De spelen van Gijsbrecht van Hogendorp

[Vierde Handeling]

[1] Aristides, Pausanias

Aristides

 

D'Onsterffelijcke Góón en 'sHemels doen genadich

 

Met offers aengenaem/ het Griecken looft gestadich/

595

En boven al Jupijn/ die (Vader van het recht)

 

Der Persen heersch-lust als tyranny wederlecht. ⁵⁹⁶

 

Den meesten noot is door/ den Koninck is geweken/ ⁵⁹⁷

 

Dat nu met Feesten milt het Griecken wil uytbreecken/

 

Met vreugden over al. O onsterffelijck geslacht! ⁵⁹⁹

600

Hoe haest is door u hulp den Pers te niet gebracht/

 

Alleen met een gezwenck ô Goden! uwer oogen/ ⁶⁰¹

 

Vernielt ghy 'sAertrijcx trots en 'sWerelts ijl vermogen.

 

Gy die den golven dul met wijsheyts tomen zelf

 

bepaelt en hout int bant/ en 'tblinckende gewelf

605

des Hemels gulden daeck met sterren hebt doorweven/

 

Die ider in sijn loop naer wijsheyts oorden zweven. ⁶⁰⁶

 

O Goden ick u smeeck dankbarich int gemoet/

 

Om d'onverdiende deucht die ghy het Griecken doet; ⁶⁰⁸

 

Dat nu d'Altaren plat van offers bloedich roken/

610

D'eerwaarde Góón tot lof/ op dat het danckbaer smoken

 

den Hemel wijs behaecht dat hy ons zegen geeft/

 

Dat een-mael noch den Pers voor Grieckens vroomheyt beeft:

 

Ick voel inwendich/ Góón, 'tgewis van't overwinnen/

 

Een zonderlinge vreucht mijn wispelt door de zinnen/ ⁶¹⁴

615

En eygen voorbeelt/ dat den Hemel vol genaed' ⁶¹⁵

 

liefd'/ dat eendrachtich vroom het Griecken Persen slaet/ ⁶¹⁶

 

Verdrijft hem uyt sijn lant/ en doet hem schandich vluchten

596 wederlecht, afwijst, te niet doet.

597 is door, is voorbij.

599 het vers telt in het midden een lettergreep te veel.

601 een gezwenck, een beweging, numen.

606 oorden, orde.

608 deucht doen, vreugde schenken.

614 wispelt, suizelt, fluistert.

615 en eygen voorbeelt, en een waar voorgevoel, voorteeken.

616 liefd', belieft, wenscht.

[p. 30]

 

met so veel ongeval/ bekommering en duchten/

 

Als hy de Griecksche Ste'en t'onrecht heeft aengedaen/

620

Ja dat noch eens met vier moet 's Konings hof vergaen/ ⁶²⁰

 

Tot wraeck van moetwil snoot aen onsen staet bedreven;

Pausanias

 

Den Hemel wilt in als naer uwe wenschen geven.

 

O Aristide! looft/ de Goden zullen doch

 

u Stadts verderven snoot wel schendich wreken noch. ⁶²⁴

625

Ick zie naer dese tijt als 't Griecken op gestegen/

 

En hoogsten trap sal zijn weer aen de Mede plegen/ ⁶²⁶

 

Den eygen moetwil snoot die 't Griecken heeft geleen: ^626-627

 

Maer Aristides/ gaen wy met manhafte reen/

 

Der Grieckscher volck'ren kloeck tot vroom gevecht vermanen/

630

Want noch eenich met ons bloet wy moeten moedich banen ⁶³⁰

 

den wech tot ons behoet/ en met eendrachte handt/

 

Oft sterven/ ofte doen dat Meden ruymt het lant/

 

Met schanden boven maet/ en sijn hovaerdich rasen

 

men hem betoont te zijn/ een idel opgeblasen

635

en Vrouwen snockery/ die dwaeslick niet en gelt/ ⁶³⁵

 

Wanneer met Swaert en Spies men vechten moet int velt.

 

O Aristides! ziet/ den tijt is nu voor handen/

 

'tBeginsel vanden wel oft qualijck vaert ons Landen; ⁶³⁸

 

Ick roep de grote Góón, die ick als Rechters maeck/

640

van Xerxes moetwil boos/ en ons gerechte saeck

 

den Goden/ waer van dat den zeege ons moet komen.

Aristides

 

Pausanias/ ô neen/ en wilt hier niet voor schromen/

620 vier, vuur.

624 u stadts verderven, de verwoesting van Athene.

626 En hoogsten trap, ten hoogsten trap.

626-627 een voorzegging van de overwinning van Perzië door Alexander den Groote.

630 Want noch eenich, want nog eendrachtig; de aanhef van het vers telt een lettergreep te veel.

635 Vrouwen snockery, vrouwengekrijt (bij het ww. snokken, snikken); wellicht te lezen snorckerij, gesnoef; niet en gelt, niets waard is.

638 het begin van voorspoed of andergang onzer landen.

[p. 31]

 

De Goden lieven 'trecht/ sy slaen geen hoogmoet acht:

 

Tot noch toe hebben sy den Griecken met haer macht

645

Rechtveerdich by gestaen/ sy en sullent noch niet laten. ⁶⁴⁵

 

Wel/ gaen wy metter ijl haer offeren t'onser baten/ ⁶⁴⁶

 

En zien wat ons 'tgeheym naer Priesters wet toezeyt/ ⁶⁴⁷

 

Op datmen naer haer raet ons zaken wijs beleyt/

 

't Sy dats' ons tot het slaen/ oft noch te toeven raden/

650

Gewis men moet den raet der Goden niet versmaden.

645 sy en sullent als drie lettergrepen te lezen; laten, verlaten.

646 offeren als twee lettergrepen te lezen.

647 't geheym, het orakel, de voorteekenen.

[2] Mardonius ende Masistius

Mardonius

 

Masistius/ ghy ziet hoe dat ons zaleen lopen;

 

Den Koninck is vertsaecht/ ontbloot van alle hopen/

 

Naer Persen toe gevlucht; wat staet ons nu te doen?

 

Oft wel te trachten om ons zelven te behoen/ ⁶⁵⁴

655

Ons eere voor te staen/ en Persens leet te wreken/

 

En 'toverwinnend' heyr der Griecken trots te breken/ ⁶⁵⁶

 

Oft wel te trecken daer het ons wel veylder zy ⁶⁵⁷

 

Tot 'teen of 'tander; Hoe/ oft waer na dat ick my ⁶⁵⁸

 

vervoegen sal/ En heeft mijn ziele niet besloten. ^658-659

660

Den Pers in korten tijt veel schanden heeft genoten/ ⁶⁶⁰

 

En 'tvalt veel anders/ dan-men eertijts heeft gewaent/

 

Hier lang te blyven stil den noot ons anders maent/ ⁶⁶²

 

Het Leger vol gebreck van notelicke dingen/

 

So datm' ons met gewelt tot vlucht of slach zal dwingen.

665

Masistius/ wilt nu tot 'sKonings eere raen/

 

Wat nodichst is voor ons, en vorderlijckst gedaen.

Masistius

 

'tVertreck baert ons geen nut/ de Griecken op ons hielen/

654 behoen, verdedigen.

656 breken, verslaan.

657 veylder, veiliger.

658 Tot 't een of ander, hier of daar heen.

658-659 Hoe of waarnaar ik mij gedragen zal, heeft mijn ziel nog niet besloten.

660 genoten, ondervonden.

662 de nood verbiedt ons hier lang stil te blijven liggen.

[p. 32]

 

Die sullen int vervolch allengskens ons vernielen:

 

'tIs beter datmen slaet/ en datmen vlytich waech

670

Ons Leger dat verzwackt; daer sterven alle daech

 

te veel Soldaten/ door den honger die sy lyden.

Mardonius

 

Wel/ zijt ghy zo van zin/ ich salt oock niet vermyden/

 

So gaen wy datmen flucx het heyr in orden stelt/

 

Op dat wy/ of den Grieck/ verlaten 'tbloedich velt.

[3] Bode, Pausanias

Bode

675

Myn Heer/ den Pers my dunckt is tot den slach genegen.

Pausanias

 

Het Grieksche heyr oock sal hem moedich trecken tegen/

 

Want dat niet is gewoon te wijcken voor den slach:

 

Een ider doe sijn best so veel als hy vermach.

Choor

 

Tot eygen schaed' is nu gedrongen ⁶⁷⁹

680

Den Pers/ tot vlucht oft wel tot slaen/

 

So haest heeft Godes macht gedrongen ⁶⁸¹

 

Dese Meden hoogmoets idel waen. ⁶⁸²

679 gedrongen, gedwongen.

681 gedrongen (lees gedwongen?), bedwongen.

682 Dese lees Des.