Logo DBNL
De wylde boerinne en oar wurk (1979)

De wylde boerinne en oar wurk

(1979)–Teatse Eeltsje Holtrop–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Op acht fiem wetter

In lytse, âlde man strampelt oer it doarpsplein. Ja, hy is no lyts, no't er delbûgd is ûnder it leed, tebûke troch it ûnk, yn elkoar sakke ûnder it gewicht fan syn hege jierren. Ienkear, al tritich jier lyn, wie hy grut, de feardichste fan alle fiskerlju en in gewanten kearel. It is jit te sjen oan syn dûbelliddich, groubintich mar brekfallich lichem, oan syn brede mar krom-ferwoeksen rêch, oan syn grouwe, grize en skodzjende holle, wêr't de sloppe pet altyd djip oerhinne lutsen is. De brune, ferroaide troanje is fol djippe tearen, it sloppe pypke bongelt altyd oer de tsjokke ûnderlippe. De grouwe mar swakke skonken kinne it swiere boppe-ein net mear drage en de knibbels komme hast oan 'e grûn, as de man stoarteljend oer it plein skoot, wylst er syn lange earmen steunt op in koart krukstokje.

‘Aap! Alde aap!’ roppe in stikmannich lytse jonges him efternei. Sy witte wol, dat de alear sa sterke en rêdige man har no gjin kwea mear dwaan kin, en se hawwe der nocht oan, as er út 'e fierte mei syn krukje driicht.

‘Aap!’

Mar hy heart it no net iens. Hy wol hjoed licht foar 't lêst noch ris stean by it tsjerkhôf om te dikerjen op in grêf, dat der al lang net mear is, en in toarn sitte op syn wenstich plakje oan 'e seedyk. As er dêr altyd op itselde stee by it hôf stiet en de biennige hannen oan de lange earmen de stêven fan it izeren stek omklamje, of as er by de hege dyk opkladdert, hat er mei syn swier lichem en koarte, kromme skonken wezenlik folle fan it bist, wêr't de jonges him foar útskelde.

Diskear moat er ûnderweis efkes útrêste, en hy lit him delfalle op it tiksel fan in haaiwein, dy't foar in boerehiem stiet. Hy krûpt sa fier as 't kin nei efteren, al sit de wein ek ûnder de klaai. Dat hindert him neat, want de klean, dy't er alle dagen oan hat, binne dochs ek bedutsen mei in koarste fan smoargens. Allinnich foar sneins nei tsjerke hat er noch

in oar glêd, fealswart pakje. Sa as er der no op it tiksel sit liket er neat as in fansiden skood heapke grize sekken. Allinnich syn antlit hat wat minskeliks en troch de ronfels, dy't binne as fuorgen yn bulterich boulân, drippe swietwei grutte triennen del.

‘Aap!’ roppe de jonges wer. Hy fernimt it net.

‘Fuort! Ik moat hjir wei!’ binne de iennichste wurden, dy't wjerklank fine yn syn siele.

Nei Peaske moat de âlde stakker fuort, - nei it earmhûs. Dominy en de hearen fan it bestjoer, allegear hawwe se it him sein, dat er it dêre folle better ha soe as by syn troude dochter thús. Net dat hja it net goed miende mei har âlde heit, mar har wente wie lyts en hja hie in grutte keppel bern, dy't der altyd op út wienen de ûnbehelplike oarreheit te narjen en te húnjen. Ja, hy seach it sels ek wol yn, dat de minsken gelyk hienen. Mar dan soe er syn fêste gong nei it tsjerkhôf misse en syn plak op 'e seedyk, wêr't er útsjen koe oer de glêde, grize slinken1 en platen fan 't Wâd, nei de Kalkman2 yn 'e fierte en rjuchts en lofts Skiermuontseach en It Amelân. Allinnich as er dêr sa siet, wisten syn eagen it plak te finen, wêr foar in tritich jier syn soan omkomd wie, ferdronken op acht fiem wetter. Dêre allinnich fielde hy him ticht genôch by ús Leaven Hear om te bidden, - net om him syn soan werom te jaan, dat wie ûnmooglik, mar om in teken, dat syn Oege net foar ivich ferlern gongen wie. Want dat er dit tinke moast, hie de fromme fiskerman, de deastek jûn en dit wie noch altyd syn grutste soarch.

 

It wie sa bard:

Yn in plakje net fier fan it fiskersdoarp hie it merke west. Oege en oare jongfeinten, dy't, omdat de teelt3 sa goed west hie, jild by de rûs hienen, moasten der fansels by wêze om de boel op te skeppen. Sûpe as tempeliers en fjuchtsje as âlde

roofridders om de fleurige fiskersfammen kaam har noait fan ûnpas. Djip yn 'e nacht wie de kloft wer op hûs ta set, sjongend en bâltend, planken en stekken ûnderweis ferrinnewearjend. Doe't hja yn har doarp oankamen, moasten se it tsjerkhôf foarby, wêr't de âlde tsjerke en toer as in trouwe wacht middenop stie. Ien fan de feinten seach der skean nei en sei wat skruten:

‘Hea, jonges, fan 'e middei is Jelmer begroeven.’

Krekt skuorden de raffelige wolkens út elkoar en de moanne kipe mei har ljocht, bleek oansicht del op de rêstende ierde, wêr't allinnich it bolbjirken jongfolk noch drokte útjoech. Troch de stêven fan it izeren stek om it hege hôf seagen se dúdlik in trijekantich heapke swarte modder fan in farsk grêf. Dêr lei no har freon Jelmer ûnder, dy foar in pear jier noch sa fleurich mei har op- en útgong. Doe hie er de tarring krige en wie allinken útsukkele. Fan 'e middei, wylst syn maten merke hâlden, wie hy beïerdige. Hookstrooks krige de oerdwealske Oege it yn 'e holle oer it stek te klimmen, al woenen de oaren him tsjin hâlde.

‘Nee,’ raasde hy. ‘Ik wol noch ris by Jelmer sjen. Dy stakkert leit dêr sa kâld en droech.’

Yn 't bleke moanneljocht liken der wite skynsels oer it fredige hôf te saaien. Grou en earnstich seach de âlde, stompe toer der op del. Mar Oege seach en fielde neat. Hy moast Jelmer treast bringe en merkbiet net iens, dat er stroffele oer pealtsjes en grêfstiennen. Stuitsjend kaam er by it heapke modder fan it nijmakke grêf. Hy swaaide rûn mei in swart healfleske, dat er út 'e binnenbûse helle hie, en skreaude mei in rouwe stim, dy't akelich klonk yn de stille nacht:

‘Jelmer, leisto hjir, jonge? Is it net ferfeelsum dêrûnder en kâld en tsjuster? Wêrom bist net mei ús nei de merke gongen. Wat hawwe wy in skik hân. Mar do siste dyn diel ek hawwe.’

Meiiens lûkt er de koark fan de flesse en jit dy leech op 'e losse, swarte modder, wêr't it focht dalik yn wei wurdt.

‘Jonge, wat sûpste hurd!’ ropt Oege wer. ‘Mar wat wiesto

dôchs eigenlik foar in kearel, om altyd om te gammeljen en ûnder de tekkens te stjerren ... Ik wie ommers leaver fersûpt op acht fiem wetter...’

De oare feinten wienen út eangstme foar dit spoekeftich toaniel yn 'e moanneskyn op it tsjerkhôf al fuortslûpt, en ek Oege wist de wei nei syn wente te finen.

De oare moarns moasten allegear wer betiid oan it wurk, noch wat rûzich yn 'e holle, mar dat gyng troch de frisse seewyn gau oer. Oege hie holpen om it wan4 en oar spul mei de pream nei de aak te bringen, en doe gyng de fiskersfloat troch de slinken it Gat5 út nei see.

Wat der doe krekt bard is, wit nimmen net. De skipper fan de aak, wêr't Oege as fol man op foer, wist it net, en de bôgeman6 wist it ek net. Foar it neiste tocht men dat hy in slach fan de fok krigen hie, of stroffele wie en noch net fêst op 'e fuotten stoe fan de foarige jûns - mar yniens wie Oege mei in plomp yn see delploft, en hy wie dalik fuort west. Der hie gjin mooglikheid bestien om wat foar syn rêding te dwaan, en syn lyk waard noait werfûn.

‘It barde op in plak, wêr't acht fiem wetter stiet,’ sei de skipper as er op 'e ein fan syn ferhaal wie.

‘Acht fiem wetter!’

Dy wurden klonken de âlde heit, dy sont nei siel en lichem brutsen wie, altyd wer yn de earen. Dat wienen ommers ek de wurden, dy't Oege utere hie op it stille hôf by it grêf fan syn freon Jelmer!

‘De divel hat de godleaze feint nei de djipte sloerd,’ seinen de minsken.

‘De Heare hat him straffe wollen, mar syn siele licht behâlden,’ tocht de fromme heit yn himsels.

No sit hy wer op it âlde plak en stoareaget oer it wide Wâd, wêr't hiel yn 'e fierte de wite, skomjende brâning opstoot tsjin de Kalkman. Dêrefter is de djippe see, wêryn syn soan ferdwûn.

‘Heare!’ bidt de âlde man, ‘as Peaske foarby is moat ik fuort út myn doarp. Dan moat ik it plak ferlitte wêr fandinne ik jierren en jierren útsjoen ha. Heare! yn namme fan Jo Soan, dy't opstien is út 'e dea, bid ik Jo, net om my myn soan werom te jaan, mar om in teken, dat er ferjeffenis fûn hat, lykas de moardner oan 't krús!’

De foarjierssinne giet ûnder krekt efter it Oerderdún op it âlde Fostalân7. De gouden strielen sjitte omheech troch de reade en pearse wolkens, en oan beide kanten stekke se út as de ljochte earmen fan in krús.

De âlde, ferblikte eagen fan de man op 'e seedyk sjogge dêr jinsen boppe it plak, wêr't acht fiem wetter stiet, in wite gedaante, dy't seinjend de earmen nei him útstrikt. Om syn holle blinkt in krânse fan ljocht en himelske sêftens skynt út syn eagen.

‘Tank, myn God!’ stammert de âlde man. Hy hoecht as Peaske foarby is, net nei it earmhûs. Op syn gewoan plakje oan de seedyk fynt men foar dy tiid syn lichem dea, mar syn siele is útflein nei it ljocht, wêryn him ferjeffenis tablonk fan syn soan.


Vorige Volgende