De wylde boerinne en oar wurk

[p. 68]

Lyk siket lyk

In fromme klûzener, mear as hûndert jier âld, siet oan 'e seam fan 't wâld, krekt, dêr't it rinnend wiet út it tsjuster fan 'e beammen it ljocht fan 't iepen fjild temjitte stroomde. Griis wie syn hier en burd, syn fel ferskromfele en toar en hurd, mar yn syn eagen blonk jit blide libbensnocht. Hy, dy syn libben sliten hie yn froedens en yn goedens, hie fan syn Heare in gave ûntfongen, dy't it earmste libben sels ryk en foldiedich meitsje kin, want dichter wie de man. As it syn echte hertewinsk wie, waard alles wat hy hearde en seach feroare nei syn sin yn wat hy woe. Op syn begear, waard noflik, al wat lêstich wie, wat leech wie, heech, wat lyts wie, grut, wat mal wie, moai, syn klûs, sa ienlik oars, wie in paleis, wêryn de frede wenne, syn miei wie elke kear in keningsmiel, syn bêd fan blêden wie it noflik plak, wêrop hy altyd rêst en nije krêften fûn. Syn eagen seagen blier yn 't rûn. Dêr barde it, dat in grouwe kat-ûle út it tsjustere bosk mei sleauwe wjukken fleach en skrilde foar it ljocht. En yn syn kromme kloeren fierde hy in mûske mei, dat er krekt fongen hie.

Dit seach de wize man en stiek de meagere earmen yn 'e wide mouwen heech omheech. Kjel waard de neare fûgel fan dit swarte skynsel en liet fan skrik syn mûske falle, dat terjuchte kaam just yn 'e brede tearen fan de klûzenerskape. It bistke libbe jitte, en yn 'e hannen fan syn rêder kaam 't mei gauwens al wer by en seach him mei de kleare, swarte eachjes tankber oan. De klûzener striek it mûske oer 'e sêfte nierren fan 'e kop, en sjuch, der kaam ynienen in wûnder tinkbyld yn him op, dy as in glimke trille yn syn griis burd. Syn eagen sloech er op nei boppen, en winske, dat dit mûske in minske wie, in aardich famke leafst.

Wip! sprong it mûske út syn hân en wie al wei yn 't gers. Sels moast de klûzener laitsje om syn mâle winsk. Mar hark! dêr efter him waard klapt yn lytse hantsjes, en rôp in sulveren lûdsje: ‘O, pake, wat bin 'k bliid, dat ik jo fyn. Ik

[p. 69]

sa raar en sa benaud. Ik fielde my, oft ik altyd lytser waard, sa lyts op 't lêst, dat 'k sloep troch 't gers en elk gerske wie foar myn each in hege beam. Der kamen boaze dieren, dy't my pakke woenen, en einlings kaam der ien, dy pakte my, naam my mei omheech en knypte my hast dea. Mar jy ha my ferlost. O, pake, wat bin 'k bliid. Bewarje my foar ûnk en lit my by jo bliuwe.’

De wize man seach om. Heal yn it skaad fan 't bosk, seach hy dêr stean, it leafste, lytse fanke fan 'e wrâld. Swartglânzich wie it lange hier, dat krôlde lâns de rêch, blierglânzich seagen him de donkere eagen oan.

‘Sis, pake, sis, mei 'k bliuwe?’ sa flaaide wer de sulv'ren stimme. En glimkjend sei d' âldman: ‘Ja, bern, do bliuwste hjir en silste gelokkich wurde!’

En fuortoan libbe jong en âld yngelokkich nêst elkoar yn 't frije wâld. It famke bloeide as in blom temids fan 'e blommen en song om 't fleurichst mei de fûgels. Kaam lykwols soms in earme minskesiele, dy treast socht by de wize man, of kaam in reiz'ger op 'e dwaalwei soms telâne by de klûs, dan kroep it fanke wei en socht in skûlplakje op, dat nimmen har dêr seach, want eang wie hja foar minsken. Mar jeld en jierren woeksen oan nei tiidsferrin, en 't fanke waard in faam. Earst murk d' âldman it net, hoe breed har heupen waarden, hoe rûn har boarsten tynden ûnder 't ljochte jak, hoe drôgjend soms har eagen yn 'e fierte stoarren. Mar doe't hja faak sa stil en wûnder wie, en al har fleur en tier ferlear seach hy, dy't alle dingen op 'e wrâld ferstie, wol dalik, wat syn bern ontbriek: Har langste wie nei leafde. En doe't hy mei har prate en 't fanke wol begriep, dat pake alles wiste fan itjinge der yn har omgyng, sloech hja it each foardel en waard sa read as bloed. Mar de ûnskuld sels spriek út har mûle, doe't hja sei: ‘Ik wit net, pake wêr't ik it fan leard haw, fan de blommen of de fûgels, mar alles om my hinne lústert my yn 't ear, dat ik allinne bin, en dat dit net is sa 't heart. Jy, pake, binne der wol, jy binne in man (it kaam der stammerjend út), mar .... sa stikelich is jo burd, sa droech

[p. 70]

en skronfelich jo fel. Jo eagen sjugge my wol oan mei leafde, mar 'k soe dochs graach wat oars yn in pear eagen fine.’

De klûz'ner lake guodlik om har ienfâld. ‘Ik sil dyn gelikens, dy't dochs ûngelyk is, foar dy fine, bern. Mar sis, wat wei moat ik dan út, sis, wa hast it leafst?’

Doe tocht it famke lang, de eagen nei de grûn en sei op 't lêst:

‘Pake, bin 'k moai?’

‘De moaiste fan 'e wrâld.’

‘By moai past sterk. O, siikje dan foar my de sterkste fan 'e wrâld en jou my him ta man.’

Doe fleach de klûzener mei syn tinken de hiele wrâld yn 't rûn. Faak hied er 't famke op in jûntiid bûten fûn, wylst hja mei drôgjende eagen opseach nei de moanne. Soe dit har sin mogelik wêze? En hy frege: ‘Moanne, do, dy't sa sterk biste, datste de see oplûkste en deltriuwste, woste trouwe mei myn leaflik bern?’

De moanne lake droevich. ‘Nee,’ sei er. ‘Freonlik bin ik en ik hâld fan leafde yn 't minskeherte, mar sels, ferklomme is myn hert en kâld. Myn waarme skyn komt inkeld fan 'e sinne. Sikeste de sterkste fan 'e wrâld, gean dan nei him.’

‘Sinne, do biste wol de krêftichste fan 'e wrâld. Do bestjoerst alles en alles en alles kriget libben fan dy. Haste myn famke sjoen, dy moaie minskeblom, en woste mei har trouwe?’

‘Moai is dyn bern, dêr haste gelyk oan, wize man,’ sei de sinne. ‘Faak haw ik mei nocht op har delsjoen. Ek hâldt hja wol fan my, mar net genôch. Hja soe my al te nei net fele kinne. Hja krûpt yn 't skaad, as 'k al te fûl op ierde skyn. Ek bin ik net sa sterk astû wol mienste. Sjuch, dy swarte wolken.’ Meiïens dreau der in grouwe wolk foar de sinne lâns en lei him it swijen op. Syn ljocht wie wei.

‘Sterke wolk!’ rôp de klûzener, ‘wostû de man fan myn fanke wurde?’

Gleon fjoer flikkere yn 'e eagen fan 'e wolk en syn swiere stimme davere as in tongerslach. ‘Minske,’ rôp er, ‘graach

[p. 71]

soe ik wolle. Lang al haw ik dat frommis leaf, mar hja is bang fan my.’ En groulik wie de wolk om oan te sjen, doe er dat sei. ‘As hja sjucht hoe gleon ik op har bin, en as hja myn stimme heart, dy't oan har ropt, krûpt se fansiden. Ja, as ik skriem om myn fertriet, dat de hiele ierde spielt, ferskûlet sy har sels. Nee, 't fanke is hurd fan hert, ik wol neat mear fan har witte. Mar sjuch, dêr stiet de hurde berch. Dy is oan har gelyk. Al tûzenen fan jierren haw ik myn wjerljochtpylken stomp smiten op syn hurdens, en him stromen wetter op 't liif bruid, mar hy feroaret net. Lit him de man wêze fan dyn bern!’

Sa gong de klûzener nei de berch en die syn fraach.

De berch waard freeslike boas. Hoe doarst sa'n neatich skepsel tinke, dat hy, de sterke ienling, oait him oan in minske bine soe? Earst sei er neat, mar om de man te húnjen, joech er einlings andert. ‘Ik leau it graach, datsto foar it swakke minskebern in sterke wjergea sikest! Mar 'k bin te min foar har. Dû hjitst in wize man, en witste dan noch net, dat der ien is, dy sterker is as ik? Ik lykje fêst te stean, mar oan myn yngewanden knaget my in fyân, dy't ik net ferdylgje kin. It is de mûs, dy't yn myn lichem wrot. Sis, gean nei him!’ En hjirmei swei de berch grimmitich stil.

Doe rôp de klûzener de mûs. Dy stiek syn spitse snút op út syn hoale en sprong oerein. Dêr stie it lytse ding parmantich op syn efterste poaten en striek syn lange knevels mei de foarpoat op. Pas hie d' âldman syn boadskip dien, of 't mûske rôp:

‘Dat doar ik oan. Faak haw ik út myn mûzegat de faam bekipe, en 't hert is my fol fjoer. Wol hja my ha, wy sille lokkich wurde!’

Sa kaam de klûzener mei de mûzeman by 't iensum fanke, dat hast stoar fan langstme, en stelde har dy brêgeman foar eagen.

‘O!’ rôp se lûd en klapte yn 'e hannen, ‘is dit myn lytse frijer no? Nee, better koene jy it net betinke, pake! Ik hâld, ik hâld fan him. Sjuch, sjuch, sa'n dapper dier, myn hert fljucht nei him ta!’

[p. 72]

Opslach begong se de mûzeman te aaien en te streakjen, en rôp noch wer - mar 't like doe hast piipjen -: ‘Ja, pake, ta dit houlik bin ik willich!’

De klûzener seach it ûnk. Hy wie syn famke kwyt. Hja waard sa lyts ... sa lyts ... en it minske wie wer mûs! It jonge pear, yn lok feriene, seach him noch ienkear oan, mar dêrnei wipte mûs mei mûs, wol fernoege yn 't mûzehûs. Doe spriek de wize man: ‘Myn fromme winsk kin alles nei myn sin feroarje. Mar 't frouljushert, wêryn de leafde hearsket, giet syn eigen paad, al is 't nei 't mûzegat.’