Cursus Middelnederlands

[p. 194]

31 Van sente Waernere

De proloog en het begin van het verhaal over Werner uit Het Oudenaardse Rijmboek, naar de uitgave door Gysseling (zie tekst 10). (De in het hs. in rood geschreven titels zijn vet gedrukt. De opgeloste afkortingen zijn hier niet gecursiveerd.)

Hier beghint de prologhe cort ende goet
Van sente waernere die sturte sijn bloet
Om ihesus kerste onsen here
Dien hi diende ende minde sere
ALLe de ghene die sullen wesen
Dar men desen boec sal lesen
Salujt gheluc ende ghoden dach
Ghéuem ghod diet wel doen mach
Jhesus kerst dor sine vijf wonden
Moetem vergheven al sine sonden
Ende bringhen mede. vt alre noet
Of si ghedinken der scarper doet
Van enen kinsscen ionghelinghe
Dat doet es bleuen nv nichtinghe
Om de minne van onsen here
Ende die hem reuerentie ende eere
Sullen doen dat evssce leuen
Moeten si besitten sonder sneven
Met ghode onsen here in hemelrike
Amen segt alle ghemeenlike
Ende daer naer oemoedelike hor(t)
Sin leuen ende sine passie v(ort)
Hier beghint de passie sine
Als hict versta in therte mine
Besiden coelne te bagharac
Daer woende een iuede ende hiet ysaa(c)
Dar al de jueden van der stat
Elcs iaers hilden hare parlement
Ende van haren passcen oec de feeste
Het was recht hi was demeeste
Here. ende de rijcste mede
Van alden jueden van dier stede
Tebagharac als hic hebbe verstaen

[p. 195]

Opmerkingen

1a	coelne (25) = Keulen.
b	bagharac (25) = Bacharach, een stadje aan de Rijn, ten zuiden van Keulen. (Zie ook de inleiding bij tekst 10)
2	Op grond van het rijm zou je kunnen veronderstellen dat er na stat (27) een woord is weggevallen.
3	Dit soort heiligenverhalen werd soms tijdens de maaltijd aan de monniken/nonnen in het klooster voorgelezen. Na r. 20 zal dan ook wel uit aller mond Amen geklonken hebben.

Opdracht

2	sturte is de verl. tijd van het ww .... Voor welk dial. is de klinker u in dit woord kenmerkend?
5/6	Hoe benoem je deze twee regels als zinsdeel? In welk woordje worden ze herhaald?
5	Wat kun je opmerken over de uitgangen van Alle de ghene?
6	Dar: Woordsoort?
7	Salujt - dach: Welk zinsdeel?
8	Waarnaar verwijst -t in diet?
8/10	Is -m in Ghéuem en Moetem een enkelv. of een meerv. vn? Betrek ook sine (10) in je antwoord.
12	Of: ondersch. of nevensch. voegwoord?
12	der scarper doet: Naamval? Wat zou met scarper bedoeld worden?
13	Wat versta je onder enen kinsscen ionghelinghe?
14	Wat valt je op aan het gebruik van het betr. vn Dat?
14	bleuen: Aan welke betekenis van bliven moet je hier denken?
14	nichtinghe = ....
16	die: Woordsoort?
16	Naar wie verwijst het woordje hem?
16 t/m 19	Maak de syntactische structuur van deze zin duidelijk.
19	in hemelrike: Kun je het ontbreken van het lw verklaren?
22	Wat is een passie?
24	Wat zou deze regel betekenen?
25	Besiden: Woordsoort? Betekenis?
26	ende hiet ysaac: Wat kun je over deze constructie opmerken?
27	Met de stat wordt bedoeld ....
28	Elcs iaers: Waarom staat deze groep in de gen.?
25 t/m 29	Vertaal nu deze regels.
31	Kun je een verklaring geven voor de punt hier (in een tekst die zo goed als niet geïnterpungeerd is)?
33	als - verstaen: Hoe vertaal je deze groep?

[p. 196]

 

Woenden si twe die sonder waen

35

Tegader leefden in huweleke

 

Ende nochtanne onwetteleke

 

Daer de heleghe kerke bi was bedroghen

 

Also ic v wel hier na sal toeghen

 

Dese twe wonnen een cnapelijn

40

Alsoe hict verstont in therte mijn

 

Ende daedent toeter kerken dragen

 

Met sinen vrienden met sinen maghen

 

Om kerstijn te doene met groeten ghare

 

Ende dadent heelen warenare

45

Also men dede sonder waen

 

Daer naer alse dit was ghedaen

 

Doe gheviel op eenen dach

 

Daer deen biden andren lach

 

Ende spraken tegader hemelike

50

Alsoet ghod wilde van hemelrike

 

Ghodeweet seide dies kins vader

 

Tote sinen wiue wi sijn tegader

 

Onwetteleke in groeten sonden

 

Wi souden wildi in corten stonden

55

(Te) biechten gaen ende verlien

 

Ghode onsen here ende sente marien

 

Enten bisscop van der steede

 

Al onse sonden ende onse quaethede

 

Ende onse onwetteleke daede

34	Hoe kun je si twe los van de context vertalen? Voor welke vertaling kies je hier en waarom?
34	Op welke twee manieren kun je sonder waen opvatten?
33 t/m 38	Zeg in eigen woorden wat er hier over die twee mensen (de vader en moeder van Werner) wordt verteld.
39	wonnen = ....
41	Beschouw je het ww doen in deze regel als een hww van causaliteit of als een omschrijvend hww? Wat is het verschil in interpretatie?
42	maghen = ....
42	Naar wie verwijst sinen?
43	Wat betekent Om kerstijn te doene?
43	ghare is een dial. vorm van .... Betekenis?
46 t/m 50	Welke syntactische onregelmatigheden tref je in dit gedeelte aan?
51	dies kins vader: Is dit type woordgroep in het nnl. nog gebruikelijk?
54	Vertaal wildi zo dat de functie ervan in het grotere geheel duidelijk is.
55 t/m 59	Welke geheel of gedeeltelijk synonieme woorden/uitdrukkingen tref je aan in dit gedeelte?
57	Wat kun je opmerken over het woord Enten?