|
| |
| |
| |
Fermoarde
Bouwe Bult neamden de lju yn it doarp him, en sy hienen dy skeldnamme sa hiem, dat hast nimmen syn eigentlike fan mear wist. Syn mem, dêr't er allinnich mei yn in keammerke yn 'e Ferverssteech wenne, koenen de measten ek net oars as Kromme Lys, omdat fan âlderdom har lichem om sa te sizzen dûbelteard wie. Dochs wie it Bouwe wol oan te sjen, dat hy, alhoewol ferwoeksen, dy oerstallige hichte op syn rêch net fan de natuer ûntfongen hie.
Benammen de âlde skoalmaster, dy nei mear as fjirtich jier de gemeente tsjinne te hawwen, ek al yn de Ferverssteech telâne komd wie, koe him Bouwe jit foarstelle as in aardige, feardige jonge, rjucht fan liif en leden, hoewol wat fyn fan bou, dy sa gutich út syn brune eagen seach en sa goed leare koe. Hie it oan him lein, dan hie de jonge wat mear as sljuchtwei hinne wurden. Mar syn heit stoar en Bouwe moast mei mem oan 't fertsjinjen. Hy kaam by in turfskipper, dy't bestie troch moai mei de klanten te praten en har te min turven ta te tellen, en dy syn feintsje sjouwe liet. Dêr hie Bouwe de knak weikrigen. Op in dei wie hy delsiigd ûnder in koer mei wiete baggeler, krekt oft syn rêch brutsen wie. Doe koe it net oars, of de minskeleafde moast wol efkes ta de pong, want de earme jonge soe gâns in tiid stil lizze moatte, as dêr oait wer kâns wêze soe, in bytsje op 'e proppen te kommen.
Twa jier lang hat Bouwe hast altyd op bêd tahâlden, en al dy tiid hat syn mem in kromke ûnderstân hân. Foar wat der tekoart kaam, moast hja deis út te arbeidzjen, en sa lei Bouwe meast allinnich yn 't bêdstee op 'e souder, wêr't hy oars neat seach as in stikje fan de loft troch it dakfinsterke. Master brocht him wol ris boeken, mar hy hie sok min ljocht en koe him hast net ferwege om de bledsjes om te slaan. Sadwaande bleau it lêzen der by en hie de jonge oars neat te dwaan as te mimerjen, altyd mar weroan te mimerjen, want troch de pine koe er ek faak net sliepe.
| |
| |
Doe't Bouwe op in sinnige foarjiersdei foar 't earst wer op strjitte kaam, seagen de minsken mâl op, hoe't er feroare wie. Hy wie grutter wurden, mar dat siet him allinnich hjiryn, dat syn skonken sa woeksen wienen. Mar sy wienen ek skraal en slop en syn gong wie wat stuiterich, wat hy ta syn ûngelok syn hiele libben hâlde soe. Syn boppe-ein wie koart bleaun, mar grou en swier wurden, de skouders heech, de rêch krom, de holle, dy't er mei muoite omheech skynde te hâlden, foarútstekkend.
De minsken wienen sa net, of sy hienen yn 't earstoan allegear meilijen mei de stakkert. Sy knikten him freonlik ta, makken in praatsje, fregen hoe 't mei him gong, en dêr waard allerhande lekkers en fersterkends by syn mem yn hûs tôge. Bouwe wie ynwindich tankber en bliid, mar yn syn lange ienlikheid hie syn bliere laits en syn freonlik wurd him bejûn. Hy koe nei 't sin fan de minsken net mear uterje, wat er dochs wol fielde. Dat wie licht komd fan al syn mimerjen, mar de doarpslju, dy't dêr net ynkomme koenen, fûnen him noartsk en stúmsk en ûntankber.
Doe't er boppedat, al bleauwen syn skonken strampelich en syn rêch krom, ringen skynde oan te sterkjen, hâlde it goeddwaan gau op. De minskeleafde, dy't harsels net ferjit, kaam it yn 't sin, hoe lang sy de widdo no al stipe hie, en men fûn dat Bouwe hast mar wer ris oan 't wurk moast. Hy woe neat leaver as dat. Al it moaie, dat der ienkear yn syn bliid en krigel jongesherte opbloeid wie, wie te lider slein. Dat seach hy sels ek wol yn, as hy fielde, dat er syn fuotten net mei 'n fêste trêd op 'e grûn sette koe, as er stikem syn hân lâns syn ferwoeksene rêch glide liet, of nei syn skaad kipe, wannear de sinne him fan 'e side beskynde. Mar hy wie jong en fielde, dat hy jit foar allerhande wurk geskikt wie.
Doe syn rêchbonke ienkear yn in fêste foarm fergroeid wie, hie hy dêr gjin lêst mear fan. Mar hy moast mei licht wurk begjinne en begûn mei boadskippen op te heljen foar de fearskipper nei de stêd en drankjes rûn te bringen foar dokter. Hy hie tefolle lijd om oait wer in oannimlik persoan te wurden, mar hy libbe dochs net mear yn iepenlike
| |
| |
fijânskip mei de minsken, en salang se noch ûnthâld hienen fan wat er west hie en no wie, lieten se him yn syn wêzen. Gjinien tocht der lykwols oan, him foar fêst yn 't wurk te nimmen. Sadwaande fersylde hy ûnder de losse arbeiders, dy as der neat te dwaan wie op de brêge stienen te lekskoaien en nei in fet putsje al ris nei de herberch rûnen. Bouwe wie fan aard beskieden en hâlde him folle efterôf, mar op in dei liet er him ris foar ienkear ferliede mei de rûchste gasten mei te dwaan. Dat wie lykwols genôch om syn hiele libben te ferdjerren. Doe't er him wat al te frijmoedich útliet, waard it him yniens mei in rou flokwurd yn 't gesicht slingere, wat men him oant no ta besparre hie, dy haatlike namme: Bouwe Bult. Hy wie dalik stil en strampele op syn slop ûnderspul nei hûs. - Bouwe Bult wie dronken.
It rûn as diggelfjoer troch de buorren, en sont skynden de minsken, grutten en lytsen, him net mear mei rêst litte te kinnen. Alhoewol hy sa 't like al it geskei en gehún by him delglide liet, skynden syn pleachgeasten dochs te merkbiten, hoe sear se him dienen, en mei al de wredens, dy't foaral botte, benypte natueren eigen is, tryttrotten se him jimmeroan mear.
Earst wie Bouwe syn lichem troch in moarddedige behandeling fan in inkeld man ferwurden, slimmer wie it dat no syn moed en geast troch meidwaan fan de slimsten, troch talitten fan de bêsten, foar goed bedoarn waarden. It ‘Bouwe Bult’, dat de jonges him neirôpen op strjitte, klonk jit yn syn earen, as er nachts op bêd lei en net sliepe koe. Hoe koenen de minsken ek witte, wat in fynfielige siele dêr yn dat misfoarme lichem húsmanne!
Linkendewei ferhurde Bouwe al mear en mear. Dat wie it iennichste middel fan ferset, dat him oerbleau.
Jit ienkear skynde hy lykwols in kâns te hawwen, der wer boppe-op te kommen. De fearskipper fan it doarp wie foar in pear jier ferstoarn en de widdo hie de saak mei in âlde feint fuortset. Dat gyng op 't lêst net mear en it stie bekend, dat hja noch wol in man ha woe. Hja wie gâns âlder as Bouwe, mar hy wie in - bult, en hja mei in winkeltsje en hy as in
| |
| |
skipper, wêr't men op oan koe, want lêzen, skriuwen en rekkenjen koe er út 'e pin, soenen se in goed bestean hawwe. Dêrby wie hja guodlik en de doarpslju wienen har wol tagedien.
Alles wie klear. Bouwe seach wer in takomst foar him en dreamde fan nij lok. Op in moarn teach er nei de stêd om de geunst fan keaplju en oaren te sykjen. Hy doarme de hiele dei om, fergeat yn syn iver te iten, dronk mooglik hjir en dêr ek wol in slokje, en op de weromreis bejoegen him de fuotten. Hy joech him efkes del yn in oppertsje hea in eintsje fan de wei, mar waard sjoen troch syn slimste fijân, de soan fan syn earste skipper, dy't no tsjerkfâd en wethâlder fan de gemeente wie. Bouwe hie mei de feint, dy't him de gek oanstiek, ris rúzje hân en mei syn skerpe tonge de heit net sparre.
No wie foar de skipper de tiid fan wraak komd. Lang foardat Bouwe syn rêstplak ferliet, wist eltsenien yn 't doarp al, dat de nije fearskipper dronken oan 'e dyk lei. En doe't er einlings yn 't doarp kaam, hie er al gau in kliber jonges efter him oan. Hy hie syn takomstich wurk wat te rimpen oanpakt, oars hie er net folle skuld, mar mei de widdo wie it troch dit skandaal yniens út.
Mar no wie 't ek út mei alle sêfte fieling fan dizze fertrape minskesiel. Bouwe waard foar alles ûnferskillich, krige der sels nocht oan argewaasje te jaan. As de lju dan net in bytsje goed foar him wêze woenen, soenen se teminsten bang foar him wurde, tocht er. En mei syn besiepen brein en flymjende tonge brocht hy it ek safier. Hy waard foar alles brûkt en koe troch syn ûnferskilligens foar alles brûkt wurde. Wa him te nei kaam, krige in snútslach werom, dêr't elts foar tebek skrilde. Fan jonges hie hy gjin lêst mear en as syn maten him soms yn 't praat Bult neamden yn pleats fan Bouwe, dan murk er dat net iens. Hy fertsjinne bywilen jild genôch, omdat elts him leafst ta freon hâlde woe.
Syn siele wie fermoarde. Dêr libbe noch allinnich ien hillich fonkje yn, en dat wie de leafde en soarch fan syn âlde, breklike mem, dy't troch him nei al har bodzjen in lokkige âlde dei krige.
| |
| |
It wie de sneons foar peaske, in betide peaske, jit yn maart, en it wurdt in wite peaske ek, tochten de minsken. Al mar weroan kaam it swarte swurk op út 'e westerkimen, en dan wie it, oft de winter, dy't strak wike moast, jitteris mei reuzehannen hopen heilstiennen tsjin de ierde keilde, wêr 't krekt it nije, teare foarjierslibben wekker wurden wie, en wylde stoarmen bliesde oer it jonge grien. Tusken de maartske buien skeat de sinne soms syn stekkerige strielen omleech, mar pas wie snie en heil weiteid, of in nije bui kaam op, en dan wie it needwaar.
Harmen Winkelman hie de middeis boadskip krigen fan boer Greidman, dat hy foar de hjeldagen in pear bakken lynkoeken en in sek moal bringe moast. Dat wie in slim gefal, want de boer wie in bêste klant, mar wenne oan de oare kant fan it Aid-Wiid, in brede poel, wêr't it mei dit waar danich spoekje koe. Harmen sels koe op sneon ek min fan hûs en doe tocht hy oan Bouwe Bult. Dy doarst alles, as er wat fertsjinje koe, en foar dit gefal woe de winkelman wol ris rynsk wêze.
Bouwe hie net folle sin yn 't kerwei. It wie hast net te dwaan mei sa'n wyn yn in preamke oer it Wiid te skowen. Mar - moarn wie it peaske en licht soe hy by de boer ek in pear aaien foar syn âlde mem loskrije kinne. Foarút dus mar. Hinne gyng alles goed. It wie foar de wyn en hy trof gjin swiere bui. Aaien hie de boer sels krap, mar de guodlike boerinne joech Bouwe in kop kofje mei in stik iten, en doe sette er mei syn leech preamke ôf. Efkes letter boaze de wyn oan en heilstiennen, reindrippen en snieflokken troch inoar giselen de wylde weagen fan it Ald-Wiid.
Nimmen sil oait witte, wat dêr doe bard is. De oare moarns dreau it lege preamke by boer Greidman de opfeart yn, en op peaskemoarn waard it lyk fan Bouwe Bult by syn mem yn it keammerke brocht, en dellein op in pear bosken strie, sa't it fûn wie oan leger wâl fan it Wiid. De manlju, dy't it brocht hienen, de buorlju út 'e Ferverssteech en oaren stienen dêr omhinne.
It keammerke wie fol, mar meilijen wie dêr net. Fansels -
| |
| |
dy kwealaster hie him dalik al ferspraat, - de Bult hie wer dronken west. De mem stie neist it lyk fan har soan. Hja seach fan de iene op de oare en like fan alles neat te begripen. Doe stoarre hja in toarn op it akelich bleke antlit fan har soan en frege mei in swak lûd:
‘Hawwe se him fermoarde?’
De minsken joegen gjin andert. Inkelen laken, mar de âlde master, dy't by har stie, fûn yniens de krêft fan jierren lyn werom. Mei syn lang wyt burd breed útspraat op syn boarst, hie hy it earwurdige fan in profeet, doe't er sei:
‘Lys hat it wurd útsprutsen: hy is fermoarde.’
De minsken wisten net, wêrtroch se dreaun waarden, mar de iene nei de oare waard stil wei.
Lys kaam gau dêrnei yn 't earmhûs. Har ferstân skynde alhiel fuort te wêzen, mar hja wie stil en nimmen hie lêst fan har. As der lykwols in stjergefal yn 't doarp wie, wêr't de âldsjes sa graach oer prate mochten, omdat ommers de dea it iennichste wie, dat noch belang hie foar har libben, dan frege Lys altyd:
‘Is dy ek fermoarde?’
Hja ferwachte gjin andert, mar doe de âlde master ferstoar, frege hja net, mar utere wat licht al jierren slomme hie yn har binnenste en hja sei:
‘Dy is ek fermoarde.’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd