Horae Belgicae

[p. 93]

¶ Nr. 39.
St. Gertrud.

God van den hemel die aen den cruce leet
ende Maria die reine fonteine,
die en wil ons vergheten immer niet,
si bewaer ons gheselschap groot ende cleine!

Tot onsen here god wille wi alle gader varen!
nu hoort wat ic u sal verclaren,
nu hoort mine reden overluut
van eenre joncfrouwen gheheten sante Gheertruut

Ende van enen stouten ridder mede!
nu moochdi horen wat hi dede:
hi minde sijn lief op also goeder trouwe,
sante Gheertruut die schone joncfrouwe.

Aldaer si haer in een clooster hadde begheven,
daer woude si dienen al haer leven
god ende den groten heren sante Johan,
den hadde si vercoren tot enen man.

Die ridder alle daghe dat hi tot haer quam.
als hi si niet en mochte sien of spreken,
druc ende liden so ghinc den ridder an,
hi dochte sijn herte soude hem tebreken.

Also lief hadde hi die schone joncfrouwe,
dat hi haer wel gan sine trouwe.
hi dachte, hi soudet haer seker vraghen,
mer hi en dorste des nie ghewaghen.

Ende also lief hadde si den ridder weder
ende al in goeder reinichede:
sante Johan en woude si niet beswiken
noch Maria godes moeder mede.

[p. 94]

8.

Nu wil ic laten dese reden

 

ende van den ridder wil ic u singhen.

 

wat costen dat hi daer toe dede,

 

des en conde hi niet volbringhen.

 

 

9.

Hi liet haer maken vele schone dinghen.

 

hoe luttel dat hi haer dat vraghede!

 

kerken ende clusen, hi dede daer misse in singhen:

 

al dat hi wiste dat haer behaghede.

 

 

10.

Drie jaer lanc heeft die ridder dit ghepleghen,

 

des so en heeft hi niet behouden:

 

sijn schat ende sijn goet heeft hem altemael begheven,

 

des hadde die ridder also groten rouwe.

 

 

11.

Adieu goet lief ende blijft ghesont,

 

adieu ende ic moet immer van u scheiden!

 

die wech en is mi niet becant,

 

te dwalen aen gheenre wilder heiden.

 

 

12.

Och lacy god, het is altemael verloren

 

wat coste dat ic daer aen hebbe gheleit.

 

haddic dat so wel gheweten te voren,

 

ic woude van der joncfrouwen hebben ghescheiden. -

 

 

13.

Dus is die ridder uutghestreken

 

in eenre duustre avontstont,

 

hi is gaen dwalen aen gheenre wilder heiden,

 

die wech en was hem onbecant.

 

 

14.

Doe dat quam omtrent der middernacht,

 

druc ende liden so ghinc den ridder an,

 

die viant die hadde hem also schier verwracht,

 

hi stont gheschapen of dat waer een man.

 

 

15.

Die viant die sprac den ridder toe:

 

vrient, hoe coomdi in dit liden?

 

ic weet u herte ooc also wel van binnen,

 

wanneer ghi wilt, so sal ic u verbliden.

[p. 95]

16.

Die ridder die sprac den viant weder toe:

 

van u so en bin ic niet verblijt,

 

ic en wil noch eerstwerf weten,

 

wan ghi comt of wie ghi sijt.

 

 

17.

Die viant die sprac een goet bediet:

 

wat helpet dat ic u vele vertelle?

 

och lieve vrient, versaghet u immer niet,

 

ic bin die viant van der hellen.

 

 

18.

Ic ende alle mine ghesellen,

 

wi willen u gheven goedes also vele,

 

nimmermeer en moochdi dat verteren,

 

u vriende ende u maghe sullens hebben te bet.

 

 

19.

Ic ende alle mine ghesellen,

 

wi willen u gheven goedes also vele;

 

nu settet mi u siele tot enen pande

 

ende secht mi, hoe langhe dat ghi wilt leven? -

 

 

20.

Seven jaer so coos die ridder sijn leven.

 

hi liet daer uut sijn rode bloet,

 

daer en was penne noch fransijn,

 

hoe schier dattet daer gheschreven stoet!

 

 

21.

Hi hadde sijn seghel daer aen ghedrucket,

 

hi gaf den viant sinen brief.

 

hoe luttel dat hem daer voor gruwelde!

 

so seer minde hi sijn soete lief.

 

 

22.

Die ridder reet hen so blidelike,

 

in hem selven dat hi loech.

 

die viant en woudes niet beswiken,

 

hi bracht hem schattes ende goedes ghenoech,

 

 

23.

Eten ende drinken ende al sijn ghenoechte,

 

ende in ternoye woude hi steken,

 

want hi hadde goedes also veel,

 

nimmermeer en mochtes hem ontbreken.

[p. 96]

24.

Seven jaer is nu dijn leven,

 

luttel min of luttel bat,

 

so sprac die viant, tot deser uren

 

comet weder op deser selver stat!

 

 

25.

Wanneer die seven jaer sijn om ghecomen,

 

stout ridder, ghi en sult des laten niet,

 

ghi sult hier comen op dese selve stede,

 

u is hier also lede gheschiet!

 

 

26.

Ende doet quam in dat sevende jaer

 

ende doet quam aen den lesten dach,

 

doe stont die ridder ende dachte,

 

wat dat hi ghelovet had.

 

 

27.

Doet quam in die leste maent,

 

hi heeft hem selven also wel bedocht,

 

wat hi sijnre armen sielen hadde misdaen,

 

daer hem die viant in crenken mocht.

 

 

28.

Adieu sante Gheertruut, wi moeten immer scheiden. -

 

si sprac: ons lieve vrouwe die moet u gheleiden. -

 

bi u te bliven en is mi ghene bate:

 

adieu sante Gheertruut, ic moet u laten. -

 

 

29.

Nu drinket, ridder, sante Johans gheleide!

 

nu drinket die minne van mi!

 

nu drinket, ridder, het sal u vromen!

 

ic hope, ghi sult wel weder comen. -

 

 

30.

Hi nam den nap op sijnre hant,

 

hi sette hem voor sinen mont,

 

hi en hadde den wijn ooc niet ghespaert,

 

hi dranc hem uut al tot den gront.

 

 

31.

Dus heeft hi oorlof van der joncfrouwen ghenomen,

 

ende hi ghinc dwalen aen gheenre heiden,

 

daer hi ghelaten hadde sine trouwe

 

ende daer toe sine sekerheit.

[p. 97]

32.

Hi wende sijn peert, hi stacket mit sporen,

 

hi liet dat gheliden door dat sant;

 

hi dachte, dat waer doch altemael verloren,

 

hi quam daer hi den viant vant.

 

 

33.

Wat doedi hier, wel lose scherjant?

 

van u so en bin ic niet verblijt.

 

hout daer uwen brief in uwer hant!

 

gaet van mi! ic schelde u quijt.

 

 

34.

Si sittet hier achter op u peert,

 

die u alrelestwerf drinken gaf.

 

van haer so bin ic also seer verveert,

 

si hevet mi benomen alle mine macht. -

 

 

35.

Nu rade ic allen heren ende cnechten,

 

sijn si arm of sijn si rijc,

 

si drinken sante Gheertruden minne

 

waer dat si gaen of waer si sijn.

B. 30. - Schon Hor. belg. 2, 41 ff. - Hs. 9, 4. allent dat hi woste - 15, 2. vrent - 19, 4. leven wilt - 20, 4. stont (stoet) - 24, 1. dijn (sijn) - 26, 4. hadde - 27, 4. mochte - 34, 3. verweert - 35, 2. rike.

Es war eine alte Sitte in den Niederlanden und in Deutschland, St. Gertruden Minne, zum Gedächtniss der heil. Gertrud dem Scheidenden zuzutrinken.

Die älteste niederl. Erwähnung dieser Sitte findet sich bei Melis Stoke. Beim J. 1296 erzählt Stoke, dass Graf Floris von Holland kurz vorher, ehe seine Mörder ihn ins Freie hinauslockten, einem derselben, Gijsbrecht van Amstel, St. Gertruden Minne zutrank.

Holländische Gelehrte haben viel darüber gesammelt: van Alkemade en van der Schelling, Nederlands Displegtigheden II. D. bl. 188-210. Huydecoper op Stoke II. D. bl. 343-347. Clignett Bijdragen bl. 383-411. D. Buddingh, Over oude en latere drinkplegtigheden bl. 31 ff.

Das Minnetrinken war bei den deutschen Völkern uralt. Auch nach der Bekehrung entsagte man dieser Sitte nicht und trank nun Christus, Marien und aller Heiligen Minne. Im Mittelalter waren es besonders Johannes u. Gertrud, deren Minne man trank. S. Grimm Mythol. 37 und 691.

Die heilige Gertrud starb im J. 664 (nach Anderen 659) als Äbtissin des Klosters Nivelle in Brabant. Ihr Leben in Acta Sanct. Mart. T. II. p. 592-604. Ihr Fest wird von der Kirche den 17. März gefeiert.