Dapes inemptae of De Moufe-schans, dat is de soeticheyt des buyten-levens vergheselschapt met de boucken
(1621)–Petrus Hondius–
Auteursrechtvrij
[pagina 44]
| |
Aen mijn Heere, mijn Heere
| |
[pagina 45]
| |
Gestelt wert, van de geen
Die haren dijck besteen;
Die met haer open gaten
Comt niemant el ter baten,
Dan die met groote hopen,
Haer dagelicksche broot
Met haren aerbeyt copen;
En stellen uyt den noot
Ons dijcken met de spae,
Die sy getrouwlick gae
Om best slaen, met de matten
Van stroo, die haer bevatten;
Waer mede sy bevechten
Den hooghmoet van de zee,
Met haren dijck te vlechten
Beneen tot aen de tee.
Wat sout u goeden vrint
Veel lusten, in den wint
Vyt Noorden overvlogen,
V selven te vertogen
Hier op de vlacke dijcken,
Of op de schorren bloot
Ons Hoven te bekijcken?
Daer niemant wert genoot,
Noch mensch comt van bedien
Ons Hoven te besien,
Die niet hier aller wegen
Verwondert en verslegen
Te midden in de blicken
De kost en moeyte siet,
En in verlegen slicken,
Die in ons Hof geschiet:
Maer oock ter selver ganck,
Besiet met grooten danck,
Het geen te geender stonde
Thien mijlen in het ronde
| |
[pagina 46]
| |
Sijn ooge can bestralen;
En om sijn goet besouck
Met vreuchden te betalen,
Bevint in eenen houck
Gesneden van het lant
En in de zee geplant,
Het geen uyt alle landen
Ons troulick comt ter handen:
Dan geeft hy eerst ter degen,
Aen een verlooren kant,
Van herten sijnen segen;
Wanneer hy siet geplant
Meer cruyden hier by een,
Dan hy can onderscheen,
Meer uyt gelesen bloemen
Dan selver hy can noemen:
Nu wenscht hy niet met allen
Te wesen dan een oogh,
Om naer sijn goet bevallen
Te hebben het vertoogh
Van alles even claer:
Nu wenscht hy gans en gaer
Sijn sinnen te belesen
Met heel een neus te wesen,
Om al de soete geuren
En reucken t'onder scheen,
Die rijcklick t'sijner keuren
Haer opdoen onder een;
En in sijn hert beclaecht,
Dat een soo teere maecht
Soo naer by is gecomen
Tot aen de soute stromen.
Wel aen dan, tot behagen
En wensch van cleen en groot,
Die onsen Hof beclagen
Soo naer hier by de doot
| |
[pagina 47]
| |
Te woonen ongerust
In een verlooren cust;
Soo gaen ick hem verhuysen,
Met schuijre stal en huysen,
Met weeren, tuyn en hagen,
Met boomen groot en cleen;
Om naer mijn wel behagen,
Haer cruyden onder een
En bloemen net geplant,
Te houden by der hant;
En even wel te laten
Verplaetsen t'sijner baten.
Maer als ick aller wegen
Met aendacht hier en daer
Hebbe alles overslegen,
En worde niet gewaer
Een plaetse, die soo wel
Ons Hof in goeden stel
Is weerdich te logeren
Geheel naer mijn begeren,
Veel mijlen van de duynen
En van de wilde zee
Gelegen; als van Druynen
Al overlanck geree,
En vry van goeden stof
Voorsien tot sulcken Hof,
Als ick u nu ter handen
Stelle uyt de soute landen.
Mijn Heere, wilt den mijnen
Die naer den uwen snaeckt,
Logeren in den dijnen,
En van beyde eenen maeckt;
En slaet op beyden acht;
Die bey sijn in u macht.
Hoe salt den mijnen varen,
Soo verre van de baren,
| |
[pagina 48]
| |
Soo verre vande dijcken
En schorre en buyten vloet,
Haer schoonheyt te bekijcken,
Te Druynen metter moet?
Wanneer de soete locht
Wert naer haer toe gebrocht,
Om met haer groot vermaken
Te Druynen te geraken?
S'en heeft oock metter gangen
In geen gewest of oort
Soo dapper groot verlangen,
Als naer u recht te voort.
V Druynen is haer hert,
Dat nergens niet en wert
Mijn Heer, ter deser stonden
Dan daer by u bevonden.
Aenveert mijn Moufe-schanse,
En mijnen Buyten-Hof,
Daer ick u mede aenranse
Als op den wilden bof,
En valle in uwen schoot;
Die langer in de noot
Van eenmael te verdrincken,
En van haer vreught te mincken
(By d'ouver hier gelegen
Dicht aen der Schelden stroom,
Die hier ons aller wegen
Dicht cnabbelt aen den soom)
Van onse zee verveert,
Hier by my niet begeert
In vreese te logeren;
En haer tot u gaet keeren,
Om daer gerust te blijven,
En onder u gebiet
Noch daeghlicx te beclijven:
Hier gaet sy gans te niet.
| |
[pagina 49]
| |
Aenveert haer goede vrint;
En by haer aert versint
Den aert van sijnen Heere,
Die licht haer sal ontbeeren
Wanneer naer haer verlangen
Van u met bly gelaet
Sy eenmael is ontfangen,
Daer sy nu derwaerts gaet.
Hier stelle ick veyl en schoon
Int Buyten-Hof ten toon
De beesten, die ons geven
Ons suyvel voor ons leven:
Ons schoen en onse cleeren,
Ons bedden licht en sacht,
Die voor ons selfs geneeren
En yder sijn geslacht.
Al t'geen oock wat ick hier
Geplant hebbe int quartier,
Van over vele jaren
Comt al sigh openbaren,
En stellen in u handen,
Elck in sijn besten stant.
De Wijngaert veelderhande,
Reyn op sijn oort geplant.
De Boomgaert gaer en gans
Van heel de Moufe-schans.
De Kriecken en Morellen,
Haer voor u oogen stellen.
De Appels ende Peeren
De Pruym end' Abricock,
En wat ghy cont begeeren
Op tafel vanden Cock.
Mijn Noten groot en cleen
Cornoillen onder een.
Mijn Mispels ende Fijgen,
Niet dan naer Druynen hijgen.
| |
[pagina 50]
| |
V soucken te bekooren
Al mijn vergulde Queen
Mijn Beyers vande mooren
V soucken t'overreen.
Mijn Hagen allegaer
Staen voor u oogen claer,
Om elck naer u gelieven
V tafel te gerieven,
Met beyers, van coleuren
En smaecke seer verscheen,
Die t'samen t'uwer keuren
Haer stellen heel gemeen;
Som groen, of wit, of root,
Of swart; som cleen of groot;
Som scherp, of seur of soete.
Neemt, plockse vry met moete.
Gediense tot geen eten,
Noch vullen buyck of maegh;
Sy doen den tijt vergeten,
En met een soet behaegh
Sijn spijse voor het hert,
Wanneer het in de smert
Licht van melancholie.
Niet anders van bedije
En weet ick u te geven,
Dan d'ooge en het gesicht
Van dit mijn Buyten-leven,
Gelijckt hier voor u licht.
Soo t'leven dat ghy leyt
Daer buyten u vermeyt;
En laet niet ongepresen
Het mijne u voor gelesen.
Indien u lieve nichte
Van Bernuij, haren lust
Schept in het schoon gesichte
Van dees mijn buyten cust;
| |
[pagina 51]
| |
Ick stelle bloot voor haer
Mijn roosen allegaer,
Heel versch op hare hagen:
Sy mach naer haer behagen
Haer dagelicx gaen besteken
Met allerley coleur,
En bloemen af gaen breken
Van d'aengenaemste geur;
T'zy Rooskens in de Mey:
T'zy Rooskens allerley,
Die in de Somer tijden
Mijn hoofken gaen verblijden.
T'zy Rooskens die heel late
Haer op doen in het jaer,
En comen ons ter bate
Met trossen allegaer:
Van Bernuij vry wel magh
Haer plocken dagh voor dagh,
Van t'eersten totten lesten,
Een schoot vol van de beste,
En die haer meest te sinne
Staen, om gestadigh net
Te schicken op van binnen
Haer aerdigh cabinet.
Alleenlick wil ick maer
Bespreken, dat sy daer
Te midden alle gange
Een voor den planter hange;
En met haer goe gedachten
Hem toone haer blijde gonst,
Wanneer sy dus gaet achten
Sijn aengename const:
Waer door hy voort en voort,
Sy meer en meer bekoort,
Sijn hof van jaer tot jare
Te Druynen te vergaren.
| |
[pagina 52]
| |
Mijn Heer, die t'aller stonden
In dancken hebt ontfaen,
T'geen ick u heb gesonden
Om in u Hof te staen.
En sult in geender deel
Mijn Buyten-Hof geheel
Die u daer comt begroeten
Verstoten met de voeten:
Sy can ons dienstigh leeren
De wijsheyt over groot
En goetheyt onses Heeren
In onser aller noot:
Die d'acker bergh en dal,
(Vervlouckt in onsen val)
Wel milde vrough en spade
Weer segent uyt genade;
En ons op onse Houven
Van vruchten en gewas
Meer geeft dan wy behouven,
En rijpen doet van pas.
Oock sal mijn Buyten-Hof,
Ons geven goede stof,
Om dienstelick te leeren
In Hoven te verkeeren:
En met veel dwase sotten,
Met reden en bescheyt,
Op ons gemack te spotten
Als ons de moeyte greyt;
Die in haer hoven niet
En sagen dan verdriet,
En eer sijt dickwils wisten
Haer gelt en tijt verquisten:
Mijn Heere, zijt te vreden
Een wijltijts altemet
In mijn Hof te besteden,
Die ick u vooren set.
| |
[pagina 53]
| |
Ten minsten oock wanneer
Het regenachtigh weer
V uyt u Hof gaet jagen;
Neemt in mijn Hof behagen:
Die sal u in het drooge
Naer volgen onder t'dack,
En altijts in u ooge
Gereet staen met gemack.
Wanneer de drouve gicht
V op de leden licht,
Om handen ende voeten
Te doen haer pijne boeten,
Genagelt binnen sponde;
Sal u mijn Buyten-Hof
Int lange gaen verconden
Haer out vercregen lof.
Het cleyne en groote vee
Sal voor u daer geree
Gaen in u camer liggen.
De Seuge met de biggen,
De Lammers met de Schapen,
De Calvers met de Koe;
Elck om de mamme gapen,
En lopen naer u toe:
Noch sullen geenen stanck
Verwecken voor den danck
Van haer soo wel te touven,
Als buyten op de houven.
De vliegende gedieren
Naer haren sin gepaert,
Ontrent u sullen swieren,
Elck naer sijn eygen aert,
De Pauw en de Pauwin
By huys naer uwen sin
Haer sullen hier gewennen.
Het haenken met de hennen,
| |
[pagina 54]
| |
De gansen en calcoenen
Die sullen dagh voor dagh
Alle avonts ende noenen
Met alle het duyf-gejach,
En al t'gepluymde wilt
Op tafel als ghy wilt
(Onschadelicke gasten)
V voor en naer vergasten:
En sullen sonder eten,
Naer uwen eygen lust
Aen tafel neer geseten,
Haer houden wel gerust.
Haer queecken en getier,
Dat sal u by de vier
Self dienen neer geseten,
Om u tijt te vergeten,
V disch aen alle canten
Sal ick dan rechte voort
Met boomen over planten,
Van alderande soort.
Mijn hagen veyl en groen
Haer sullen open doen,
Om elck naer sijn vermeugen
V tafel te verheugen.
En laet u niet vermoeyen,
Mijn aengenamen vrint,
Dat in u camer groeyen,
De vruchten diemen vint
Hier in mijn buyten-pleyn;
Alsoo haer in t'gemeyn
Wert desen lof gegeven,
Van over al te leven,
En binnen huys te groeyen
Soo wel als in de locht,
En binnen huys te bloeyen
Van buyten daer gebrocht.
| |
[pagina 55]
| |
Een dingen boven al
Ick meest beclagen sal,
En mijnen Hof benijden;
Dat sy u t'aller tijden,
En vry met goeder moeten,
Sal connen gade slaen,
En dienstelick begroeten,
En voor u oogen staen;
Daer ick van u gewent,
Hier blijve in mijn convent,
Om sonder u vermaecken
Het mijne me te staecken.
Noch sal my wat versoeten,
Van u te moeten zijn
Verbannen; u te groeten,
Selfs op gelijck termijn,
In desen Hof, gestelt,
Van buyten uyt het velt;
Om by u schoone tuynen
Te wesen in u Druynen.
Soo sal ick my gaen scheyden,
En stickwijs met een swier
In Brabant my gaen leyden
En stickwijs blijven hier.
Mijn lichaem sal geheel
Hier wesen; en ten deel
Mijn hert vry van de boucken
Te Druynen u besoucken:
En laet ghy van s'gelijcken
V herte hier in t'gemeen
By my ter Neusen blijcken,
Soo sijn wy bey by een.
| |
[pagina 56]
| |
Den tvveeden ganck.
| |
[pagina 57]
| |
Om de vrienschap t'aller stont
T'onderhouden metten mont,
Onder vrouwen ende mannen,
En van binnen uyt te bannen.
Ramp de Steden: die van binnen
(Vol van enckel bitter gal)
Haten, en van buyten minnen:
Noyt ick haer beminnen sal,
Voor sy eenmael wel en bet
Hebben op haer selfs gelet,
Om gerust en met goe moeten
Haer van hoofde totten voeten
Lijf en siele, cost en cleeren
Af te spoelen jonck en out,
Vaer en kint, en Boon en Heeren,
Bey getrout en ongetrout.
Dan de waters zijn te cleen,
En de sonden te gemeen,
Om met twintich jaer te plassen,
Haren nevel af te wassen.
Ramp de Steden. Mijn vermaken
Is verbannen buyten Stadt;
Oock soo soucke ick uyt te raken
Vyt haer toe gesloten gat;
Daer de dompen dick en swaer
Mijn verdrijven haest van daer,
En de locht geheel vergeven
Jaecht my naer mijn buyten leven.
Ga naar voetnoot*Ramp de Steden. Het vermaken
Dat my doet de Moufe-schans,
Doet my hastelicken staken
Stadt en walle gaer en gans:
Daer ick van my heel den dach
Weere dat my deeren mach,
Alles doe naer mijn begeeren,
Sonder yemant el te deeren.
| |
[pagina 58]
| |
Elck een leeft daer buyten Stede
Als een cleynen Coninck boet;
Wat hy wenst op zijn Hof-stede,
Vint hy op de staende voet.
Ga naar voetnoot*Hier gaen ick in t'Neder-hof;
Daer de beesten, groot en grof
Al uyt een fonteyne geven,
Melck, caes, boter, tot ons leven.
Daer vinde ick in t'modder liggen,
Diep begraven in het mes,
Twee dry seugen met haer viggen,
Neus en aers, naer haer getes:
Ondertusschen gaet t'gekrijt
Van de lammers wijt en sijt,
Die om best met groote hoopen
Naer de volle mamme loopen.
In een aftreck daer besijden,
Staen in t'doncker vet en glat
Een reeck kalfkens, die by tijden
Roepen naer haer dagelicx nat.
Ga naar voetnoot*Op het Voor-hoff ist een vreucht,
Aen te schouwen al de jeucht,
Van soo veel verscheyden pluymen,
Die niet voor malcander ruymen;
Seer verscheyden van nateuren,
Maecken kennis onder een;
Leven t'samen als gebeuren,
Hebben spijse en dranck gemeen,
Zijn besloten algelijck
Borgers in een Coninckrijck,
En alomme wel te vreden
Haere poorterschap besteden;
Doen te gader al haer besten,
Om haer Jaerlicx interest
Te betalen, en haer nesten
Te verrijcken best om best.
| |
[pagina 59]
| |
D'een ons met sijn eygers voet;
D'ander selfs sijn eyers broet;
Ons met dobbel croos te geven
Met sijn eyers te doen leven.
Elck een comt daer uyt der houcken;
Touck, touck, touck, doet haer de weet.
Elck comt daer sijn graenken soucken,
Pick voor pick, en beet voor beet.
Eerst voor al is de Calcoen
By de werck, dan haen, den hoen,
Dan de gansen schudde poorten;
Elck vergaert daer, soort by soorten.
Daer comt t'duyfken stekebecken,
Naer sijn eygen minlick paer:
Watter is, het comt daer lecken
Aen een cantken allegaer.
Daer sie ick de schoone pauw
Vlijtich, sijn pauwinne trauw
Op sijn wijse courtiseren;
Ende met bepronck vereeren
Van sijn hondert schoone oogen,
Die allomme waer hy keert,
Haer in sijnen steert vertoogen,
En het wijfken minne leert.
Ga naar voetnoot*Stelle ick dieper mijnen voet;
Meerder vreucht haer open doet:
Nergens can ick mijn vermaecken
Meer dan in den Boomgaert maecken;
Die my jaerlicx mijn behoufte
Gheeft van mijnen winter brant;
En de heyninge; om t'geboufte
Af te sluyten van mijn lant:
Daer ick licht het heele jaer
Mijn tijt-cortingh neme waer;
En my allesins vermaecke
Met den reuck, gesicht en smaecke.
| |
[pagina 60]
| |
D'een tijt ist al in de bloemen,
Wat ick sie, om leegh om hoogh;
Van coleuren niet om noemen,
Voor t'gesicht een schoon vertoogh,
Soet in reuck. Op d'ander tijt
Ben ick nauws de bloemen quijt;
Of de vruchten elck by tijden,
Op een nieu my weer verblijden;
Sijn voor d'ooge groot vermaken,
En noch grooter voor de mont,
Die haer lust neemt in de smaken,
Bey gesont en ongesont:
Daer sy soo verdrietich naer
Heeft gewacht het heele jaer,
Couwe en winter heeft verdregen,
Vorst en hagel snee en regen;
Om de lange en soete dagen,
En den blijen sonne schijn
Eenmael naer sijn welbehagen
Aen te schouwen; uyt de pijn
Van te sitten by het vier,
Of de lange nachten schier
Vyt te slapen, of op strate
Half sijn ooren bey te laten:
Nu de Winter is verstreken,
En de Somer by der hant
Doet het hooft voor deure steken,
Naer den acker, en het lant,
Met een nieu Tapijtsen cleet
Over deckt en al gereet,
Om haer rijcken schat verborgen
Op te doen; en buyten sorgen
Onsen bouw-man vry te stellen,
Sonder langer sijnen geest
Int verborgen goet te quellen,
Daer hy hoopt en altijts vreest:
| |
[pagina 61]
| |
Nu de Winter heeft gedaen;
Comt de Somer aengegaen,
En versoet met hare vruchten
Al ons wachten en versuchten.
Noot ons buyten op de velden,
Daer het jeuchdich eerd-gewas
Gaet den blijden tijt vermelden.
Noot ons op gelijcke pas
In de hoven, om te sien
Hoe de cruyden haer verblien;
Hoe de hersters en de hagen
Neuse en ooge en tong behagen:
Hoe de ruyckers, en de bloemen,
En der hoven bly cieraet,
Haer ten hoogsten seer beroemen,
Op haer schoonheyt en gelaet:
Hoe de moesen mals en groen,
Haeren schoot wijt open doen;
Daer van boven tot beneden;
Watter is, ons stelt te vreden.
Ga naar voetnoot*Milden Wijngaert wagenwijse
Naer het Zuyden opgeleyt,
Blauw en wit, van elcx om prijse,
Vinde ick langs heen uytgespreyt:
En den hoogen Meulendijck,
Reyn beplant van wijck tot wijck,
Schijnt my daedlick voor mijn oogen
Wijngaert-bergen te vertoogen.
Als ick wil, de Muscandellen,
Die my naest staen by der hant,
Met haer dunne en geele pellen,
Leyden my in Duytschelant:
Ofte soo ick liever haeck
Naer de Spaensche soete smaeck;
Van een groote en vaste druyve,
Haest een schoone crappe knuyve.
| |
[pagina 62]
| |
Staet my beter oock ter sinne,
Eenen tros uyt Vranckerijck;
Vranckerijck dat ick beminne,
Vinde ick op den Meulen-dijck.
En dees heelen langen kant,
Die in t'zuyden is geplant,
Sou my jaerlicx voor mijn leven
Mijne wijnen connen geven.
Niet en is van my vergeten;
Wat voor druyf in Christenrijck
Wert gedroncken of geeten,
Is op mijnen Meulen-dijck.
Alles is my daer gemeyn,
Groote druyven ende cleyn,
Ronde en lange van fatsoene,
Witte, blouwe, en altijts groene,
Roode en swarte van coleure;
Watmen wil, is al gelijck
Inden Wijngaert t'mijner keure,
Doorgaens op den Meulen-dijck.
Of ick plucke een dichte crap
Druyven, met haer bloedich sap,
Daer den Wijn af is gecomen
Diemen selver heeft gaen nomen
Naer haer verwe; en daer en boven
Om haer deucht en eygen cracht
In het stoppen, is te loven
Boven allen en geacht.
Soo mijn herte selfs verlangt
Naer een Druyve, die daer hangt
D'een op d'ander heele dichte,
Vele verwich van gesichte;
Een goe crappe sal my geven
Witte druyven, onder scheen
Van de blauwe, en daer beneven
Roode en bonte neffens een.
| |
[pagina 63]
| |
Druyven vinde ick hier geplant,
Die gebuylt aen alle cant,
Somtijts viercant sijn bevonden,
En seer selden uyt den ronden;
Die hier eerst-mael sijn gecregen
Vyt het weeldich Engelant,
Daermen selden wel ter degen
Haer in rijpen wasdom vant:
Ofte soo mijn tonge lust
Naer de smaecke van de kust
Die haer soete Malveseyen
Comt tot in ons Neerlant leyen.
Eenen wijngaert sonder inten,
My van Creta af gebracht,
Geeft my Druyfkens van Corinten,
Hier in onse Vlaemsche locht.
Het en zy mijn hert vermaen
My doet van den Indiaen,
Die my op gelijcke stonden
Sijnen wijngaert heeft gesonden:
Sijnen wijngaert, die de meuren
Sonder steunsel, groen becleet;
Lancx den gevel van de scheuren
Sonder wisse of lat geleet.
Aen den landen zijn beplant
Met de druyven van het lant,
En sijn naer haer oude seden,
Elck met haere vrucht te vreden;
Mijnen Hof is door mijn handen
Toe gerust, en wel beplant,
Met de druyf van alle landen,
Van de beste diemen vant.
Ga naar voetnoot*Oock soo hebben wy den lof
Van de Queen uyt s'Brussels Hof,
Die met haer vergulde cleeren
Onsen boo-gaert rijck vereeren.
| |
[pagina 64]
| |
Oock soo vinde ick daer te plocken,
Vooren in het schoonste pleyn,
Vrouch gebloeyde Abricocken;
Met de Persen ons gemeyn.
Appelen van elck saisoen.
Peeren geel, root, bruyn en groen.
Kersen, Kriecken, en Morellen
Met haer roode en swarte vellen.
Boven allen, my behagen
Onse Kriecken in de bloem,
Die haer dobbel blaren dragen,
En als rooskens haeren roem
Voor de oogh en voor t'gesicht
Voeren; daerse wonder dicht
Twee drie weken sonder gecken
Om en om den boom bedecken.
Aen de dijcken Okernoten,
En op t'opper hoff geplant,
Vindtmen elck op haer roten,
In een aengenamen stant:
Oock verwachte ick alle jaer
Noten van den Notelaer,
Die my hebben toe gaen wensen
Over lanck de Canadensen.
Mispelen met weynich steenen,
Plat, en Seusche daelders groot,
My de dreven oock verleenen,
Voor de Winter afgebloot;
Aen het harde dooren hout
Door het griffen aengetrout,
Daer van witte en swarte dooren
Niet een stamme gaet verlooren.
Ongebloeyde Fijgen mede,
Hebben op den Meulen-dijck,
En oock elders haere stede,
Lange en blauwe bey gelijck;
| |
[pagina 65]
| |
Bringen in ons neusche lucht,
Met veel hondert hare vrucht
Rijp te voorschijn, en vereeren
Mijnen disch naer mijn begeeren:
Noch en ist niet langh geleden,
Dat met eenen boom alleen,
Ick niet eer en was te vreden,
Voor hy maeckte my gemeen
Vijfentwintich sevenmael
Van sijn vruchten, rijp en vael;
Ruym genouch tot mijn behouven,
En mijn vrienden wel te touven.
Oock de vrucht, die sijn coleuren
In de minnelicke rouw
Van twee liefkens bloet laet speuren,
Is sijn meester hier getrouw;
Die ick heele bedden vol,
Wel ten spijse van den mol,
Queecke om somers hare blaren
Voor de wormen te vergaren;
Die ons dochter vanden huyse,
Teelt naer haren eygen wil;
En veracht de wilde ruyse
Van de straten, en den dril
Van te loopen hier en daer:
Liever neemtse vlijtich waer,
Dese spinsters sonder wielen;
Die haer selven heel vernielen,
Om de menschen te vereeren,
Voor de moyte, die sy doen,
Met flouwele en sijde cleeren,
Haer des somers op te voen.
Ach! soo menich dochter wist,
Hoe veel kanse wert vergist,
Met te loopen achter straten,
Ofte besicheyt te haten;
| |
[pagina 66]
| |
Souden liever uyter houcken,
Om den tijt wel gae te slaen,
Dagelicx haer werck gaen soecken,
Dan met leegheyt omme gaen.
Als de mensche niet en doet;
Dan ist dat hy onder voet,
Van den duyvel wert gehouwen,
Om sijn leecheyt te berouwen:
Als de waters niet en loopen,
Gaeren sy haren eygen stanck;
Even soo doet oock becoopen,
Ledicheyt, haer eygen vanck.
Liever heb ick altemet;
Als den tijt my onverlet
Stelt een ooghblick vande boucken,
Besicheyt in t'Hof te soucken;
Daer ick mede licht vergete
Mijnen overigen tijt,
En oock d'aengename bete
Crijge: daer ick metter vlijt
Plucke, daer mijn hert naer vraecht,
En dat d'ooge best behaecht,
Of de mage can bedencken,
Minst genegen haer te krencken:
Onder wijlenn dat verheven
Mijn gedachten naer den Heer,
Hem van onse vruchten geven
Al den lof en al de eer.
Schoone pruymen aen de kant
Vinde ick over al geplant,
Van veel verwen, witte, blouwe,
Groote, cleyne, vele en grouwe,
Met de roode, swarte, geele;
D'eene serp, en d'ander soet;
Die mijn Hof queeckt alsoo veele,
Datse liggen onder voet,
| |
[pagina 67]
| |
Op geborsten van den val,
Spijse voor het verckenstal.
Roo Cornoeillen sonder missen.
Hangen aen den boom als clissen.
Ga naar voetnoot*Oock soo vinde ick alle hagen
Over al van fruyte schoon,
Daermen naer sou connen vragen;
Elck een spant om best de croon.
Haselnoten met haren baert.
Berberis van beyder aert,
Seure en soete, by den ander
Dicht geplant als in malcander,
Overvloedigh op haer roten
Hangen als coraelkens root,
Met haer tacxkens overgoten,
Schoon in d'ooge boven t'hoot.
Watmen weet, of noemen can,
Staet hier oock voor alle man
Van Genevers, al de keuren;
Root, wit, swart van drie coleuren:
Met goe reden derf ick roemen,
Dat mijn hof de eerste was,
Die in Neerlant hoorde noemen
Dit verdobbelt groot gewas;
Dat in seere corten tijt,
Al de hoven breet en wijt
Heeft vervult in alle landen
Hier ontrent, door mijne handen:
Dat my boomen heeft gegeven,
Reyn van stamme menich mael,
Seven voeten hoogh verheven
Boven d'aerde, recht en cael;
Van haer vruchten vol gelaen,
En voor d'oogen schoon gestaen,
Sonder dickwils lof of blaren
Voor tgesichte t'openbaren.
| |
[pagina 68]
| |
Beyers die haer pluckers steken,
Ronde en lange met haer cruys,
Sullen my hier niet ontbreken,
Voor mijn Hof en voor mijn huys.
De Framboysen, milt en soet,
Hangen my hier onder voet,
Witte, blauwe, vrouge, laete,
Met haer reuck van muskeljaete.
Hagen die mijn Hof vercieren,
Vinden haer aen alle kant:
Deelen hem gelijck in vieren,
Elck op sijnen oort geplant.
Van Syringa bey de soort,
Maeckt een net geschooren koort,
In het perck van mijne cruyden;
Schoon voor d'oogen van de luyden:
Oock soo wil hier de Laurieren,
Die haer blaren noyt en schaemt,
In mijn Hof gewillich tieren,
En heel bedden ommevaemt;
Noch en vreest den winter niet;
Alsmen slechts maer toe en siet,
Tot der aerden toe te recken,
En by tijts haer cruyn te decken.
Manne vincoort in het groeyen
Seer gewillich, schoon en reyn
In sijn vruchten, loof en bloeyen,
Is my over al gemeyn;
Met de Palmen vande Maecht,
Die noch bloem noch vruchten draecht,
Doorgaens fris, en vol van jeuchde,
Nimmermeer ontbloot van vreuchde,
Die haer altijs even reyne
Hout, als suyver maechden doen,
En blijft altijts even cleyne,
Even jeuchdich, even groen;
| |
[pagina 69]
| |
Daer de rispe, noch t'gebroet
Van t'vergift geen schade doet;
Om de maecht by peck te leeren
Sonder schade te verkeeren:
En te laten boven allen,
In haer maechdelicken staet,
Haren trots en hooghmoet vallen:
Reyn in therte en in der daet.
Onse palmen inden Hof,
Geven overvloedich stof,
Om haer selven te doen achten,
En veel andere te verachten;
Die den naem van maechden dragen,
En den naeme maer alleyn:
Min als mijnen palm behagen,
Niet soo groen, noch niet soo reyn.
Wel met reden voert sy dan
Haren naem voor alle man,
En veel duysent doet beschamen,
Die haer met haer naem benamen.
Haghen die mijn Hof bevrijden
Vanden kijcker ende dief,
Ende niemant en gelijden
Sonder wraecke en ongerief;
Sijn by my aen alle cant,
D'een op d'ander dicht geplant.
Oxyacantha ruyte wijse.
Pyracantha elck om prijse;
Reyn gevlochten, van beneden
Tot om hooge in haren cruyn,
Stellen mijnen Hof te vreden,
Ende waecken voor den thuyn.
Ga naar voetnoot*Binnenwaerts, aen alle wijck Staen de Roosen al gelijck;
Roode, witte, en beyde gele
Overvloedelicken vele.
| |
[pagina 70]
| |
D'eene rieckt naer muskeliaete:
Ende d'ander naer canneel.
D'een comt vrouch, en d'ander laete.
Geven elck haer trouwe deel,
Voor mijn tafel en mijn huys,
Werden oock wel reyn en cuys
In haer hagen onderhouwen,
Om mijn neus en oogh te trouwen.
D'een sparich van haer blaren;
D'ander van haer blaren milt,
Diese rouder gaet vergaren,
En set op haer middel schilt.
D'een heeft een coleur alleen;
D'ander heefter int gemeen
Meer dan een, en draecht by plecken
In haer aensicht schoone vlecken:
Dickwils sietment soo geschieden,
Dat een sproete ses of acht,
Luyster geeft aen mencke lieden,
In haer aensicht schoon geacht,
Sulcke roosen heeft mijn Hof
Van s'gelijcken, die den lof
Van de schoonste roosen dragen,
En besproet, oock meest behagen.
Niet soo ras en gaet beginnen
Onsen Somer, of met een
Doet dees bloeme my beminnen
Mijnen Hof en in het scheen
Van de Somer, blijfse my
Selver tot naer Bames by;
Als wanneerse om my te loonen
Heele trossen gaet verthoonen:
Sesmael twintich in getale,
Wel met aendacht overtelt,
Op een tacxken al te male
By den anderen gestelt;
| |
[pagina 71]
| |
En mijn neuse comt ter baet,
Met den reuck van muskeliaet;
Als van over negen weken,
Al de roosen zijn verstreken.
Bloemen, die van ouwen tijden
Sijn der bloemen opper roem;
Ende nu noch meer verblijden
Mijne neus dan eenich bloem:
Maer die oock wel dapper seer,
Selver haren eygen Heer,
Met haer dicke en scherpe steken,
Voor sijn plucken konnen wreken.
Sietmen niet in allen stonden
Sulcx gebeuren over al,
Dat daer t'soete wert bevonden
Daermen t'seure vinden sal?
Waerlick houde ick mijnen spot,
Met soo een vermeten sot,
Die den deken van de bloemen
Sal om sijne stekels schroemen.
Wat voor narre moet het wesen,
Die de deucht soo wijt beroemt,
En de werelt door gepresen,
Niet dan om haer aerbeyt schroemt?
Cleyne rooskens vinde ick wel
In mijn Hof met sulck gestel,
Datse sonder yet te straelen
Laten hare bloemen haelen:
Maer soo cleyne en sonder crachten;
Dat ick niet wel seggen derf,
Ofse weerdigh zijn te achten,
Met de rooskens menich werf.
Die met weynich is te vreen
Tuckt seer selden voet of scheen:
Sal sijn rooskens sonder steken
Wel gerust van t'haegsken breken.
| |
[pagina 72]
| |
D'eerste bloemen die wy planten,
Om haer weerde, en om haer deucht,
Is de Roose: aen alle canten
Dese bloem den Hof verheucht.
Roose cranskens wit en root,
Can hier setten op het hoot,
Van haer soone, de Goddinne
Van de lodderlicke minne:
Reyne bloemkens canse rapen,
In gewensten overvloet;
Om haer dienaers ende knapen,
Elck te maecken eenen hoet.
Ga naar voetnoot*Hier aenschouwe ick een Tapijt,
Costelicken breet en wijt
Lanckx der aerden uyt gestrecket,
Alsoo ver mijn ooge recket:
Diergelijcken in geen salen,
Noch in Princen cabinet,
Op der aerden is te halen,
Waer ghy uwe voeten set.
Soo veel bedden, als ghy siet
Dat mijn Hof u oogh aenbiet,
Soo veel schoone schilderijen
Rijckelick u oogh verblijen;
Die Apelles out verheven,
Sijn gewoonelicken lof,
Nu niet langer willen geven,
En doen wijcken voor mijn Hof:
Die de Goddelicke cracht
Vyt der aerde heeft voort gebracht,
Elck in sijn gewoone stonden,
Om sijn goetheyt te verconden;
Sijnen naeme te beroemen,
Even als in al sijn werck,
Oock soo mede in cruyt en bloemen,
Die ick stelle hier in mijn perck:
| |
[pagina 73]
| |
Bloemen daer verwe of pinceel
Noyt couleurde aen eenich deel;
Daer de son, en dauw, en regen,
Self den schilder is bedegen.
Ga naar voetnoot*Niemant dient sijn voet te setten
In mijn hoff, by bloem of cruyt,
Die niet voetstaens en gaet letten
Op haer crachten en virtuyt:
Van malcander onderscheen:
D'een met d'ander ongemeen.
D'eene nat en d'ander drooge.
D'eene leegh en d'ander hooge.
Soo verscheyden inde smaecke,
Soo verscheyden in couleur,
Dat ick d'een als bitter laecke,
D'ander soucke om haren geur:
D'eene quaet, en d'ander goet, D'eene seur, en d'ander soet:
D'eene cout niet om verdragen, D'ander heet selfs tot mishagen:
En soo veel verscheyden crachten,
En soo veel verscheen couleur,
Meer dan menschen met gedachten
Achtervolgen; t'haerder keur.
Hier al uyt een aerde kijckt,
Die haer selfs alom gelijckt,
En soo veel diversche dingen
Voor den mensch weet voort te bringen.
Vele dingen salse geven,
Diese selver niet en heeft;
Reuck noch smaecke, geest noch leven
Heeftse; en aen de cruyden geeft.
Mensch, verlaeten van u sin;
Treedt hier eens mijn hoofken in.
Leent u neuse en leent u ooge.
Siet om leege, en denckt om hooge.
| |
[pagina 74]
| |
Laet u beestigh hert gewennen,
(Dat noch God noch Schepper kent)
God in sijne schepsels kennen,
En u tot den Schepper went:
Die eens alles op het velt
Inden aenvanck heeft gestelt,
Naer sijn eygen wel gelieven,
Om den mensche te gerieven;
En gestadigh noch de handen
Aen sijn creaturen slaet,
En de velden en de landen
Hout in haer gewoonen staet.
En ghy mensche, die den Heer
Achter hout sijn schuldige eer,
Int genut van sijne wercken;
Wilt hier in mijn Hofken mercken,
Hoe genadigh ons de Heere
Heeft de eerste straf versoet,
Van in d'eerde ons te geneeren,
Die haer wiet en distels voet:
Niet en geeft hy ons alleen,
Velden vol, voor groot en cleen,
Van de vruchten veelderande,
Naer den aert van elcken lande;
Selver gaet hy noch de eerde,
Als met verwen over cleen,
Om by ons met grooter weerde
Hier en daer te doen bereen;
En sijn lof en hoogen roem,
Door elck cruyt, door yder bloem,
Voor elck een met open monden
Op het hoogste te verconden.
T'aerderijck was heel verbonden,
Niet dan oncruyt ende wiet
Voor te bringen t'aller stonden;
Ende brenght selfs, soo men siet,
| |
[pagina 75]
| |
Nu te voorschijn inder daet,
Menich wortel, cruyt en saet,
Om de sieckten te verdrijven,
Van ons stervelicke lijven:
Brochte sy geen ander cruyden,
Dan haer distels over al
Om van Noorden totten Zuyden,
Te vervullen bergh en dal;
Noch en sou de mensche niet
Seggen mogen, dat geschiet
Anders dan door sijne sonden
Hy verdient heeft t'aller stonden.
Nuse in plaets van wiet en dooren
Ons van dranck dient en van broot,
En van cruyden uyt vercooren,
Totte sieckten in de noot;
Soo is van des Heeren straf,
Die hy int beginsel gaf,
Nu geworden wel ter degen
Voor den menschen eenen segen:
En hoe can een danckbaer herte,
Dese cruyden hier gestelt,
Met sijn voeten, sonder smerte
Soo vertreden op het velt;
Om niet eenmael gae te slaen,
Door wiens gonste sy daer staen;
Maer, waerom, en van wat weerden
Voort gecomen uyt der eerden;
Om de crachten al te samen
T'ondersoucken met bescheet,
En te geven sulcke namen
Alsmen voor de beste weet;
En den alder grootsten Heer,
Toe te roepen lof en eer,
Die met sieckten ende pijnen
Gheeft met eenen medecijnen:
| |
[pagina 76]
| |
Die soo rasch niet heeft verheven,
Eenen handt om ons te slaen,
Of verheft oock daer beneven,
Eenen om ons gae te slaen:
Die te midden in t'verdriet,
Van het oncruyt ende wiet,
Dat uyt d'aerde comt gestoten,
Duysent bloemen heeft gegoten?
Dese soucke ick te vergaeren,
Soo veel ick vergaeren can,
Om Gods eere te verclaeren,
In mijn hoff, voor yder man.
Dese plante ick int gemeen,
Met de cruyden onder een,
Om een ander oock te leeren,
Hoemen bloemen moet geneeren.
Ga naar voetnoot*Die de bloemen in sijn hoven
Hout, alleen maer om t'geswier
Van sijn oogen, en te loven
Sijnen eygen Hovenier;
Die de cruyden groot en cleen,
Om de smaecke maer alleen
Plant, en om sijn eygen mage
En sijn tonge te behagen;
Is een dief van Godes gaven
Een verquister van den tijt.
Dienaer van sijn eygen slaven.
Vercken die de eeckels bijt,
Sonder eenmael op te slaen,
Hert of ooge, daer van daen
Tot sijn dienst en welbevallen,
Cost en eeckels sijn gevallen;
Sonder eenmael oock te loven
Onsen God, die t'alles geeft,
En laet daelen van daer boven,
T'geen de mensch van nooden heeft.
| |
[pagina 77]
| |
Verre van my sulck geslacht,
Dat de gaven Gods veracht,
Ende sonder eens te weten
Wiese geeft, die gaet vereten:
Heeft sijn hoven, overvloedigh
Overgoten van tapijt,
Dat den handt des Heeren goedigh
Spant en verwt self metter tijt;
En gebruycktse naer sijn lust,
Altijts even wel gerust,
Sonder eens te willen weten
Waer sijn tijt in is versleten;
Sonder eens te willen kennen,
Waer sijn gelt in is verdaen,
Ende sijn verstant te wennen
Om haer crachten te verstaen.
Ga naar voetnoot*Emmers die soo wesen wil;
En gestadigh swijgen stil,
Van den loff der creaturen,
Die hy nut tot elcker uren;
Dat hy willich in my lijde,
Dat ick selver in mijn hoff
In Gods wercken my verblijde;
Die my reden groot en groff
Geven, om te zijn verblijt
In sijn wercken alletijt,
En sijn gaven t'aller stonden
Wel aendachtich te doorgronden.
Noyt en hadde ick wil of reden,
Om de cruyden op het velt
Met de voeten te vertreden,
Van den schepper daer gestelt;
Noch soo trede ick metter voet,
T'geen my wee aen t'herte doet,
Godes schepsels op de velden;
Maer niet sonder te vermelden,
| |
[pagina 78]
| |
En sijn grooten naem te prijsen,
Die geseten daer om hoogh,
Sijne cruyden ons gaet wijsen;
Die hy voor ons eygen oogh,
Over al in alle lant
Mildelicken heeft geplant,
En gestadich blijven deuren
Tot genut der createuren.
Mijnen Hof, uyt alle houcken
Van het velt by een geschaeft,
Dient in plaets van vele boucken;
Min met wetenschap begaeft;
Diemen wel seer dickwils vint,
Op geblasen van de wint,
Meer om sijnen schrijver t'eeren,
Dan den leser yet te leeren.
Dit zijn al mijn schilderijen;
Die in t'jaer het meeste deel,
My wel alsoo seer verblijen,
Als de verwen en pinceel:
Oock soo zijnse met bescheet
In mijn hoofken uyt gespreet,
En geplant om hare reken,
Om te meer haer deucht te spreken.
Niet vergeten ick hier te planten.
Selfs oock niet het wilde cruyt;
T'crijcht sijn plaetsken aen de canten.
Ist te wilt: ick trecket uyt.
En soo leere ick uyer voor uyer,
Met vermaken de natuer
Selver van de wilde cruyden,
Die elck hebben haer beduyden.
Ga naar voetnoot*Ach! wat isser noch te leeren,
In de rijcke cruyde const,
Om profijtich te verkeeren
In het Gasthuys; met de jonst
| |
[pagina 79]
| |
Van den aermen patient!
Daer het cruyt, dat niemant kent,
En met voeten wert gewesen,
Hem can dickwils dienstich wesen.
Soo ick eene Doctor wiste,
Als my Godt de koortsen sent,
Die in al de cruyden miste,
Die tot heden zijn bekent;
Ende wiste maer alleen,
Al de crachten t'onderscheen,
Van de cruyden onbeschreven,
Ons van onsen Godt gegeven;
Geerne wil ick u belijden,
Dat my desen nieuwelijnck,
Sou mijn coortsen eer bestrijden,
Dan een met sijn ouden rijnck;
Die my dickwils sijnen raet,
Sonder hulpe, sonder baet,
Geeft, by faute van te weten,
T'geen met voeten wert versleten.
Ga naar voetnoot*Dus te meer in onse dagen,
Is den alder snootsten tijt
Op het hooghste te beclagen;
Die vol afgonst, haet en nijt,
Vol van leegheyt wijt en breet,
Met den monde veele weet;
Maer alleynskens gaet vergeten
T'geen sy eerst begost te weten.
In de conste van de cruyden,
Is mijn clachte veel te waer:
Wel bemercke ick vele luyden,
Die haer hoven nemen waer;
Maer wat isset veeltijts al
Dat hem t'Hof meer leeren zal;
Als een vogel, die van boven
Over sijnen Hof geschoven,
| |
[pagina 80]
| |
Vliecht in t'gaen en vliecht in t'keeren,
Even wijs en even slecht?
Even eens gaen sonder leeren
Veel den hoff door slecht en recht;
Sonder eenich loof of gras
Waer te nemen, of gewas
Dat de Heere van ons allen
Geeft tot s'menschen welgevallen;
Om van haer te sijn gepresen,
Die hy heel het aertrijck geeft,
Om een Apotheeck te wesen,
Van wat op der aerden leeft.
Ga naar voetnoot*Die de beesten gade slaet;
Sal bevinden inder daet,
Dat sy selve, in haere qualen
Gaen de medicijne halen,
Vyt de cruyden vander eerden;
En van God alleen geleert,
Houden in seer grooter weerden,
T'geen de sieckten van haer keert.
Hondt en vercke, geeft den naem
Aen het gras, voor haer bequaem
Om profitelick te nutten,
En haer swackheyt t'onderstutten.
En de swaelwe, voor haer oogen
En van haere kieckens cranck,
Maeckt de dienstelicke loogen
Van de wouwe vuyl van stanck;
Die ter eeren van haer cracht,
Voortijts is soo veel geacht,
By de Griecken, en verheven;
Dat den naem haer is gegeven
Van den vogel, wiens gebreken
Ende oogen sy geneest.
Als de padde vlucht, geweken
Van haer vyant diese vreest,
| |
[pagina 81]
| |
Ende van de coppespin
Voelt de schadelicke pin
In haer huyt, sal aller wegen
Soucken tot sy heeft vercregen,
Haer getrouwe medecijne,
Wegerbree op t'velt gespreyt;
Om haer schaede en haer pijne,
Eerse van den acker scheyt,
Te versoeten, en by tijt
Maeckt haer haere wonden quijt
Van haer vyant, wel ter degen
Inden swaren strijt verslegen.
Ende gaet de medecijne,
Die haer niemant heeft geleert,
Ons selfs leeren; die de pijne
Soet, en onse sieckten weert.
Heeft den Havick ons het cruyt
Eertsmael selve niet beduyt,
Dat naer haer de name draget,
En t'gesicht voor al behaget?
Ander beesten van s'gelijcken
Gaen, en soucken op het velt
Hare cruyden aller wijcken,
Die voor haer daer zijn gestelt.
Fy de mensche: die alleen
Niet soo wel can onderscheen
Cruyden die hem connen deeren,
Of genesen van haer seeren;
Alsoo wel als selfs de beesten,
Die daer weyen achter lant
Ende kennen metten eersten
Cruyt en gras voor haer geplant.
Yder velt my wijst en leert,
Hoe de menschen zijn vereert
Vanden Schepper van haer allen;
Die tot yders wel gevallen,
| |
[pagina 82]
| |
Al de velden met de cruyden
Rijckelicken heeft beplant,
En noch daeglicx doet beduyden
Hare crachten en verstant:
Doch mijn hoofken boven al,
My by een vertoonen sal,
Veelderande schoone planten,
Op gesocht uyt alle canten;
En met aendacht sal doen leeren,
In mijn droufheyt ende smert,
Midden onder haer verkeeren
Met een blijde en danckbaer hert:
Sal God loven, die de raet
Selver geeft en geeft de daet;
Sal te midden in ons hoven,
Onsen lieven Heere loven,
Die om d'aerde te verschoonen,
En te scherpen ons verstant,
En ons aerbeyt te verloonen,
Al de cruyden heeft geplant
In sijn buyten groote pleyn,
Daerse een yder zijn gemeyn,
En van daer in minder Hoven
Sijn alleynskens neer geschoven.
|
|