch en Treve sal ons deeren.
In crijch hebtst u ons ghewaker,
Weest noch heer ons sentinel,
En in Treve u sorgh niet staker,
Hout de wachte in Israel.
|
|