Als ratten in de kerk. Een dorpsgeschiedenis uit een nog jong verleden

11

Na het kermisspektakel ging iedereen weer aan het werk, om de dagelijkse kost te verdienen.

De ‘broonkviering’ lag pastoor Klabbers zwaar op de maag. Toen hij in het nachtelijk uur terugkwam van de boerderij van Stappers, waar de knecht was verongelukt en het getetter van de muziek in de danszaal van Suske hem in de oren klonk, was hij erg boos geweest. ‘De drank maakt van de mens een gewillig werktuig van satan,’ was zijn bittere

[p. 68]

konklusie. ‘Dit kwaad zal ik met wortel en al uitroeien, al kost het me zeven jaren van mijn leven...’

Op woensdagmorgen was hij naar de dokter gegaan, om diens raad voor zijn problemen te vragen.

‘En dokter,’ had hij gevraagd, ‘hoe denkt u over de stijl van onze mensen tijdens de kermis?’

‘Och,’ gaf de arts als zijn mening ten beste, ‘de kermis is een gedegenereerd volksvermaak. Tegenwoordig blijft de viering nog binnen de perken. Ik heb het wel anders gekend. Vechtpartijen met gerechtelijke staartjes. Een vreemde jongen, die het waagde een meisje van het dorp het hof te maken, werd op hardhandige wijze door de mannelijke dorpsjeugd bejegend. De jongens van over de Maas kwamen in groepen, om steun aan elkaar te hebben. Het ging dikwijls ongenadig hard toe. Maar tegenwoordig is alles rustiger.’

‘Ze komen toch nog,’ wist de pastoor, ‘van over de Maas.’

‘Dat zal wel,’ antwoordde de dokter. ‘Maar van onordelijkheden hoor je weinig of niets meer. De geïsoleerdheid, de voornaamste oorzaak van de eenkennigheid, wordt door de verbeterde kommunikatie opgeheven.’

‘De kermis wordt dus beter gevierd dan vroeger?’

‘In ieder geval rustiger.’

‘Ik ben op kermiszondag in de zaal van Suske geweest.’

‘Dat weet ik.’

‘Weet u dat?’

‘Iedereen weet het. Uw verschijning is als een bom ingeslagen.’

‘Zo. Die indruk heb ik niet gekregen. Ik voelde me wel een vreemde eend in de bijt.’

‘Dat zult u ook wel geweest zijn.’

‘Hoezo?’

De dokter nam zijn goudomrande bril af en begon de glazen

[p. 69]

te poetsen.

‘Ik zal u wat zeggen, pastoor,’ zei hij. ‘In het verleden beperkte de geestelijkheid zich tot de beoefening van de priesterlijke zielzorg. Tijdens de kermis en andere wereldse feesten, sloot de herder zich op in zijn pastorie. Vermaningen werden vanaf de preekstoel en in de biechtstoel gegeven. En nu komt er een nieuwe, die zo maar op zijn dooie eentje een danszaal binnenstapt.’

‘Ik ging er met de beste bedoelingen heen.’

‘Daar twijfel ik niet aan. Ik mag uw optreden trouwens wel. Maar wees voorzichtig met de doorbraak. Boeren vooral hebben harde koppen. Ze kunnen u maken en breken.’

‘Ik ben blij... eh... voor uw visie,’ zei mijnheer pastoor. ‘Wij moeten meer samen praten. Ik ben van plan om voor de rijpere jeugd kursussen te gaan geven. Daarbij zoudt u mij een grote hulp kunnen zijn.’

‘Niets liever dan dat. En als ik u raden mag, begin met de verloofde stellen. De traditie: “Vrijen, trouwen en naar bed gaan”, dient doorbroken te worden. De jonge mensen moeten, als ze trouwen, weten wat ze doen.’

‘Weten wat ze doen. Dat is het,’ beaamde mijnheer pastoor. ‘Wij zullen doorzetten en een nieuwe wind door de parochie laten waaien.’

‘Prima. Ik zal trachten de jongelui een goede huwelijksvoorlichting te geven. Ik heb tot nog toe de kans hiervoor niet gehad. Als ik hem krijg, grijp ik hem met beide handen aan. Dat verzeker ik u.’

‘Op ten strijde,’ riep pastoor Klabbers, terwijl hij zich van de stoel liet glijden. ‘Veni, vidi, vici. Binnen een maand starten wij...’

Opgewekt ging hij terug naar de pastorie. Op de dorpsweg ontmoette hij Lelieveld. De politieman salueerde.

‘Dag mijnheer pastoor.’

‘Dag Lelieveld. Hoe gaat het?’

[p. 70]

‘Dank u, met mij best.’

‘Ik heb je lang niet gezien.’

‘Dat is wederzijds,’ zei Lelieveld.

‘Vertel me eens,’ vroeg pastoor Klabbers onnozel, ‘heeft de kermis geen gerechtelijke gevolgen gehad?’

‘Hoe komt u erbij?’

‘Ik heb gehoord... vroeger...’

‘Vroeger. Dat was in de oertijd.’

‘De kermis is dus rustig verlopen?’

‘Heel rustig. Ik had evengoed met vakantie kunnen gaan.’

‘Geen dronkenschap en zo...’

‘Och, dronkenschap. Wat is dronkenschap? Er wordt natuurlijk flink gehesen. Dat hoort er eenmaal bij. Ik lust zelf ook een stevig glaasje. Anders is er niets aan.’

‘Nee, anders is er niets aan. De goedendag.’

Lelieveld keek de pastoor na. ‘Je zou met kermis zeker nog geen biertje mogen drinken,’ mokte hij. ‘Een mens moet toch wát hebben.’

Hierin verschilde pastoor Klabbers uitdrukkelijk van mening met zijn parochianen. Hun drankzucht werd een obsessie voor hem...

Bij alle mogelijke gelegenheden legde hij zijn oor te luisteren en observeerde hij de gesteldheid van zijn parochianen. Bij huisbezoeken, op bruiloften, begrafenissen, repetities, vergaderingen van organisaties, overal was hij de observator van zijn beminde schapen. Het totaalbeeld, dat hij van zijn parochiegemeenschap kreeg, was er een van verslijtend geloofsleven.

De mensen warep door zijn optreden wrevelig gestemd en zeiden: ‘Waar bemoeit de pastoor zich mee. Wij vervullen trouw onze kerkelijke plichten. Als we hem geloofden, moesten we als paters en begijnen leven.’

Suske had het pastoor Klabbers, toen hij, bij gelegenheid van drie vijf-en-twintig-jaar-geblazen-hebbende leden van

[p. 71]

de fanfare, ter receptie was gekomen en daarna niet uit het café was weg te krijgen, onomwonden onder de neus gewreven.

‘U is de baas in de kerk,’ had Suske agressief gezegd, ‘en hier is het mijn domein. Evengoed als ik de kerk respekteer, dient u mijn zaak met rust te laten. Het is mijn broodwinning.’

Suske had zich dermate opgewonden, dat de voorzitter van de fanfare eraan te pas had moeten komen, om hem achter zijn buffet te dwingen. Vandaar foeterde de kastelein nog: ‘Als hij oorlog wil, kan hij hem krijgen. Bier tegen wijwater.’ De feestvierende fanfareleden stonden als stompzinnigen rond het buffet. In het bijzijn van de pastoor hielden zij zich op de vlakte.

‘Goedendag,’ had mijnheer pastoor na de uitval van Suske gezegd en was, zonder verder kommentaar te geven, opgestapt.

‘Had je kiezen op elkaar gehouden,’ stelde de voorzitter van de fanfare de kastelein terecht. ‘Een priester moet je eren.’

‘En wat moet hij mij doen? Moet hij me het brood uit de mond halen?’

‘Wie zegt je, dat hij dat doet?’

‘Dat heb ik gevoeld, toen hij voor de eerste keer hier kwam. Daar zijn we nog niet gebakken mee. Hij spioneert alles en iedereen uit en vandaag of morgen komt hij met de troeven op tafel.’

‘Enfin, we gaan verder,’ besliste de voorzitter. ‘Vandaag jubelen we.’

Suske zette met een ruk de bierkraan weer open...

Pastoor Klabbers vond alzo weinig begrip. Alleen van de dokter. En van de voorzitter van de K.A.B.

‘De kulturele ontwikkeling van de bevolking,’ betoogde de arbeidersleider, ‘heeft reeds jaren de aktieve belangstelling

[p. 72]

van onze beweging. Wij zijn, na moeizaam voorbereidend werk, thans zo ver, dat wij onze vergaderingen stijlvol laten omlijsten. Op de laatste bijeenkomst heeft een meisje twee gedichten voorgedragen. En zo gaan we verder, stap voor stap.’

‘Stap voor stap,’ dacht pastoor Klabbers. ‘Je kunt kleine en grote stappen zetten. Om jarenlang aan kulturele verheffing te doen, met als resultaat dat een meisje, in een engelensoepjurk gehuld, op een vergadering enkele versjes tegen de plafondbalken staat op te zeggen, daar voel ik niet veel voor...’

De slotsom van zijneerwaarde zijn overpeinzingen was steeds: ‘Vorming en ontwikkeling der jeugd, als aanloop voor vernieuwing.’

Het kursuswerk, dat hij zich voorgenomen had te beginnen, kreeg hoe langer hoe meer gestalte.