De lucht

Gewone en zeldzame verschijnselen van den dampkring

[p. 27]

Hoofdstuk V.
De sneeuw.

Negentiende les.
Over het ontstaan van de Sneeuw. - Gedaante der Sneeuwvlokken.

Het is u allen bekend, dat bij strenge koude het water in ijs verandert of bevriest. Wanneer nu de waterdeeltjes eener wolk bevriezen, verwekt zulks de Sneeuw.

Er ontstaan nu eens grootere, dan eens kleinere naalden of vlokken van eene regelmatige, doorgaans stervormige, gedaante.

De dunne ijsnaalden leggen zich namelijk onder hoeken, meestal van 60 graden, aan elkander, en vormen op deze wijze kleine sterren.

Wanneer zoodanige sterretjes zich aan elkander hechten, ontstaan daaruit grootere vlokken, die somtijds een' duim middellijns kunnen hebben.

Vele dezer groote vlokken hebben bij het nedervallen eene verwoeste gedaante, welke gedeeltelijk aan de onregelmatige zamenvoeging der naalden, gedeeltelijk ook aan de smelting in de warmcre bene-

[p. 28]

denlucht is toe te schrijven. Hierbij kan men tevens nog opmerken dat grootere vlokken dooiweder aankondigen.

De schoone regelmatige sneeuwfiguren worden alleen bij eenen merkelijken graad van koude, en bij windstilte gevormd.

Twintigste les.
Nut van de Sneeuw.

De sneeuw is voor ons ten hoogste nuttig, zoo als u uit het volgende blijken zal.

Zij zuivert bij uitnemendheid de lucht, en bereidt de aarde tot eene groote vruchtbaarheid; daar zij van boven zeer veel salpeter medebrengt. Zij maakt de toppen der bergen koud; waardoor de opklimmende dampen aldaar tot water verstijven, en zich tot het vormen van bronnen en rivieren schikken.

Door haar langzaam smelten op de bergen, schenkt zij des zomers altijd frisch en genoegzaam water aan de groote rivieren.

Zij is het beste middel om bevrorene ledematen ongeschonden te herstellen, en zoodanige vruchten, als aardappelen enz., weder te ontdooijen. Wanneer men ze eenen geruimen tijd daarmede bedekt, of er onder

[p. 29]

begraaft, trekt de sneeuw, zooals men gewoonlijk spreekt, er de vorst uit. -

Zij belet ook de vorst diep in de aarde te dringen en haar te zeer te verkouden. En omdat zij als wol uitnemend ligt en zacht van aard is, kwetst zij nooit de dunne teedere punten onzer wintergranen, die bij felle vorst hunne behoudenis aan hare bedekking te danken kunnen hebben.

Gelijk de koude in het algemeen, heeft ook de sneeuw de eigenschap om doode ligchamen eenen langen tijd voor bederf te behoeden, als deze door haar bedolven zijn geworden.

Een en twintigste les.
Merkwaardige voorbeelden van de nuttigheid eener bedekking met sneeuw.

Een edelman, die op het Hartz-gebergte bij Brunswijk woonde, was op eenen kouden winterdag van het jaar 1754 op reis, en bemerkte weldra, dat hij zijnen bediende, die achter op den wagen moest staan, had verloren. Hij keerde terstond om, en vond hem levenloos op den grond uitgestrekt. Al zijne en des koetsiers pogingen, om hem te doen herleven, waren vruchteloos.

[p. 30]

Vermits zij het lijk niet konden medenemen, begraafden zij het onder de sneeuw, en wilden het vervolgens op de terugreis door eenen bloedverwant doen wegnemen.

Na verloop van drie dagen op dezelfde plaats teruggekeerd, zagen zij, dat de sneeuwhoop uiteengeworpen, en het lijk nergens te vinden was. Zij meenden dat het door de wolven was verslonden; doch vonden tot hunne groote verbazing den bediende nog levend en gezond in het naaste dorp.

Zij konden alleen van hem vernemen, dat hij onder de sneeuw zeer goed had geslapen, en bij zijn ontwaken niet wist waar hij zich bevond; ook had het hem veel moeite gekost, zich uit den sneeuwhoop te ontdelven.

In de maanden Mei en Junij van het jaar 1585 viel, op verscheidene plaatsen in Duitschland, eene, in dit saizoen zeer ongewone, groote hoeveelheid sneeuw. Het juist in den bloei staande koren werd daarmede verscheidene duimen hoog bedekt; en nogtans bleven, ondanks de gelijktijdig voorkomende koude, de bloesems door de vorst onverlet, en de aren werden met graankorrels gevuld.

Op vele plaatsen hadden de landlieden de sneeuw met stroowisschen van de aren afgestroopt; maar tot

[p. 31]

hunne schade; want met de sneeuw ging te gelijk de bloesem verloren.

Men heeft op Spitsbergen, in Zweden enz., geheel versche, schijnbaar eerst onlangs om het leven gekomene, lijken gevonden, die echter, blijkens de kleederdragt en andere kenmerken, 30 tot zelfs 100 jaren lang onder de sneeuw bedolven waren geweest.

Twee en twintigste les.
Over de Roode Sneeuw.

De heldere witheid der sneeuw, vooral van die, welke met koud weder valt, is oorzaak, dat het tot een spreekwoord is geworden, te zeggen: zoo wit als sneeuw.

Daarom is eene geheel bijzondere merkwaardigheid in de natuur de roode sneeuw, die somtijds in de Alpen van Zwitserland en Tyrol voorkomt, en ook in Noord-Amerika aan de Baffinszee gezien is geworden. Over deze laatste willen wij hier iets breeder handelen.

In den jare 1818 bevond zich de Engelsche zee-

[p. 32]

kapitein ross in de Baffinszee, toen hij de roode sneeuw ontdekte. De kleur was donker karmozijn-rood.

Nopens den oorsprong van dit verschijnsel, werden verschillende gissingen gedaan.

Toen ross eenige menschen naar de kust afzond, om een gedeelte der roode sneeuw te verzamelen, bevonden zij, dat de sneeuw op verschillende plaatsen 10 tot 12 voet diep met de roode stof doortrokken was, en zich waarschijnlijk reeds lang in dezen toestand bevonden had.

De sneeuw werd onverwijld onderzocht met een microscoop, dat 110 maal vergrootte. De roode stoffe scheen uit deeltjes van gelijke grootte, in de gedaante van zeer kleine ronde zaadkorreltjes zamengesteld te zijn; op sommige korreltjes zag men eene kleine donkere vlek.

Des avonds liet kapitein ross iets van de roode sneeuw oplossen en in fleschjes gieten, waarbij het sneeuwwater er uitzag als troebele Portwijn. In weinige uren tijds kwam er een bezinksel op den bodem, hetwelk met het microscoop onderzocht werd.

Een gedeelte daarvan werd gestampt en vertoonde zich door en door rood. Op het papier gaf het eene kleur als roode inkt.

Een voortbrengsel der zee konde het niet zijn; omdat men het op verscheidene plaatsen, ten minste zes Engelsche mijlen van de zee verwijderd, vond. Altijd echter was het op den top of aan den voet van eenen berg.

[p. 33]

Het werd in drieërlei gedaanten bewaard, namelijk: in flesschen gegoten, en het bezinksel, gedeeltelijk in flesschen, en gedeeltelijk gedroogd.

De scheikundige wollaston onderzocht deze roode stof in Engeland, na de terugkomst van ross, maar ofschoon hij genegen was om het van plantaardigen oorsprong te achten, gelijk vroeger de officieren het meenden, durfde hij echter daaromtrent geene beslissende uitspraak doen.