Dapes inemptae of De Moufe-schans, dat is de soeticheyt des buyten-levens vergheselschapt met de boucken
(1621)–Petrus Hondius–
Auteursrechtvrij
[pagina 263]
| |
Aen de Heer Pieter Covrten,
| |
[pagina 264]
| |
De dijcken al, de velden en de wegen,
Zijn overlaen van Godes milden segen.
Al waer wy hier eens setten onsen voet,
Der aerden schoot haer rijcklick open doet,
Om heel t'quartier en Vlaendren door te loopen,
En met de spae haer schatten op te koopen;
Haer cruyden groen, haer planten al gelijck,
Haer bloemen schoon gesayt aen alle wijck,
Te spitten uyt, en onsen knecht te laden
Met allerley bloem, cruyden ende saden,
Voor uwen Hof en steedtsche Paradijs;
Die over al de Hoven haeren prijs
Soo lange tijt en vele sal behouwen,
Als hy u gonste en sal u sorge trouwen.
Den grooten Hof in t'openbaer geplant
De velden door, met Godes eygen hant,
Is boven al de reste ver te loven,
Als magasijn van al de ander Hoven.
Geen bloem noch cruyt en wert in Ste geplant,
Dat niet te voor gehaelt is uyt het lant;
En desen Hof verspreyt aen alle houken
In schoon gelaet, zijn onse cruyde-boucken.
Maer soo ghy doch, mijn aengename vrint,
De moeyte van dees reyse niet bemint,
Of u cantoor in Stadt u wil behouwen;
Blijft in u huys; Ick sal ter goeder trouwen,
Selfs inde Stadt gaen stellen by der hant
En in u huys, geheel het open lant;
Daer sal ick u de vruchten en de beesten
Op u cantoor de minste metten meesten
Gaen brengen voort, en sluyten in een pleyn,
Niet grooter dan een voet-breet maer alleyn,
Ons biestal heel, ons velden ende dijcken,
Ons polders al, ons schorren van s'gelijcken;
En u palays behouwende haeren stant,
Sal zijn t'begrijp van ons heel Vlaenderlant.
| |
[pagina 265]
| |
Hier brenge ick u te voorschijn op een rije,
Het heel gesleep van ons landtbouwerije,
De beesten al. En wilt u niet verslaen:
S'en bleeten noch en tieren noch vergaen.
Het wilde stier heeft hier sijn cracht verlooren,
En schuymt noch brult, en steect niet met sijn ooren.
T'vroetgierich vercke, en sal u niet beschaen
Aen uwen Hof, maer als gebonden staen.
Geen calf noch schaep vergaet hier van sijn plecken,
Om u plantsoen of eenich boom te plecken.
Geen haen noch hen noch vliegende gespuys
En cratst noch vroet, als veeltijts hier by huys
In onsen tuyn: haer becken ende vlercken
Zijn bey gecort, en blijven in haer percken
Stil en gerust, en houden haer te vreen
Den opper-hof en neerhof te betreen
Men int hier inden Ougst, en al de vruchten
Daer niemant hoort den leuyaert over suchten.
De Bye, die hier haer honich soet vergaert
Vliecht sonder straele, is van een ander aert
Dan al de rest. De landen en de wegen
Die leyden ons hier versch en onverslegen
Door dick en din op t'heetste vanden dagh
Heel onvermoeyt, en maecken geen gewagh
Van in t'quartier of buyten onse custen
De wegen plat gewandelt, eens te rusten;
Wy blijven selfs gemacklick stille staen,
En heele het landt comt voor ons oogen gaen
Van vruchten schoon en allerande cruyden
Geheel bedeckt, die ick u sal beduyden.
Alleene doet soo veel beminde Vrint,
Logeert het wel: en boven al versint
Wat grooter dienst ick u voor al mijn schulden
Aen u gemaeckt, en niet om langer dulden
Sou connen doen; dan u met een present
Vereeren, dat noyt yemant was bekent;
| |
[pagina 266]
| |
Dat niemant oyt gesien heeft, en naer desen
Noyt in de Stad van Middelburgh sal wesen.
Ick legge u voor in uwen Hof alleen,
En in u huys besloten onder een,
Ons vruchten al, ons cruyden ende beesten,
En wat by ons is waerdich te verleesten.
Ons huys en Hof; en geve u by der hant
Ons heel quartier en heel ons Vlaenderlant.
| |
Den sevenste ganck.
| |
[pagina 267]
| |
Met vermaeckelicke vrucht,
Die daer hanght in open lucht,
Om een yder te doen haecken
Naer haer aengename smaecken;
Die verscheen in alle landen,
En by yder opgesocht,
Oock een yder licht ter handen
Werden over al gebrocht;
Sonderlijngen daer de lust
Niet en is gans uyt geblust,
Om de beste uyt alle houcken
Met goet oordeel op te soucken,
Van de vier gevoete dieren
Vint hy velt en bosch vervult;
In de Hemel siet hy swieren,
Met haer pluymen schoon gehult,
Wat by winde vliegen can,
Om te wesen uyt den ban,
Vande noyt versade beesten;
Die de minste metten meesten
Haer en hare kiecken geven
Aen den mensche, als onsen Godt
Ten behouve van sijn leven,
Streckt daer over sijn gebodt.
Naeckte menschen als wy zijn,
Van ons selven maer een schijn,
Crijgen van ons opper Heere
Wollen, linnen, huys en cleeren;
Daer de af gestropen vellen
Van de beesten, ongereet
Moesten ons te vreden stellen,
Sonder ander stoffe of cleet,
Die ter werelt comen naeckt;
En van alle cleet versaeckt,
Scheyden soo wy zijn gecomen,
Gaen met onse aermoe romen:
| |
[pagina 268]
| |
Steken onsen borst om hooge,
Als of van ons eygen velt
Waer genomen, daer ons oogen
En ons herte op is gestelt;
Daer den acker maer alleen
Ons den Heere geeft ten leen,
Om met aendacht wel te leeren
Danckbaerlick daer op verkeeren:
Gaen hoochmoedelick braveren,
Met vremt en gebedelt goet,
Met geraepte beeste cleeren,
Die den noot ons leenen moet.
Heel de werelt wijt en breet
Heeft ons spijse en dranck gereet,
En verleentse ons telcker ure,
Boven nootdruft der nature:
Soo den Heere tot ons leven,
En tot onsen hongers noot,
Anders niet en wilde geven,
Dan ons dagelicksche broot;
Wie van allen groot of cleen,
Soude met het broot alleen
Sijn nature niet versaden;
Sonder hem soo t'overladen
Met de veelderande spijsen,
Die de zee en die het lant,
Hem dus overvloedich wijsen,
Ende stellen hem ter hant?
Onsen God is niet te vreen,
Met sijn goetheyt te besteen
Aen den mensch, om hem te hoeden,
En met broot alleen te voeden;
Geeft hem meer dan sijn natuere
Noodich heeft en heeft van doen;
Heel de werelt is de scheure,
Om den mensche wel te voen:
| |
[pagina 269]
| |
Al de reste watter is
Vruchten, vogels, beesten, vis,
Is alleen voor hem geschapen,
Om daer uyt sijn lust te rapen.
Ach! hoe dickwils wert vergeten,
Dat de God die t'alles heeft,
Als wy aen sijn tafel eten
Meer dan onsen nootdruft geeft!
Weerdich zijn wy allegaer,
D'eene voor en d'ander naer,
Selfs de beste van ons allen,
Van in nootdruft te vervallen;
En de straffe ons leven dagen,
Van te lijden groot gebreck,
Sonder knorren te verdragen
En te buygen onse neck,
Om van honger te vergaen:
Als wy voor den Heere staen,
Moesten wy ons elck gewennen,
Sulckx van herten te bekennen.
Soo hy om den durst te laven,
Als den durst ons comt belaen,
Niet dan water ons en gave;
Water sou den durst verslaen;
Onsen God en onsen Heer,
Geeft ons overvloedich meer
Dan wy voor den durst behouven;
Doet ons sijn genade prouven,
Boven nootdruft van ons allen;
Die tot ons vermaecken geeft
Wijn en bier, naer t'wel bevallen
Dat hy in sijn goetheyt heeft;
In sijn goetheyt heeft alleen;
Want de mensche groot en cleen,
Min dan niet, en stof en eerde,
Draecht by hem geen mijte weerde,
| |
[pagina 270]
| |
Om den Heere te bewegen,
Niet den besten die daer leeft,
Tot den goddelicken segen,
Die hy ons gestadich gheeft.
Beesten zijn wy allegaer,
Soo wy sulckx niet nemen waer,
Vanden minsten totten meesten;
Ja min dan onnutte beesten:
Beesten zijn wy, die de gaven
Die dan aldergrootsten Godt
Heeft gegeven om te laven,
T'onser schade en t'sijner spot
Quisten, en met voeten treen;
En noch nemmer zijn te vreen,
Altijts meer en meer begeeren,
Om ons meer en meer te deeren.
Ga naar voetnoot*Dus met reden ick versinne
Naer den eten onsen plicht;
Daer het hert van ons Basinne,
In der aermen schotel licht:
Die van eten en van dranck,
(Volgens haer gewoonen ganck)
Haer tot morgen niet en borget,
Maer noch heden haer versorget;
Haer versorget noch op heden,
Eer den dach ten eynde loopt,
En haer dagelicksche beden
Met haer mildich herte coopt.
Lieven Heer, hoe weynich weet
Menich Christen goet bescheet,
Van Gods gaven te besteden
Aen sijn aerme mede-leden!
En hoe weynich wert geweten,
By den mensche vol en sat,
Dat geen aermen te vergeten
Is den aldergrootsten schat;
| |
[pagina 271]
| |
Is een rente by den Heer,
Die ons altijts meer en meer
Sijnen segen sal toesteken,
Als wy t'broot den aermen breken.
Niet en gaeter min verlooren,
Dan het geen men soo verlecht.
T'is een woecker uytvercoren,
Diemen in Gods handen lecht:
En wat baet u al u goet,
Soo't u maer alleene voet,
Sonder penninck uyt te keeren
Aen de leden onsen Heeren?
Daer hy eens om uwen t'wegen,
Hier op aerden heeft versaeckt,
Al den tijdelicken segen,
Daer ghy al u werck aff maeckt;
Is het niet wel groote reen,
Weer een deelken aen sijn leen,
Ons gelaten hier beneden
Ongesegent te besteden?
En wat reden heeft de Heere,
Dat hy't tijdelicke goet,
Niet een yder even seere:
Vyt en deelt in overvloet?
Hy die alles int gemeen
Heeft, en uytdeelt hy alleen,
Naer sijn goet en wel behagen
Sent den segen, sent de plagen?
Tis, om d'eenen wel te leeren
Draghen haren leegen moet;
Tis om d'ander te geneeren
In sijn milden overvloet.
Hy die u soo weeldich cleet,
En u laeft, en spijst, en reet,
Heeft op aerden hier beneden
Honger ende dorst geleden:
| |
[pagina 272]
| |
En wanneer ghy van s'gelijcken,
Aen sijn leden hier om leegh,
Niet en laet u aelmoes blijcken;
Die verslegen, en gedweegh,
V versoucken in den naem
Van het hooft van u bey t'saem
(Die u deel beyde heeft gegeven)
Onderstant om by te leven;
Sult ghy dan de noot gebeden
Voor het hooft in t'wilde slaen,
Van des Heeren trouwe leden,
Die u daeglickx zijn gedaen?
Neemt ghy u vermaken dan,
Van te sien, noch om, noch an;
Van te laeten met verblijden
Onsen heylant honger lijden?
Nu noch op den dach van heden,
Lijdt de Coninck vande kerck
Grooter honger in sijn leden;
En wie maeckter af sijn werck,
Van haer, soo sy connen doen,
Wel te laven en te voen;
En, om eens te doen verloonen,
Een met lijdich herte thoonen?
Lieve vrienden, onsen Heere
Loopt noch dagelickx in sijn leen
Achter straete sonder cleeren,
En wy blijven wel te vreen:
Onder wijl dat onse Tas
Stijff van gelde, en onse Cas
Vol van cleeren, en ons huysen
Zijn banquetten van de muysen:
Onderwijl dat onse scheuren
Overgoten vanden schoof,
Ons vermanen t'aller uren;
En wy blijven even doof.
| |
[pagina 273]
| |
Lieve vrienden; daer gerust
Al de lieffde is uytgeblust,
Wat zal weder eens ontsteken
T'hert om desen vorst te breken?
Al de Christelicke deuchden,
Zijn met eenen oock verkout,
Daer de kercke haer in verheuchde
Eer de weerelt was vol gout.
Ach! hoe vele wert verquist
Jaerlickx dat den aermen mist;
Hier in huysen te pareren,
Daer in cappe, rock, en cleeren?
En al onse schoon jouweelen,
Daermen prachtich op gesint
Is, in plaets van uyt te deelen
Dien, die Christus selve mint;
Sullen die niet t'eenderstont
Met een ongelogen mont,
Selfs ons vonnis vooren dragen,
En voor taensicht Godts beclagen;
Als den grooten dach des heeren,
Van ons hoogh en hart gemoet,
Al de boucken op sal keeren,
En ons lesen onse boet?
En den grooten overdaet
Diemen siet in alle staet,
(Sonder nouw te moeten letten)
In de feesten en banquetten;
Doetse niet veel millioenen,
Met den aermen Lazarus
Suchten, diese cost versoenen,
Met een touvelicken cus?
Met te stellen haer ter hant,
'Tgheen tot haerder groote schant,
Selfs den Hemel moet beclagen,
'Toverschot van haere magen?
| |
[pagina 274]
| |
En soo menich duysent honden,
Worden leckerlick ghevoet,
Die des meesters drouve sonden
Messen in haer overvloet;
Daermen s'Heeren evenbeelt
Groot en groff het zijne steelt,
Dickmaels selfs gheen drooge beten
Broots, en ghevet om te eten?
En hoe sullen tzijner tijden
Voor den Rechter derven staen,
Die de aermen nu bezijden
Doen van haere deure gaen!
En noch selfs elck oogenblick
Bidden om haer daeghlickx stick,
Dat haer sonder zijnen seghen
Als een steen soo laet verleghen?
Al den cost by haer gesleten,
Bier, en Wijn, en haeren dranck,
Heeft haer eyghen cracht vergeten,
Ist niet met des Heeren danck:
En de magen al te saem,
Van den mensch zijn onbequaem,
Om een mont vol te verteeren,
Sonder cracht en hulp des Heeren:
Wat sy eten, wat sy drincken,
Sal als schadelick venijn
In haer mage en dermen slijncken
Soo sy niet Gods vrienden zijn.
Let ghy rijcke op uwen noot;
Die gheen bete drooghe broot
Hebt, om voor u oogh te breken,
Noch kont in u lichaem steken,
Noch verteeren met bedijen;
Soo den zegen van den Heer
Wilt een ure van u vlijen;
Wat salt zijn als emmermeer
| |
[pagina 275]
| |
Hy voor u verberghen sal
Zijn genade, en eens vooral
V zijn Vaderlicken zegen
Sal ontrecken aller wegen?
Als wanneer ghy mede suchten
Sult gelijck een ander doet,
Die ghy nu niet eens cont luchten
Op het bancxken van u voet.
Eer ghy dan comt in den noot,
Breeckt den aermen uyt u broot;
En terwijl ghy hebt te geven,
Laet hem van gheen couwe beven.
Onsen Heer die salt verloonen
Wederom naer uwen sin,
En u stuver sullen croonen
Worden, in u huysgesin:
En het ghene dat den Heer
V sal geven emmermeer,
Sult ghy met een goet gewissen
Off besitten; off gemissen,
Als hyt weder in sal trecken,
En onthouden voor een tijt;
Om u weder op te wecken,
Tot een vierichlick gekrijt
Van te bidden in u noot,
Voor u dagelicksche broot;
Daer de lieffde in u vercouwen,
V gebedt oock de verflouwen.
Ist my salich, lieven Heere
Geeft my, dat ick geven mach.
Weynich ick voor my begeere,
Mijn behoefte om yder dach;
En de reste voor de gheen
Die ick eere voor u leen:
Meer van 'taertsche, ick lieven Heere
In de werelt niet begeere;
| |
[pagina 276]
| |
Maer o Heere wilt my geven,
Van het geestelicke goet,
Om hier naermaels by te leven,
Vwen schat in overvloet.
Ga naar margenoot+Naer den eten dus gedaen
Ons devooir; vertreden gaen
Onse spijse, met de clachten
Van de voorighe gedachten.
Eerst voor al gaen visiteren
In het velt de vruchten groen;
Hoe de beesten haer geneeren,
Wat de boon en knechten doen.
D'eene vinde ick clouck en sterck
Besich in zijn peerdewerck;
D'ander geeft de heele dagen,
Mijnen dorschvloer haere slagen.
D'eenen treckt de water grachten,
D'ander maeckt de grippen claer.
Schouwen boven al de clachten
Van den Meester allegaer:
Emmers alsoo vele tijt
Als zijn oogh daer over lijt;
Die zijn peert en acker lichte
Test en mest met zijn gesichte.
Met de spade werckt de reste
In het hoff, off op het velt;
Ten sy datmen brake meste,
Daer sy al zijn toegestelt.
Ga naar margenoot+In den Hoff die niet en spit,
Vry daer oock niet ledich sit;
Hy sal planten, off sal hacken
Wilgen, off verlegen tacken,
Van de boomen, die te dichte
Naer den heesch staen en gesegh,
En het middel fruyt 'tgesichte
Van de sonne nemen wegh;
| |
[pagina 277]
| |
Off hy wiet, off sayt, off int,
Off den Hoff rontomme bint
Met een thuyn, off vaste weeren,
Om de dieven aff te keeren:
D'eene leyt my aff de wegen;
D'ander rijft de bedden fijn:
Elck een doet zijn werck ter degen,
Om van my gesien te zijn:
Onder tusschen dat 'tgeruys,
Van een vliegende gedruys,
Ons vermaken geeft, te vangen
Eenen Swerm om hooch gehangen.
Op de velden ende dijcken, Ga naar margenoot+
Op de stoppels onbevrocht,
Gaen ons hooren-beesten kijcken;
Off in den besloten bocht,
Daer mijn gladde Ossen mat
Van het eten, liggen plat
In het gras, by naer verlooren
En bedeckt tot aen de ooren:
Op de schorren mijne Schapen
Vinde ick in een groot getal,
Veeltijts knouwen sonder gapen,
Met haer jonge lammers mal.
Al mijn vruchten geven my Ga naar margenoot+
Schoone woorden, datse bly
Inden Ougst my maecken sullen,
En mijn schuyren rijck vervullen.
Hier is 'tvelt met een blauw laken
Doorgaens heel en al bedeckt.
Daer sien ick't van gouwe blaken,
Alsoo ver mijn ooghe reckt.
Boonen, vitsen, eerten groen,
Staen alom in goeden doen;
Geerste en haver voor de peerden,
Houden wy in goeder weerden.
| |
[pagina 278]
| |
Boeckwey daer de Byen naerloopen
Mee, en Wouwe hier en daer,
Dat de verwers ons affcoopen,
Wast by ons oock allegaer.
Luttel Rogge, dan alleen
Die ons knapen is ghemeen;
Off een werckman, die by tijden
Een cleyn stucxken heeft bezijden.
Dat hy voor zijn eygen eten
Heeft besayt op zijn saysoen,
Niet by blocken off ghemeten,
Maer slechts om zijn huys te voen:
T'alderbeste van ons velt,
Is, in overvloet ghestelt,
T'rijck ghewas van witte terwe,
Die gheeft ons de schoonste verwe.
Dus gaen ick van minst tot meeste;
En doe met mijn ooghen slecht
Meer profijts aen hoff, velt, beeste,
Dan mijn alderbeste knecht.
Ga naar voetnoot*Van s'ghelijcken doet haer best,
Om te wesen eerst en lest,
By de groote en by de cleyne,
Mijn ghetrouwe Casteleyne:
Inde morgenstont voor dagen
Stoortse het herte slaep-convent,
Met elck uyt zijn nest te jaghen,
Om aen twerck te zijn ghewent.
Quaelick en ismen opghestaen,
Off men siet den roock op gaen.
Eerst voor al soo gaet te viere,
Eenen Pappot, nerghens diere;
Ga naar margenoot+Die ghestoockt wert en ghesoden
Met de mutsaert hier ghesaeyt:
Onse heerste van de boden
Met haer saetstroo wert gepapt.
| |
[pagina 279]
| |
Elcken een, Vrouw, meyssen, knecht,
Wert een goe teel opgherecht,
En wel warm in 'tlijff ghesopen,
Om naer 'twerck met lust te loopen.
Meyssens melcken haere beesten, Ga naar margenoot+
Jonghers dryvense in het velt;
En de minste met den meesten
Volghen elck haer peyl ghestelt.
D'eene drijfft de koeyen uyt,
Met den hooren off de fluyt;
D'ander sonder tegen morren
Drijft de Schapen op de schorren.
Corts daer aen de groote knechten Ga naar margenoot+
Volghen dese cleyne nae;
Gaen den ploech in d'aerde hechten;
Off gaen wercken met de spae.
En die hem de saeck verstaet, Ga naar margenoot+
Blijft by huys, en gade slaet
Dat de schapen wel ter deghen,
(Naer het nut en dienstich pleghen)
Haer vuyle rocken spoelen,
Om de wolle reyn en schoon,
Voor de schaeren op te woelen,
En te gheven haeren toon.
Op ons houve, en is maer een
Scheerder, en noch maer ten leen;
Die in 'tscheeren van de Schapen
Wert betaelt als ander knapen:
Inde Steden salmen vinden
Meester-scheerders in het spil.
Die haer selven onderwinden
Al te scheeren naer haer wil.
Scheeren schaepen meester bey,
Met ghedreych en met gevley;
Meest van allen niet soo geeren
Onse Steen als boeren scheeren:
| |
[pagina 280]
| |
Maer in t'scheeren boven allen
Ismen minst te hove bot,
Daermen siet met welbevallen
Scheeren elck om best den sot.
Niemant onse schapen scheert
Dan die hem daer in gheneert
Op ons houve, en al de reste
Houden tscheeren voor een peste:
Derven quaelck in Stede comen,
Daermen meest de boeren scheert,
En oock voor den scheerder schromen
Met goe reden wel verveert.
Ga naar margenoot+Onse meysens van s'ghelijck,
Kiesen elck haer plaets en wijck;
D'eene stelt haer ras en geeren
Op gheschortet aen de keeren:
D'andre geeft de beesten eten,
Die Die op 't voorhoff haer onbijt
Met haer beck te raepen weten,
En voorts weyden al den tijt;
Off uyt haere spoelijngh-back
Vult de Verckens haeren sack.
Ga naar margenoot+Ondertusschen dat de Vrouwe
By het Suyvel haer onthouwe:
Die met een profijtighe ooghe,
Van de melck het vette strijckt;
Noch om leeghe, noch om hooghe
Nerghens van de boden wijckt:
Die de Boter selve scheet
Wt de keeren, en bereet;
Ende met haer reyne handen,
Nauw vergadert in de standen:
Niemant mach zy dit vertrouwen,
Van die op mijn houve gaen:
Moet haer altijts selfs benouwen,
Om het Suyvel gae te slaen.
| |
[pagina 281]
| |
Tot twee reysen alle jaer Ga naar margenoot+
Nemen sy de Gansen waer,
Ende sonder haer te deeren
Schudden levent uyt de cleeren;
En de fijnste pluymen sparen,
Om een bedd' uyt eender hant
Heele levent te vergaren,
Alsoo goet als Noorden sant.
Op het heetste van het jaer Ga naar margenoot+
Nemen haer noen-slaepken waer,
Beyde meester ende knechten,
Om te meer vlus uyt te rechten:
Wtghestreckt een uyerken rusten,
En vlus weder aen den man
Vatten, met vernieuwde lusten,
Alsoo veel elck vatten can.
Als een booch te vele tijt,
Een ghespannen pese lijt,
Wertse traech; en metter ganghen
Wert profitich uytghespannen.
Die zijn boon niet can verdraghen
In haer ruste, en even sterck
Jachtich aendrijft, heele dagen
Haer te houden in het werck;
Breeckt zijn hooft, en anders niet
Voordert dan zijn groot verdriet;
Souct zijn schade, en vint zijn schande,
Wert ghedregen achter lande.
Beter can ick over grachten
Springhen, als ick achterwaert
Deynse, en weer met alle krachten
Neme dobbel mijnen vaert;
En een mensch die somtijts rust,
Valt met dobbel hert en lust
Aen zijn werck, en gaet besteden
Sijnen tijt met versche leden.
| |
[pagina 282]
| |
Blijft een vogel altijts vliegen,
Diep en diep te zeewaert in;
Sal haer selven eens bedrieghen,
En beclaghen haeren sin.
Als ick veeltijts heb ghevast,
Ben ick een voorseker gast,
En sal selden my vergeten,
Met veel gapen sonder eten.
Naer de ruste oock onse knechten
Gratich naer den aerbeyt staen;
Weder dobbel werck uytrechten,
Alsse aen twerck haer handen slaen.
Ga naar margenoot+Als de nachten naer den danck
Vanden meester, al te lanck,
Brijnghen voort de corte daghen;
Sietmen hem naer keersen vragen.
Ga naar margenoot+Twee drie wielen gaen ter degen
Om en om met haer ghedruys,
Tot het garen is vercreghen
Noodich voor het heele huys:
Ga naar margenoot+Binnen wijle datmen dan
Onse knechts, met alle man,
In een afftreck daer bezijden,
Daechlicx boken siet by tijden,
Voor het krijken vanden daghe,
Soo veel vlas, als helpen mach
Ten behouve, en voor de vraghe
Van de Swijnghsters heel den dagh.
Ga naar margenoot+Wat van vooren off van naer
Bey mijn ooghen nemen waer,
Off by huys off buyten huyse,
Elck is in zijn werck ene ruyse:
Elck doet over al zijn beste,
Dach voor dach en jaer voor jaer,
Om te maecken haer conqueste,
Voor haer meester allegaer.
| |
[pagina 283]
| |
Alsoo rasch het aerderijst
Haere milden schoot en rijck Ga naar margenoot+
Op doet, om het jaer te keeren
Met de daghen te vermeeren;
Steken dan meest uyt de mouwe
Al de boden haeren hant,
Naer elck een ter goeder trouwe
Aen zijn werck hem vlijtich spant:
Daer een yder in het sweet Ga naar margenoot+
Maeckt de stallen wel ghereet,
Geeft de koeyen haere balgen,
Vol van slabben tot het walghen:
Drancken om haer hert te stijven,
Tot sy vluskens al te saem,
Legghen aff haer volle lijven,
En vervallen in de craem;
En verleenen even sterck,
Vrouwe en meyssens nieuwe werck,
Om haer cramen wel ter trouwen,
En profijtich uyt te houwen.
Corts daer aen, men van de stallen, Ga naar margenoot+
Groot en cleen met alleman,
Gaet aen al de scheuren vallen;
Maecktse schoon, so veel men can,
Met de rijve, metter hant;
Maecktse leech aen alle cant,
Doet de ruychte en stroo verhuysen,
Met de leghers van de muysen;
Om de winckels te verluchten
Men den dorsch vloer open stelt,
Die begeerich naer de vruchten
Snaecken van haer meesters velt.
Ledich oncruyt over al, Ga naar margenoot+
Vruchten van des menschen wal,
Doen in 'tvelt met groote hoopen
Onse wiesters henen loopen.
| |
[pagina 284]
| |
Eene, die wijt best vertrouwen,
Set de reste stock en maet;
En doet elck zijn wende houwen,
Tot het slick ten eynde gaet:
Middelweghe dat den tijt,
(Die gheen ruste off stilstant lijt)
Met haer alderlangste daghen,
Comt den aerbeyts man verslagen;
En de vruchten op den acker,
Van de bloemen in het saet
Raecken: doch niet even wacker;
D'eene vroech, en d'ander laet.
Ga naar margenoot+Het profitelick ghewas,
Van het slavelicke vlas,
Is by ons van d'eerste vruchten,
Daer de leujaerts over suchten:
Dat van d'eenen wert ghesleten,
En van d'ander wert ghebolt,
In de roote wert ghesmeten,
Lancx den acker wert gherolt.
In de bussels wert ghestelt,
En ten lesten, van het velt,
Sonder moeyte off cost te sparen,
Gaet zijn plaets in schuer bewaren.
Van het vlas vlus op een ander;
Daer elck een is toeghereet:
Al het werck valt op malcander;
Ider set hem tot het sweet.
Ga naar margenoot+Met de sickel in de hant,
Off de picke naer het lant,
Om de vruchten metter veerden
Neer te vellen op der eerden.
Luttel maejers inde weyen
Vintmen in den Maeyen-tijt:
Weynich hoy in scheure leyen;
Meest ons lant de schaere splijt:
| |
[pagina 285]
| |
En in plaetse van het hoy,
Gheven wy ons beesten stroy,
Om de haver en de boonen
Tot het voorjaer te verschoonen.
T'heetste werck van heel den jaere, Ga naar margenoot+
Is het sorghelicke saet;
Hier toe loopen allegaere
Mans en Vrouwen ons te baet:
D'eene maeckt den Den ghereet,
Die met zeylen wordt bespreet;
D'ander moeyt hem heele daghen
Op den Den het saet te draghen.
Die dan clouckxst van lijff en leden
Sijn bevonden in het werck,
Tot het dorschen haer besteden
Neffens een in 'tviercant perck.
Daer de Vlegel niet en slaet;
Keeren ander om het saet,
Om te doen aen weder zijden
Dienstelick de slaghen lijden.
Bey de meesters aen de rijven,
Als aent' roer van 'tschip ghestelt,
Wel het grootste werck bedrijven,
Inden saet-ougst op het velt:
D'ander nemen t'saetstroo leegh,
Ende dragent uyt de weegh:
Bindent op met groote ramen,
Om den winter te beschamen.
Met het vallen vanden daghe,
Comt een koelken uyt de locht,
Wel van passe naer behaghen,
Is van yderman ghesocht,
Om het saet schoon uyt zijn caff,
Met den wan te scheyden aff,
Ende voetstaens sonder dralen
Voor den nacht van t'velt te halen.
| |
[pagina 286]
| |
Ga naar margenoot+Die met aendacht wel ter deghen,
Op het schoonste van het jaer,
Eens zijn oogen heeft gesleghen,
Om met lust te nemen waer;
In een open zuyden kant,
Een reyn Biestal neer geplant,
Op de Moufeschanse houve
Tot ons nootdruft en behouve;
Om den honich jaer voor jaeren
Sonder in de Stadt te gaen,
Voor de keucken te vergaren,
Met een korff twee drie te slaen;
Die met aendacht overslaet,
Hoe het hier te wercke gaet;
Daer t'een dierken sonder dralen
Heel den dagh het was gaet halen;
Ga naar margenoot+Om behendich zijne Raten,
Sonder passer, even ront,
Op ghelijcke groote en maten,
Altijts voort van stont tot stont,
By malcander kant aen kant
Aen te passen uytter hant,
Sulcx gheen schilder zoude weten
Met den passer aff te meten:
Onderwijlen dat de reste
Wt en in vliecht sonder rust,
En doet spoedich al haer beste,
Om te gaeren haeren lust
Van de bloemkens, hier en daer,
Die sy trouwlick nemen waer,
Om de menschen al te samen
In haer conste te beschamen:
Die in haere duyster huysen,
Sonder keerse, sonder licht,
Vlieghen met een wilt ghedruysen,
Over hoop al even dicht;
| |
[pagina 287]
| |
Doen haer werck soo wel en net,
Off haer fackels voorgheset
Waeren, om by een van binnen
Elck sijn peylken te versinnen:
Die om hooghe buyten sorghen,
En ghelijck als in de locht,
Hanghen al haer werck verborgen,
By een yder aenghebrocht;
Dat ghestadich onghestopt,
Schijnt te wesen opghekropt,
Sonder enckel maes te breken,
Off een druppel uyt te leken:
Die daer weten te vergaren, Ga naar margenoot+
Honich daer gheen honich wast,
En tot dienste te versparen
Van haer vyant, sonder last:
Die het Bieken t'heele jaer
Laet sijn korven maecken claer,
Om de menschen zijne dieven
Met haer honich te gherieven.
Waer de mensche noch te vreden,
Vanden Bienkorff maer alleen
Te bestelen; ende deden
Onder groote en onder cleen,
Gheen meer diefte, rooff, en moort,
Dan als hy de bie verstoort,
Om den honich uyt te stelen
Sonder haer yet me te delen;
Maer het gaet soo veel te wercke,
Als het met den Bienkorff doet,
Soo wel in als uyt de kercke,
D'een leeft by des anders goet:
Noch en is hy niet te vreen,
Sijnen lust soo te besteen,
Van met ander lieden goeden
Sijnen hooghen pracht te voeden;
| |
[pagina 288]
| |
Selver staetmen naer het leven
Van de biekens, diemen doet
Meer selffs dan sy connen, gheven,
Tot haer laetste druppel bloet.
Die noch honich haelt noch was,
Blijft by huys, om op zijn pas
Ga naar margenoot+Naer den Coninck nauw te letten:
Ende sonder vrees te setten,
Vande gheen, die altijts soucken
Hem te stooten uyt zijn rijck,
En 'tCasteel aen alle houcken
Rondt bespijen van wijck tot wijck:
Sonder anghel, sonder strael
Is de Coninck; altemael
Sijn ghetrouwe ondersaten,
Comen met haer strael te baten
Haeren Prince. Tonser schanden
Draecht de Coninck in de hant
Sweert en schepter, om zijn landen
Vast te houden in den bant:
Daer en is gheen grooter macht
Voor de Prince hooch gheacht,
Om van sorghe vry te leven,
Als hem selven te begheven
Onghewapent, in de trouwe
Van de dienaers die hy heeft;
Die te meer de wachte houwen
Hoe hy meer zijn herte geeft.
Tis het werck van een Tyran,
Niet dan sweert, en rat en ban
Wt teroepen om de lieden
Sonder lieffde te ghebieden:
Eenen Prins, die wel by sinnenn
Souckt te leven buyten pijn,
Sal zijn onderdaen beminnen
Om van hem bemint te zijn.
| |
[pagina 289]
| |
Onse Byen groot en cleen
Zijn ghewapent: maer alleen
Haeren Coninck, sonder strale,
Is het hooft van altemale:
Doch de strael die onse byen
Hebben voor haer weder noot,
Doet haer selver t'aller tijen
Als sy stralen, haere doot:
Als sy steken minst off meest,
Met haere straele mensch of beest:
Laetende achter haere stralen,
Met de doot haer wraeck betalen:
Als de mensche naer de wrake
Is te gratich en te straf,
Dickwils zal hy selfs gheraken
In zijn opghedolven graf:
En hoe vele dwase lijen,
(Als ick onsen tijt besijen)
Zoude ick u voor ooghen stellen,
En by beurten hier vertellen:
Die om haeren moet te wreken,
Ick haer hebbe in mijnen tijt
Haeren angel sien verbreken,
En haer ruste werde quijt?
Soo de mensche wel bedacht,
Wat vermeughen ende cracht
Hebben t'lijden en verdraghen:
Vele zouden min beclaghen
Haere wreede ende woeste sinnen,
Die in alles wat haer deert,
Niet en weten te beginnen
Dan wat haeren sin begeert;
Om eerlangh van stonden aen,
In haer wraecke te vergaen,
En een ander voort te leeren
In meer lieffde te verkeeren,
| |
[pagina 290]
| |
En al om by tijts te laten
Dalen desen hoogen moet:
Die haer selden comt ter baten,
En wel dickwils vallen doet.
Noch soo comen onse bijen
In het stralen ons verblijen:
Als sy selve die ons deeren,
Ons de medicijne leeren,
Die de smerte van haer stralen
Ons met haesten weeren doet,
Alsmen haer voor ons siet halen
Haer melitse metter spoet:
Doet de bije ons groote pijn:
Oock iss' onsen medicijn:
Maer als ons de menschen haten,
Comen nergens ons ter baten:
Selden zijn sy eer te vreden,
Voor sy al haer cruyt en loot,
Gaende tegen ons besteden,
Stralen ons tot in de doot.
Ga naar margenoot+Ander Bijen die staen ter wacht
Aen de deure dach en nacht,
Om de grove en leuije lijven
Vanden Bijen-korf af te drijven.
Gardianen van de reste,
Haters van de ledicheyt;
Ledicheyt der sielen peste,
Hoe sy oock het lichaem vleyt:
Die de Mierkens met de Bijen
Oock de menschen leeren vlijen,
Om des Somers te vergaren,
En sorchvuldich te versparen.
Haren nootdruft wel by tijden:
En niet al te brengen om,
Maer te leggen wat besyden,
Voor haer stijven ouderdom.
| |
[pagina 291]
| |
Neffens aen staet wel bedacht,
Dapper vlytich op de jacht,
Van de Bijen een ander bende,
Altijts wacker over ende:
Om de wercken te bewaren,
Voor de roovers met gewelt,
Daer sy sonder haer te sparen,
Zijn alom ter weer gestelt:
Onse Bije is niet te vreen,
Moeyte en arbeyt te besteen,
Om haer honich met behagen
Te vergaren heele dagen:
Doet haer beste van s'gelijcken,
Dat haer spijse wel bewaert
Voor den dief, haer niet beswijcke,
Als de winter haer vervaert:
Het en is geen wijsen man,
Die zijn cost wel winnen can,
Om met schande te verkiesen,
Middel om die te verliesen:
Maer die altijts wel ter degen,
Selve meester blijven can
Van het geen hy heeft vercregen,
Achte ick voor een wijsen man.
Menich Prins, draecht op zijn hooft
Croonen, die hy heeft gerooft
Van zijn ver of naer gebeuren:
Maer die selden connen deuren,
En die hem ten langen lesten
Trappen op zijn eygen teen,
Als voor yder is ten besten
Al zijn roofgoet int gemeen:
Daer en is geen beter goet,
Dat meer deucht en baete doet:
Dan het gheen dat wel ter degen,
En met eeren is vercregen.
| |
[pagina 292]
| |
Ga naar margenoot+Onse biekens hoe sy wercken,
Sonder rooven, voor den noot:
Hebben altijts in haer wercken
Vele roovers cleen en groot:
Is het wonder goede lijen,
Datmen altijts siet geschien,
Dat de Coningen van weerden
Zijn in vreese hier op der eerden.
Zijn in vreese, dat haer landen,
Hier of daer aen eenich cant:
Van de wakende vyanden
Vallen schielick in de hant?
Daer en is so cleen geen rijck
Dat den Bijenkorf is gelijck,
Noch so heeft tot aller stonden
Dit zijn vyant oock gevonden.
Is het wonder, dat de menschen
Van malcanderen bespijet,
Veel naer s'anders have wenschen,
D'een den ander tot verdriet:
Ende soecken alle tijt,
Haer gebeuren onprofijt,
En haer rijckdom te vergaren
Met haer eygen sweet te sparen:
Om alom de vetste soppen
Af te scheppen van het vleesch,
Die te gheen tijt connen stoppen
Haren ongebonden heesch?
Daer de holmen oock benijen,
Dat de noot de aerme Bijen,
Met veel loopen en veel slaven,
In den korf by een doot raven:
'T gheen de bommel sonder reden
Haer misgunstich, niet en laet
Haer genutten stil in vreden,
Dat de Bije so diere staet:
| |
[pagina 293]
| |
Daer sy in den somer heet
Voor besteet heeft al haer sweet,
Om in winterighe dagen
Dat te nutten naer behagen.
Niet en ist den holm alleene,
Die daer leeft op anders sweet:
Menich mensch ist oock gemeene
Dat hy pluckt daer 't is gereet.
Ander Bijen die het slot Ga naar margenoot+
Niet beschermen van het kot,
Om haer rijckdom te bewaren,
En voor 't winter weer te sparen:
Staen vry geensins mede stille:
Hier bekeurt den een 't gebouw,
Dat niet alsins naer zijn wille
Is gelevert op de trouw:
Of van binnen in het perck
Suyvert het onsuyver werck:
Bringt te rechte dat geweken
Sou den honich uyt doen leken.
Die den goddelicken segen,
Vanden Heer becomen can,
En voorspoedich heeft vercregen,
Is wel een geluckich man:
Maer geluckich ende wijs
Is de man, en heeft den prijs,
Die voorsichtich wel ter degen
Can bewaren Godes segen.
Onse Bijekens, kanse leeren
Winnen en wel gadeslaen,
Om haer winste te geneeren
Heel het jaer van vooren aen:
Daer gestadich wert vergaert,
En gestadich wert gespaert,
Niet met allen gaet verlooren,
Dat met arbeyt is vercooren.
| |
[pagina 294]
| |
Ga naar margenoot+En de reste vande Bien,
Die de wercken voor en naer
Niet bekeuren en besien:
Nemen 't arme Gasthuys waer:
D'een gaet altijts over weer,
D'ander sidt gestadich neer,
Laeft de siecke. Gaet bekijcken
Over al, en soeckt de lijcken.
Treckt de doode buyten huyse:
Gaen te grave op haer manier
Met haer vrienden met gedruyse:
Geenen arbeyt is haer dier,
Ga naar margenoot+Leven in haer cleen convent,
Naer den regel haer bekent:
Wt en in gaen altijts stille
Dienaers met haer eygen wille:
Daer op aerden teender stonden
Een so grooten huysgesin
Van persoonen wier bevonden,
Van een neeringe en gewin,
Van een aert en een natuer,
Elck des anders naest gebuer,
En een yder datse wenschen
Van den Heer, geschapen menschen:
Soumen wel soo grooten vrede
Ende soo een eensaem hert
By haer vinden t'eender stede,
Alsser hier gevonden wert?
Sietmen niet meest over al,
Daermen beuren vinden sal,
Die gelijcken handel drijven,
Of beproencken of bekijven
D'een den ander? Onse bijen
Doen een handel allegaer,
En gerust en stille lijen
Elck malcander voor en naer:
| |
[pagina 295]
| |
Gaen en keeren haren wegh
Sonder eenich tegensegh;
En op haer manier verheugen
Hoe haer memaets meer vermeugen.
Dienen d'eerste mette leste,
Heel den somer heel het jaer,
Voor het huysgesin ten besten,
In de korven allegaer.
Fy gesellen daer ghy zijt,
Ingenomen vanden nijt,
Die eens anders goede dagen
Niet en cont met vrede dragen;
V gebueren niet cont lijden,
Maer door afgonst self gequelt,
Paelt met afgonst, die besyden
V, zijn netten heeft gestelt:
En wat souwet met u zijn,
Hadde u strale dat venijn,
Dat de biekens in haer stralen
Over en weer over halen?
Sou de mensch wel connen leven
By malcander onder een,
Sonder strael of steeck te geven
D'een den ander tot den been?
Onse Bijekens vliegen heen
Wt en in, al wel te vreen,
Ongeveynst malcander minnen,
Houden hare stralen binnen:
En gebruycken die alleene
In den openbaren noot,
Of wanneermen in 't gemeene
Van haer arbeyt haer ontbloot.
Oock gelijck sy elcken een, Ga naar margenoot+
Jonck en out en groot en cleen,
In haer leven stil verdragen:
Hare dooden soo beclagen:
| |
[pagina 296]
| |
Helpen haer met eer ter eerden,
In een openbaer ghedruys,
Als met suchten groot van weerden,
Brenghen rouwich buyten huys:
Niemant is hier al te goet,
Om zijn vleesch en eyghen bloet
Desen laetsten dienst te gheven;
Verre boven ons verheven:
Die ons alderliefste panden,
Als de doot de ziele scheyt,
Niet eens raecken metter handen,
Hoe seer t'hert en d'ooghe schreyt:
En dan lacht hy in de vuyst
Dickmaels, die de beurse pluyst,
Onder tusschen dat zijn ooghen
Sonder snuytdouck wel ghedroogen.
Ga naar margenoot+Dus soo wercken onse Byen,
Als een heurlinck om zijn ghelt,
Alsoo langhe sy bedyen
Comen in het open velt.
Niemant rust, soo lang de son
Schijnt op onsen Horizon:
En den eersten metten lesten,
Souckt al om t'ghemeyne besten:
Gaert soo langhe hy can vergaren,
Honich of ghesuyvert was,
Om den winter door te sparen
Sijn by een ghebrocht ghewas.
Ga naar margenoot+In den winter sit hy stil;
Teert en eet naer zijnen wil,
Buyten snee en wint en reghen,
Van zijn somer-cost vercreghen.
Comt ghy leuyaerts al te samen,
Die den somer niet en acht,
Brenght hier over uwe namen,
Van u doetmen hier de clacht:
| |
[pagina 297]
| |
Dien de somer is te heet,
En niet riecken mach zijn sweet,
Heeft hy dan niet wel ter deghen
Winterdaeghs sijn loon vercreghen:
Als zijn kelder sonder bieren,
En zijn solder sonder graen,
En zijn schoorsteen sonder vieren,
Hem van hongher doen vergaen?
Die van couwe naeckt en bloot
Draecht de schawe van de doot,
Om de straffe te betalen
Die zijn leecheyt heeft gaen halen?
En ghy dertel jonghe lijen;
Die in grooten overdaet
Quist, en pist; leert vande bijen
Spaeren eert vlus is te laet:
Ghy die al u ouwers goet,
Jonck en dom te quiste doet,
In u cloucke grove jaeren,
Sonder stuyver te verspaeren;
Als de outheyt comt ghecroopen,
Met haer winterlick ghelaet,
Vint ghy voor u niet te coopen,
Selfs wanneer het voor u staet:
Tis u beurt ghebreck te lijen,
Die van onse cleyne Bijen
Niet by tijts hebt willen leeren
V in vroetschap te gheneeren.
Comt hier mede van s'ghelijcken Ga naar margenoot+
Haters vanden Conincx throon;
Haters vande Republicken,
Stelt u by de Bije ten thoon:
Die sijn Coninck heeft ghestelt,
Als hy swert int open velt,
Die sijn Coninck van s'ghelijcken
Noyt sal in den korff beswijcken;
| |
[pagina 298]
| |
Zal hem dienen, zal hem eeren
Ondertusschen dat hy gaet
Hem te landewaert gheneeren,
En zijn ambacht gade slaet;
Zal voor hem te strijde gaen,
Alsoo langhe hy is belaen,
Dat zijn hooft mocht in de handen
Raecken van zijn erff-vyanden.
Domme sinnen moet hy draghen,
Die de hooffden in het lant,
In haer eer niet can verdraghen,
Van God selver ingheplant;
Die den Christen Magistraet
Als Tyrannen wederstaet,
En de landen ende steden
Stellen sonder overheden:
Noyt en hebbe ick connen hooren,
Dat een wel bedreven schip
Niet en moeste gaen verlooren,
In verbreken aen de clip,
Daer den stierman over boort
Is ghevallen en versmoort:
Noyt en hebbe ick konnen mercken,
Dat het al wel ginck ter wercken,
Daer een boven al de reste
In een statich huysghesin,
Niet is d'eerste en is de leste,
En ghebiet naer sijnen sin;
En de reste wel te vreen
Haer ghehoorsaemheyt besteen,
Om het hooft by haer vercooren
T'onderdanen naer behooren:
Zullen Landen ende Steden,
Coninckrijcken cleen en groot,
Haer dan houden wel te vreden
Van haer overheyt ontbloot?
| |
[pagina 299]
| |
Die de werelt heel begeert
Te verwarren, hooft en steert;
Wil de wetten onderdrucken,
Breke staff en croone in stucken.
Onse Byekens houden orden,
Gaen my uyt en gaen my in,
Naer dat sy gheboden worden;
Zijn ghehoorsaem niettemin.
Haeren Coninck zijn sy trouw, Ga naar margenoot+
Soucken altijts sijn behouw;
Noyt en was by haer ghepresen,
Mariaensche boucken lesen:
Noyt en cost men haer verwijten,
Dat den tijt verwijten moet,
Onse Vaers de Jesuyten,
Doorgheweeckt van s'Conincx bloet:
Niet een Byeken (ver van daen')
Sietmen in haer Schole gaen,
Daer haer openbaere lessen
Niet en spreken dan van messen;
Daermen quijtschelt, en pardoenen,
Naer ghenomen biechte gheeft,
Om de steken te versoenen,
Die in t'hert de Coninck heeft,
Daermen gaet ter camer uyt,
En verblint sijn ooghen sluyt,
Met der Vaders wet te vreden,
Om Gods wetten t'overtreden:
Is het wonder, dat ons byen
Selfs de hoven, op de boet,
Van de Jesuyten myen
Soo besprenght met Princen bloet?
Soo oock menich man sijn kint,
Dat hy vaderlick bemint,
Hadde van de Byen doen leeren
By gheen Vaders te verkeeren;
| |
[pagina 300]
| |
Menich Prince nu verslegen,
Sou noch sitten op den throon:
Menich Jesuyt verlegen
Sou vercrijgen zijnen loon.
En de Vorsten al gelijck,
Die noch blijven in het rijck,
Souden haest malcander leeren
Hare garden te casseren.
Trouwe Biekens op mijn houve;
Gaet en spaert my alle jaer
Soo veel honich ick behouve:
Maeckt my oock mijn keerssen claer;
Vwen wel verdienden loff,
Sal hier in mijn buyten-hof,
In het openbaer beschreven
In de Moufe-schanse leven.
Die met aendacht, en met lusten,
Die gediert heeft aengesien;
Dat geen werck en maeckt van rusten
Voort den dagh heeft afghesien:
Heeft ghesien een kleyn patroon,
Vande aerbeyt ende loon,
Diemen met heel lijf en leden
In den saet-ougst siet besteden.
Van het saet dat vanden velde
Is gherocht naer s'menschen sin,
Staet de beurse stijf van gelde,
Ende brenght den ougst voorts in:
Ga naar margenoot+Vande Terwe wit van graen,
Van de Geerste schoon ghestaen,
Van de Haver ende Boonen,
Om de beesten e verloonen:
Niet en houtmen op van rennen,
Of men heeft den laetsten schoef,
Dien ghecroont men op gaen mennen
Als den acker is berooft:
| |
[pagina 301]
| |
Souckt men eenen alsoo saen
Alst ghement is, haeren haen
Onder allen uyt te kippen,
En voor haeren gans te clippen;
En met vreuchde te verscheuren
Haeren onghesneen cappoen,
Of de boete te verbeuren
Die daer weyghert me te doen;
Als wanneer met vreuchde dan
Cleyn en groot, soo vrouw, soo man
Haeren aerbeyt gaen vergheten,
Met de wafels te gaen eten,
En het soet-bier te gaen drincken,
Naer t'ghebruyck van cleyn en groot,
Dat de meesters haer gaen schincken
Als de velden zijn ontbloot.
Dus passere ick mijnen tijt,
En met lusten maecke quijt,
Oock de langste somerdaghen,
Daer de ander over claghen;
Ende gae gherust en stille
Op en neer, wanneer ick merck
Heel naer mijnen wensch en wille
Al mijn boden in het werck.
Soo my verder lust te gaen, Ga naar margenoot+
Om de dijcken gae te slaen,
En een Zee lucht metter ganghen
Aen de Schelde te gaen vanghen;
Hier soo legghen mijne knechten
Haere fuycken, en met een
Haere weeren vaste vlechten,
Om den Visch daer lancx te leen:
Daer een, die mijn Schapen wacht
Set zijn stroppen aen de gracht,
Ende stouwen, vande blicken,
Om den voghel te beklicken;
| |
[pagina 302]
| |
Ofte doet met al zijn besten,
In de kreken groote weer,
Om den Plat-vis uyttenesten
Met een scherpen Ellegeer.
Soo mijn oogh ter selver stont,
Haer van daer slaet naer de Hont
Off de Schelde, die haer beyden
Ons van t'weeldich Zeelant scheyden;
Hier soo loopt een schip voor winde;
Alsoo langh tot hyse vinde,
En alleynskens t'opper wint.
Ga naar margenoot+Gaen ick aen den andren kant
Van ons cleyn besloten lant,
In het Noorden uyt den Westen,
Daer zie ick de diepte nesten:
Die alleynskens haere tanden
Voort en voort te lantwaert steeckt,
En met brocken onse landen
Van den vasten ouver breeckt.
Hier wert Rijswerck aenghebrocht,
En met sercken groot verwrocht,
Om met gaerden, steen, en staken
Voor het lant een hooft te maken.
Hier soo trecktmen zijne dijcken
Dieper in te landewaert;
Naer een yder hem laet blijcken
Van de Zee te zijn vervaert;
Daer ick gister terwe vont,
Is de Zee op deser stont;
En met haere soute baren
Comt om niemant te versparen.
Niettemin soo moet sy weten;
Dat ons eyghen vette lant,
Nemmermeer en sal vergheten,
Ons te stellen rijck ter hant.
| |
[pagina 303]
| |
(Hoe de zee soeckt voort te gaen)
Stoffe om haer te wederstaen,
En ons dijcken vande baeren
Van de Honte te bewaren:
Selfs ons stroo, is voor den lande
Al de sterckte diemen weet,
Ende doet den Zee-Godt schande,
Die ons stroo niet door en eet:
Onsen mantel voor den dijck
Is het gley, dat al gelijck
Onse waters, hare crachten
Met haer matte doet verachten.
Wederom soo ick my keere
Aen het Suyden van het lant,
Vinde ick hier dat even seere
T'onsen baet de Zee verlant.
Wat sy van het Noorden heeft,
In het Suyden weder gheeft,
Of oock dickwils in het Oosten,
Om ons schade te vertroosten:
Hier bewerptmen een dicagie,
Met gewelt van gelt en man,
Die elck voordert op zijn gagie,
Also veel hy voord'ren can:
D'een sie ick in putten staen,
En den cordewagen laen:
D'ander cruyt geheele dagen
Den geladen cordewagen:
Daer het gras de nieuwe landen
Met haer groenen rock bekleet:
Daer besteden sy haer handen,
In haer werck al even heet,
Om de soon, aen elck gewest
Af te steken best om best,
En met courten en met wagen
Aen den nieuwen dijck te dragen:
| |
[pagina 304]
| |
Als den dijck begint te rijsen
Buyten t'meylant over al,
En den Polder aen te wijsen
Waer en hoe hy loopen sal;
Comtmen tot het laetste gat,
Daer alleen het soute nat
Wt en in met groote hoopen
Moet van ebbe en vloede loopen:
Hier en sit vry niemant stille;
Doen haer beste hier al ghelijck:
Yder schickt hem naer de wille
Van den Grave vanden dijck.
D'eenen stelt hy aen het werck
Van het soute Rijsen-werck:
D'ander doet hy al zijn leden
Aen den verschen barm besteden.
Die met pijlen en met staken,
Off met sinckrijs ende steen,
T'seffens over tgat gheraken,
Eer sy van de geule scheen.
Ondertusschen dat de rest
Loopt, om niet te zijn de lest,
Altijts voorwaerts sonder hurten
Om de kiste vol te sturten.
T'is nu vry gheen tijt om rusten;
Hoe het gat hem nauwer sluyt,
Hoe een yder meer met lusten,
T'zy te lande, t'zy te schuyt
Doet zijn besten, om zijn vracht
Tsamen eens met alle macht
Aen te brenghen, als de mane
Op het cleenste is, en bequame
Om de Zee van t'lant te leyden;
Tot ten lesten eenmael dan,
Sonder van het werck te scheyden,
Men het gat met alle man,
| |
[pagina 305]
| |
En met cracht en met gewelt
Overvalt en seker stelt;
En van d'een tot d'ander zijde
Overgaet van herten blijde;
Ende roept met luyder kelen:
Gheeft de kan. Gewonnen lant;
Die gheen wercken can vervelen,
Souckt de kanne by der hant.
Eenen mey by ygelijck
Voetstaens op den nieuwen dijck
Wert met vreuchden opgesteken,
Daer de Zee placht door te breken.
Als ick nu dan al dees ronde
Hebbe naer mijn lust gedaen,
Keere weer ter selver stonde,
Van daer ick was uytgegaen:
Ondertusschen waer ick gae, Ga naar margenoot+
Waer ick keere off waer ick stae,
Lancx de velden off de dijcken,
Laete niet om leech te kijcken;
Naer de cruyden vander eerden,
Naer de bloemen van het velt,
Die alom in grooter weerden
Vinde op haer plaets gestelt.
Heele dijcken waer ick gaen,
Vinde ick vol van Alsem staen,
Die de brouwers met betalen
Doen voor hare bieren halen;
En met bursels groot vergaren,
Diese in hare ketels doen,
Om haer hoppe te versparen
En haer win-lust te vergoen.
Cleynder Alsem, die het hooft
Door haer stercke reuck berooft
Van haer rust, wert meest bevonden
Naerder by de soute gronden;
| |
[pagina 306]
| |
Daer t'Limoen-cruyt heele velden
Buyten dijckx alom bekleet;
En ghepluckt wort niet seer selden,
Van die anders niet en weet,
Voor de Lamsoor in het wilt
Van de schapen seer ghewilt,
Eer de cleyne blouwe blomen
Op een roock zijn voorghecomen:
Had' Doedeus, in zijn leven
Seer vermaerden Herbarist,
Hem in ons quartier begheven;
Waere niet soo groff vergist
Int Limoen-cruyt, dat hy plant
Verre buyten Nederlant;
En alleen vindt in de hoven
Wel verciert en weert om loven:
Onse hoven, die wy bouwen
Aen de zee kant hier ontrent,
Haer wel dickwils selfs berouwen
Dat dit cruyt hier is bekent;
Daerment soomers veeltijts ziet
Werpen uyt, voor enckel wiet;
Daert van selfs is comen waeyen,
Off den gront heeft sonder saeyen
Opgheworpen, om te wennen
Een soo goet en edel cruyt
In de hoven te bekennen,
En niet al te werpen uyt.
Datmen vry van Amsterdam,
T'grootste schip dat mensch beclam,
In de Schelde come voeren;
En belast een duysent boeren,
Al de stamkens ende blaren
Vant Limoen-cruyt, hier alleen
Int quartier, by een te garen,
En te brenghen onder een:
| |
[pagina 307]
| |
Geerne sal ick sulcke boet,
Als ghy selfs sult vinden goet,
Aen haer aerbeyt gaen betalen,
Soo sy 'tschip niet vol en halen.
Daer de zee en soute baren
Eerst gebannen uyt het lant,
Doen het lant de smaeck bewaren
Van de zee daer uyt gebant;
Vinden hondert gulden cruyt
Spruyten vander eerden uyt
Overvloedich, om by plecken
Heele Polders te bedecken;
Daer het lant blijft ongesneden
Van den vrucht-belusten plouch,
Stelt den acker my te vreden,
Met dees planten ruym genoch:
Ende dees Centorij cleen
Ons nieuw Polders blijft gemeen,
Alsoo lang tot dat de gronden
Zijn becleet van tgras bevonden;
Als wanneer dees cleyne planten
Door de corste van 't gewas
Wtgestooten t'aller canten
Geven plaetse voor het gras.
Waer ghy u te lande went,
Van Eupator eerst bekent
T'weerde cruyt, sal voor u voeten
Veel en gulsich hem ontmoeten:
Boelkens cruyt met wolle vlocken;
Speencruyt, en Veronica,
My tot bucken wederlocken
Ende roepen om de spa;
D'een om aen haer wortels cleen
Te sien hangen veel by een
Van de knobbelkens, ter degen
Als aen snoerkens cleyn geregen:
| |
[pagina 308]
| |
D'ander, om te doen verhuysen
Cruyt en wortel daer geplant
In mijn hooffien, met de struysen,
En te setten aen de kant;
Om de bloemkens blouw en jent
Daer te houden voor present,
En te doen gewillich tieren
Om de ruyckers te vercieren.
In de canten en de dijcken
Comt de Rynuaen my te moet,
Die haer cracht laet willich blijcken
Alsse wormen sterven doet.
En 't gewas dat hooch befaemt,
Naer de huysvrouw wert genaemt
Van Mausolus, die ten thoone
Drouch de Cariensche croone,
Die het boven al beminde,
En veel eer dan yemant me
Het gebruyck daer van versinde,
Vint hier over al zijn ste;
Daer ick dapper mat van gaen
Mede doen mijn voeten baen,
Dat my moede met verblijen
Voor een Byvoet can gedijen.
Bekenschuym de rijcke plante,
Sal haer opgeresen steel
Hooch verheffen aen de canten,
Daerse mint het water veel.
Souternel van blaren dick,
In het schorre en op het stick,
Alsoo ver mijn oogen stralen,
Is cieraet voor onse palen;
Die ons knechten alle jaren,
Naest het water metter hant,
Naer Sint Jan, voor my vergaren,
Om mijn vrienden buyten lant.
| |
[pagina 309]
| |
Hondtstong met haere wolle bladt,
Vint haer geerne lanckst de padt,
Root van bloemkens overladen,
Off van haer vier ruyge saden.
Oogentroost op dorre velden,
Voor de oogen seer gesocht,
Misse in mijne reyse selden,
Eer ick t'eynde ben gerocht.
Duyvekervel ackers heel
Door gesaeyt, een dobbel deel,
Alst my emmers comt gelegen,
Wert genomen by der wegen.
Bilsencruyt met al zijn bollen,
Vol van duysent cleyne saen,
Goet om lancx den wegh te rollen,
In plaets van te voet te gaen,
Heeft de munrezont beset.
Ende die op t'hangen let
Vande wel begroeyde dijcken,
Mach de Vlascruyt-bloem bekijcken;
Met haer cappen geel van gouwe:
En de Kouckouck-bloem gemeen;
Met de stinckende Hooge-wouwe,
En 't Graveel cruyt onder een:
En het cruyt dat van het glas
Draecht den naem. En tschoon gewas
Van haer hondert-gatich blaren;
Daer haer in den top vergaren
Sterre-bloemen opgespleten,
Schoon van gouwe, by der hant
Dickmaels zijn by een geseten;
En by 't Peerel-cruyt geplant,
Dat in grooten overvloet
Hier by ons valt onder voet.
Die Jannetkens wit en reyne,
Met de Ben, soo groot als cleyne;
| |
[pagina 310]
| |
Met de kriecken over zee,
Overvloedich hebben wilt;
Vindtse alom by ons geree,
Daerse groeyen in het wilt.
En de wortel, die haer cracht
Aen de wonden maeckt geacht,
In het gasthuys seer gepresen,
Van te heelen en genesen,
Met haer lange ruyge blaren,
En haer bloemen wit of root;
Salmen by ons comen garen,
Meer dan voor ons eygen noot.
Melilote daerse groeyt,
Wijt getackt, en weeldich bloeyt,
Doet by haer my metter lusten
In haer ruyme bosschen rusten:
En wanneer ick wel ter degen
Hebbe naer mijn sin gerust,
Over 'thooft in 't groen gelegen;
Is mijn sin niet uytgeblust,
Off ick neme vanden bos,
Daer ick lach, een goeden tros
Van de melilote blomen;
Die ick vlijtich t'huys gecomen,
Om de versche reuck beware;
En wanneer sy drooge zijn
Voor den nootdruft oock bespare.
Menich cruyt oock voor de pijn,
Ende voor de wonden smert,
Hier by ons gevonden wert,
Inden grooten Hof in 't wilde;
De Sanikel staet hier milde,
En bekleet geheele panden
Van de dijcken hier en daer,
Oock onse ooge en onse handen,
Haer met yver nemen waer.
| |
[pagina 311]
| |
Violetten blauw en wit,
Op de dijcken ongespit,
Alsoo seer als bloemen meugen,
In het voorjaer ons verheugen.
En de Cariophilate,
Met 't blauw-bloemich Isecruyt
Groeyt int wilt hier lancx de strate.
Oock soo steeckt haer ooren uyt,
Boven hage boven braem,
D'hoppe; die daer is bequaem,
Om haer bollen metter gangen
In de lucht te laten hangen.
Velden vol van Riddersporen.
Dijcken vol van d'edel bloem,
By de vrysters veel vercoren,
Om den maechdelicken roem.
Hagen van verscheyden aert,
Staen alom by een vergaert;
Die ick veel reets heb vergeten:
En u weynich lust te weten.
Van de reste sal ick swijgen
Tot ghy t'emmers weten wilt:
Hier by ons so canmen crijgen
Witte vliender in het wilt;
Daer de vrucht met swarten int
Niet vervult is, alsmen vint
Over al by ons gebeuren,
Om de handen te couleuren;
Hare vruchten wit van binnen,
En van buyten claer en schoon,
Door haer smaeck haer doen beminnen,
Daer sy hangen ons ten thoon.
Over lanck ben ick vermoeyt,
Met te seggen watter groeyt
Int quartier hier van ter Neusen,
En op tvelt staet t'onser keusen;
| |
[pagina 312]
| |
En noch hebbe ick u verswegen,
T'meestedeel van al de cruijen;
De gemeenste lancxst de wegen,
Can ick u niet al beduijen:
Die ons cruyden al te saem
Weten wil met haren naem,
Come in ons quartier verkeeren,
Om den naem en cruyt te leeren.
Moe ben ick t'herbariseren
Met de penne en in 't papier;
Liever hebbe ick te verkeeren,
By de planten selver hier.
Daer ick neme mijn gerieff
Wt den hoff, daer niemant dieff
Wesen can, dan die de cruyden
Plockt, en geensins can beduyden.
Desen steelt den lof des Heeren,
Die dit hoff ons gheeft gemeen:
Wat ick doe, t'is om te leeren;
My en andre me met een;
Om den schepper, dies te meer
Sijn verdienden loff en eer,
Voor de werelt toe te schrijven:
Hoe hy voor ons aertsche lijven
Heeft meer cruyden uytter eerde
Comen laeten voor den noot,
Groot in crachten, groot in weerde,
Dienstich schier tot in de doot:
Eer ick dan weer thuyswaert gaen,
Zijn mijn handen vol gelaen,
Off van cruyden off van bloemen,
Die haer crachten elck beroemen.
Mijnen knecht die draecht de spade
Ende steeckt de wortels uyt,
Daer ick zijnen sack me lade;
Elck een plante heeft haer virtuyt.
| |
[pagina 313]
| |
T'gene ons wert om vele gelt,
Sparichlick ter hant gestelt
Inde Stadt by d'Apoteken,
Can my nergens hier ontbreken.
Wil ick gaen herbariseren Ga naar margenoot+
In het hooge vaste lant;
Ick en houff my maer te keeren,
Naer de ooste en zuyde kant:
Over't water onverlet
Werde ick met de schuyt geset,
Heele Brabant staet my open, Ga naar margenoot+
Om in 't oosten door te loopen,
Met het soet lant van Dermonde, Ga naar margenoot+
En het volle lant van Waes,
Dat ick beyde t'eender stonde
Gae ontblooten van haer aes.
Hulsterambacht aldernaest Ga naar margenoot+
My gelegen, metter haest
Op en neder wert gewandelt,
En haer cruyden al verhandelt.
In het zuyden ende westen,
Crijge ick verder onder voet
Vlaenderlant, dat my ten besten
Haren vollen schoot op doet.
Assenedens Ambacht heel,
Levert my getrouw haer deel;
Soo doet mede van Bochoute
Heel het Ambacht, vol van houte:
Hier ontrent dan misse ick selde
Wilde hagen boven al:
Die my meest t'soet Barsevelde
In oost-Eecleo wijsen sal.
Ondertusschen soo 't my lust
My te geven tot de rust:
En naer lange en vele loopen,
Wat tijts mijn gemack te coopen.
| |
[pagina 314]
| |
Ick vertrecke vanden velde,
Ende keere wederom
Tot den Heer van Bassevelde;
Ben by hem daer willecom,
Willecom en wel geacht,
Oock als ick com onverwacht:
Daer dan neem ick mijn vermaecken,
Tot ick weer mijn rust gae staecken,
Ga naar margenoot+En vertreck naer Caperijcken,
Lembeeck off naer Eeckeloo;
Daer doorloop ick alle wijcken,
En verswijm noch gras noch stroo:
En doorsoeck al watter is,
En slae nergens van meer mis,
Dan van slapen, en van spijse
Toebereyt op onse wijse:
Niet en lockt my hier tot eten,
Dan den grooten hongers noot;
Dus soo nutte ick twee drie beten
Voor den nootdruft, drooge broot:
Noyt ick hier tot slapen raeck,
Dan als d'aldergrootste vaeck
Bey mijn oogen comt bestrijen;
Die my uyt bedwanck doet lijen.
Met de geele lange pluymen,
Midden in de vloer gespreyt;
Die den vaeck uyt d'oogen ruymen,
T'haengecraey van hier my leyt,
Op het Maldegemsche velt,
Eer de son haer open stelt;
En in 't velt daer aen gelegen,
Dat van Bulscamp heeft vercregen
Sijnen naem; en zijne palen
Rontsom uytsteeckt wijt en breet,
Sonder bergen sonder dalen,
Effen weeghs zijn gangen leet:
| |
[pagina 315]
| |
Dat het meeste pleyn besit,
Tusschen Gendt het eerste lit,
Ende tgrootste vanden lande,
Tusschen Brugge de warande,
En het Edel zuyden Vrije,
Tusschen Ypren leech geplant,
Ende tusschen d'ooste zije,
Van 't Dickxmuysche boterlant:
Deser velden alle bey,
Geven anders niet dan hey
Voor den landtsman, ende selden
Breeckt den plouch dees dorre velden;
Maer het zijn voor my twee hoven,
Lustich ende wel plaisant,
Vol van cruyden weert om loven,
Heel de breede door beplant.
Clusius den vroomen helt,
En vergat niet op dit velt,
Oock met een zijn voet te setten,
Voor so veel hy conde letten,
En den tijt verdragen conde
(Daer zijn hert al buyten landt
Reysde alom ter deser stonde,
En niet in ons Vlaenderlant.)
Als hy eerst uyt Spangien quam,
En alhier zijn reyse nam,
Om zijn leden wat te sparen,
By mijn Heer van Andomaren.
Waer hem meerder tijt gegeven,
Om dees velden door te gaen;
Hadde die oock soo beschreven,
Als hy d'andere heeft gedaen.
Daer zijn voet eens over gaet,
En zijn oogh eens overslaet,
Het sy bergen het sy velden,
Haer en zijnen loff vermelden.
| |
[pagina 316]
| |
Laten niet een gras verswegen,
Voor de gheen die naer hem comt:
Daer hy alles aller wegen
T'cleynste met het grootste noemt.
Langedoc licht my in sin,
Als ick hier te midden in
Gaen met vreucht herbariseren:
Off Provence weert om eeren.
Slechts de bergen my ontbreken,
En de Heuvels, die ick daer
Nergens vinde, met de beken
Diese drencken coel en claer.
Dus soo neme ick mijn vertreck,
Naer de aengename pleck,
Daer de landen zijn gelegen
Van mijn vaders stam gecregen:
Daer ick heuvels ende bergen
Vinde midden in het lant,
En met vreuchde my gaen bergen
Int Suytweste Vlaenderlant:
Daermen 't lant bouwt over al,
Weydt, en saeyt, soo bergh, als dal:
Daer de cristalijne beken,
Van het hooge nederleken.
Wat ick op de vlacke velden,
En den dorren Heye-cant
Niet en vinde, misse ick selden
Off ick vindet hier geplant.
Ga naar margenoot+Treckt mijn herte naer t'gewas,
Dat hem by het vette gras
Vergeselschapt aller wegen:
Nergens vinde ick my verlegen:
Noordewaerts gaen ick versoucken
Ypren aen de rechterhant:
Daer ick 't al brenge uytter houcken,
In het Noort-west Vlaenderlant;
| |
[pagina 317]
| |
Wat in vette landen bloeyt,
Off in leege meesschen groeyt,
Off is eenichsins te achten
Aen de cant van soete grachten.
Veuren ambacht can getuygen,
Met wat yver ende lust,
Nederwaerts sy my doet buygen,
En mijn herte stelt gerust;
Als ick op mijn moederslant,
Trecke met mijn eygen hant,
Veelderande schoone cruyden:
Diemen selden in het zuyden,
Off sal vinden in het oosten
Van ons vlaendren; daer met een
Haer mijn moede leden troosten,
Eer ick van mijn pachters scheen:
Die voorwaer ter meester stont
My veel paeyen mette mont,
Ende niet soo wel en weten
Als haer schulden te vergeten;
Even daer, sy met my leven,
Alsmen hier ter Neusen doet:
Veel beloven, weynich geven,
Is den ordinairen voet.
Als ick dan aen onse kust
Wel te Reyninge heb gerust;
Keere weder naer het vrije,
Laete Nieupoort op een zije.
Sien van verren aen de velden, Ga naar margenoot+
En de duynen hooch geplant,
Die den grooten loff vermelden,
Vanden Vader van het lant;
Daer den Spaenjaert wel geleert
Van Nassauw, niet wederkeert,
Om noch eenmael sulcke slagen
Op zijn ribben te verdragen:
| |
[pagina 318]
| |
Gaen door veel besoute landen,
Die den crijch in onsen tijt
Droevich heeft gemaeckt ter schanden,
Daer het lant de schad' af lijt.
Ga naar margenoot+Sien de wallen vande Stadt;
Die twee beursen moe en mat,
Inden tijt van drie vier jaren,
Heeft gemaeckt; en gaet verclaren
Hier den moet van Oostenrijcke,
Daer den yver van Nassauw:
Als van beyden gheen wil wijcken;
Elck om best zijn syd' getrouw.
Daer de wallen omgedroet,
Sijn geweeckt in smenschen bloet;
En de cogels zijn de meuren,
Die als stralen bergen deuren.
Daer de Tombe van de helden
Also langh sal blijven staen,
Alsser mensche sal vermelden
Wat van weersien is gedaen.
Daer het kerckhof wijt en breet
Van soldaten is bespreet;
Die van binnen en van buyten,
Elck in loff en eer uytmunten.
Daer de schadelicke peste,
Daer den alderheetsten strijt,
Daer de Zee oock al haer beste,
Heeft gedaen soo langen tijt.
Tot ten lesten gheen van been,
Noch die vande wallen scheen,
Noch die haer de wallen winnen,
Qualick genouch haer schae versinnen.
Daer niet anders aen ons zije
Is verloren dan het stoff,
En niet anders van bedije,
Is gewonnen, dan den loff
| |
[pagina 319]
| |
Van te seggen; desen vanck
Is van my wel drie jaer lanck
Naer gejaecht, om noch ten lesten
My van Sluys te doen vernesten:
Moest ick so veel Steden winnen,
Als Oostende wert gedaen;
T'ware beter niet beginnen,
Dan my met mijn winste schaen.
Die de Stadt verloren heeft,
Selver by mijn winste leeft,
Als ick een van bey moest kiesen,
Liever woud' ick selfs verliesen.
Dus passeeren ons gedachten,
Int beclagen van het bloet,
Datmen sonder yet te achten
Hier vertreen heeft met de voet:
Ende nemen onsen ganck
Recht door Snaeskerck, daer de stanck Ga naar margenoot+
Van den Spaenschen eet gebroken,
Onse neusen hout geloken;
Om den rechten vlouck te geven
Sulcke Buffels, die tgeweer
Dragen; en eens anders leven
Soucken sonder tegenweer.
Dan den Godt, die by der hant
Hout de saecken van het lant,
Schoor te Nieupoort inde duynen
Corts daer naer u spaensche cruynen;
Om u op u cost te leeren,
Wat het is van eenen eet
Wel meneedich te verkeeren,
Tot eens anders schad' en leet.
Slaet u woorden voortaen acht
En u van bedriegen wacht,
Off den Rechter van Nassouwe
Sal u leeren uwe trouwe.
| |
[pagina 320]
| |
Recht van hier naer Sluys passeren;
En van daer door Ysendijck,
Wederom naer huys gaen keeren,
Lancx den nieuwen souten dijck:
Daer ick even niettemin
Heb 't genut van mijnen sin,
En als elders alsoo seere
In de cruyden my geneere;
Die de zee daer heeft gaen planten,
Sonder eenich menschen hant,
Aen de dijcken ende kanten
Van het nieuw gewonnen lant.
Tot ick met mijn moede leen
Aen Phlippijne ben getreen,
Ende my doen met betalen
Vanden Veerman overhalen;
Daermen voor drie hondert jaren
Niet en houffde door het nat
Over en weer te varen;
Eer het groot Phlippijne gat
Was gevallen; en den dijck,
En de landen al gelijck,
Zijn geworden visscherijen,
Daermen noyt den plouch sal sien.
Dus ick wederom genaecke,
Naer mijn wensch, aen Mauritz fort;
En alleynskens thuys geraecke,
Als mijn reyse is afgekort.
Ga naar margenoot+In wat oort, off kant, of wijck,
Waer ick gae, zijn al gelijck,
Heye, en velden, mijne hoven
Die ick vryelick mach berooven;
Sonder datse selve weten
Wat in hare boesem groeyt;
Jae seer dickwils waer vergeten
Sonder my, 'tgeen by haer bloeyt:
| |
[pagina 321]
| |
Dickwils, als de goede lijen,
In mijn hoff ter Neusen zijen,
T'gheen ick uyt haer eyghen landen
Heb ghetrocken met mijn handen;
Meynen dat uyt vremde canten,
Vanden Turck off Indiaen,
My soo aenghename planten
Zijn ghecomen ver van daen.
Wel gheluckich is den mensch,
Die naer zijnen eyghen wensch
Mach de weerelt door verkeeren,
Om alom t'herbariseren:
Die het aerderijck met allen
Heeft voor zijnen hoff ghemeyn,
Ende naer zijn welbevallen,
Brenght in zijn besloten pleyn.
Dus soo keer ick moe en mat Ga naar margenoot+
Naer mijn huys den ouden pat,
Ende gae mijn pacht verlichten,
En mijn lieven buyt besichten:
Eerst voor al wert opghesleghen
(Altijts by der handt ghestelt)
En doorkeken wel ter deghen,
Clusius den vroomen helt:
Die meer cruyden heeft alleen
In zijn tijt ghemaeckt ghemeen,
Dan oyt mensch in al zijn leven
In de werelt heeft ghegheven:
Ende dat met sulcke penne,
Daer niet op te segghen is.
Van s'ghelijckx ick my ghewenne
T'onder soucken sonder mis
Dodonaeus en Lobel,
In haer schrijven claer en hel:
En mijn cruyden vergheleken
Met de gheen daer sy van spreken;
| |
[pagina 322]
| |
Maecke waer het gheen sy seggen
Mette stick en in der daet,
En by tgheen sy my uytleggen
Vinde daghelicksche baet;
Om alleynskens metter tijt,
Meer en meer te doen profijt,
In het lesen van de Helden,
Die van outs in schrifte stelden
Dese consten in haer tijden;
Dus soo leere ick mijn les,
Van veel meesters, met verblijden,
Wt mijn Dioscorides;
Ende laet my vooren staen,
Datse met my zijn ghegaen
Lanckx de weghen ende velden,
Om elck cruyt zijn naem te melden.
Ga naar margenoot+Ende soo yet onbeschreven
Eerghens ick bemercken can,
Gheve trouwelick het leven
Tot gherieff van yderman.
Boven allen wat ick doe,
Dancke Godt met blijen gemoe,
Die ten dienste van ons leven
So veel cruyden heeft gegeven:
Van s'gelijcken oock beclage
Onsen tijt die t'alles weet
Ende weer in haere daghen
Van het beste veel vergeet.
Ga naar margenoot+Soo my vrienden die ick min,
Of vriendinnen naer den sin,
In het voor-jaer overcomen,
Om de meester en de blomen
Bey gelijckelick te groeten;
Bloem en meester hebbe reen,
Haer vermaecken metter moeten
Aen haer allen te besteen:
| |
[pagina 323]
| |
Eenen Indiaenschen hoet
Wert geopent metter spoet,
Om het aensicht te bevryden
Dat de sonne minst can lyden;
En gelijck een throon verheven,
Dienstich over thooft ghestelt,
Om de schaduw ons te gheven
Midden in een open velt.
Maer hoe dienstich en subtijl
Is de mensch in zijnen stijl,
Om zijn lichaem t'aller tijden
Voor haer schade te bevrijden;
Daermen hem soo weynich achten
Ziet, de sorghe vanden geest,
En de schade ziet verachten
Die de ziel deert aldermeest?
Hof en bloeme wert besicht,
En dat elck naest t'hert licht
Int ghesicht, of reuck' of smaecke
Hem daer over meester maecke:
Want ick noyt en conde loven,
Toe te sluyten voor zijn vrint
Zijne tuynen en zijn hoven,
Daer hy t'huys heel open vint.
Mijnen vrient, die over-al
Sijnen lust ghenieten sal,
En ten eersten en ten lesten
Huys en meester heeft ten besten;
Blijft alom zijn macht behouwen,
In mijn hof by bloem en cruyt;
Gaet en keert en op zijn trouwen
Plockt, en treckt, en neemter uyt,
T'gheen zijn hert, of ooghe lust;
Maeckt zijn ruycker, soo gherust
Als of tghene dat hy saghe
Af ghepluckt ter eerden laghe:
| |
[pagina 324]
| |
En in plaets van vele wetten,
Sal ick hem maer eenen wet,
Sonder meer voor ooghen setten,
Dat hy op zijn eere let:
En in mijnen hoff soo leeft,
Als hy wil en geerne heeft,
Datmen in den zijnen leve;
Ander Wet hem niet en geve.
|
|