Horae Belgicae

(1968)–A.H. Hoffmann von Fallersleben– rechtenstatus



[pagina 1]
Floris ende Blancefloer. Nu hoort na mi! ic sal beghinnen ene aventure tellen van minnen, die den dorperen no den doren niet bestaet, dat sise horen. 5[regelnummer] maer die redene merken connen ende van minnen hebben ghewonnen beide bliscap ende rouwe, sijt clerc, sijt leec, sijt hoofsche vrouwe, dien annics datter wese bi, 10[regelnummer] daer dese aventure vertellet si. ooc en willics niet verbieden te hoorne allen hoofschen lieden, die evel ende goet bekinnen; hets al van ener ghestadegher minnen, 15[regelnummer] beide van bliscapen ende van rouwen. nu merct, ghi heren ende ghi vrouwen, dies heeft die minne vremden sede, dat haer die rouwe volghet mede. men moet corten ende linghen 20[regelnummer] die tale, sal mense te rime bringhen ende te redenen die aventure. hets worden harde te sure van Assenede Diederike, dien seldijs danken ghemeenlike,
[pagina 2]
25[regelnummer] dat hijt uten walsche heeft ghedicht ende verstandelike in dietsche bericht den ghenen, diet walsc niet en connen, tierst heeft hi dus begonnen ende seecht, hoeghedaen wijs 30[regelnummer] Blancefloer ende Florijs, twe scone kinder, worden gheboren, die in haren live meneghen toren hadden van minnen ende rouwen vele ende dicke bliscap met groten spele. 35[regelnummer] So wie so rechter minnen pleghet ende si hem ghestadelike leghet vaste in siere herten binnen, dicke ghevalt, dat hem van minnen gheschiet gheval na onghevalle, 40[regelnummer] dies hebben wi ghenoech gheweten alle, ende na gheluc groot ongheval, als ic van desen tween tellen sal in der historien, die ghi selt horen: hoe meneghen rouwe, hoe meneghen toren 45[regelnummer] si beide ghewonnen in haren daghen van rechter minnen, die si plaghen. ooc waren si dicke so vro, dat si liever hadden te leven also. dan te sijn in hemelrike. 50[regelnummer] binnen dien quam een ongheval haestelike ende warpse beide van hoghen neder, uter bliscap in den rouwe weder. Daer sijn vele, die dat segghen van den ghenen, die haer herte legghen 55[regelnummer] so ghestadelike an die minne, dat hem comt van dommen sinne; dat selen wi over loghen houden. wi hebben ghehoort van Ysouden, hoe si minde haers mans neve Tristram, 60[regelnummer] ende hoe Parijs minde Helenam,
[pagina 3]
ende van andren vele niemaren, die hovesc ende natuurlic waren, dier men seit ende tellet vele in aventuren ende in spele: 65[regelnummer] maer des en quam mi niet te voren van dommen lieden ende van doren, dat si noit van herten minden. wilden sijs hem ooc onderwinden, si souden die minne verwerven sere; 70[regelnummer] si begherens bat ende doen haer ere, dat si die minne niet verwerken ende latenre pleghen hoveschen clerken, ende hoveschen ridderen ende hoveschen vrouwen: dat sijn, die minnen met rechter trouwen 75[regelnummer] ende emmer der minnen sijn onderdaen. haer en mach ghene cracht wederstaen, si en doet dat haer becomt te doene. dat scheen den wisen Salomoene; al hadde hi cracht ende wijsden groot, 80[regelnummer] hi moeste minnen, als sijt gheboot, al ware hire gherne bleven sonder. bedi en darf niemen hebben wonder, dat si dese twe kinder dwanc, die beide waren jonc ende cranc, 85[regelnummer] daer ic af fegghe daventure, ende telle, al wert het mi te fure, een deel van hare gherechter minnen: nu hoort, hoe ic u sel beghinnen. Wi vinden ghescreven, als ghi selt horen, 90[regelnummer] dat bi ouden tiden hier te voren een heiden coninc uut Spaenghen quam, tierst dat hi den somer vernam bringhen dat nuwe loof ende dat gras, Fenus dies conincs name was, 95[regelnummer] te schepe quam hi met vele lieden, als hem sijn vroede man rieden.
[pagina 4]
hi entrimeerde an een sant ende ghinc op in der kerstenen lant; roof ende brant dedi stichten, 100[regelnummer] die mure breken, die borghe slichten; cloosters, monstre ende godshuus dede testoren die coninc Fenus. man ende wijf si al versloeghen, haren roof si te schepe droeghen. 105[regelnummer] so waest ghewoest in viertech daghen, dat si der kerstenen gheen en saghen, no en vonden der havenen me binnen dertech milen van der se als sijt al hadden ghestoort, 110[regelnummer] meneghe scone borch ende poort, gheboot die coninc, dat men loede die schepen metten groten goede. hier binnen quam hem te voren, dat hi viertech ridderen hadde vercoren, 115[regelnummer] die duchtech ende van prise waren. wapenen dede hise ende hietse varen op die montaenghe, ende beriden die weghen, die straten in allen siden, ende roven die pelgreme, of sise vonden. 120[regelnummer] men soude binnen der selver stonden die schepen laden ende reden die vaert, te keerne weder te Spaenghen waert. si wapenden hem haestelike ende voeren wech gheweldelike 125[regelnummer] ende beleiden die borghe in allen siden; al daer wech was ende lide, si reden vort, si reden weder. doe reden si van den berghe neder; pelgreme die vele moede quamen, 130[regelnummer] tierst dat sise vernamen, reden si hem tenen ghemoete ende begondense roven onsoete,
[pagina 5]
ende sloeghen, die si wilden slaen. die pelgreme en mochten niet ontgaen, 135[regelnummer] no met crachte hem onthouden. doe si saghen, dat si sterven souden, si boden haer handen, ende gaven een groot deel van hare haven ende verdingheden lijf ende lede. 140[regelnummer] daer was ooc een fransoys mede, die grave was ende van edelen gheslachte; om dat hi hem weerde met crachte, en wilden die torke niet leven laten: die bleef daer versleghen in der straten. 145[regelnummer] Ene sijn dochter hi met hem hadde brocht, die een heilechdom soude hebben socht te Rome, daerse haer biscop sinde; haer man hatse ghelaten met kinde. daer was hi in den stride bleven doot, 150[regelnummer] daer was si doe in groter noot. si sach verslaen haren vader, dat moestese ghedoghen algader ende nochtan vele meer daer toe, want si namen haer selven doe 155[regelnummer] ende voerdense wenende ende claghende serc vor den coninc haren here, die hem so willecome was; doe hise sach, ghedacht hem das: doe hi van der coninghinne schiet, 160[regelnummer] in sijn lant, daer hise liet, dat si hadde ende hoe gherne si name een kerstijn joncfrouwe, of hire an quame, dat hise vinghe ende hise haer brachte. als hise sach ende hijs ghedachte, 165[regelnummer] seide hi, dat hife haer voeren soude, ende dede craieren, dat hi varen woude. doe traken si alle te schepe waert. hem was wel vergaen haer vaert;
[pagina 6]
si hadden ghewonnen harde vele 170[regelnummer] ende voeren wech met vollen sele, ende worden in corter stont gheset in Spaenghen in die haven van Tolet. die niemare liep voren in die port: die ierst ghevreischet, hi tellet vort. 175[regelnummer] dus maket deen den andren cont, dattie coninc waer comen ghesont ende alle die waren in der vaert. die liede liepen ter havenen waert ende waren blide van haren maghen, 180[regelnummer] dat sise behonden comen saghen. men ontsinc den coninc met groter eren; beide vrouwen ende heren, ende der kindren volchden vele. vrolike ghinc hi op die sele, 185[regelnummer] ende began te delen sijn ghewin. somen gaf hi meer, somen min, dat conste hi wel bescheidenlike. doen nam hi harde hoveschelike bi der hant die ghevanghen vrouwe, 190[regelnummer] die int herte droech groten rouwe, dat mochtmen wel an haer bekinnen, die gaf hi te dele der coninghinne, diese altehant in de camere dede, ende gaf haer orlof, haren sede 195[regelnummer] te houden ende die selve wet, die den kerstenen lieden was gheset. Haer wet hilt si alfo redelike, hare vrouwen dienese ghetrouwelike in allen tiden spade ende vroe, 200[regelnummer] want het stont haer daer toe. si leerde haer fransoys ghenoech. so bewarf si ende bedroech, dat si wart van groten love beide in den lande ende in den hove.
[pagina 7]
205[regelnummer] het was goet al, dat si wrachte. dat si was van hoghen gheslachte, mochtmen an haer ghedochte merken. tenen tiden soudese werken haren here den coninc een baniere; 210[regelnummer] si wrachter in meneghe diere, in die middelt wracht sire inne met den coninc die coninghinne. daer wart die coninghinne gheware an haer ghelaet, an haer ghebare, 215[regelnummer] daer sise sach roden ende bleiken ende metten handen ten lanken reiken ende meneghe varwe ontfaen, dat si met kinde was bevaen. doe began sijt haer an tien 220[regelnummer] ende bat haer, dat sijt soude lien, of si kint droeck, jeghen hare, ende welctijt het ghewonnen ware doe seide sijt haer bescheidenlike. die vrouwe seide dierghelike, 225[regelnummer] dat si van den selven stonden hadde kint ghedraghen, ende si begonden te rekenen, alse de vrouwen pleghen, dat si even langhe hadden ghedreghen ende binnen enen daghe souden ghenesen, 230[regelnummer] ende even varinghe quite wesen. die tijt leet; also god woude, dattie coninghinne ghenesen soude entie termt volcomen was, eens palmensondaechs si ghenas 235[regelnummer] van enen sconen cnapeline. doe gaven hem die maghen sine uut haren boeken na hare wijs een scone name ende hieten Florijs. dies selves daghes ghenas van kinde 240[regelnummer] die ghevanghen vrouwe, alsict bescreven vinde,
[pagina 8]
ende brachte in de werelt een maghedijn. doe deden hebben die moeder sijn na onse wet sijn kerstenhede, Blancefloer sijt heten dede. 245[regelnummer] doe waren die kinder beide gheboren, daer ghi daventure af selt horen. Nu ghewan die coninc sijn kint so lief ende hi haddet so ghemint, dat si peinsden hi ende sijn moeder, 250[regelnummer] wien sijt mochten bevelen vroeder. si mindent ghelijc haers selfs lijf, ende bevalent den kerstinen wijf, dat lijt soude houden ende voeden; maer men hiet haer des behoeden, 255[regelnummer] dat sijt selve en soochde niet; men bevalt te soghene, ende hiet eenre heidenre voestre, diere toe dochte, dat si conincs kint soghen mochte. nu hadde die kersten die kinder beide; 260[regelnummer] daer toe hatsi goede ghereide in allen tiden spade ende vroe, ende dede, dat hem behoorde daer toe: te tide slapen, te tide waken, te tide haer bat ende bedde maken. 265[regelnummer] fo lief hatsise beide ghewonnen, dat wi ghelesen niet en connen, na dien dat men ghescreven vint, welc si hadde meest ghemint, so haer dochter, so des conincs sone. 270[regelnummer] si was emmer dies ghewone, dat sise beide leide te samen. eer si tharen vijf jaren quamen, die minne scootse int herte richte ende wondese so met enen schichte, 275[regelnummer] dat schicht was van goeden ghewerke ende deetse minnen even sterke.
[pagina 9]
Nu hoort vremtheit, die si daden. dat si te gader souden baden, harde goetlike si hem ondersaghen, 280[regelnummer] ende ondercusten hem, daer si laghen beide te gader in ene wieghe. dat was al waer, ons en bedrieghe dese boec ende andre, daer wi inne al vinden ghescreven haer minne. 285[regelnummer] als si waren comen tharen vijf jaren, van scoonre groten si beide waren, ende tallen goeden werken ghekeert. diese ghewijst hadden ende gheleert, si waren waert van groten lone. 290[regelnummer] die kinder waren beide so scone, dat men daer no in gheen lant so scone twe kinder noit en vant. als die coninc hadde vernomen, dat sijn kint so verre was comen, 295[regelnummer] dat het mochte ter scolen gaen ende lettren kennen ende verstaen, riep hi te hem sinen sone, als hi dicke was ghewone: ‘minne’, seit hi, ‘ic sal di ter scolen doen, 300[regelnummer] di sal leren meester Gaydoen, een wijs meester ende vroet.’ Florijs bedroefde harde sijn moet,’ dat moeste hi daer te hant toghen; hem braken die tranen uten oghen. 305[regelnummer] ‘soete here’, seit hi, ‘en mach niet wesen, in sal moghen scriven no lesen, no der leringhen niet verstaen, ghi en doet Blancefloer met mi gaen. doe gheloofde hem al daer sijn vader, 310[regelnummer] dat hise soude senden beide gader ter scolen, ende hi dede also. des waren die kinder beide vro.
[pagina 10]
Men dedese ter scolen ende si leerden. si ghinghen te gader ende si keerden. 315[regelnummer] van hare ouden, van haren daghen consten si van minnen, die si plaghen, meneghen raet ende vele treken. doe mochtsi vrilike spreken: ‘laet ghelijc andren sinen wille 320[regelnummer] verholenlike ende stille * * * si ghinghen ter scole ghestadelike, si onderminden hem verholenlike. als deen bi den andren niet en was, vergat hi, wat hi hoorde ochte las, 325[regelnummer] ende wat so men hem segghen hiet, des en mochti onthouden niet. ter minnen hadden si goede stade. si waren beide van enen rade, van ere scoonheit, van enen sinne, 330[regelnummer] ende even ghestadech an die minne, dat si ooc dicke lesen hoorden die treken, die ter minnen hoorden, ende mense ooc te lesene sette in Juvenale ende in Pamflette 335[regelnummer] ende in Ovidio de arte amandi, daer si vele leerden bi, dat hem bequam ende dochte goet; dus hadden si ter minne spoet. die boeke dadense haesten so 340[regelnummer] ter minnen, dat si dicke vro beide waren, ende in sorghen groot, dat si hadden liever te wesene doot, dan ghescheden langhe te sine. dus leefden si in die soete pine, 345[regelnummer] in soeten rouwe, in soeten bedwanghe. die nachte dochten hem vele langhe,
[pagina 11]
die daghe waren hem te cort vele te hare bliscap, te haren spele. Sint dat si leren begonsten 350[regelnummer] binnen vijf jaren, die kinder consten latijn spreken wel te maten. doe mochten si in weghen ende in straten ende in den hove segghen in latijn haerlijc andren den wille sijn, 355[regelnummer] dattie leke niet en mochten verstaen. dit hadden si so langhe ghedaen ende der minnen so langhe gheploghen, dattie niemare was ghevloghen ende ment seide openbare. 360[regelnummer] tierst dattie coninc die niemare ghevreischte, dat Floris sijn kint Blancefloere so hadde ghemint, dat hi el ne ghene name nemmermeer, die hem ghetame, 365[regelnummer] oft mens hem ghehinghede ende liet also, doe balch hi harde ende wart envro; het dochte hem wonderlike dinc. eerlike hi te siere vrouwen ghinc ter cameren, daer hise vant inne, 370[regelnummer] raet te nemene, hoe hi die minne van den kindren mochte testoren. ‘vrouwe’, seit hi, ‘wi hebben verloren Florise ons kint, so ic bevroede.’ die vrouwe was van ghestaden moede, 375[regelnummer] te meer was sijs in groten vare. an sine varwe wart si gheware, dat hi gram was ende verbolghen, ende peinsde, hoe si hem mochte volghen minlike ende met soeter spraken: 380[regelnummer] ‘ay here’, seit si, ‘bi welker saken selen wi onse kint verliesen? secht, ende wi selen kiesen
[pagina 12]
den liefsten raet, die wi moghen vinden.’ ‘vrouwe’, seit hi, ‘ic wil u ontbinden: 385[regelnummer] Floris heeft met al sinen sinne an Blancefloere sine minne so harde ghekeert utermaten, ende seit, dat hise niet sal laten also langhe, als hi sal leven. 390[regelnummer] vrouwe, wildire raet toe gheven ende dinket u ooc wel ghedaen, ic wille haer thooft doen ave slaen; alse dan die lede niemare Florise te voren quame van hare, 395[regelnummer] dat si doot es, so wanic wel weten, dat hi haers al sal vergheten, ende sine minne an ene ander keren, die hi minnen moghe met eren. dan willic, dat hi te sinen rechte 400[regelnummer] neme een wijf van hoghen gheslechte.’ Tierst dattie coninghinne vernam die sake, die den coninc mesquam, si was hoofsc ende goedertiere, ende bepeinsde haer harde schiere 405[regelnummer] ende dachte, hoe si mochte verwerven, dattie joncfrouwe niet soude sterven, ende ghefachten mochte des conincs moet. ‘here’, seit si, ‘dese raet es goet. na dien, dat ghi secht, dat staet, 410[regelnummer] sal ic ons gheven betren raet: machlichte Floris heeft ghemint so ghestadelike dat hoofsche kint Blancefloere, die scone es, dat ic mi sere ontsie des 415[regelnummer] ende bens in harde groten vare, tierst dat hi ghevreischte die niemare, dat hi lichte mochte bederven ende van groten rouwe sterven;
[pagina 13]
dan ware onse scade ende onsen toren 420[regelnummer] mere, dan hi was te voren. men ghewons nemmer prijs no lof, noch vrome en quamer nemmer of, dat mense versloeghe ende messate; hets beter, dat mense leven late.’ 425[regelnummer] ‘Vrouwe’, seit hi, ‘nu raet daer toe.’ ‘here, ic secht u, wat men doe. sijn meester sal hem siec maken ende ommachtech; bi derre saken seldine ter Montorien ter scolen sinden; 430[regelnummer] daer te leerne met andren kinden, tes sijn meester es ghenesen. hi sal daer willecome wesen. vrouwe Sante, die vrouwe van der port, tierst datse dese sake hort, 435[regelnummer] dat hi een kerstene heeft ghemint ende hi daer omme si daer ghesint, si salse hem met liste verleden; joncfrouwe Sibile salne leden onder die kinder, haer ghespele, 440[regelnummer] die hi daer sal vinden vele, dor te cortene sinen dach; dies hi ne hoort gheen ghewach, daer hi spelen nu mede pleghet ende hem so na int herte leghet. 445[regelnummer] dan sal hi beghinnen coelen, ende sijn herte ie lanc so min ghevoelen van Blancefloere der starker minnen, ende selke nuwe beghinnen, die hem die oude sal verdriven. 450[regelnummer] dus moghen die kinder levende bliven. maer alse Floris dat sal ghevreischen, hi sal wenen ende eischen, dat men met hem Blancefloere ter Montorien ter scolen voere.
[pagina 14]
455[regelnummer] des selen wi hebben goeden raet: haer moeder sal maken een ghelaet ende een ghebaer, oft si siec ware; dit moet si doen, wi selent hare bevelen vaste bi haren live, 460[regelnummer] dat si op haer bedde blive ende si bidde, dat men hare dochter met hare late, want si sochter ende haer bat bewaren dan een ander sal. dus selen wi onse dinc vorachten al. 465[regelnummer] dan seldi gheloven overwaer, dat ghise hem selt senden naer binnen viertien nachten, daer hi es, ende hi niet en twivele des.’ Dit dede men harde verholenlike. 470[regelnummer] doe ontboot die coninc haestelike Florise, dat hi te heme quame. ‘sone’, seit hi, ‘u si ghename. uw meester es siec ende heeft gheleghen, dat hi der clerke niet mach pleghen, 475[regelnummer] no der scolen hem onderwinden, bedi sal ic u ter Montorien sinden; daer seldi willecome sijn ende wel ontfaen, ghi selt daer bliven enter scole gaen, ende leren lesen ende scriven.’ 480[regelnummer] ‘here’, sprac Floris, ‘waer sal dan bliven Blancefloer?’ ‘minne’, seit hi, ‘hier.’ hem liepen die tranen over sine lier ende began te wenene harde sere: ‘dit en doet niet’, seit hi, ‘here! 485[regelnummer] dit ghebot waer mi te swaer; ghi en doet Blancefloer met mi daer, in salre moghen wonen niet.’ doe bat hem die coninc ende hiet, dat hi blidelike voere, 490[regelnummer] hi soude hem senden Blancefloere
[pagina 15]
binnen viertien nachten ocht eer, dat minderde hem harde sijn seer; al dede hijt node, hi lovet aldus. doen dede sijn vader, die coninc Fenus 495[regelnummer] roepen enen sinen camerlinc, die listech was ende vroet talre dinc; die hiet hi varen met sinen kinde ter Montorien, daer hine sinde, ende gaf hem al dies hem behoevede. 500[regelnummer] maer Floris sere droevede ende weende, al daer hi schiet van Blancefloere ende hise liet. Doe al ghereet was sine vaert, voer hi wech ter Montorien waert. 505[regelnummer] daer vant hi den here Goras, dien hi willecome was. vrouwe Sante ontfinkene blidelike, si dede harde hoofschelike hare dochter, joncfrouwe Sibilen 510[regelnummer] heme leden dicwilen onder die joncfrouwen van der port, dat hi soude horen selc wort ende hi bi lichte mochte ghewinnen in die herte ene andre minnen, 515[regelnummer] daer hi hem selven bi soude verhoghen ende Blancefloere vergheten moghen. men wijsde hem vele ende leerde, daer hi lettel toe keerde sinen sin, so wat soot was; 520[regelnummer] al dat hi hoorde ende las, altoos was hem die ghedane te voren van Blancefloere, die hi hadde vercoren boven alle, die hi nie ghesach, die hem so vaste int herte lach, 525[regelnummer] dat sine dede leven in groten bedwanghe. die wile dochte hem langhe
[pagina 16]
beide bi daghe ende bi nachte. dicke versuchte hi harde onsachte te halven woorde an sine sprake. 530[regelnummer] dus leefde hi met onghemake ende claghede dicke sijn ellende, eer die viertien nacht quamen ten ende. Alse volcomen was die termt, daer hi omme hadde ghekermt, 535[regelnummer] entie viertien daghe waren comen ten ende ende men hem Blancefloer niet sende, doe was hi in sorghen groot, dat si soude wesen doot, doe was hi droever dan hi was eer; 540[regelnummer] die rouwe wies hem ie lanc so meer, hi ne mochte haers niet vergheten. doe liet hi slapen ende eten, beide dat eten ende dat drinken. doghen begonsten hem ontsinken, 545[regelnummer] want heme sijn vleesc al ave ghinc. doe warts gheware die camerlinc, haestelike hi ten coninc sinde ende ontboot hem van sinen kinde. die niemare hem harde mesquam, 550[regelnummer] hi wart wonderlike gram ende riep die coninghinne te hem: ‘vrouwe’, seit hi, ‘en wetti wie ic bem dus wonderlike comen an dese dinc? ons heeft ontboden die camerlinc 555[regelnummer] van onsen sone quade niemare, nu siet, hoe menre best toe vare! in weet, oft si bi toverien van Blancefloere siere amien, oft hi verwoet si selve Florijs, 560[regelnummer] dat si hem dusghedane wijs sinen sin al heeft ghenomen. men doese mi haestelike comen,
[pagina 17]
ic wille haer te hant doen thooft af slaen; hi saels lichte dan ave staen 565[regelnummer] ende der minne al vergheten van hare, als hise doot sal weten.’ Here god, hoe groot es die domheit, die de coninc heeft gheseit, datse toverie soude hebben ghedaen! 570[regelnummer] so tilic hatse die minne ontfaen, doe hise tierst minnen begonste, dat si no goet no quaet ne conste. si mindene weder utermaten; sint dat hise hadde ghelaten 575[regelnummer] ende hi haer ontfoer ter Montorien wart, dat si nie sint blide en wart. met pinen leide si haer leven, haer suchten ende haer beven hadde haer teten al benomen. 580[regelnummer] maer des en hatsi niet vernomen, dat dusghedane tale om haer was. doe pijnde haer echter de vrouwe das, hoe sise mochte ledeghen van der doot. ‘ay here’, seit si, ‘het ware sonde groot, 585[regelnummer] beide sonde ende scade, dat men so scone een kint verdade. hets beter, dat men Blancefloere te Nicle ter marct te cope voere. daer sijn comannen comen van verren, 590[regelnummer] die onlanghe selen merren; alsi des werden gheware, dat si so scone es ende het wert mare, si selenre haven vele omme gheven. doet dit, hets best, ende laetse leven! 595[regelnummer] si selense dan voeren so verre, dat ghire nemmeer omme wert erre; dan dorvedi manslachtech werden niet.’ doet hem die vrouwe so harde riet
[pagina 18]
ende sijt erenstelike woude, 600[regelnummer] seide hi, dat hijt doen soude; ende ontboot tween portren van der stat, dien gheboot hi ende ghebat, want si listeghe comanne waren, dat si te Nicle souden varen 605[regelnummer] ende met hem senden ende voeren te cope die scone Blancefloere. Si ghereiden haer vaert ende namen Blancefloere met hem, ende alsi quamen te Nicle ende sise ter marct brochten, 610[regelnummer] doe vonden si comans, diese cochten met groten scatte, met vele haven. nu hoort, wat sire omme gaven! dat willic u maken cont: si gaven van goude sestech pont, 615[regelnummer] van silvere hondert bi ghetale, hondert pellene, hondert sendale, hondert coppe guldine, hondert bliaude purpersanguine, hondert mantele rodepelline, 620[regelnummer] driehondert vogle, die goet waren, hondert valken, haveke, sporewaren, hondert ors groot ende snel. si gaven ooc, dat wetic wel na dien dat distorie seit 625[regelnummer] ende ghewaghet die rechte waerheit, enen cop ghewracht van goude. die nu soghedanen maken soude, hi soude groten cost doen daer toe. no daer te voren, no sident, no doe 630[regelnummer] en sach nie man ghenen so goet. nu hoort, wat daer an ghemaket stoet! daer stoet, hoeghedane wijs des conincs sone van Troien Parijs Helenam voerde ende ghewan,
[pagina 19]
635[regelnummer] ende hem na volghede haer man, die coninc Menelaus verbolghen sere; ende hoe Agamemnon leide there, des hi vele hadde utermaten; entie Grieken Troien besaten 640[regelnummer] ende si die mure met storme versochten ende hoe si van binnen weder vochten. an den schedel ooc ghemaket was, hoe Iuno, Venus ende Pallas enen appel vonden van goude 645[regelnummer] ende streden, welc hare hebben soude; want in den appel stont ghescreven, dat menne der scoonster soude gheven; ende hoe sijt keerden op Parise, dat hi tsonnesse te rechte wise, 650[regelnummer] ende hi schiede sonder ghedinghe, ende hoe haerghelijc sprect sonderlinghe, ende hoe hem Iuno behiet rijcheit vele; Pallas seit, dat sine maken wele den besten riddre, die le ghewan lijf; 655[regelnummer] Venus behiet hem dat scoonfte wijf, dat ie van moeder wart gheboren; ende hoe hi dat wijf heeft vercoren, ende hoe hi den appel Venuse gheeft, ende seit, dat sine met rechte heeft. 660[regelnummer] Opten schedel stont een carbonkelsteen. ens kelre so donker ne gheen, al eiser in licht no vier, daerne in die hant hout die bottelghier, hi maket so licht daer binnen 665[regelnummer] dat men daer bi moghe bekinnen, so wat haven soot moghe sijn, moraet, clareit ochte wijn, penninghe van silvere ochte van gonde, ochte so wat men kiesen woude. 670[regelnummer] dien carbonkel hadde in den voet
[pagina 20]
een voghel, die daer boven stoet. die den voghel sach, hem dochte, dat hi levede ende vlieghen mochte. desen cop makede Vulcanus, 675[regelnummer] dien ic hebbe bescreven dus. het brachtene uut Troien Eneas, doe die stat testoret was. sint liet hine ere siere amien in dat lant van Lombardien. 680[regelnummer] daer naer wart hi ghegheven vort, dat hi te Rome quam in die port, in des keisers stat, ende hi verstarf van den enen opten anderen so menechwarf, dat hi den keiser was comen toe; 685[regelnummer] ende een dief hadden ghestolen doe ende hadden te Nicle ter marct brocht, daerne die comanne hadden ghecocht, diene om Blancefloer gaven vort, als ghi te voren hebt ghehort. 690[regelnummer] Die comanne der joncfrouwe blide waren; so wel, waenden si, hebben ghevaren mochten si te Babylonien comen binnen, dat sire twe scatte an souden winnen. si voeren wech, ende haer vaert 695[regelnummer] beviel hem wel te Babylonien waert. tierst dat si te Babylonien quamen, blidelike si die joncfrouwe namen ende gavense te prosente den ammirale, dien si altehant bequam so wale, 700[regelnummer] tierst dat hise met oghen sach, dat hise hem tienvout met goude wach. dies waren die comanne harde vro, dat si hem was vergouden so. si dancten hem ende namen orlof 705[regelnummer] ende rumeden met bliscapen thof. die joncfrouwe heeft so goede seden,
[pagina 21]
so goede gheschepe van haren leden, die oghen so scone, die huut so claer, so wale sit hare dat scone haer, 710[regelnummer] datter die ammirael merct bi, dat si van hoghen gheslachte si. hi was ghewone al sijn lijf, elcs jaers te hebbene een wijf. ‘die seden’, seit hi, ‘sal ic breken 715[regelnummer] dor haren wille, ende bespreken, dat icse sal nemen ende houden te wive, ende el ne ghene bi minen live nemmermeer ne sal minnen.’ hi deetse in enen tor binnen, 720[regelnummer] daer vant si scone joncfrouwen in sevene ende twintech meer no min. alle dien beval hi, met goeder trouwe goom te nemen te dier joncfrouwe, ende te dienene daghelijc. 725[regelnummer] doe seide hi ende bat haerghelijc, dat sise troosten ende haer seiden, dat hi een jaer noch sal beiden, eer hi haer wille ghenaken; ende hi dat doe bi derre saken, 730[regelnummer] dat si die seden daer binnen sal leren, ende wil si haren sin dan keren them ende haers rouwe vergheten, daer tenden mach si weten, dat men hare verwedemen sal 735[regelnummer] dat lant van Babylonien al, ende mense sal cronen eerlike ende makense vrouwe van den rike. Nu es Blancefloer in vremden lande. hoe sere wrinct si haer hande 740[regelnummer] met groter claghe, met groten wene! in al der werelt quam nie ghene clusenerse, no so godelic wijf,
[pagina 22]
die so lettel acht om haer lijf, alse Blancefloer doet om dat hare. 745[regelnummer] si ne weet van rouwen hoe ghebaren. hoe dicke seit si: ‘keitivech wijf! hoe sere rouwet mi mijn lijf. mi heeft verloren die scone Florijs, mijn soete lief, mijn soete amijs. 750[regelnummer] ter bliscap daden wi scone beghin, maer wi waren onlanghe daer in. tierst leefden wi met soeten spele, nu moeten wi droeven vele, ende bliven emmer in den toren. 755[regelnummer] die wile, dat ic wart gheboren, die moet sijn vermaledijt! dit heeft beraden die lede nijt; hi si vermaledijt diet beriet, dat men Florise van mi schiet. 760[regelnummer] ay nijt, hoe quaet es dine nature! oftu best eneghe creature, dier goet ocht evel mach gheschien entie men mach horen ochte sien, ende daer men af moghe spreken, 765[regelnummer] so moet mi god over di wreken ende moet di senden ter dieper hellen, daer di die duvele moeten quellen emmermeer al sonder ende! du heefs mi ghesent int ellende. 770[regelnummer] ic wane, du Floris ooc heves doot, ochte bracht in also grote noot dat hem rouwet, dat hi levet, dor den rouwe, die hi om mi hevet. ay arme, twi segghic, om mi? 775[regelnummer] en weet ic wel, dat Floris si van Spaenghen eens heidens conincs kint. al hebbicken domlike ghemint, ic weet wel, dat hi mi niet gheteme
[pagina 23]
ende mi niet en bestaet van heme 780[regelnummer] ende hem niet van mi te rechte; hi es van so hoghen gheslechte, dat ic sijns werdech niet en bem, maer dat hi mi mint ende ic hem. Floris mint mi utermaten, 785[regelnummer] so doe ic hem, in caent ghelaten, mijns en can ic raet gheweten, sijns en can ic niet vergheten. mocht sijn, dat ict ghedade, dat ic vergate so groter scade 790[regelnummer] ende ic mochte bliven sonder toren van Florise, die ic hebbe vercoren, dien ic so van herten minne, dat waer groot cracht van minen siune. soete vrient, en mach niet sijn, 795[regelnummer] die rouwe sal bliven int herte mijn, beide bi daghe ende bi nachte saltu sijn in mijn ghedachte; alsic dijns ghenoeme ende ghewaghe, daer bi cortic mine daghe. 800[regelnummer] die rouwe sal bliven met ons beden. talrierst worden wi ghescheden bi groten nide, wel soete vrient. du best so hoofsc, du heefs verdient, datti alle die ghene minnen 805[regelnummer] van dien lande, die di kinnen. god ware wert van groten lone, die di maecte; du best so scone, so hovesc, so goet, so goedertieren, men soude cume vinden hem vieren 810[regelnummer] in der werelt, die di gheliken. du vermaets di ghetrouweliken, dattu mi niet en souts begheven. nu moetic dor dinen wille leven sonder bliscap emmermeer.
[pagina 24]
815[regelnummer] dese rouwe ende dit grote seer ne mach ic meer nu verwinnen, Floris, en si bi diere minnen.’ aldus heeft Blancefloer gheclaghet dien rouwe, dien si int herte draghet, 820[regelnummer] al daer si es in vremden lande. vor haer herte leit si haer hande; haer dinct, dat hare herte sal breken, van rouwen mach si niewet spreken. die joncfrouwen, die bi haer saten 825[regelnummer] ende saghense so harde meslaten, entie grote claghe hoorden, si troostense met soeten woorden ende seiden, si dorste haer niet ontsien, haer en soude maer al goet gheschien. 830[regelnummer] Nu latic u van Blancefloer bliven, ende wille u segghen ende bescriven van den portren, diese brochten ter marct te Nicle ende daer vercochten. si hadden haers heren ghebot ghedaen, 835[regelnummer] haer dinc was hem wel vergaen; si hadden ghewonnen harde vele ende keerden weder met groten spele. met groter bliscap mense ontfinc, ende gavense op haren here den coninc, 840[regelnummer] als hi gheboot ende woude, dat silver metten groten goude; daer toe die pellene entie sendale, die heme bequamen harde wale; die bliaude purperfanguine, 845[regelnummer] die mantele rodepelline; die valken, die haveke, die sporewaren; die ors, die harde goet waren; den guldenen cop si daer toe gaven, die wert was vele haven. 850[regelnummer] dien nam die coninc in sijn hant,
[pagina 25]
ende was gheen so goet in sijn lant, ende alle die waren in die sele, si prijsdene ende besaghene vele. nu hoort, wat doet die coninghinne? 855[regelnummer] si was noch droeve in haren sinne, dies en nam si ghene ware. ‘here’, seit si, ‘noch ben ic in vare ende ontsie noch ander ongheval: alse Floris weder comen sal 860[regelnummer] ende om Blancefloer sal vraghen, wies wi dan best over een draghen, dat wi antworden, waer si es. ic ontsie mi ende sorghe des, alse hise hier niet en vint, 865[regelnummer] die hi so van herten mint, dat hem die droefheit entie smerte so vaste moghe ligghen int herte ende hi den rouwe ghewinne so groot, dat hi hem selven sla te doot 870[regelnummer] ocht in enegher manieren verdoe. list ende raet behoeft daer toe, wat men hem best ghesegghen moghe, daer men sine droeve herte bi verhoghe ende menne met liste levende behoude; 875[regelnummer] verliese wine, hets bi onser scoude.’ ‘Vrouwe’, seit hi, ‘ghi secht wel, ic does uwen raet ende niet el.’ ‘here’, seit si, ‘ghi selt doen touwen een graf ende dat van marbre houwen, 880[regelnummer] beide van marbre ende van kerstale, dat doet maken ende bewerpen wale beide met silvere ende met goude; dan mach menne ontbieden houde, ende als hire omme vraghet, so moghen wi 885[regelnummer] doen segghen, dat si begraven si. hi en sal niet langhe merren,
[pagina 26]
dat mochter ons lichte ane werren, des selen wi te harder haesten daer mede.’ te hant die coninc ontbieden dede, 890[regelnummer] na dien dat sijn moet ghedroech, goede meestre ende diere ghenoech ende daer toe die goutsmede. hi wijsde hem ene scone stede ende seide, dat si namen goom. 895[regelnummer] doe begonnen si werken onder enen boom voor enen monster een eerlic graf, daer men wonder mach segghen af. het was van kerstale ende van marberstene, ende was creature ne ghene, 900[regelnummer] si en stonder in ghescreven: die vogle, die in die lucht sweven, serpente, liebarde, met andren dieren, ende vische, die in der rivieren, in des sewes gronde swemmen. 905[regelnummer] met dieren stenen ende met ghemmen sierden die goutsmede haer werke. ten hoofden setten si opten serke, daer ment best moghe bescouwen, een beelde van finen marbre ghehouwen, 910[regelnummer] beworpen van silvere ende van goude ende van varwen menechfoude, blauwe, root, ghelu ende groene; bi der wijsheit van Salomoene ende bi haers selfs lift groot 915[regelnummer] makeden sijt, dat emmer boot sijn hant ter sonnen waert gherect, al waest metten werke bedect; ende also die sonne daer ane scheen, so ne was man in die werelt gheen, 920[regelnummer] die so claer hadde die oghen, dat hi den schijn mochte ghedoghen. si setten midden op dien sarc
[pagina 27]
twe kinder, die wert waren menegher marc, oft mense vercopen soude. 925[regelnummer] si waren al ghewracht van goude ende waren harde rijclijc. deen was Florise aneghelijc, dat ander stoet in diere ghebare, oft Blancefloer sine amie ware. 930[regelnummer] Blancefloer hadde van goude root in die hant een rose, diese boot ende hilt vort anfichte haers amijs. al dies ghelike hilt Florijs een lelie vor siere amien. 935[regelnummer] die bloemen waren bi meestrien natuurlic ghemaect ende scone. haerghelijc hadde een guldene crone opt hooft wonderlike goet. in Florijs crone een carbonkel stoet, 940[regelnummer] diet so licht om hem maecte, welctijt sore iemen bi ghenaecte, dat hi also claer daer bi ghesach, oft sonneschijn waer ende middach. hoort noch, wat men lesende vint: 945[regelnummer] daer mochtmen sien den wint ende langhe pipen, daert waide dore; alle den ghenen, diere leden vore, dochtet wonderlike dinc. van den winde, die dor die pipen ghinc, 950[regelnummer] waest so ghemaect met luste, dat deen den andren dicke custe, beide custe ende helsede vele, al waiende stoeden si met spele; als die wint weder ghelach, 955[regelnummer] haerghelijc bleef staende ende sach vriendelijc ins anders oghen. doe begonden si die bloemen toghen, die si in haer hande droeghen,
[pagina 28]
als oft si hem onderloeghen 960[regelnummer] ende leefden, also ghebaerden si, dat dochte hem allen, dier waren bi. daer was ooc een boom gheplant, soghedanen vint men ghenen int lant; die was gheset int graf ten hoofden. 965[regelnummer] sine swighe bloeiden ende loofden in alle tiden van den jare, dat was die waerheit openbare. Dien boom willic u noemen. hi hiet ebenus, sine bloemen 970[regelnummer] waren wit ende root, sijn hout hadde nature groot; al warp ment in een vier brinnen, en mochte vier no brant ghewinnen; sine lover gaven ooc 975[regelnummer] den soetsten roke, dien ie man rooc, ende soeter, dan wi ghesegghen connen. ten voeten stoet ooc jeghen der sonnen een boom, die heet tyrebijn; sijn roke mochte niet soeter sijn. 980[regelnummer] an die rechter side stoet een crisivier ende an die luchtre een balsemier, die gherechte balseme gaf; daer mochtmen die balseme sien vallen af, van den crisiviere droop crisine neder. 985[regelnummer] van dien twe bomen en was noweder, hi en gaf den roke so goet, dat hem dochte, dier onder stoet, dat hi ware int paradijs. die dese viere bome plante was wijs, 990[regelnummer] alle die gode die waren doe, doe hise sette; hi beswoerre toe die gode, die daden die bome groeien, alt jaer loven ende bloeien. daer boven plaghen altoos te sine
[pagina 29]
995[regelnummer] ende in te singhene voghelkine, die nie en worden so bedwonghen no somer no winter, si en songhen. so soete gheluut si onder hem maecten, welctijt dat si twe daer ghenaecten, 1000[regelnummer] eneghe joncfrouwe met eneghen jonghelinghe, die ghelieve waren onderlinghe, die hovesc ende natuurlic waren, die moesten te hant haer minne baren: van selker naturen was die sanc. 1005[regelnummer] tierst dat si hoorden dat gheclanc, si liepen te samen haestelike ende ondercusten hem vriendelike. die minne was soeter, die si dreven, dan ic u telle ochte vinde ghescreven. 1010[regelnummer] maer was een dorper ocht een dore, als hi liden soude daer vore, tierst hi hoorde der vogle sanc, hi ghewan daer af so groot bedwanc, dat hi hem ghere minnen daer naer 1015[regelnummer] ne onderwant, maer al daer moest hi slapen ter selver stede, so besweken hem alle die lede. dese bome stoeden alle viere om dat graf, dat so diere 1020[regelnummer] was ende so goet, dat ic gheprisen niet en mach na siere wisen. om een joncfrouwe was nie ne gheen so goet ghemaect. menech rijclic steen waser an gheset, daer doghede an laghen 1025[regelnummer] ende ooc miracle te doene plaghen: sofiere, jogonten, calcedonen, miraude, bericolen ende sardonen, jaspen, crisoliten, diamanten, ametisten, topasen, jocanten. 1030[regelnummer] met dieren lijsten waest, graf bevaen.
[pagina 30]
daer mochtmen ooc sien ane staen lettren al ghescreven van goude so openbare, wie so woude ende lesen conde dat hi las. 1035[regelnummer] nu hoort, ic seggu wat dat was. daer stont: hier leghet blancefloer in dit graf op desen vloer die de jonchere floris dat scone kint met ghestadegher herte hadde ghemint 1040[regelnummer] doe dede die coninc overal ghebieden van sinen lande alle den lieden, kint ende kinne, man ende wijf, also lief alsi hadden haer lijf: dat niemen der waerheit sonde lien. 1045[regelnummer] jeghen Florise van siere amien, ende niet souden segghen el van hare, dan dat si doot ende begraven ware. Doe ontboot men Florise, dat hi quame. die bootscap was hem wel ghehame. 1050[regelnummer] hi ghereide hem ende nam orlof an alle die ghene, die waren int hof. willike keerde hi te lande weder, hi reet in die sale, daer bete hi neder. hi groete siere moeder ende sinen vader, 1055[regelnummer] ende daer na dandre alle gader; hi vraechde te hant om siere amien, hem antworde niemen no dorste lien die rechte waerheit, alse mense wiste. doe hise niet sach ende hise ghemiste, 1060[regelnummer] wart hi vervaert ende sere ontdaen ende liep wech ter cameren saen, daer hi hare moeder in bevoer. ‘vrouwe’, seit hi, ‘waer es Blancefloer? mine amie, die ic hier liet?’ 1065[regelnummer] ‘uw amie? des en wetic niet.’ ‘ghi hout uw scheren.’ ‘in doe.’ ‘ghi doet.’
[pagina 31]
die vrouwe wart droeve in haren moet, alsi hoorde ghewaghen van hare dochter. Florise wart ie lanc so onsochter. 1070[regelnummer] ‘roepse mi’, seit hi, ‘haestelike!’ si antworde weder vroedelike ende seide, si ne wiste niet, waer si ware. hi wart ie lanc so meer in vare. ‘vrouwe’, seit hi, ‘ghi doet quaet. 1075[regelnummer] wijstse mi, ende doet den raet, dat ghise mi haestelike doet sien.’ does ander raet en mochte gheschien, hi en moeste iet van haer weten, seide si, alse haer was gheheten, 1080[regelnummer] dat si doot ende begraven ware. doe en wilde hijs niet gheloven hare, onthier ende sijt hem swoer. ‘ay mi’, seit hi, ‘es Blancefloer, mine wel soete amie doot!’ 1085[regelnummer] hi wart int ansichte harde root, daer na so wonderlike bleec, dat sine varwe een doden gheleec. doe moest hi al met allen swighen, want hi began daer neder sighen 1090[regelnummer] ende viel in ommacht optie erde, die vrouwe haer dies ververde ende gaf enen crijt harde luut, dat ment in den hof ende daer uut mochte horen gheredelike. 1095[regelnummer] doe quam ghelopen haestelike beide gader ter cameren binnen die coninc metter coninghinnen ende dreven groot seer ten selven stonden, daer si haer kint in ommacht vonden. 1100[regelnummer] Floris lach langhe in ommacht. als hi bequam, ende hem wart ghesacht: ‘ay mi, wat heeft mi die doot gheweten,
[pagina 32]
dat si mijns heest vergheten ende Blancefloer nam? si ne dede niet wale. 1105[regelnummer] noch biddic haer, dat si mi hale, ende si mi lere ende wise int ghebloeide velt ten paradise. daer ontbeit mijns haer siele. wat waendi, oft so gheviele, 1110[regelnummer] hoe blide ic van haer wesen soude! ay arme, oft mi leiden woude tharen grave iemen goeder!’ doe namen die coninghinne sijn moeder ende leiden selve al daer, 1115[regelnummer] daer si hem seide over waer dat Blancefloer begraven lach. tgraf dochten scone daer hijt sach. hi vant die lettren ende las, wat so daer ane ghescreven was. 1120[regelnummer] hi las: hier leghet blancefloer in dit graf op desen vloer. die de ionchere floris dat scone kint met ghestadegher herte hadde ghemint doe sach hi die kinder lachende staen 1125[regelnummer] van rouwen wart hi so ontdaen, dat hi driewerf beswalt achter een, no mochte spreken wort ne gheen, no mochte sien no antworden. sijn moeder stont daer te jeghenworden 1130[regelnummer] als hi bequam them selven weder, vor die kinder ghinc hi ligghen neder ende weende ende claechde sijn ongheval groot van Blancefloer ende van hare doot. ‘Ay Blancefloer’, seit hi, ‘Blancefloer! 1135[regelnummer] sident dat ic van u voer, leefdic met groten onghemake. wistic op wien, hoe gherne ict wrake, dat ic di dus hebbe verloren!
[pagina 33]
wi waren in enen daghe gheboren 1140[regelnummer] ende ghewonnen in ere nacht, (dus waest gherekent ende gheacht,) ghehouden ende gheleert te samen, onthier ende wi so verre quamen, dat men verriet ende schiet ons beden. 1145[regelnummer] met rechte soutwi henen scheden van der werelt binnen enen daghe. niemen wancons mi, dat ic di claghe. ic ben serech utermaten, te minen live heefstu mi ghelaten 1150[regelnummer] in rouwen ende in groten wene. so hovesc en sach nie man ghene in der werelt no soeter wijf; so scone, so soete was dijn lijf, dat ict ghesegghen niet en can. 1155[regelnummer] ic wane, dat in dese werelt man so vroet ne gheen es, die can ghescriven te rechte die scoonheit van dinen live. du waers spieghel van al den rike, du hilts di harde suverlike, 1160[regelnummer] nie ghewan wijf so goede seden, als du hats, no so scone leden, so scone oghen, den mont so soete, so scone antworde, so scone groete; du verwons met dogheden al dine ghespele, 1165[regelnummer] du hats ghemaect vriende so vele, dat si di loveden ende minden ende priseden alle, die di kinden. niemen darf mi wanconnen dies, dat mi nie verlede no verwies, 1170[regelnummer] dat ic di minde ghestadelike. wi onderminden ons verholenlike; beide met scriven ende in latijn dedic di verstaen den wille mijn ende minen raet; so dadestu mi,
[pagina 34]
1175[regelnummer] dat sijs niet verstonden, dier waren bi. Ay doot, hoe nidech ende hoe sure sijn dine seden ende dine nature. du best mordadech als een dief, du haets die di hebben lief. 1180[regelnummer] maer siestu iemen leven met spele ende der bliscapen hebben vele, dien bietstu storm ende wijch ende sets an hem dinen crijch; dien neemstu ende werpste openbare 1185[regelnummer] uter bliscapen, daer hi gheme in ware. maer roept di een arm keitijf, die onwert heeft sijn arme lijf, dien ooc selden goet gheschiet, te hem en wiltu comen niet. 1190[regelnummer] des heefstu enen vremden sede: du ne wils, die di volghen mede, dat mach men an mi merken wel; ic roepe ende du best so fel, dattu miere claghe niet wils horen. 1195[regelnummer] ic sal mi harde cume verhoren, ic sal di soeken ende vinden ghereet; ic sal doen na dien dat mi steet, so waer so ic mi sal bewenden. eer dese dach sal comen ten ende 1200[regelnummer] sal ic mi selven nemen dat lijf. ens in der werelt man no wijf, hi en moghe lichte bewerven, dat hi hem selven snieme doe sterven, ic sal mi doden, ic hebbe die ghewe 1205[regelnummer] ende varen int ghebloeide velt, daer Blancefloeren siele jeghen die mine gadert ende leset bloemekine.’ doe rechte hem Floris van den grave, niet verre bleef hi staende daer ave. 1210[regelnummer] tenen grefsievoedersele hi vinc,
[pagina 35]
daer een guldene greffie in hinc, die hem hadde ghegheven Blancefloer op minne, doe hi van haer voer. alse Floris die greffie uuttrac 1215[regelnummer] ende hiltse vor hem ende sprac: ‘dese greffie, Blancefloer, dadi maken, ende gaesse mi bi derre saken, als icse dan saghe, dat si woude, dat ic haers ghedinken soude. 1220[regelnummer] nu leghet mijn troost an di allene, du salt mi lossen uten wene, daer ic in ben, ende nemen mi dat leven, al ne waerstu mi niet daer toe ghegheven. haest, dats wesen sal dat doe.’ 1225[regelnummer] metten woorde droech hise hem toe ende wiltse te siere herten steken inne. dit sach sijn moeder die coninghinne ende liep te hem waert ende prant haestelike die greffie nut siere hant. 1230[regelnummer] Nu hoort, hoe sine daer na begonste te castiene, alsi wel conste: ‘Floris’, seit si, ‘wel lieve kint, hoe domlike heefstu ghemint ende best keitijf van dinen live, 1235[regelnummer] dattu dor die minne van enen wive di selven wilts verslaen ter doot ende doghen daer die grote noot. ens in der werelt niemen altoos no verwoet, no sinneloos, 1240[regelnummer] hi en hadde liever in grote pine blint ende doof ende stom te sine in dese werelt emmermeer, in rouwen ende in groot seer, dan te doghene die bitter doot. 1245[regelnummer] die anxt van haer, hi es so groot. wat waenstu, datti soude vromen,
[pagina 36]
dattu di versloeghes? waenstu dan comen int ghebloeide velt, int paradijs? neen, du niet, dies ben ic wijs, 1250[regelnummer] dat en sal di niet moghen gheschien, daer en saltu BlanCefloer niet sien. daer es binnen so grote core, dat men hem allen verseit die dore, ende menre niemen wille ghehoren, 1255[regelnummer] die besondecht sijn te voren. du salt dijn woninghe kiesen elre, ende varen ter helle in den donkren kelre, daer Biblio ende Dido, die so serech sijn ende so onvro, 1260[regelnummer] dat si met claghene die wincle vervullen; daer soeken si ende soeken sullen emmermeer eflde niewer vinden haer amise, die si minden; ende so starke minne droeghen, 1265[regelnummer] dat sire hem selven omme versloeghen. Floris, nu hebt goeden troost; in toewaert bestu welna verloost; di sal noch vele goets gheschien, ic wane, du salt noch levende sien 1270[regelnummer] Blancefloere diere amie; ic weet noch selke ersatrie, dat icse bi der cracht, dier leghet ane, levende weder ghewinnen wane.’ Doe ghinc si wech ten coninc waert 1275[regelnummer] rouwech ende sere vervaert. ‘here’, seit si, ‘hoe gherne ic u bade. dat ghi ons kints hat ghenade. siet hier die greffie, die hi hadde gheset in sijn herte te stekene. ne haddict belet, 1280[regelnummer] hi ware doot te derre stede. ic was daer bi ende ic dede den raet, dat ics hem bi liste
[pagina 37]
ontrac, eer hijs selve iet wiste.’ ‘vrouwe’, seit hi, ‘nu en weest niet te ga. 1285[regelnummer] ic wane, hi hem selven niet versla. ghi selt varinghe sien, dat hi sal siere serecheit vergheten al.’ ‘here’, seit si, ‘dan mach niet wesen. van den rouwe sal hi cume gheneseu, 1290[regelnummer] en si dat hi sterve, ende niet eer. wi ne hebben al der kinder meer dan hem, ende oft wi dat verslaen, het sal ute breken saen, dat si bi ons, ende die niemare 1295[regelnummer] sal lopen ende werden mare. dan sal groot sijn onse scande ende onse lachter in allen lande.’ ‘Vrouwe’, seit hi, ‘het ware quaet, dadics el dan uwen raet, 1300[regelnummer] van hem beden volghics u.’ ‘here’, seit si, ‘,wel sechdi nu; wi moghen ooc weten wel gherede, dat wise te gader selen hebben bede, ocht te gader beide verliesen. 1305[regelnummer] van desen moeten wi dat beste kiesen. ‘vrouwe’, seit hi, ‘so segghet heme, dat hi ne ghenen rouwe neme ende hi blide wese ende vro; want die rechte waerheit draghet also, 1310[regelnummer] dat Blancefloer sine amie levet, die hi harde ghemint hevet.’ si keerde haer omme ende loech, der woorde dochten haer ghenoech, ende ghinc te Florise weder allene. 1315[regelnummer] ‘sone’, seit si, ‘niet en wene. ic sal di segghen ende lien die rechte waerheit van diere amien. si levet, daer es niet int graf.
[pagina 38]
wi hebben di gheseit loghene daer af 1320[regelnummer] ende daden segghen beide gader bi onfer list, ic ende dijn vader, dat si doot ware. dat wi dat seiden, daer bi waenden wise di verleiden. wi waenden, als duse doot souts weten, 1325[regelnummer] dattu hare minne souts vergheten ende nemen dan eens conincs dochter; des souden wi hebben gheleeft te sochter, dan ofti Blancefloer bleve te wive emmermeer te dinen live; 1330[regelnummer] om dat si onedel ende kersten es entijn vader wilde niet ghehenghen des, dat si dijn wijf soude wesen bleven, wilde hise verdoen; maer hi lietse leven bi den rade, die wi hem rieden, 1335[regelnummer] ende bevalse comannen ende deetse bieden te cope ter marct, daer hise sande. daer cochtense comanne van verren lande met groten scatte haestelike, ende voerdense wech in vremden rike.’ 1340[regelnummer] ‘Vrouwe’, seit hi, ‘sechdi mi waer?’ ‘jaic’, seit si, ‘al sonder vaer, ic salt di doen sien oghelinghe.’ doe deetsi roepen jonghelinghe, die dapper waren ende starc, 1345[regelnummer] ende dede oplichten den sarc. alse Floris niet en vant daer onder, hi dankes gode, het dochten wonder. doe seide hi, dat hi wilde leven. daer wart die rouwe schiere verdreven, 1350[regelnummer] van der bliscap hi wart so blide, dat hi hem vermat, te vaerne sonder bide ende ne ghere rasten hem onderwinden, hi en soutse soeken ende vinden, waer sose ware, ghenendelike,
[pagina 39]
1355[regelnummer] ende bringhense weder blidelike. maer hi des merken woude, wat pinen hi daer omme doghen soude ende hoese hem soude werden te sure! dat seide Diederic, die dese aventure 1360[regelnummer] in dietsche uten walsche vant, dat menre soude lettel vinden int lant, die souden willen gheloven dies, dat iemen so sot ware ende so ries ochte van so tenen sinne, 1365[regelnummer] die soude dorren dor eneghe minne die grote coenheit doen, die hi sal bestaen. van der bliscap, die hi heeft ontfaen, so ne roeket hem wat over gheet. hi gaet ten coninc, daer hine weet, 1370[regelnummer] ende sijn moeder emmer an sijn side, hi gaet serech ende hi gaet blide, om Blancefloer serech ende erre, dat si es ghesent so verre, ende andersins blide, dat si levet. 1375[regelnummer] ‘here’, seit hi, ‘ic bidde u, dat ghi mi ghevet orlof te vaerne, ic wilse soeken, Blancesioere. wat darf mi roeken, in welken lande ic mi bekere, tes icse vinde? noch biddic, here, 1380[regelnummer] beide u ende miere moeder, dat ghijs mi noch maect vroeder ende mi gheraet, alse mi ghedoghe, in welken lande icse vinden moghe.’ doe seide hem haerghelijc ende swoer, 1385[regelnummer] dat si ne wisten, waer si voer. Doe lachterdet die coninc ende seide, hoe quaet hadde gheweest der vrouwen raet, dat si riet, dat mense vercochte. maer Floris dat beter dochte, 1390[regelnummer] dat si levede, dan si doot ware.
[pagina 40]
si peinsede om hem ende hi om hare, want hi soude haer volghen, waer si doot, ende ghenieten des selfs, dies si ghenoot. nu es die coninc harde verdroeft; 1395[regelnummer] hem dinct, dat hi raets behoeft ende lift, hoe hine behouden mach. hi vloekede die wile ende den dach, doe hise ter marct te cope sinde. so sere ontsach hi hem van sinen kinde, 1400[regelnummer] dat hijt om hare verliesen soude, ende hise gherne weder copen woude twievout diere, dan hise vercochte, waer iemen diese hem weder brochte. hi vloecte ooc harde den selven tijt, 1405[regelnummer] dat hi moeste sijn vermaledijt, doe hi alrierst hare moeder vant, der hi roofde in der kerstine lant. noch bit hi sinen sone, dat hi blive; hi sal hem selke gheven te wive, 1410[regelnummer] die scone sal sijn ende van hoghen maghen, die crone met eren moghe draghen. ‘here’, seit hi, ‘oft ghi mi mint, so ne ghewaghes nemmer; bedi men vint in al der werelt wijf ne ghene, 1415[regelnummer] die ic minnen mach sonder haer allene. so ghi mi henen haestet meer, so wi beide weder ieren eer.’ ‘sone, nu hebt den orlof mijn na dien dats ander raet en mach sijn. 1420[regelnummer] ic sal di helpen ende ghewinnen al, datti daer toe behoeven sal: rijclike pellene ende cleder van siden ende goede ors met dieren ghesmiden; daer toe gout ende silver te vullen 1425[regelnummer] ende cnapen, die di dienen sullen. maer ic bidde di, dattu dies
[pagina 41]
goeden goom neems ende besies, in welker maniere duse soeken salt, ende ofti ooc so ghevalt, 1430[regelnummer] dattuse vints, in welker ghebare du di macht vertoghen dare ende hoe duse best salt moghen ghewinnen; want groten list behoort ter minnen.’ ‘Here’, seit hi, ‘nu hoort na mi. 1435[regelnummer] ic wane, dat dit die beste raet si, die men daer toe ghepeinsen can: ic sal varen ghelijc een coman, die wille copen ende vercopen; twelf someren selen voor mi lopen. 1440[regelnummer] so willic dat men bi uwen rade die drie met silvere ende met goude lade, dander drie selen draghen ghemunte penninghe, dat wi moghen onse teringhe ende onse wedden quiten te ghereder; 1445[regelnummer] die twe selen draghen goede cleder, pellene, samite, scarlaken diere; so willic, dat draghen de viere bontwerc, grau ende sabelijn. metten twelf someren selen sijn, 1450[regelnummer] dier goom selen nemen, twelf garsoene. dit staet u alrebest te doene. met mi selen varen twelf schiltcnechte. die mi connen dienen te rechte ende goom selen nemen ten rossiden 1455[regelnummer] ende ten orsen ende ten ghesmiden. ic wille ooc enen van uwen drossaten, die milde es ende hem best can ghelaten, ende daer toe uwen camerlinc, die hovesc ende vroet es talre dinc. 1460[regelnummer] dese selen mi ter noot gheradech sijn ende copen mijn eten ende minen wijn. die twe portren willic voeren met,
[pagina 42]
diese vercochten, want si weten bet dan ic, ofter enech ander coman voere, 1465[regelnummer] ende weten ooc bat van Blancefloere, waer sise vercochten ende hoe ghedanen lieden, ende waer si achterst van haer schieden; haer raet mach mi wel vromen. wi selen segghen, waer wi comen, 1470[regelnummer] dat wi varen om copinghe alse coman. ghevallet ooc dats mi god an, dat wire omme vraghen ende eischen, ende wise ieweren moghen ghevreischen ende wise moghen ghewinnen met scatte 1475[regelnummer] ende men ons doe te wetene datte, wi ne selent om ghene have laten, wi en selenre omme gheven utermaten der haven so vele, moghen wi met eren ende blidelike weder te lande keren.’ 1480[regelnummer] Floris heeft sine tale gheent. die coninc hem droevelike omme went ende doet ghereiden ende ghewinnen al, des hi in den weghe behoeven sal; hi gaf hem, dat hi hebben woude. 1485[regelnummer] ende alse Floris orlof nemen soude, ende al ghereet was sine vaert, die coninc dede bringhen een teldende paert al ghesadelt, dat hi harde minde, ende gaeft Florise sinen kinde. 1490[regelnummer] soghedaen ne vant men verre no wide in al der werelt; sijn een side si was wit ende dander root, dat dochte den meneghen wonder groot; sijn hooft was al besprinct met bloemen 1495[regelnummer] menegherhande, die ic niet can ghenoemen, vele natuurliker dan ofse een man met varwen hadde ghemaket daer an, ende die nature hadt also te voren
[pagina 43]
ghemaect ende wart daer mede gheboren. 1500[regelnummer] het was scone ende snel ende harde fier, dat weet ic wel. van den ghesmide sal ic u segghen een deel. van spaenschen pellene was die paneel, met siden ghewracht, ghestict, ghescakiert 1505[regelnummer] ende was utermaten ghesiert. van den ghereide die sadelbome hadde een sadelere ghemaect van Rome ende ghesneden van viscrebben, die van naturen rode varwe hebben. 1510[regelnummer] daer mochtmen merken an den snede wonderlic werc ende bendechede. van pellene was al ghewracht die coverture, daer was in ghewracht meneghe creature, onder vische vogle ende serpent. 1515[regelnummer] twe darengherden waren den coninc ghesent van Poelien, die toten ghereide wel voegheden ende waren sidijn beide. goutdrade mochtmer in sien lopen. men soutse harde diere copen, 1520[regelnummer] die nu soghedane hebben woude. die ghespen waren silveren, die tonghen van goude, van siden waren al te samen die sloppen, die daer jeghen quamen. die voorboech, die daer toe behorde, 1525[regelnummer] was ene rikelike goutborde, binnen ghevoedert van corduwane; menegherhande bellekine hingher ane. van goude waren die steghebande. met rechte soutmen die hande, 1530[regelnummer] diese wrachten, prisen ende loven. hi hadde van beneden tote boven so wonderlic werc ghewracht daer an, dat ict vertellen niet en can. Van den ghereide hebdi ghehort.
[pagina 44]
1535[regelnummer] nu sal ic u een deel segghen vort van den breidele, so ic best mach. ic wane uwer gheen nie en sach so rikeliken breidel bi sinen tiden. thooftstoel was al ghewracht van siden, 1540[regelnummer] daer ane stoet menech ledekijn, deen van goude, dander silverijn, ghewracht met meestrien alle. stenekine alse kerstalle stonden bendelike daer in ghefet, 1545[regelnummer] een gouden belleken an elc let: dat seiden, die de steenkine saghen ende kinden, datter doghede an laghen meer dans mi iemen gheloven soude. die braken entie ketenen waren van goude, 1550[regelnummer] tghebet was silverijn in den mont, die toghel siden gheweven ront, twe goudene braken daer tenden hinghen ende daer tenden dor die braken ghinghen ten andren, ende an den toghel hinc 1555[regelnummer] van goude een wel ghemaect rinc. met desen ghesmide gaf die coninc tpaert sinen sone te helpen te siere vaert, ende dede hem spannen twe goudene sporen, die hi te sijns selts boef hadde vercoren. 1560[regelnummer] een vingherlijn hem sijn moeder gaf, daer si hem dogheden vele seide af. ‘minne’, seit si, ‘ic biddi, dattu altoos minen raet niet en verroekeloos, du en voers met di dit vingherlijn; 1565[regelnummer] also langhe alst over di sal sijn, en darsstu niet vruchten van quaden diere, no van watre no van viere; di ne sal moghen scaden wapen no gheen man. daer ligghen ooc mere doghede an, 1570[regelnummer] dies ic ghelove ende seker bem.
[pagina 45]
wie soot draghet over hem, ende soeket eneghe dinc ghestadelike, hi salse vinden ende ghewinnen sekerlike, dat hi soeket spade ende vroe.’ 1575[regelnummer] an sinen vingher deet sijt hem doe. hi ontsinc ende dankes siere moeder van so scoonre ghichte ende so goeder, daer hi Blancefloer mede waende ghewinnen ende weder te Spaenghen bringhen binnen. 1580[regelnummer] hi nam orlof ende wilde varen. daer mochtmen sere sien mesbaren ende utermaten wenen sere vader ende moeder tien gheschede, haer hande wringhen ende sliten haer haer. 1585[regelnummer] alle die ghene die waren daer, si weenden ende hadden rouwe also groot, als hi voor hem laghe doot. maer sijn moeder dreef meesten ween ende custen tienwerf al in een, 1590[regelnummer] ende dicker hadde ghedaen, maer haer benam die coninc sijn vader, die toten quam, ende custen ooc an sinen mont driewerf ter selver stont. emmer waren si in dien, 1595[regelnummer] dat sine nemmermeer waenden sien. hen gheschiede alsijt ontsaghen, want sine nemmermeer en saghen. Floris sachse so groten rouwe driven, met gode hiet hise alle bliven. 1600[regelnummer] doe riepen si alle man ende wijf ende bevalen te gode sijn scone lijf. hi voer wech soeken Blancefloere ende seide, en ware dat hise bevoere, hi soutse soeken sonder ende 1605[regelnummer] ende ewelike int ellende. Nu es Floris comen buter stat
[pagina 46]
ende sine someren wel op haren pat. hi achte sijn dachvaerde ende sijn dinc ende nam raet met sinen camerlinc, 1610[regelnummer] welcsins mense best tierst sochte. die camerlinc seide, dat hem best dochte, dat si voeren ter havenen, daer Blancefloer metten comannen schepede ende voer. si voeren so langhe, dat sire quamen. 1615[regelnummer] haer herberghe si met enen portre namen, die ghewone was te herberghen coman ende hovesche liede wel onthalen can. sijn ghesate was buten harde rijclic, binnen scone ende suverlic. 1620[regelnummer] men stalde die paerde ende dede hem gheven te volle van hoie ende van even. some gaen si ter marct, als hem was gheheten, om haren dranc ende om haer eten. ter herberghen si ghenoech weder senden, 1625[regelnummer] dat dierste eten dat si te cope venden, broot ende wijn ende als te vullen, dat si ten etene behoeven sullen; ende doen ghereden houde dat eten, dat hadde hem Floris te voren gheheten, 1630[regelnummer] dien si eren ende groot heerscap houden. si segghen, dat si coman sijn ende gherne wouden tilike schepen ende over varen ende an ander copinghe haer goet bewaren. Als haer eten was ghereet, 1635[regelnummer] men rechte die taeflen, die waren breet; men eischede water ende si dwoeghen, twe ende twe hem te gader voeghen. die wert hadde therte vro ende blide, dien jonchere sette hi neven siere side, 1640[regelnummer] ende si begonden eten ende drinken. daer mochtmen doe den wijn sien schinken, daer ghinghen die guldene coppe entie silverine
[pagina 47]
beide met clareite ende met wine onder heren ende cnechte ghemeenlike. 1645[regelnummer] die te voren hadden gheseten moedelike, si dronken wel ende aten, dat si der moetheit al vergaten, ende seiden, alsi ghevoelden des wijns, si hadden die herberghe sente Mertijns. 1650[regelnummer] si loeghen ende spraken haer ende gheins. maer Floris hadde al ander ghepeins, hi ne hadde bliscap no joie ghene sonder om Blancefloere allene; te hare wart haddi emmer sijn ghedochte. 1655[regelnummer] binnen den etene hi sere onsochte ende dicke om haer versochte, no eten no drinken dat hi mochte. so lettel hi op sine hande sach van den ghepeinse, dat hem int herte lach, 1660[regelnummer] dat hi ne wiste wedert was broot so vleesc, dat hi te monde boot. dit dede hi so dicke ende so openbare, dats die vrouwe wart gheware. haren here nopede si behendelike. 1665[regelnummer] ‘here, en siedi niet, hoe droevelike hem die jonchere ghelaet ende versucht? in weet, wat hi peinst ende vrucht. hi ne et gheredelike no drinct wijn. al segghen si, dat si comanne sijn, 1670[regelnummer] si sijn elre omme gheport uut,’ doe sprac si te hem overluut: ‘jonchere, ic hebbe ghemerct an u, van beghinne van den etene tote nu hebbics ware ghenomen ende gheweten, 1675[regelnummer] dat ghi vele hebt ghepeinst ende lettel gheten; in weet niet, wat u deert. lichte hier waert te cope dat ghi begheert. ooc sach ic hier, des es niet langhe leden,
[pagina 48]
een joncfrouwe van den selven seden, 1680[regelnummer] die mi dochte dat aldus voer; haer selven noemet si Blancefloer. ghi dinct mi harde gheliken hare beide van hude ende van hare, van peinsene hilt si ghene mate. 1685[regelnummer] ghi dinct mi van dien ghelate ende van der voeren dat si mi dochte. si versuchte over etene dicke onsochte ende ghewoech dicke eens haers amijs, dien si harde minde ende hiet Florijs, 1690[regelnummer] daerse omme was versent ende vercocht: dat seiden diese hier hadden brocht, dat sise vort vercopen wouden ende te Babylonien met hem voeren souden.’ Alse Floris Blancefloer noemen horde, 1695[regelnummer] hi ne gaf der vrouwe ghene antworde van der bliscap, die hi ontsinc; hi ne wiste, wat hem overghinc, so verwandelde hem sijn moet, dat hi enen nap met wine, die voor hem stoet, 1700[regelnummer] met enen messe al omme sloech. doe spraker die wert toe ende loech te spele ende seide openbare, dat hi boete sculdech ware, dat hi omme sloech den wijn, 1705[regelnummer] die mesdaet moeste ghebetert sijn. doe dede Floris reken in sine male: een guldene cop al metter scale, die rijclic was ende harde groot, blidelike hine der vrouwen boot. 1710[regelnummer] ‘vrouwe, desen cop ghevic u, bedi ghi hebt mi vertellet nu van Blancefloere dierste niemare, die ic ghevreischen conde van hare. tote nu ne wisticse soeken waer,
[pagina 49]
1715[regelnummer] nu salicse soeken ende volghen haer naer te Babylonie in die stat, daer ghise mi hebt ghewijst ende waent dat si si.’ die vrouwe nam den cop in die hant; ic wane, menre lettel so scone vant 1720[regelnummer] te dien stonden in die port. haren man gaf sine vort ende dancte den jonchere van den lone ende bat gode, dat hi die scone te sinen wille noch moeste ghewinnen 1725[regelnummer] ende weder bringhen te lande binnen. doe seide Floris, dat hi betren woude die mesdaet, die hi bi siere scoude optie taesle den wijn verstiet. sinen drossate hi ghebiet, 1730[regelnummer] dat hi schinke den besten wijn alle den ghenen, die daer sijn binnen den huus, die wille drinken. daer mochtmen mildelike sien schinken, daer ghinghen die guldene coppe al omme, 1735[regelnummer] daer wart gheradech ende vroet de omme, daer dochte den bloden, dat hi es coene; daers gheen so arm onder die garsoene, hem en dinct, dat hi si so rike, dat hi den hoghesten cume ghelike. 1740[regelnummer] met groter bliscap hebben si bracht den tijt welnaer ter middernacht. Doe ghinc die jonchere een lettel slapen. so daden schiltcnechte ende cnapen, die van den weghe waren ghemoeit 1745[regelnummer] mettien waest hoghe ghevloeit, die wint keerde hem omme int nort. doe dede die verman roepen in die port, ofter eneghe coman waren, die te Babylonien wilden varen, 1750[regelnummer] dat si ter havenen voeren daden
[pagina 50]
haer ghewant, men soude die schepe laden. alse dit Floris hoorde, het bequam hem wel, ende wart blide, dat hem ghevel te Babylonien so ghereet te verne, 1755[regelnummer] daer hi soude wesen gnerne. hi dede quiten, dat hi hadde vertert ende nam orlof an sinen wert; met gode hiet hise alle bliven. sine someren dedi voor hem driven 1760[regelnummer] ter havene waert, daer hi vant goede schepinghe ende werpte te hant. doe seiden die meester, dier waren an vroet, dat si den wint hadden te seilne goet, die lucht claer ende ghestade weder 1765[regelnummer] tghetelt daden si breken neder, haren cnapen dien sijt bevalen. ten hunen daden si tseil op halen; some vinghen si ten gherden ende some ten corden. met enen ghestaden winde tart norden 1770[regelnummer] rumeden si die havene van der stat. nu hoort, wat Floris deri stierman bat, die van den schepe was gheherst: dat hine ant lant sette, alrerst dat hi in die stat van Babylonien mocht comen, 1775[regelnummer] bedi hem was gheseit ende hadde vernomen, dat van dien daghe over dertech nacht alle die coninghe hadden gheacht, die van den ammirael hilden haer rike, dat si ter feesten alle ghemeenlike 1780[regelnummer] te hove te Blancefloer souden varen, alsi elcs jaers ghewone waren; mocht hi die feeste daer belopen, hi soude sijn goet daer wel vercopen, sine scarlakene ende sijn sidene cleder 1785[regelnummer] vele te diere ende te ghereder. die stierman gheloofde aldus Florise.
[pagina 51]
daer was in den schepe vele spise van brode, van vleesche ende van wine, alse met conincs kinde behoeft te sine. 1790[regelnummer] si hadden wint te maten ende niet te vele ende seilden acht daghe met vollen sele, sint dat sijs alreierst begonsten, dat si lant ne gheen ghesien en consten, no daden seil daer binnen striken. 1795[regelnummer] eens anders daghes saghen si bliken ene roke, daer op was gheseten een stat, die Blandas was gheheten. van der stat sach men in die se twintech milen verre ende me. 1800[regelnummer] daer seide die schipman over waer, ware Floris met sinen ghewande daer, hi mochte binnen viertech daghen vort te Babylonien varen in die port ende met hem driven sine someren alle, 1805[regelnummer] si en worden belet met onghevalle. Tierst dattie stierman versach de stat, hi stierde derwart den rechten pat, die hi conste, ende si ghewonnen die havene bi den lichte van der sonnen. 1810[regelnummer] met galt den verman den verscat scone ende gaf hem boven al sinen lone meer dan hi eischede ende hebben wonde; twintech marc van silvere ende tien van goude dede hem selve hebben Florijs. 1815[regelnummer] hem dochte, hi hadden ghevoert int paradijs, doe hine ant lans hadde gheset, dat hi vinden waende, hi en worde belet bi andren onghevalle, Blancesloere ende ghewinnen, oft hise bevoere. 1820[regelnummer] sijn orse ende sijn someren dede hi ontschepen, sijn scrinen, sijn malen te lande slepen. hi verwarf des avonts ende ghewan
[pagina 52]
sijn herberghe met enen riken man, die meneghe weghe waren cont; 1825[regelnummer] hi hadde in die havene sinen drachmont ende was ghewone, dat hine laden dede, ende als hi was gheladen; dat hire mede in Spaenghen ocht in andren lande voer. mettien schepe was Blancefloer 1830[regelnummer] van Spaenghen te Blandas over brocht metten comannen, dicse hadden ghecocht. ten selven huus hatsi gheleghen een nacht, daer Floris hadde te herberghen gheacht. daer mach hi andre niemare horen 1835[regelnummer] van Blancefloere, die hi hadde vercoren. tierst dat si te herberghen quamen, men hiet den cnapen, dat si goom namen ten someren ende ten andren paerden, dat sise corenden ende wel bewaerden. 1840[regelnummer] si vonden die herberghe wel bewest van dies hem behoefde best, orscoren ghenoech ende voeder. van so scoonre herberghe ende so goeder vant men quaden coever daer, 1845[regelnummer] so wel waest bewist alt jaer. van spisen si vonder ghenoech, broot ende wijn, ende verkenvleesc ende renderijn, ghesouten ende onghesouten bede ende van meneghen dinghe scöne gherede. 1850[regelnummer] Alse die schiltcnechte ende die garsoene hadden ghedaen, dat hem stoet te doene, haers selves ghemaecs si doe plaghen, want si waren verpijnt in neghen daghen ende binnen neghen nachten in die se; 1855[regelnummer] des haeste ment daer vele te me. daer vonden si ooc in enen quaden sede, want dammirael daer nemen dede harde swaren tol enen sinen seriant,
[pagina 53]
diet gherechte van hem hilt int lant; 1860[regelnummer] waest recht, waest onrecht, si vertolden daer van haren goede swaren vaer. doe si haren tol hadden af ghedaen, teten was ghereet ende ghinghen dwaen. die jonchere was int scoonste gheseten. 1865[regelnummer] doe dede men vort bringhen dat eten. men diende hem rijclic alrerst, want hi van hem allen was gheherst, met guldenen ende met silverenen vaten. si dronken alle vrolike ende aten. 1870[regelnummer] maer hi selve des lettel achte; emmer hadde hi sine ghedachte, daer hi omme was gheporret uut. dit vernam die wert ende prac overluut: ‘jonchere, mi dinct, dat ghi lettel et. 1875[regelnummer] ic wane, u harde an uw eten let ende u harde mescomt in uwen moede dese grote tol van uwen goede.’ ‘here’, seit hi, ‘dat moochdi weten wel, dat daer omme si ende niewer omme el, 1880[regelnummer] dat ic dus peinse ende droeve bem.’ doe antworde die wert ende sprac te hem: ‘here’, seit hi, ‘bi diere voeren ghedinkes mi nu, ende bi den ghelate, dat ic verneme an u: hier was een gheselscap van comannen tjaren, 1885[regelnummer] die ic wane dat van Spaenghen waren. in dese herberghe laghen si enen nacht. van Spaenghen haddicse vor mi bracht al hier in die port met minen drachmonde. alle waren si blide davontstonde. 1890[regelnummer] maer daer was mede een scone joncsrouwe, die vele peinsde ende hadde rouwe, dat si ne mochte drinken no eten. Blancefloer seit si dat si was gheheten, ende also noemdense, die met haer waren;’
[pagina 54]
1895[regelnummer] Floris was blide van der niemaren. ‘ay here’, seit hi, ‘moochdi nu vort tellen van dier joncsrouwe ende van dien ghesellen, oft ghi iet vernaemt, hoe si hem berieden, waer si souden varen, doe si henen schieden? 1900[regelnummer] ‘jonchere’, seit hi, ‘si achten te verne vort te Babylonien in die port.’ doe dede Floris reken van scarlaken root enen mantel, die hi sinen wert boot, ende enen silverenen nap beide viernuwe: 1905[regelnummer] ‘her wert, dese ghichten sijn beide uwe. derre seldi Blancefloer weten danc, van hare minne hebbic so groot bedwanc, dat ic dor haren wille moet varen dolen; in minen lande wart si mi verstolen. 1910[regelnummer] nu en weet ic, waer icse vinden sal.’ ‘here’, seit hi, ‘god gheve hem ongheval, die u beraden heest dit leet! god moete u an die wisen ghereet ende moet u noch met haer gheven 1915[regelnummer] bliscap, spel ende langhe leven.’ Doe saten si over etene ende spraken van desen ende van andren saken. maer Floris conde haers niet vergheten. doe si ghenoech alle hadden gheten 1920[regelnummer] ende op waren ghedaen die scoonlakene, Floris gheboot die bedden te makene. selve ghinc hi opt scoonste slapen. doe ghinghen te bedde heren ende cnapen. daer Floris sliep, hem droomde sochte 1925[regelnummer] om Blancefloere, want hem dochte, dat hise met sinen oghen sach ende hi in haren arme lach, si in den sinen ende hi in den haren. als hi ontspranc, wart hi gheware, 1930[regelnummer] dat het droom was ende loghene al.
[pagina 55]
doe vloecte hi sere sijn ongheval, dat die bliscap te niete bleef, die hem dochte dat hi dreef. die nacht leet, die hem verwies. 1935[regelnummer] smerghens alse die wachter blies, ende Floris sach, dattie dagheraet op ghinc, doe wecte hi selve sinen camerlinc. doe porden, schiltenechte ende garsoene, ende daden dat hem bestoet te doene. 1940[regelnummer] die someren dreef men, als men noch pliet. doe en wilde Floris langher merren niet. die wert ghebrachtene uter stat te Babylonien opten rechten pat. des nachts herbergheden si in een casteel, 1945[regelnummer] daer si haers wille ooc hadden een deel. si vonden scone herberghe ende goede vert, ende gouden blidelike dat si hadden vertert, ende porden sanders merghens vroe, in ene dorpmarct herbergheden si doe, 1950[regelnummer] daer men hen seide, dat mense hadde sien liden ende met comannen te Babylonien riden. Des anders daghes porden si metten daghe ende voeren vort optie rechte slaghe ende quamen omtrent die vespertijt 1955[regelnummer] tenen watre, dat snel was ende wijt, die Fire hiet, ende was harde diep, een arm van der se, die so sere liep, datter nie brugghe over ghinc. een horen daer an enen stake hinc; 1960[regelnummer] die horen was yvoren, cypres die stake ende was daer ghehanghen om die sake: die den verman hebben woude, dat hi den horen blasen soude. an dander side stont Monslijs. 1965[regelnummer] den horen nam in die hant Florijs ende setten te monde ende blieser medc,
[pagina 56]
dat hijt te Monflijs horen dede. die schepeline te hem quamen, tierst dat si den horen vernamen, 1970[regelnummer] ende loeden int schip in corter stonden wat so si te voerne vonden. die meester was selve met enen bote over comen ende hadde Floris met hem int schip ghenomen. alsi hadden gheladen, keerden si weder. 1975[regelnummer] Floris wart peinsende ende sloech thoost neder, als hi ghewone was ende dicke plach. doe hi vernam ende den jonghelinc sach van so edelre ghedane ende so droeflic ghebaren: ‘jonchere’, seit hi, ‘welcsins wildi varen, 1980[regelnummer] ende wat saken soecti in dit lant?’ Floris antworde hem te hant: ‘meester, dat moochdi selve sien, dat wi coman sijn ende copinghen plien. te Babylonie hebwi gheacht te verne. 1985[regelnummer] maer te nacht souden wi bliven gherne; hets ons te nachtelic, te porne vort. hebdi enech huus in dese port, dat ghi mi moocht herberghen met minen ghesellen, onse someren ende onse paerde stellen?’ 1990[regelnummer] ‘here’, seit hi, ‘ic hebbe herberghe goede, dat ic u wane herberghen tuwen ghemoede ende al uwen ghesellen doen ghemac. dat ic u eer vraghede ende an u sprac, dat was bedi, mi dochte des, 1995[regelnummer] ic weet wel, dat cume leden es dat vierendeel van enen jare, dat een joncfrouwe van die ghebare aldus met mi hier over voer. die liede noemdense Blancefloer, 2000[regelnummer] diese met hem hadden brocht; dat seit si dat mense hadde vercocht om enen jonchere, die in Spaenghen blees,
[pagina 57]
daer si groot seer omme dreef.’ Alse Floris van haer spreken hoorde, 2005[regelnummer] so wel behaechden hem die woorde, dat hi hem te blideliker gheliet. ‘here’, seit hi, ‘waer voerse, doe si henen schiet?’ ‘vrient, ic secht u alsict hebbe vernomen. die comanne, daer si mede was comen, 2010[regelnummer] vercochtense den ammirael om grote scat, ende si bleef te Babylonien in die stat, dat weet ic wel sekerlike.’ daer hilt hem Floris vroedelike, die wilde sine fake niet laten verstaen, 2015[regelnummer] als hi den andren hadde ghedaen. doe si haer goet te lande hadden bracht, si traken ter herberghen ende bleven den nacht ghemakelike metten goeden man. des merghens alst daghen began, 2020[regelnummer] quiten si haer wedden ende namen orlof vroe. tien pont gaf Floris sinen wert doe, om dat hi hem vriendelike hadde ghedient: ‘her wert, ic biddu, of ghi eneghen vrient te Babylonien hebt in die stat, 2025[regelnummer] die dor u soude doen iet wat, daer ons te herberghen voechde te sine, dat ghi hem ontbiet met uwen littekine, dat icker hebbe te doene, dat hi mi ghehulpech ende gheradech si.’ 2030[regelnummer] die wert seide: ‘gherne, ic seggu, wtet ghi doet. buten Babylonien vindi ene vloet, die snel es, diep ende breet. die brugghe, die daer over gheet, begoomt een goet man ende sitter besiden, 2035[regelnummer] dat daer niemen en mach liden, hi en moet verdinghen jeghen heme. also alsic den verscat neme, neemt hi den tol van der brugghen daer.
[pagina 58]
wi hebben ghesellen ghesijn menech jaer. 2040[regelnummer] wat fo wi verhoghen ende winnen, delen wi ghetrouwelike ende met minnen. te Babylonie in die scone strate heest hi staende sine ghesate met vasten torren ende met hoghen. 2045[regelnummer] dit vingherlijn seldi hem toghen te littekene, dat hi dor minen wille beide openbare ende stille ghehulpech si, oft ghijs hebt noot.’ Floris nam dat vingherlijn, als hi hem boot, 2050[regelnummer] ende dancte hem harde, doe hi van hem schiet, dat hi hem te sinen saken gheriet. Hi nam orlof ende voer met sinen goede. voor middach quamen si ter selver vloede, daer af ghetellet te voren was. 2055[regelnummer] den portre vanden si sittende op een gras, an deen side onder enen boom, om sinen tol doen nemen goom. daer haddi van allen een denier van goude; waest man ochte paert datter liden soude, 2060[regelnummer] daer moest hi vertollen die over die brugghe leet. van so rijcliken clederen was hi ghecleet, dat hi scheen die rijclicste van der stat. Floris ghinc te hem wart, daer hi sat, van al den goden quedde hine overluut. 2065[regelnummer] daer na seide hi ‘here, groot saluut!’ van sinen gheselle, ende toghede hem tfingherlijn: ‘siet hier ghewarech littekijn! nu hoort, ic seggu wattu ontbiet: oft so ghevallet, dat ons noot gheschiet, 2070[regelnummer] dat ghi ons helpt ende gheraet, als ghi hem sout doen, ende niet en laet beide openbare ende stille, ende ghi ons herberghet dor sinen wille, ende peinst ende acht om onse vrome.’
[pagina 59]
2075[regelnummer] den goeden man was hi willecome. tierst dat hi verkinde tfingherlijn, hi naemt ende gaf hem weder dat sijn, ende wijsde hem enen tor in ene strate. ‘vrient’, seit hi, ‘siet ghinder mijn ghesate. 2080[regelnummer] daer vindi mijn wijf ende mijn maisniede. vaert daer ende secht, dat ic haer ontbiede, dat si u herberghe ende wel onthale, u ende uw gheselscap altemale, ende toghet haer ooc mijn vingherlijn, 2085[regelnummer] ghi selt haer willecome sijn.’ doe voer Floris van hem blidelike te siere herberghen, daer hi hoveschelike ontsaen was hi entie sine ende gheherberghet bi den littekine. 2090[regelnummer] Nu es Floris comen, daer hi wesen soude. hem bedarf wel, dat hi hem houde met sinne ende pense weder ende vort. al es hi comem in die port, daer hi Blancefloere in weet, 2095[regelnummer] nochtan dinct hem harde onghereet so ghetrouwe vrient, dat hi moghe te siere saken gheraden alst hem doghe, ende helpen met liste dat hise ghewinne. selve wart hi peinsende in sinen sinne, 2100[regelnummer] dat hi grote sotheit heeft bestaen. Floris sprac te hem selven: ‘wat heefstu ghedaen? waer omme heefstu gheruumt dijn rike? du heves ghedaen onvroedelike. nu bestu comen daer Blancefloer es, 2105[regelnummer] wien machtu nu ghetrouwen des? du ne kens hier niemen, die di gheve raet. lijstuus jeghen iemene, hets di quaet, ende het den ammirael wert vort gheseit, hi soude di doen becopen dine domheit, 2110[regelnummer] hi soude di doen slepen ende hanghen
[pagina 60]
ende daer na verbernen ochte vanghen. beghef diere sotheit, die du heefs gheacht, kere weder te lande, so du ierst macht; dijn vader sal di selc wijf ghewinnen, 2115[regelnummer] die du wel salt moghen minnen, die scone sal sijn ende van hoghen gheslachte. here god, wanen quam mi dit ghedachte? wat heefstu gheseit? bepeins di bet. en ghedinct di niet, dattu hats gheset 2120[regelnummer] dine greffie te diere herte binnen? ende souti hebben versleghen dor haer minne, om dattu wanes, dat si waer doot? maer dat mijn moeder sach ende mi verboot. ende soutstuse al hier weder soeken? 2125[regelnummer] te waren ja du! wat darf di dan roeken? dattu best daer duse dan soeken souts? om also vele silvers ende gouts, alse te Babylonien in die stat es binnen ende dammirael selve soude ghewinnen, 2130[regelnummer] so weet ic wel, dat ic niet en voere weder te lande sonder Blancefloere; behouden minen live ende miere eren ne mach ic sonder hare niet weder keren. ic sal bliven noch ende sien, 2135[regelnummer] oftic emmer moghe comen an dien, die mi ghehelpe dat icse spreke. ter minnen es so meneghen treke: si maect saen menëghen ghesont, dien si te voren heeft ghewont. 2140[regelnummer] dier lettel op hopet, dien gheest si gheval. des hopic te bat, dat icse ghewinnen sal. dat bliven es mi best na dien dat staet. si sal selve daer toe soeken raet, mochtsijt ghevreischen, dat ic waer hier. 2145[regelnummer] men seit, dat quaet te wachten es dat dier, dat te woude wart lopen wille,
[pagina 61]
dat siet die dorper in sinen bispille. dat helpt ter dinc dicke den man, daer hi selve de hant slaet an,’ 2150[regelnummer] in desen twivele stoet hi langhe, van minnen stoet hi in groten bedwanghe. dat hem die sorghe verboot te doene, dat hiet hem die minne ende maecten coene. die minne troostene ende seide: ‘blijf!’ 2155[regelnummer] die sorghe hiet hem behouden tlijf, ende keren te lande ende wesen blide. so langhe was hi in desen stride, dat sijn wert ter herberghen quam. tierst dat hine sach ende vernam 2160[regelnummer] peinsende staende ende harde verdroevet, alse een die wel raets behoevet: ‘soete vrient, scone jonghelinc, mescomt u van derre herberghen enegne dinc, dat icker u ane ghebetren moghe, 2165[regelnummer] dat sal ic u betren, sijt wel in hoghe. ‘here’, seit hi, ‘god lone uwer scoonre sprake, an dherberghe mescomt mi ghene sake, maer ic danker u ende bidde te gode, dat hi mi u ocht uwen bode 2170[regelnummer] late gheschien, dat ic u moet der eren danken, die ghi mi doet. maer ic sorghe ende bens in vare, dat ic cume sal vinden die ware, die ic soeke te desen stonden, 2175[regelnummer] ende al ghevallet ooc, dat si worde vonden, dat icse cume ghewinnen sal, en doe goet raet ende groot gheval.’ ‘vrient’, seit hi, ‘nu gawi eten, daer na willic uw sake weten. 2180[regelnummer] na dien dat ic hore dat u staet sal ic u gheven den besten raet, dien icker can ghepeinsen toe.’
[pagina 62]
men gaf water ende si dwoeghen doe. die wert was vroet ende van ghestaden sinne, 2185[regelnummer] te hem riep hi die werdinne. ‘vrouwe’, seit hi, ‘pleghet des joncheren, ontsaten blidelike ende met eren, ende merct ooc wel, oft ghi iewren bekint ocht ghesaghet so scone een kint.’ 2190[regelnummer] doe ghinghen si sitten alle drie te samen. ic wille u noemen hare drier namen. die wert hiet Daris, sine werdinne Licoris, tuschen hem tween sat Floris. men dede vort dat eten bringhen. 2195[regelnummer] der schinken vele daer omme ghinghen; tuschen die goudene coppe entie silverine schincten si den clareit metten wine, moraet ende andren dieren dranc, het soude u allen dinken te lanc, 2200[regelnummer] noemdic u die gherechten alle. om dat ic wane, dat u bet bevalle, salict u corten daer ic mach. ic weet wel, dat uwer gheen en sach no onder heren no onder cnechte 2205[regelnummer] so wel ghedient ende so monech gherechte als men daer ter taeften droech. alle dier waren, hadden ghenoech. tachterst die wert bringhen dede van crude, daer si hem mergheden mede, 2210[regelnummer] ende corten haren tijt ende gherne aten. si dronken haren wijn ende si saten blidelike ende met groter merghinghen. doe dede Floris enen goudenen cop bringhen al vol gheschinct met dieren wine, 2215[regelnummer] die wel voechde eens conincs te sine, daer Blancefloer omme was ghegheven, diene doet met groten pinen leven. tierst dat hire an sach ghemaelt,
[pagina 63]
hoe Helene was in Grieken ghehaelt, 2220[regelnummer] die Paris ontscoec die jonghelinc, ene grote hitte hem over ghinc, ende daer na ene coude so groot, dat hi beefde ende al verscoot, ende een suchten van siere herten trac. 2225[regelnummer] nu hoort, wat hi them selven sprac. ‘ay Floris’, seit hi, ‘onghevalleghe Florijs, en siestu, hoe gheluckech was Parijs, wat werelden dreef hi ende hoe soete lijf, doe hi den coninc van Grieken sijn scone wijf 2230[regelnummer] Helenen ontfoerde over se? here god, en sal mi nemmerme dat moghen gheschien, dat ic sal voeren aldus der scoonre Blancefloeren? Hoe langhe mach mi dat eten dinken, 2235[regelnummer] dit langhe eten, dit dicke drinken! ja en hevet hem die wert des vermeten, dat hi di sal, als wi hebben gheten, gheradech ende ghehulpech sijn dor sijns ghesellen littekijn! 2240[regelnummer] hoe sere vernoit mi des sittens hier!’ doe liepen hem die tranen over die lier, so dats die werdinne wart gheware. tierst dat sijt sach; ontfarmets hare, ende began te merkene sine seden, 2245[regelnummer] die ghescheppenisse van sinen leden, sine edele ghedane, sine witte huut, sine scone oghen, daer die tranen uut liepen ghedichte over die liere. die vrouwe was hovesc ende goedertiere 2250[regelnummer] ende sprac tharen man ende toghet heme: ‘here, nu merct, wat ic hier verneme. des es leden goet stic, dat ict versach, dat dit kint des etens lettel plach; doet wel, doet op die taefle draghen,
[pagina 64]
2255[regelnummer] ende weten troosten ende vraghen, wat hem mescomt ochte wat hem dert, dat hi dus droevet.’ doe dede die wert also als hem die vrouwe riet. men las op tamlaken, als ment hiet. 2260[regelnummer] daer bleven si beide, hi entie vrouwe, Florise te troosten van sinen rouwe. ‘vrient’, seit Daris, ‘en heelt mi niet, so wat vernoy u es gheschiet. dies en hebt ooc ghene scame, 2265[regelnummer] ghi ne secht mi al uwe mesquame; ic salre u toe raden, so ic best can.’ doe sprac die vrouwe te haren man: ‘here, ic peinse ende merke des, dat Blancefloer, die hier boven es, 2270[regelnummer] die dammirael so heeft ghemint, wondert mi, daer ic dit kint die selve ghedane, die selve ghebare sie ic an hem, die ic sach an hare. so harde ghelijct hi haer van seden, 2275[regelnummer] van hude, van hare, van allen leden, mi en bedrieghe sine ghedane. bedi dat icker merke ane, so ben ic seker ende weet, dat hi der joncfrouwe iet besteet. 2280[regelnummer] in dit huus was si vijftien daghe in groten rouwen ende in claghe om enen Floris, die si minde, daer mense alrierst omme versinde ende vercochte in vremden lande. 2285[regelnummer] si sleet haer haer ende wranc haer hande, ende dreef utermaten groten rouwe. doe cochte dammirael die joncfrouwe, die hi so gherne hebben woude, dat hise tienwerf woech met goude 2290[regelnummer] den comannen, daer hise jeghen cochte.
[pagina 65]
dicke sachicse harde onsochte versuchten ende harde meslaten ende wenen trane utermaten om den ghenen, diese hadde ghemint. 2295[regelnummer] her Daris, besiet wel dat kint. dat weet ic wel ende ghelove des, dat dese jonchere deen weder es, der joncfrouwe broeder ocht haer lief.’ met desen woorde Floris thooft op hief, 2300[regelnummer] om haren name wart hi so vro in siere herten, dat hem dochte so, oft hi ware int paradijs. ‘vrouwe’, seit hi, ‘niet broeder, maer amijs.’ Doe hem dit woort was ontfloghen, 2305[regelnummer] ‘vrouwe’, seit hi, ‘ic hebbu gheloghen: wi hebben enen vader ende ene moeder. si es mijn suster ende ic haer broeder.’ dus began hi in sine tale werren. ‘vrient’, seit Daris, ‘wat helpt dit erren? 2310[regelnummer] ghi secht ende wedersecht uw wort, gaet bi der waerheit rechte vort. maer ic seggu overluut, sidi om hare gheporret uut, so sidi dommelike hier comen. 2315[regelnummer] ic weet wel, hadt dammirael vernomen, dat hi u al te sticken trecken dade.’ ‘here’, seit Floris, ‘dor god ghenade! ic sal der waerheit lien al gader, die coninc van Spaenghen es mijn vader; 2320[regelnummer] ic hebbe van lande te lande varen dolen om Blancefloere, die mi es verstolen, daer ghi af sprect ende ooc wel kint. ic hebse van herten ghemint, dat ic sonder hare niet mach leven. 2325[regelnummer] here, moochdire mi raet toe gheven, ende ic ghewinnen mochte uw houde,
[pagina 66]
waert met silvere, waert met goude, des soudic u gheven also vele, alse ghijs wout hebben tuwen dele, 2330[regelnummer] dus eist ende hoe so ment ghedoet, dat icse in derre maent hebben moet ocht dor haren wille bliven doot.’ ‘vrient’, sprac Daris, ‘dat waer scade groot, dat u dor minne van enen wive 2335[regelnummer] mesfal gheschiede van uwen live. maer daer toe ne can ic ghepeinsen, no list no raet gheveinsen, dier goet toe waer ochte mochte ghedoghen, dat mense soude ghewinnen moghen 2340[regelnummer] behouden onsen live ende sonder toren. dat beste, dat icker toe weet, moochdi horen, maer ghi en selet niet dorren bestaen; ghi wert saen van den live ontdaen, wort gaeseit den ammirale. 2345[regelnummer] des ben ic seker ende weet ooc wale, dat gheen coninc es die draghet crone, al minde hi Blancefloere die scone ende wilde hi hem onderwinden dies, dies ghi u onderwint, hi en waer een ries! 2350[regelnummer] alle die nu sijn in ertrike ende waren te voren, arm ende rike, ende droeghens over een al te samen, ic weet wel, dat sise niet en namen den ammirael, no ne ghewonnen 2355[regelnummer] bi al der bendecheden, die si connen. no list no cracht dogher toe, no gokelie, no ghene dinc die men doe. ons ammirael heeft so groot ghewout, dat van coninghe comet en es so stout, 2360[regelnummer] dat hijt dorre laten ochte merren iet, hi en come te Babylonien, als menne ontbiet. Babylonie die stat es binnen
[pagina 67]
twintech milen wijt in allen sinnen. die ommeloop es ront, os hi waer ghepast; 2365[regelnummer] die muur es dicke ende so vast ghewracht van selken morter binnen, datten no iser no stael mach ghewinnen. seven ende twintech ghelachte es hoghe die muur. nemmer ne wart wijch no storm so suur, 2370[regelnummer] dat men van buten iemene ontsie. dertech stalene porten ende drie sijn bi meestrien in den muur gheschicht, also menech tor daer op ghericht. alle daghe int jaer eiser volle feeste. 2375[regelnummer] binnen der stat staen torren die meeste, die ie man sach, noch seven hondert. mi es leet ende mi wondert, dat ghi de sotheit hebt bestaen te doene. dese torre houden sevenhondert baroene 2380[regelnummer] van Babylonien, die hoochste ente beste, die berechten die stat entie veste. van desen baroenen, die ic mene, en heest en gheen die ghewelt so clene, dat hi den keiser van Rome ghewike, 2385[regelnummer] no coninc ne gheen, die si so rike. in de middelt staet ooc van der stat een tor, die coste groten scat ende was ghemaect bi ouden tide hondert ghelachte hoghe ende hondert wide, 2390[regelnummer] boven dandre mach menne scouwen; van roden marbre es hi ghehouwen ende ront ghemaect al uten gronde, bat dan iemen ghesegghen conde. Dat verwels es binnen van kerstale, 2395[regelnummer] die huve buten es ghesmeet van stale, dat mach scouwen so wie so wille. hondert voete es lanc die stille, ghewracht van goude van Romenie.
[pagina 68]
daer boven moochdi grote meestrie 2400[regelnummer] an den appel sien, een diere werc, daer was toe van goude driehondert merc. bet ghemaecten ne sach nie man gheen. daer op staet een carbonkelsteen, die so bernet bi nachte ende bliket 2405[regelnummer] so claer, dat hi der sonne gheliket. dese stat maect hi binnen so lichs, dat no weder garsoen no cnecht ne dars draghen in sijn hant vier in lanterne no brant. 2410[regelnummer] diene over twintech milen siet ende daer af te voren en weet nict, hem dinct, dat hire bi in ene mile ghehinde si. vier woninghen sijn in desen torre, 2415[regelnummer] daer ic u dese tale af porre. die vloere sijn al van marberstene ende hebben onthoutnesse el ne ghene, maer datter een pilaer in die middeit staet, die dor elken vloer in den hoghesten gaet. 2420[regelnummer] van kerstale es al die pilaer. daer binnen clemt een fonteine claer toter hoghester woninghen ende keert weder bi enen condute toten andren neder. groten wijsdom die meester conste, 2425[regelnummer] die sodanech werc ierst begonste, ende dat water berghen ende dalen dede, daer mochtmen merken bendechede. in die vierde woninghe opten hoochsten vloer daer woont joncfrouwe Blancefloer; 2430[regelnummer] daer heeft elke haer camere binnen van sevenwerf twintech hare ghesellinnen. in den pilaer steken tappe, daer moghen si met bekeren ende met nappen, alsi die tappe willen trecken ute,
[pagina 69]
2435[regelnummer] ontfaen het water van den condute. Die cameren, daer si wonen boven, ne mach niemen ghenoech loven no tharen rechte prisen nemmer. die doren hebben soghedaen temmer 2440[regelnummer] ende thout es van selker naturen, dat si nemmermeer moghen gheduren. vrient’, seit hi, ‘nu merct ende nemt goom: ebenus heet die boom, daer die doren as sijn, ende es so diere, 2445[regelnummer] dat hi ne mach verbernen van viere. die venstren sijn van selken houte ooc, dat nie was roke, die so soete rooc. dats een boom, ofter iemen omme vraghet, die myrre heet ende myrre draghet. 2450[regelnummer] en mach dor die venstre liden vlieghe no mosie te ghenen tiden, no gherande worm, des ghewinnen vernoy die joncfrouwen, dier wonen binnen. die dorenluken daer in den mure, 2455[regelnummer] die sijn met goude ende met lasure ghemalen buten ende binnen. het behoeft, dat si lettren kinnen ende wel gheleert sijn in der scrifturen, die die jeeste ende daventuren 2460[regelnummer] bekinnen soude ende die beelden, dier an ghemaelt sijn, van gouden heelden. in den tor sijn joncfrouwen ghedaen, die vroet ende hovesc sijn ende wel ghedaen, sevenwerf twintech no meer no min. 2465[regelnummer] om datter joncfrouwen wonen in, es hi der joncsrouwen tor gheheten, dat merkic selve, ende wilt weten, die joncfrouwen moeten neder gaen daer uut haren cameren neven den pilaer 2470[regelnummer] van den torre bi enen grade
[pagina 70]
tote des ammiraels kemenade. nu pleghet dammirael ende dinct hem goet, dat hi hem twe joncfrouwen dienen doet viertien nacht al omme ende nemmeer; 2475[regelnummer] die gaen den graet, dien ic seide eer. dene draghet water, dander dwale, te diene den here, den ammirale. daer moet si haer ghedachte legghen ane te sinen slapen, te sinen opstane. 2480[regelnummer] Vrient’, seit hi, ‘hets waerheit al, dat ic segghen ende vertelien sal. die portwaerdre es so sel ende so gheware, dat niemen den mure der ghenaken dare, dat hi nemmer si so coene, 2485[regelnummer] hi en toghe, wat hire heeft te doene. in elke woninghen wonen wachtren viere, fel ende quaet ende putertiere; haerlic draghet altoos onder sinen arme sijt swaert ochte cnijf ochte ghisarme. 2490[regelnummer] bi goclien sijn si so ghemaect, dat hen no dach no nacht en vaect. altoos wachten si ende waken; tierst dat sire iemene sien ghenaken, hi en moghe toghen redelike sake 2495[regelnummer] sonder ghedreech ende wedersprake, so ne macher niemen wesen bi, si en slane te doot wie so hi si. vrient’, seit hi, ‘ic sal u segghen waer. onse ammirael es ghewone, een jaer 2500[regelnummer] ende niet langher te houdene een wijs. dies heest hi gheploghen al sijn lijf. dat si nemmer sijn so scone, dat loont hi haer met vremden lone. als dat jaer entie termt ute es, 2505[regelnummer] des moghedi recht sijn ghewes, so ontbiet hi met sinen salute
[pagina 71]
sine man, dat si comen ute ende bi sinen lettren ghemeenlike, ooc alle die hogheste van den rike, 2510[regelnummer] coninghe, hertoghen, graven vele; alsi vergadert sijn in die sele, doet hi die vrouwe bringhen gheleet; tierst dat hijt heet, so es ghereet een ridder, die hare thooft afslaet. 2515[regelnummer] des pleghet hi, dus ghedraecht sijn raet, dus moet int enden copen die vrouwe die ere met groten rouwe. dat doet hi in dien ende omme dat, dat niemen die vrouwe, die hi heeft ghehat, 2520[regelnummer] ende te bedde heeft ghegaen met heme, no clerc no riddre meer ne neme. Als hi dan kiest een ander wijf weder, alle die joncfrouwen doet hi dan neder van den torre gaen in enen bogaert, 2525[regelnummer] daer gaen si serech ende vervaert. daer ne roect ghene, te hebbene de erc om die doot, die si vruchten sere, bedi dat si sekerlike weet die doot tenden van den jare ghereet, 2530[regelnummer] so welke so daer toe wert ghecoren. van den bogarde moochdi horen, waer omme die joncfrouwen daer inne gaen. die bogart es al omme bevaen ende besloten met enen mure, 2535[regelnummer] daer met goude ende met lasure ende met andren varwen ghemaect daer an meer dan ic u ghesegghen can. so es hi besloten in allen sinnen, datter niet mach comen inne. 2540[regelnummer] een water daer al dore gaet, die van den torre neder in den bogart gaet. een flume es ons uten paradise ghesent,
[pagina 72]
die loopt den bogart al omtrent; daer vint men in menghertiere, 2545[regelnummer] meneghe scone stene ende diere. die bogart staet alt jaer ghebloeit. wat waendi, vrient, hoe soete het doeit ende hoe bequamelic, daer in te sine? daer sitten alt jaer die voghelkine 2550[regelnummer] harentare in den ghebloeiden swighen, die altoos singhen ende niet swighen. daer sinct emmer die nachtegale, die merle entie wedewale; daer mach men die lijstren horen clemmen 2555[regelnummer] ende neder gaen met hare stemmen, ende andre vogle clene ende grote, die daer maken meneghe soete note ic weet ooc, dat gheen boom es, no sicmoer, no cypres, 2560[regelnummer] no vigheboom, no olivier, no platanus, no castanghier, die so diere es ochte so goet ochte die soghedane vrucht doet, men moghen scone vinden daer 2565[regelnummer] ghebloeit staen altoos int jaer. van turibim, van balsamiere, van acoleien, van eglentiere mach men daer vinden een grote scole; rosen, lelien, meneghe viole, 2570[regelnummer] suker, mirre ende wierooc, dat mach men daer binnen vinden ooc; galigaen, prume, garnaten, cardemonie, note, moscaten ende van meneghen andren cruden een deel; 2575[regelnummer] daer wast ghinghebare ende caneel, gheroffels nagle, seware. so wie so in den bogart ware entie stemmen hoorde clinken,
[pagina 73]
hoghe clemmen ende neder sinken 2580[regelnummer] den soeten sanc metten soeten lude, ende roke die soetheit van den crude ende saghe so menech ghebloeit rijs, hi soude wanen sijn int paradijs. Ene fonteine sprinct daer in de middewaert 2585[regelnummer] in die scoonste stat van den bogaert. daer boven staet ghewassen een boom; diere so na comet, dat hire nemet goom, dat no loghen, no fabele gheveinst, dat hi nemmer die varwe ghepeinst, 2590[regelnummer] no nemmer die varwe can ghenoemen, hi en macher sien also ghedaen bloemen’ *** ‘ende onse bliscap te gader driven.’ ‘Vrient’, sprac Daris, ‘dor uw groot meslaet sal ic u gheven den besten raet, 2595[regelnummer] dien ic tuwen saken weet. merghen tilic so sijt ghereet ende vaert ten torre ghelijc een man, die hoghe dinc visieren can. met uwen voeten metet de wide 2600[regelnummer] ende bescout den tor an weder side, die hoochte, die dicte merket wel. dien portwerder seldi vinden so fel, in talen sal hi u setten suurlike, ende antwort hem ghestadelike, 2605[regelnummer] dat ghi sijt comen den tor te merken ende als ghi comt te lande, na dien te werken enen andren ende enen beter te maken. als hi u hoort spreken van so hoghen saken, hi sal hem jeghen u becondeghen saen 2610[regelnummer] ende noden, oft ghi wilt spelen gaen. dat sal sijn scaecs ende niet el. ic weet wel, hi speelt gherne dat spel,
[pagina 74]
als hi weet jeghen wien, hi pleghes vele; hondert bisanten set tenen spele, 2615[regelnummer] om also vele speelt ende niet min. gheeft u god seghe ende ghewin, dat sine seldi hem weder gheven, daer toe dat uwe, mint uw leven. sanders daghes keert weder ende set te spele 2620[regelnummer] der bisanten twewerf so vele. dat sine ghevet hem weder, of ghi wint, ende des uwes hout niet een twint. daer sal uw ghichte ende uw goet verweken sinen evelen moet. 2625[regelnummer] Des derden daghes ghi niet en let, nemet uwen cop ende daer toe set driehondert bisanten te gader int spel. maer en speelt ooc niet, ghi en kennet wel, so watter also jeghen es ende staen 2630[regelnummer] sal, ende oft ghi wint, gheeft hem weder saen al dat sine metten uwen, als ic seide eer. dus ghewindi sine hulde ie lanc so meer. maer ic rade u ende bevele, dat ghi uwen cop niet en set te spele. 2635[regelnummer] daer na alst ghenoeghet u beiden, dan sel hi u met ter herberghe leiden ende bidden, dat ghi met hem et, an uwen cop sel hi hebben gheset so harde sinen sin, so dat hi gherne soude 2640[regelnummer] gheven om dusent marc van goude; maer ghi en selten hem vercopen niet. als ghine daer ane so hanghen siet, so bieten hem ende bit heme, dat hine in vrientscapen in ghichten neme. 2645[regelnummer] dus seldine met uwen ghichten drinken sine sure herte, dan sel hi dinken ende peinsen, hi en mach dat grote goet, enter eren ghedanken, die ghi hem doet;
[pagina 75]
sijn hande sal hi u Meden te werden uw man. 2650[regelnummer] des weest ghereet ende ontsaten dan, sine manschip ende sijn sekerheit. dan moochdi lien die waerheit boudelike ende weset coene, te telne uw sake, die ghi hebt te doene, 2655[regelnummer] beide uw mesquame ende uw ongheval. ic weet wel, mach hi, dat hi dan sal uwen wille vordren ende daer an berechten, ende doet hijs niet, het sal hem ontfechten.’ Doe hem de wert desen raet gaf, 2660[regelnummer] hi dankes hem ende verblider af. smerghens vroe sat hi op sijn paert ende reet rikelic ten torre waert, dusent schiltcnechten hi met hem nam. als hi ten voeten van den torre quam, 2665[regelnummer] harde condelike leide hire an sijn oghen. hi mat ende besach die hoghe, die banden mat hi met sinen voeten. doe quam die portwerder met onsoeten ende met bittren woorden, als hem was gheseit 2670[regelnummer] ‘vrient’, seit hi, ‘ic merke dijn domheit, die so groot es, want du ghebaers oftu spiere ochte verrader waers. mi wondert, dattu ocht iemen dorre so na comen onsen torre.’ 2675[regelnummer] ‘here’, seit hi, ‘spiere en was ic nie; dat ic den tor dus harde besie, dats bedi oft mochte wesen, alsic com te lande, dat ic na desen enen andren sel stichten ende maken.’ 2680[regelnummer] doe verwonderde hem van so groten saken die portwerder ende besach sijn ghedane ende sijn fierlic ghelaet ende mercter ane, dat hi was van hoghen gheslachte. als hi dat sach ende hem bedachte,
[pagina 76]
2685[regelnummer] dat hi so rijclike tale hoorde, begaf hi thant sine sure woorde: ‘vrient’, seit hi, ‘ghi sijt ghedaen so edelike, dat wi wel verstaen, dat ghi spiere niet en sijt. 2690[regelnummer] wildi comen corten uw tijt ende spelen scaec, ghelievet u iet?’ ‘here’, seit hi, ‘mi en lustes niet te scaken nu ocht teneghen spele te sitten, en si om haven vele.’ 2395[regelnummer] die portwerder vraechde hem schiere, hoe hoghe hi spelen wilde ende hoe diere. Floris seide, hi speelde een spel om hondert bisanten ende niet el. doe loofden sijt beide ghemene. 2700[regelnummer] men brochte hem een scaec van yvorenbene, dat scone was ende rijclijc. hondert bisanten sette haerlijc. si setten haer spel ende begonsten haerghelijc te spelen, als si wel consten. 2705[regelnummer] Floris const best ende want al. doe dedi als hem sijn wert beval ende gaf hem weder ende al daer met dat hi selve hadde op gheset. den portwerder wonderde harde daer ave 2710[regelnummer] ende dancte hem van der groter have die ghichte was hem harde ghename ende bat hem, dat hi weder quame sanders daghes te corten hem den dach. smerghens als Floris sine tijt sach, 2715[regelnummer] twehondert bisanten voerde hi vor hem doe, jeghen also vele sette hi toe. ten scake ghinghen si sitten neder; hi want echt, ende gaeft hem weder so wat so hi op hem ghewan, 2720[regelnummer] ende daer toe tsine; doe was die man
[pagina 77]
so blide, dat hi in diere stonde een woort ghespreken niet en conde. daer na sprac hi over lanc ende seide hem der ghichten danc, 2725[regelnummer] die hi hem hadde ghegheven, ende swoer, also langhe als hi sal leven, dat hi te sinen dienste soude sijn ghereet. dats Florise een scoon beheet. Des derden daghes Floris met hem nam 2730[regelnummer] sinen guldenen cop ende quam al daer weder ter selver stat. tierst dat hi ten scake sat ende den schiltenecht dien hijt gheboot, driehondert bisanten daer op goot, 2735[regelnummer] die in Spaenghen nuwelinghe waren gheslaghen. die portwerder setter jeghen also vele haven. elc sette sijn spel na sine sede ende togheden beide haer behendechede ende pijnden hem te spelen wel. 2740[regelnummer] Floris dede vort gaen sijn spel; hi leider an harde sijn ghedochte ende maecte nauwe drachte ende sochte. binnen der wilen hi een dracht vercoos, daert die portwerder bi verloos 2745[regelnummer] een riddere ende enen roc van sinen spele ende ooc van sinen venden vele. des sachen Floris harde ontdaen; met crachte quam hi op hem ghegaen, hi vanten ghesconsiert ende sonder cracht 2750[regelnummer] ende setten binnen der derden dracht met enen ouden scaec ende maecten mat ende wanre mede al den scat. des sach hine hebben groten toren om dat goet, dat hi hadde verloren. 2755[regelnummer] doen en wilde hijs doen en ghene bide, hi gaest hem weder ende maecten blide.
[pagina 78]
Doe de portwerder hadde weder sijn goet ende daer toe datter jeghen stoet, doe vraechde hi den kinde, oft woude 2760[regelnummer] den cop setten, die van goude so rijclijc was ende ghemaect so wele, hi souder jeghen setten haven so vele. Floris en wouts hem niet onderwinden. als hijs an hem niet conde vinden, 2765[regelnummer] doen en wilde hijs hem nemmer verghen ende leidene met hem ter herberghen ende bat hem, dat hi met hem at. hi nodene ende eerden om den scat, die hi hem hadde ghegheven te voren 2770[regelnummer] ende met gherechten spele verloren, doe saten si ende spraken haer ende gheins; die portwerder hadde groot ghepeins ende was in anxte in siere herten binnen, hoe hi den cop moghe ghewinnen. 2775[regelnummer] hi besachen boven ende onder, hi vanter an ghescreven wonder; hi besach den voghel, diere boven stoet ende den carbonkel hilt onder sinen voet, ende seide, dat hi gherne soude 2780[regelnummer] dusent marc daer om gheven van goude ende bat, dat hine hem vercochte. doet Floris sach ende het hem tijt dochte, hi namen in de hant ende helten vor hem: ‘here’, seit hi, ‘om dat ic des seker bem, 2785[regelnummer] oft mi noot gheschiede, van uwer hulden ende ic uw vrientscap wille versculden, so ne willicken niet vercopen u, maer in ghichten ghevicken n.’ Die portwerder ontsinken blidelike 2790[regelnummer] ende swoer ende seide ghetrouwelike, wat hi hem hiete ende wilde gherenst, hi souder an legghen sinen erenst.
[pagina 79]
met leide hine in sinen bogart, ende boot hem sine handen, ende wart 2795[regelnummer] verholenlike al daer sijn man, des hi berouwenesse daer na ghewan. Floris ontsincne als man ende dede als de vroede, hi hoopte, dat hem comen soude te goede: ‘vrient’, seit hi, ‘mijn man sidi nu, 2800[regelnummer] nu betrouwe ic ende ghelove u als enen minen man, dat ghi mi ghehulpech selt sijn, waer het si. ic sel mi ghetroosten van den rade ende setten mijn lijf in uwe ghenade. 2805[regelnummer] het doet mi die noot, dat ics u lie. hier boven in den tor es mine amie, daer es die scone Blancefloer, die mi sident dat ic van haer voer - dat vernoide minen vader ende docht hem quaet 2810[regelnummer] ende miere moeder, ende daden den raet, dat si mi daer omme wart verstolen. nu hebbic so langhe varen dolen van Spaenghen, ende daer om gheeischet, dat icse in den tor hebbe ghevreischet. 2815[regelnummer] in can ghesegghen, hoe gherne icse saghe. ic sel doot bliven in derden daghe, of ic selse hebben, hoe ment ghedoe. soete vrient, nu troost ende raet daer toe!’ Doe die portwerder sine reden verstoet, 2820[regelnummer] ‘here’, seit hi, ‘mi hevet verleidet uw goet, des ben ic te spade worden gheware. ghi hebt ghedaen als die voghelare, die scone pipet ende blaset, daer hi die voghelkine mede verdwaset. 2825[regelnummer] met liste hebdi mi ghevaen, dattic met eren u niet mach ontgaen. comet te scaden ocht te vromen, na dien dat het daer es comen,
[pagina 80]
sal ic u gheleisten trouwe. 2830[regelnummer] ic weet wel, dat ghi entie joncfrouwe ende ic daer omme selen sterven, ende emmer willic peinsen ende werven, om helpe ende raet te gheven u. ghi selt ter herberghen varen nu, 2835[regelnummer] dat wanic dat best si. in derden daghe comt hier weder tot mi, dat sal dierste dach van meie wesen. ic sal mi bewissen ende doen lesen dierste bloemen, die men mach vinden 2840[regelnummer] ende salse onser joncfrouwe sinden. dan sal ic soeken selke behendechede, als ic sende bloemen, dat icker u mede der joncfrouwe Blancefloer senden sal. hier toe behoest ons goet gheval.’ 2845[regelnummer] doe weende Floris ende seide, dat hem de termt entie beide soude dinken utermaten lanc. maer dander, die sonder bedwanc daer om waent vallen in groten noot, 2850[regelnummer] het docht hem cort te siere doot. deen hadde bliscap, dander rouwe, te dien dat Floris die joncfrouwe te sinen wille hebbe ghesien. hem en roect, wat hem daer na sel gheschien. 2855[regelnummer] Floris voer te siere herberghen waert. dander bleef in rouwen ende sere vervaert; hi sende boden ende dede soeken in bogarden, in woude ende in broeken rosen ende bloemen menegherhande. 2860[regelnummer] en bleef nerghen in al den lande bloeme ne gheen, diere toe dochte, hi en bewarf, dat mense hem brochte, no acoleie, no lelie, no rose, no viole, corven dedi vollen een grote scole,
[pagina 81]
2865[regelnummer] ende seide, dat hise senden soude den joncfrouwen, te verdienen haer houde. Nu es comen die meiedach, daer Floris sin al ane lach, dien hi node soude hebben verseten. 2870[regelnummer] hi quam ghecleet, als hem was gheheten, van enen roden bliaude, als hem wel sat. dat was hem gheraden omme dat, dattie bliaut ghelijc was den rosen entie nature minst soude nosen. 2875[regelnummer] die portwerder, als hi hadde gheacht, enen corf, die scone was ende best ghewracht, dede hi draghen in sine camere binnen ende seide Florise, seldi ghewinnen die joncfrouwe ende bi liste bejaghen, 2880[regelnummer] men souden metten corve op draghen. doe ghincter Floris ligghen inne. dier es vele, die ic kinne, die nie so starker minnen plaghen, dat si hem hadden laten draghen. 2885[regelnummer] die portwerder sette hem enen hoet opt hooft van rosen, die hem wel stoet, ende decten met rosen, daer hi lach in den corf, datten niemen en sach. twe cnapen riep hi te hem doe, 2890[regelnummer] die duchtech waren ende goet daer toe. ‘nemet’, seit hi, ‘dese rosen ende gaet ten torre ende clemt den hoochsten graet, tes ghi comt ten hoochsten vloere, ende secht miere joncfrouwe Blancefloere, 2895[regelnummer] dat icse haer sende, si selre uut lesen selke, die haer bequame sal wesen; ende secht haer ghetrouwelike mijn saluut ende keert te handen te mi weder uut ende comt haestelike weder te mi.’ 2900[regelnummer] doe hijt hem hiet, doe namen si
[pagina 82]
den corf metten rosen ende begonsten te clemmen so si ghevoechlicst consten, van grade te grade wel bi stade. so harde waren si gheladen, 2905[regelnummer] dat si vloecten diese loet. si schieden ende si peinsden in haren moet, dat si bloemen nie en saghen no droeghen, die so harde waghen. dat seiden si ende seiden waer. 2910[regelnummer] daer clommen si neven den pilaer, tes si quamen opten hoochsten vloer ende trijsten der cameren, daer Blancefloer in woonde, ende lietense staen ter rechter hant, ende quamen ghegaen 2915[regelnummer] ter ander camer, daer woonde inne een joncfrouwe met ghestaden sinne. si haesten ende wilden niet beiden ende spraken ter ghere ende seiden: ‘joncfrouwe Blancefloer, dit prosent 2920[regelnummer] hevet u onse here de portwerder ghesent.’ die joncfrouwe niet en ghewoech, dat sijt waer, maer si loech, om dat si Blancefloer hoorde noemen, ende ere ander gaven die bloemen. 2925[regelnummer] si dankes, ende setten neder den cors metten rosen ende keerden weder. Doe ghinc si ten corve ende nam een rose, die haer best bequam. Floris waende, dat Blancefloer ware 2930[regelnummer] ende spranc uten rosen jeghen hare. die joncfrouwe scrac ende wart, daer sine sach, so sere vervart, dat si vlo ende van hem liep ende ‘helpe! helpe!’ al vliende riep. 2935[regelnummer] ‘wat bloemen sijn dit? wat comter uut?’ si creesc ende maecte een gheluut,
[pagina 83]
dat alle die joncfrouwen worden vervaert ende quamen ghelopen thaer waert; si vraechden ende vreischeden om mare, 2940[regelnummer] wat haer mesquame ende haer ware. als hi dat hoorde, viel hi neder ende decte hem metten bloemen weder. die joncfrouwe was bepeinst schiere, want si was hovesc ende goedertiere. 2945[regelnummer] haer quam ghelopen in haren sinne van Blancefloere haer ghesellinne, dat si haer dicke claechde ende ghewoech eens joncheren, des minne si droech ende van Spaenghen was gheboren. 2950[regelnummer] si hadde haer ooc gheseit te voren, dat hi haer harde ghelijc ware. als sine sach, so dochts hare, ende peinsede, dat onder dat prosent met liste haer waer Floris ghesent. 2955[regelnummer] si antworde den joncfrouwen, die tot haer quamen, ende dat helpgheroep vernamen. si peinsede enen list ende looch, dat een viveltre uten bloemen vlooch int ansichte, met haren monde 2960[regelnummer] dat si haer niet onthouden conde, dat si an haer huut quam ghevaren, si en moeste crijschen ende also ghebaren. doe keerden si weder al te samen, dat si ter cameren niet in quamen. 2965[regelnummer] Nu moochdi weten, dat harde groot die anxt was ende die noot, die Floris hadde, tkint van Spaenghen. die joncfrouwe was van Aelmaenghen eens hertoghen dochter ende hiet Clarijs 2970[regelnummer] ende hadde naest Blancefloere den meesten prijs boven alle dander van der sele; si was ooc so wel haer ghespele,
[pagina 84]
dat dene der ander niet en hal, si en seide haer dat si wiste al. 2975[regelnummer] si dienden te gader den ammirale, dene droech twater, de ander de dwale elcs daechs in siere kemenade smerghens vroe ende tsavents spade. haer cameren waren niet verre ghescheden. 2980[regelnummer] een dore hadden si onder hem beden, daer dene bi toter ander ghinc, als si hadden te spreken eneghe dinc. si ghinc wech ende looc haer dore, bedi of iemen lede daer vore, 2985[regelnummer] dat hi des joncheren niet en verneme. een woort en sprac si niet te heme. si gaet te Blancefloere, daer sise vint, die vele peinst om dien si mint ende dicke versuchte harde onsochte 2990[regelnummer] met swaren ghepeinse ende ghedochte, met groter claghen ende met droeven sinne. ‘Blancefloer’, seit si, ‘soete minne, wildi gaen met mi, ic sel u toghen selke bloemen, dat ghi met uwen oghen 2995[regelnummer] ne saghet bloeme no rose nie, die ghi eer sout sien dan die.’ ‘Claris’, seit si, ‘soete ghespele, mijns onwillen hebbic so vele, dat mi der bloemen wel staet tontberne. 3000[regelnummer] dat ghi te mi comt met uwen scherne, daer seldi mede sonde ghewinnen. die in goeden hopen sijn van minnen, hem staet wel te pleghen der bloemekine, om te vergheten der pine, 3005[regelnummer] maer mi naect droesheit ende niet el. soete vriendinne, nu wetti wel, dat ic minen lieven verre bem; hi verret van mi, ic verre van hem.
[pagina 85]
nu es hier dammirael, die ooc waent, 3010[regelnummer] dat hi mi binnen derre maent sekerlike sal nemen te wive. neen ic! begavic binnen minen live Floris, dat waer grote mesdaet, ic selre toe soeken selken raet, 3015[regelnummer] dat ic mi cortelinghe sel verslaen, en mach ic hem anders niet ontgaen. wat mach ic doen, ellendech wijf? ic heb liever te verliesen mijn lijf, dan ic Floris levende verliesen soude. 3020[regelnummer] die minne quam van mi bi miere scoude,’ ‘Blancefloer’, seit si, ‘soete ghesellinne, nu manic u dor Floris minne ende dor sinen willen, dat ghi met mi die bloeme comt sien, hoe scone si si.’ 3025[regelnummer] Tierst dat sise bi hem beswoer, stont op die scone Blancefloer, ende ghinc met haer die bloeme scouwen. Floris hevet der joncfrouwen wale ghehoort ende es seker des, 3030[regelnummer] dat Blancefloer binnen der cameren es. hi rechte hem op ende spranc uut. dat scoonste haer entie witste huut so hadde hi, dat ie man ghewan. hi hadde enen roden bliaut an. 3035[regelnummer] so edel was al sine ghedane, dat goet was an hem te verstane ende ment wel an hem mochte kinnen. amoreus waren sijn oghen binnen. die hoet, die hem was gheset 3040[regelnummer] opt hooft, hi stont hem vele bet, dan ic u ghesegghen mach. Blancefloer kenden, alsine sach, si kinde hem ende hi kinde hare, beide verloren si haer ghebare,
[pagina 86]
3045[regelnummer] dat si een woort spreken en mochten. daer na als si hem bedochten, al swighende liepen si te samen, daer si hem metten armen ondernamen, haerghelijc andren an hem dwanc. 3050[regelnummer] dat cussen ende dat helsen was so lanc, dat men mochte in de selve wile hebben ghegaen ene grote mile. als si hem van den cussen droeghen, al swighende si hem onderloeghen 3055[regelnummer] ende harde minlike si hem ondersaghen. doe sprac Claris ende begonde hem vraghen ghenadelike ende wel bi sinne: ‘Blancefloer’, seit si, ‘soete ghesellinne, kindi de bloeme, daer ic u om poghede 3060[regelnummer] vele eer icse u toghede? mi dinct, dat ghise an u draghet. sint ghire alrierst saghet, so dinct mi, dat ghi sijt verhoghet. ic wane, dat daer an leghet grote doghet 3065[regelnummer] an die bloeme, die ene joncfrouwe so schiere hevet verlost van haren rouwe. een lettel eer wildise niet sien; nu dincti mi bevaen in dien, dat ghi daer gheen sout sijn hout, 3070[regelnummer] daer ghise jeghen deilen sout.’ ‘Deilen?’ seit si, ‘en es dit Florijs, mijn soete lief, mijn soete amijs, als ic u dicke hebbe gheseghet, daer mijn lijf ende mijn doot an leghet? 3075[regelnummer] dit es mijn troost, mijn toeverlaet, an heme leghet al mijn raet.’ doe baden si Clarise beide, dat si haer minne niet brachte te leide ende sise decte ende hale. 3080[regelnummer] wort gheseit den ammirale,
[pagina 87]
si wisten wel, si souden sterven, entie bliscap van hare minnen derven. ‘nu weest’, sprac Claris, ‘al onvervaert ende hebt ghene hoede te mi waert. 3085[regelnummer] in ben niet so dul van seden ende van sinne, dat ic mine gherechte ghesellinne met enegher valscheit bedrieghen soude. ic sel u doen, alsic selve woude, of ics hadde te doen, dat men mi dade. 3090[regelnummer] beide met hulpen ende met rade sal ic u emmer ghehulpech sijn; onser beider eten ende onsen wijn dat selen wi eten onder ons drien. ghi selt mi ghetrouwe vinden in dien 3095[regelnummer] altoos te vorderne uwen wille beide openbare ende stille.’ als dit was gheseit, te hant nam Blancefloer Floris bi der hant vrolike ende met bliden sinne 3100[regelnummer] ende leidene ter cameren, daer si woonde inne. een rijclic culct op haer bedde lach, daer si op te slapen plach. daer op ghinghen si sitten beide, ende begonsten te spreken vau den leide, 3105[regelnummer] dat hem gheschiet was ende hoe si hadden ghevaren, sint dat si ierst ghescheiden waren. ‘Floris’, sprac Blancefloer, ‘nu hebbic u vonden. mine bliscap es nu te desen stonden so groot, dat ict ghesegghen niet en mach. 3110[regelnummer] sint quam die lede dach, dat men maect tuschen ons een ghescheet, hebbe ic ghedoghet menech leet. nu es mi mine pine wel verganghen. in groten sere ende in langhen 3115[regelnummer] hebbic gheweest ende in groter noot dor uwen wille ende welna doot.
[pagina 88]
Floris’, seit si, ‘sidi dan dit, die weder mi sprect ende neven mi sit? ic sie wel ende kinne dat ghijt sijt, 3120[regelnummer] die van mi nam uw vader dor nijt, ende ter Montorien sende ter scole. ic soude u houden harde in dole ende over harde onvroet, gheloofdi, dat iet was in minen moet 3125[regelnummer] dan rouwe ende seer nacht ende dach, sint dat ic u niet en sach. mi wondert harde in minen sinne, bi welker list ghi sijt comen hier inne, ic waent al bi gokelien es. 3130[regelnummer] nu vruchtic ende ben in twivele des, dat Floris niet es die bi mi sit. wat segghic? ic kenne wel, hi es dit. soete vrient, keert u hare te mi!’ so wie sore hadde gheweest bi, 3135[regelnummer] ende hadde ghesien de bliscap, die de kinder met cussen ende helsen hadden ghinder, die bliscap ende dat grote spel, hi waer te rechte sculdech wel te gheloven an den sone Veneris, 3140[regelnummer] die rechter ende god van der minne is. doe toghede hi haer sijn vingherlijn. die doghet lach ant stenekijn, hoe nuttelic ende hoe goet het ware, dat seide hi ende vertellet hare. 3145[regelnummer] doe begonste si tellen, wat haer was gheschiet van dien dat hise liet ende hi haer ter scolen ontsoer tote diere wilen, dat hise bevoer in de stat te Babylonien ende si te samen 3150[regelnummer] boven in den hoochsten tor quamen. Claris was wijs ende van sinne, ende decte hare twier minne,
[pagina 89]
ende was emmer begrepen in dien, dat si gherne hadde ghesien, 3155[regelnummer] dat verholen ware bleven die minne, die de kinder dreven, alse van haer selven ware. si ghinc dicke te hem ende hi te hare, ende aten ende dronken al te samen, 3160[regelnummer] dats dander joncfrouwen niet vernamen, ende hadden te gader haer dachcortinghe. die twe ghelieven leden onderlinghe die beste werlt ende dat scoonste lijf, dat noit hadde man ochte wijf. 3165[regelnummer] si ne gherden te hebben niewet el, no mere bliscap, no mere spel. hadt hem moghen also duren! neent! die goddinne van der aventuren, mijn vrouwe Fortune benijtse des, 3170[regelnummer] ende speelde, alsi ghewone es, haer spel al de werelt bekent. haer wiel loopt al omtrent; dat nu es boven, es schiere onder. van haer moochdi horen wonder, 3175[regelnummer] van hare naturen, van hare seden. als si wel gheweest heeft mede den man, ende heeften ghebracht so hoghe bi haren wille, bi haren ghedoghe, dat hi hem niet ontsiet van vallen, 3180[regelnummer] eer hijt weet, hi es neder met allen onder die voete gheworpen neder. dat si gheest den man, dat nemet si weder, dat hi ne weet, hoe hijs ghedervet. meneghen prince heeft si ontervet, 3185[regelnummer] meneghen dwaes maect si here ende gheest hem bliscap ende groot ere, teldende paerde met dieren ghesmiden ende cleren met bouten ende met siden,
[pagina 90]
ende maecten here ende rechter int lant. 3190[regelnummer] enen biscop maect si enen truwant, enen brootbidder maect si van enen clerc. des pleghet si, dusghedaen es haer werc. haer ghichten sijn harde onghestade, harde onghestade sijn al haer dade. 3195[regelnummer] si es wandel ende menechfout. hi blijft ghehoont, diere hem an hout. nu hadde si dese twe so verheven, dat si vro waren ende hem luste te leven ende also te bliven emmermeer. 3200[regelnummer] doe warp sise in rouwen ende in seer uter bliscap, daer sise brachte toe. het gheviel, dat Claris eens merghens vroe ontspranc ende wart gheware, dat hooch dach was, ende vervaerde hare, 3205[regelnummer] want sijs toren waende ghewinnen. te Blancefloer liep si, haer ghesellinne ende seide haer, dat hoghe waer opten dach. Blancefloer harde varech sach ende antworde, als sise roepen hoorde. 3210[regelnummer] ‘ic come’, seit si; metten woorde blees si ligghende ende sliep. Claris haestelic ten condute liep, in haer becken si twater ontsinc ende vervaerdelic si neder ghinc 3215[regelnummer] vor haren here den ammirale. doe waende si vinden metter dwale Blancefloer, die in haer camere lach. alse dammirael niet en sach, so wonderde hem ende hi vraechde hare, 3220[regelnummer] waer Blancefloer merde ende bleven ware. ‘si soude te sinen dienste wesen’, sprac Claris, ‘si heest ghelesen al desen nacht haer boekelkijn om uw langhe lijf, dat ghi moet sijn
[pagina 91]
3225[regelnummer] met eren in de werelt vortwart meer, ende si bleef slapende een lettel eer.’ ‘eist waer?’ seit hi. ‘here’, seit si, ‘jaet.’ ‘te waren’, seit hi, ‘dats een edele daet; wel met rechte mach si sijn mijn wijf, 3230[regelnummer] die bit om mijn ere ende langhe lijf.’ Dit liet hi also ghewerden doe. het gheviel eens anders merghens vroe, dat Claris ontspranc ende sach, dat hoghe was op den dach, 3235[regelnummer] ende riep Blancefloer ende hietse op staen. Blancefloer hietse omt water gaen, si soude voren gaen metter dwale ende wesen daer eer; ende binnen der tale Floris Blancefloer te hem dwanc 3240[regelnummer] ende si hem weder; daer waest so lanc dat cussen ende dat helsen ghedreven, dat si beide in slapen bleven, mont an mont, tin an kinne. binnen dien was Claris haer ghesellinne 3245[regelnummer] verdelike ten pilare ghegaen, ende hadde dat water ontfaen in enen becken van goude, ende als si weder keren soude ende liden der doren, lude si riep: 3250[regelnummer] ‘joncfrouwe, haest u.’ Blancefloer sliep so vaste, dat sijs niet en hoorde ende gaf haer weder ghene antwoorde. Claris waende, dat si voor haer ghinghe, ende vruchte haer langhe merringhe 3255[regelnummer] ende haeste te meer, dat si quam vor den ammirael; ende hi vernam, dat Blancefloer niet quam met hare, vraechde hi, waer si bleven ware. joncfrouwe Claris ontfruchte sere: 3260[regelnummer] ‘ghenaden’, seit si, ‘soete here,
[pagina 92]
een lettel eer, doe ic was op ghestaen ende ic om water soude gaen, riep icse, eer ic hare cameren leet. si antworde ende seide, si waer ghereet, 3265[regelnummer] si soude hier eer sijn dan ic’ doe bepeinsde hem dammirael een stic, het docht hem wonderlike dinc, hi riep te hem sinen camerlinc. Hi sat verbolghen ende sere vererret. 3270[regelnummer] ‘ganc’, seit hi, ‘sie, waer merret Blancefloer ende doetse haestelike comen.’ die ghene en hadde niet vernomen, dat hi Claris voor sinen here liet staen. in Blancefloeren camer quam hi ghegaen, 3275[regelnummer] daer vant hi so grote claerheit binnen van dieren stenen in allen sinnen; een rijclic bedde hi versach, daer Blancefloer bi Floris op lach. als hi hare twier wart gheware 3280[regelnummer] te gader ligghen, hi waende dat ware Blancefloer ende Claris hare ghespele; bedi hi en merkets niet vele, dat hi des jonghelincs in inne wart. Floris en hadde graen no bart. 3285[regelnummer] daer ne was in den tor ne ghene so scone als hi was sonder Blancefloer allene. doe hise sach slapen so soetelike ende hebben behelst so vriendelike, jammerde hem, dat hise soude wecken 3290[regelnummer] ende began te hant achter trecken. hi keerde weder te sinen here, die niemare mesquam hem sere. ‘here’, seit hi, ‘ghi en saghet nie so grote minne als Blancefloer ende haer ghesellinne 3295[regelnummer] Claris hevet, want si slapen te samen. dat dochte mi, here, so wel ghetamen,
[pagina 93]
daer ic voor hem stoet ende sach, hoe haerghelijc in anders arme lach, die vrientscap ende die grote minne, 3300[regelnummer] mont an mont, kin an kinne, in dorstse wecken, no inne woude, des ic vruchte, dat icse pinen soude.’ Claris bevede, daer si hoorde dat. dammirael verstiet hem ende versat, 3305[regelnummer] hi wart bleec ende root daer naer. hi ontsach ende hadde groten vaer, dat iemen bi Blancefloere laghe ende verholenlike hare minnen plaghe. ‘reet’, seit hi, ‘mijn swaert! ic sal gaen scouwen 3310[regelnummer] die sameninghe van den tween joncfrouwen. du heves gheloghen, hier staet Clarijs, daer du ave seits, hoe ghedane wijs si in Blancefloeren armen leghet.’ noch seit hi, wat iemen seghet, 3315[regelnummer] dat niemen so coene si, dat hi dorre enegher joncfrouwe ghenaken in den torre. met hem dede hi gaen sinen camerlinc. hi clam den graet op ende ghinc, daer hi die kinder slapende vant. 3320[regelnummer] dat swaert hilt hi al baer in sijn hant ende ghinc ten bedde ende bleef staen daer vore. men ontsloot die venstren, daer scheen dore die sonne ende maket so licht daer binnen. doe sach hi die kinder met groter minnen 3325[regelnummer] ligghen ghehelst, als hem was gheseit. nie en gheschiede hem mere leit. Blancefloer kinde hi als hise sach, maer Florise, die bi haer lach, ne hadde hi nie te voren ghesien. 3330[regelnummer] nu moghen wi alle........... Alse dammirael........... ‘here god’, seit hi,.......
[pagina 94]
te hem riep hi sinen camerlinc. ‘ontdect’, seit hi, ‘haer bedde.’ die ghene ghinc 3335[regelnummer] ten bedde ende beganse ontdecken liselike, dat hise niet soude wecken. doe wart hi gheware, dat deen was een man. so groten toren hi des ghewan, dat hi een woort niet mochte spreken. 3340[regelnummer] van torne docht hem therte breken. dat swaert verdroech hi ende wilde slaen. mettien ontspronghen si ende saghen staen voor hem den vruchteliken here met enen baren swaerde verbolghen sere. 3345[regelnummer] van vruchten waenden si bederven, si en twivelden niet, si en souden sterven. doe sach Floris op Blancefloer, een suchten haer van der herten voer; hi begonde te wenen ende soe. 3350[regelnummer] dammirael stoet erre ende sacht toe. si laghen hem te ghereit te slane beide. hi sette Florise in talen ende seide: ‘wie bestu, ellendech keitijf! ja en seltu nu verliesen dijn lijf! 3355[regelnummer] hoe waerstu ie so dul ende so coene, dus groten lachter mi te doene ende te slapen bi minen lieve. du best comen ghelijc enen dieve, dat saltu met dinen live copen sere. 3360[regelnummer] bi al den goden, die ic ere, ic sel di verslaen ende dine pute. heden sel gaen uw minne ute, die ghi nu hebt ghedreven ende echt. waer dat mijn ere ende mijn recht, 3365[regelnummer] dat ic u liete leven? neent. sint dat ghi minen tor dus hebt ontreent, so moeti sterven, dat weet wale.’ doe antworde Floris den ammirale
[pagina 95]
harde ootmoedelike ende weende sere: 3370[regelnummer] ‘wi en doen bi onser beiden, edel here! ................... mint, ................... kint, ende..........., die ic kinne. nie wart so ghestadeghe minne, 3375[regelnummer] no so gherechte, no so gheware, als si te mi draghet ende ic te hare.’ Als hi niet langher spreken dorste, bat hi, dat hi hem gave vorste, tes si moesten comen vor sine man 3380[regelnummer] ende mense bi vonnesse verdade dan. hi gas hem vorste ende hietse neder bringhen twe serianten, daer hi soude dinghen. maer si moesten hem houde cleden ende ten vreseliken ordele ghereden. 3385[regelnummer] nu quam die feeste entie dach, die men elcs jaers te hebben plach, dat dammirael wijf nemen soude. daer waren vergadert jonghe ende oude, coninghen, hertoghen ghemeenlike 3390[regelnummer] ende al die hoochsten van den rike. harde rijclic was binnen de sale, die pilare waren alle van kerstale. Theben no Troien en hadde nie gheen so rijclic palas, als dat was een, 3395[regelnummer] dat was ere milen lanc. van goude was al die inganc, daer ane ghemaect menech wonder: die hemel boven, die aerde onder, dat clare licht tuschen die twe; 3400[regelnummer] omtrent der aerden loop de se, in den hemel ghelijc ghemaect ere sterren, also scheent daer van verren. in der aerden den man ende menegherhande diere, meneghen berch, menech dal, meneghe riviere,
[pagina 96]
3405[regelnummer] meneghe boscalie met groten buschen; daer boven die lucht, die vogle tuschen. in de se vische groot ende clene. nie wart ghesien creature ghene van allen den ghenen, die nu leven, 3410[regelnummer] men mochtse daer vinden ghescreven. Alse gheseten waren alle die heren ende dammirael alrehoochst met groter eren, hi stoet ende maecte een ghestille metter hant ende seide sinen wille: 3415[regelnummer] ‘ghi heren, verneemt mine woort ende na der talen, die ghi hoort, antwoort, so dat ghijs hebt ere. van u allen en es niemen so here, wilde hi breken ende ontkeren trecht, 3420[regelnummer] ic segghem over waer ende over plecht, dat an sijn lijf ende an sijn ere sel gaen.’ die doe iet waende hebben mesdaen ende besculdecht was jeghen den ammirale, hi vruchte harde dese tale. 3425[regelnummer] ‘nu hoort’, seit hi, ‘ic segghe u vort. van Blancefloere hebdi ghehort, die hier es in den torre boven van so groten prise ende van love. des es cume drie maent leden, 3430[regelnummer] dat mi so wel bequamen haer seden ende haer ghelaet ende si mi dachte van so hoghen ende van so edelen gheslachte, dat icse tienvout dede weghen den comannen, daer icse cochte jeghen. 3435[regelnummer] als icse hadde ghecocht, dedicse te hant hier boven in den tor, daer si vant sevenwerf twintech joncfrouwen in: so wel bequam mi in minen sin haer ghedane ende haer goede seden, 3440[regelnummer] dat icse boven hem allen dede.
[pagina 91]
ic hadde mi ooc vermeten des, om dat si so overscone es, ic soudese hebben ghenomen te wive ende emmermeer ghehouden te minen live. 3445[regelnummer] ic deetse mi dienen te minen opstane, dies ic elcs daghes haer ghedane, die ic hadde vercoren, wilde sien. nu gheviel stonde binnen dien, datse te minen dienste niet en quam. 3450[regelnummer] enewers ende anderwers wart ic gram. ic sende om haer minen camerlinc, hi ghinc wech ende vant enen jonghelinc harde soetelike slapen bi hare. hi waende, dat Claris haer ghesellinne ware. 3455[regelnummer] te gader laghen si harde vriendelike. dit seide hi ende swoer sekerlike ende telde mi die minne, die si twe onderlinghe dreven, ende mi wart we, om dat ic Clarise voor mi sach, 3460[regelnummer] die hi mi seide dat bi Blancefloere lach, dat ic een woort niet mochte spreken ende peinsde, hoe ict mochte wreken. mijn swaert nam ic in mijn hant ende ghinc, daer icse slapende vant 3465[regelnummer] ende metten armen te gader ghedronghen. ic vertoghet swaert ende si ontspronghen, ende spraken te mi ende baden ghenade. doe bepeinsdic mi, dat ic mesdade ende onrecht waer ende quaet, 3470[regelnummer] of icse versloeghe sonder uwen raet ende sonder vonnesse van u allen. ghi heren, dus eist mi ghevallen. nu manic u allen ende beswere, dat ghi peinst om mijn ere, 3475[regelnummer] hoe ic die mesdaet best ghewreke, dat mi tfolc gheen lachter en spreke.’
[pagina 98]
doe spraken si alle ghemeenlike: ‘ammirael here, weet haestelike den lachter, die di es ghedaen, 3480[regelnummer] met groten tormenten doese verslaen!’ Alle die ghene, die waren ghinder, wijsden te verdoen die kinder. daer en was niemen in haer ghedinghe, some riedense, dat mense hinghe, 3485[regelnummer] some dat mense op rade brake, some dat mense met paerden trake, some dat mense berne in enen viere, some dat mense in die riviere met swaren stenen versinken soude. 3490[regelnummer] alle diere bi waren jonghe ende oude wijsden hem martelien ghenoech, welcsins dat haer raet ghedroech. doe stoet op een coninc, die Alfages hiet: ‘ghi heren’, seit hi, ‘dit en es recht niet. 3495[regelnummer] men ne ghewinnes nemmer lof, dat voor minen here ende in sijn hof dus groot gheroep es te sinen ghedinghe. uwerlijc heeft hier sonderlinghe sijn vonnesse gheseit ende sinen wille. 3500[regelnummer] doet wel ende swighet stille, ende latet tenen hoofde comen. wi hebben ghehoort ende vernomen ons heren lachter ende sine wort; nu sijn wi sculdech te horen vort 3505[regelnummer] der kinder antworde ende haer tale, so moghen wi na rechte doemen wale ende segghen recht van so hogher sake tuschen onsen here ende der kinder fprake;’ in dander side stoet op mijn here Gaifier, 3510[regelnummer] een coninc van Arabien stout ende fier: ‘here her coninc, wat es soghedaen sede? in prijs nemmer no love dusdane reden,
[pagina 99]
die ghi ons secht ende doet verstaen. hebben si onsen here lachter ghedaen, 3515[regelnummer] so es wel recht, dat mense verdoe sonder wedertale, ic seggu hoe. die enen dief met dieften vinghe, het ware, quame hi int ghedinghe jeghen iemen ocht te wedertalen! 3520[regelnummer] onse here, hi doe dese twe halen ende doese te samen verbernen bede.’ dese suurlike woorde ende wrede loofden si alle ende sochter toe. om die kinder sende men doe. 3525[regelnummer] Twe serianten brachtense vort, droef ende serech, als ghi hebt ghehort, om die martelie die si ontsaghen, dat si hem al gaende ondersaghen. haerlijc ontfarmde anders sere. 3530[regelnummer] doe sprac te Blancefloere die jonchere: ‘soete minne, wi sijn der doot nu seker ende in groter noot. nu moeten wi sterven, weten wi wel, dats mijn scout ende niemens el. 3535[regelnummer] bi mi es comen, scone joncfrouwe, uwe herte in groten rouwe. badde ic hier tote comen niet, so en waer u desen toren niet gheschiet. maer sel dammirael na recht rechten, 3540[regelnummer] ghi selt met rechte der doot ontfechten. tonrechte seldi sterven nu, bedi en es niet comen bi u. soete, nu nemet dit vingherlijn; also langhe alst over u sel sijn, 3545[regelnummer] ne moghedi sterven in ghere wijs. ‘Floris,’ seit si, ‘wel soete amijs, harde onrecht dinct mi uw tale; die scout es mijn, dat weet ic wale.
[pagina 100]
bi mi hebdi dese grote scande, 3550[regelnummer] ende quaemt mi soeken uut uwen lande, ende sijt dor mi comen hier inne; bedi weet ic wel ende verkinne, dat ic vor u sterven soude, of men na recht rechten woude. 3555[regelnummer] dor ne ghene anxt van der doot, no dor ghene martelie so groot ne willic houden tfingherlijn; bedi die sculden sijn alle mijn.’ Floris seide, hi ne conde ghedoghen, 3560[regelnummer] dat si soude sterven voor sinen oghen ende hi selve leven soude; hi bat haer, dat sijt name, ende si ne woude. hi warpt hare ende sijt hem weder, so langhe dat viel daer neder 3565[regelnummer] onder die voete, si ghinghen vort. een hertoghe ghegreept, diet hadde ghehort, den prijs, die hem Floris gaf, sijn herte verblide hem daer af. Blancefloer sprac: ‘Floris, het waer onrecht groot, 3570[regelnummer] dat ghi vor mi ontfinct de doot, bedi ic weet wel, sterfdi voren, dammirael heest so vercoren mine scoonheit, dat hi mi houden sal.’ ‘minne’, seit hi, ‘hets mijn scout al, 3575[regelnummer] ic wil vor u die doot ontfaen.’ aldus quamen si int palas ghegaen vor den ammirael ende sine baroene, diese hadden ghewijst te verdoene. dammirael dede int palas ghebieden, 3580[regelnummer] een ghestille maecte hi alle den lieden. dese twe weenden ende suchten om die martelie, die si vruchten. hatde onseker waren si haers lives. nie en was vorme mans no wives
[pagina 101]
3585[regelnummer] so wel ghedaen ende so scone, met scoonheden verwonnen si Absalone. Floris en hadde maer jare viertiene ende was een jonghelinc starc ende siene, hi was wel gheschepen ende smal, 3590[regelnummer] van sinen live was hi over al die beste gheschepene jonghelinc, die ie van moeder lijf ontfinc. vor den ammirael quam hi gheleet, met enen purpere was hi ghecleet. 3595[regelnummer] sine ploien stoeden hem wale. alle die waren in die sale, en mochten niet ghenoech bescouwen. en hadde hi niet gheweest in rouwen, hi hadde vele scoonre gheweest. 3600[regelnummer] men ne seit van niemen no en leest, die so scone was als hi. sine soete amie staet daer bi, die hi met scoonheden niet verwan. si hadde enen pellen an. 3605[regelnummer] haer huut was wit als die sne. wat mach icker as segghen me? scone ende wel gheschepen was haer lijf. nie en sach men so sconen wijf. daer ne was niemen int perlement 3610[regelnummer] so vroet, die hadde bekent, welc die scoonste was van hem tween. daer ne was so sel no so quaet gheen, hi en weende ende ontfarmde hare martelien ende carmde 3615[regelnummer] om haer doot ende haren torment. haer vonnesse hadden si gherne gheent, hadden si ghedorren dor haren here. dammirael sat verbolghen sere, dat hem haers ontfarmde niet. 3620[regelnummer] hi deetse ontcleden ende hiet,
[pagina 102]
dat mense bonde met vasten banden. al ghebonden dede hise te handen in ene pleine buten den palas leden, daer hi een vier hadde doen ghereden, 3625[regelnummer] ende hietse werpen in den viere. beide goede ende quadertiere weenden, daer sise leiden saghen ende seiden, dorsten sijs ghewaghen, dat sise gherne copen souden 3630[regelnummer] met scatte ende haer lijf behouden. daer was al over al jammer groot, si weenden ende claechden der noot ende seiden: ‘here god, warom saltu dus scone kinder verliesen nu! 3635[regelnummer] ter quader tijt waren si gheboren, dat si dus selen bliven verloren.’ Doe quam die hertoghe, die tsingherlijn vant, dat Blancefloer liet vallen uter hant, claechde ende weende jammerlike, 3640[regelnummer] voor sinen heren cnielde hi ootmoedelike, ende telde hem al die selve woort, die hi van den kindren hadde ghehoort, daer si den graet te dale ghinghen. doe hiet hise hem weder bringhen, 3645[regelnummer] bedi dat hi horen woude, wat elc ten andren segghen soude. die cnapen, diese leden uter sale, als mense riep, het bequam hem wale, ende brachtense weder blidelike. 3650[regelnummer] dammirael sprac te Floris wredelike: ‘hoe es dijn name, ic wilt weten.’ ‘here’, seit hi, ‘ic ben Floris gheheten. ter Montorien was ic ghesent ter scolen, binnen dien wart mi mijn lief verstolen, 3655[regelnummer] Blancefloer die hier bi mi staet. het waer onrecht, dade men haer quaet,
[pagina 103]
ocht enech vernoy hier omme dade. in quam hier niet bi haren rade, dat der ic wel op die heileghe sweren 3660[regelnummer] voor u ende voor al dese heren. nu doet wel ende dor uw selves ere laet Blancefloer leven, edel here, si es onsculdech, die scout es mijn. doet becopen dies de sculde sijn.’ 3665[regelnummer] ‘here’, sprac Blancefloer, ‘an dese woort en hout u niet, die ghi hebt ghehoort. ic ben die sake, die scout es mijn; en haddic in den tor niet ghesijn, so ne waer mijn lief niet comen daer. 3670[regelnummer] ic der wel segghen over waer, dat hi eens conincs sone si; verlore hi sijn lijf dor de minne van mi, dat ware scade ende onrecht groot. soete here, laet hem leven ende slaet mi doot.’ 3675[regelnummer] ‘neen’, sprac Floris, ‘here, laet gaen mine amie, doet mi verslaen.’ Doe antworde dammirael ende seide: ‘sonder twivel seldi sterven beide. ic sel u selve te handen slaen 3680[regelnummer] ende wreken den lachter, die mi es ghedaen.’ een swaert nam hi in sijn hant al bare. Blancefloer spranc vort ende verhaeste hare ende boot haer hooft af te slane. Floris spronghen uten oghen die tranen 3685[regelnummer] ende liep an hare ende tracse achter: ‘soete minne’, seit hi, ‘des soude mi lachter al tfolc spreken, die hier dit siet. om dat ic ben man, en seldi niet hier vor mi die doot ontsaen.’ 3690[regelnummer] doe recte hi sinen hals ende hiet hem slaen ende bat, dat hi haeste, hi waer ghereet. Blancefloer liep an hem ende greep sijn cleet
[pagina 104]
ende tracken weder ende liep vor hem: ‘here’, seit hi, ‘ne siedi, dat ic bem 3695[regelnummer] ter doot ghereet? mijn es die scult. twi ne sladi, of ghi sult?’ si pijnden hem beide te sine voren, maer haer neweder conde ghehoren no ghesien dat jammer no ghedoghen, 3700[regelnummer] dat dander soude sterven voor sijn oghen. Die hoghe lieden entie baroene, diese hadden ghewijst te verdoene, die daer waren te jeghenworden, daer si dit saghen ende horden, 3705[regelnummer] si weenden ende hadden groot seer. om een vonnesse sach men noit eer wenen so meneghen hoghen here. den ammirael jammerde selve so sere; dor al dat hi was verbolghen so, 3710[regelnummer] hi wart so serech ende so onvro ende weende, so dat hi haers rouwen nemmeer van jammere conste ghescouwen. als hi hoorde dese seerlike wort ende hi den enen sach comen vort, 3715[regelnummer] om dat hi woude sterven voren, ende Blancefloere, die hi hadde vercoren, sach so tonghereke wesen, doe quam hem soghedaen jammer toe, dat hijt swaert uter hant liet vallen. 3720[regelnummer] doe waser bliscap onder hem allen, si weenden ende si waren blide, alle waren si in der kinder side. die hertoghe, die tsingherlijn hadde op gheheven, hi pijnde hem harde, om der kinder leven 3725[regelnummer] docht hem tijt te spreken goet. want elc es sculdech om sijns heren moet te wachten ende nemen ware. hi sprac ten baroenen al openbare:
[pagina 105]
‘ghi heren, nu gheraden wi 3730[regelnummer] onsen here, dat hi sonder lachter si, ende tperlement met sinen eren schede. die kinder waren ghewijst te verdoene bede; nu gheraet, ghi heren, ghi baroene, onsen here sijn ere hier mede te doene. 3735[regelnummer] bi minen sinne, bi minen wane so leghet so lettel siere eren daer ane; al mach hijt doen, dat hise verdade, hi heest haer lijf in siere ghenade. ic neemt bi gode ende miere wet, 3740[regelnummer] dat mi dinct sijn ere bet, dan mense verdade, al waert recht. want dammirael mach hem wachten echt jeghen soghedane list, ende bliven jeghen gode sonder sonde ende...... 3745[regelnummer] mi dinct vroetheit, dat hijt doe. dits u ere spade ende vroe. here, doet wel u ere ende dit doet, dat loven wi alle, ende die daet es goet.’ Alse dammirael hoorde, dat sine baroene 3750[regelnummer] dit baden hem ende rieden te doene, was hi blider dan hi sinen lieden te verstane dede, diet hem rieden, ende seide hem, dat hi doen soude te dien, dat Floris segghen woude, 3755[regelnummer] hoe hi so hoghen tor op clam ende hoe hi in Blancefloeren camer quam, bi welker list, bi welken sinne, dat niemen int hof wart in inne. ‘here’, seit Floris, ‘des en doe ic niet. 3760[regelnummer] so wat vernoy so mi gheschiet, en si dat ghijs haerlijc verghevet, dier mi toe riet ende gheholpen hevet, of ghi over hem hebt ghewelt, el ne werdet van mi ghetelt.’
[pagina 106]
3765[regelnummer] doe vernuwede den ammirael sijn seer ende vermat hem, dat hi nemmermeer dor niemens bede soude vergheven; si en souden beide verliesen haer leven, dat mochten si niet maken onder hein allen. 3770[regelnummer] binnen dien so quam ghevallen een biscop den ammirael te voeten, met minliken woorden ende met soeten: ‘ammirael here, nu eist dus comen, of mense verdoet, wat selt u vromen? 3775[regelnummer] ghi siet, dat si slijfs niet roeken. dat uwe baroene an u soeken, dat dinct mi reden, dat ghijt doet. vergheest hem lieden uwen evelen moet ende hem allen, die hem ghehulpech waren. 3780[regelnummer] laet Floris segghen, hoe hi heest ghevaren, het soude u becomen vele bat ende alle uwen mannen te hoorne dat, dan te siene, dat mense verdade. an hare doot laghe grote scade. 3785[regelnummer] nie makede god so sconen lijf, no an man, alsi hadden, no an wijf so scone ghedane, so scone sede.’ doe riepen die heren alle mede: ‘..................... 3790[regelnummer] ................... ..................... w.................. dat..................’ doe en wilde hi jeghen hem allen niet wesen, 3795[regelnummer] om dat sijs so ootmoedelike baden. den kindren ende diet hem hadden gheraden, vergaf hijt al, dies hadde hi lof van allen den ghenen die waren int hof. Doe saghen die kinder haren bliden dach. 3800[regelnummer] harde minlic elc op andren sach,
[pagina 107]
het was hem comen na haren wille. doe dede men maken een ghestille. Floris began sijn gheschien te tellen voor den ammirael ende sine ghesellen, 3805[regelnummer] dat sijt alle wel mochten horen. tierst telde hi, hoe si waren gheboren; hoe tilic haerlijc andren minde; hoe menne daer omme ter Montorien sinde, dat hi daer soude gaen ter scolen, 3810[regelnummer] ende hoe si hem binnen dien wart verstolen; ende hoese sijn vader dede vercopen te Nicle ter marct, ende dede lopen die niemare, dat si ware doot; ende hoene sijn vader doe ontboot, 3815[regelnummer] ende hoe groten rouwe hi om haer dreef, dat hijs cume te live bleef, ende hijs die waerheit doe ghevreiste, ende hi haer volchde ende om haer eiste, hoe grote pine hi doochde om hare, 3820[regelnummer] meneghen anxt opt lant, meneghen vare, doe hi te Babylonien quam in die stat ende sinen wert om raet bat, ende hoe wel hi hem gheriet daer toe, ende hoe hi den portwerder verlistechde doe; 3825[regelnummer] met siere haven, met sinen scatte vercreech hi an hem datte, dat menne met rosen in den corf droech. tierst dat hi des ghewoech, daden si twe........... 3830[regelnummer] doe............. ende............. ende hoe............ toter wile dat............ ende tswaert over hem hilt in die hant. 3835[regelnummer] Als hi gheent hadde sine tale, ghinc hi bet nare den ammirale
[pagina 108]
ende viel op derde hem te voete neder ende bat, dat hi hem gave weder, daer hi dor doochde so grote pine, 3840[regelnummer] ende seide, hi hadde liever te sine in groten tormente ende te stervene dan levende Blancefloere te dervene. nu moochdi horen groten edelhede, die dammirael an Florise dede. 3845[regelnummer] alle diet saghen, warens blide. hi deden sitten neven siere side; Blancefloere dede hi comen te hem ende namse bi der hant ende seide: ‘vrient, nem! hier ghevic di weder dese joncfrouwe 3850[regelnummer] ende beveelse di op dine trouwe. u beiden ghevic lijf ende lede. dor gode ende dor heren bede blijfdi verlost van groten leide.’ doe vielen si hem te voete beide. 3855[regelnummer] hi cussese ende deetse op staen. Florise maecte hi ridder saen, als men daer plach int lant. Blancefloere dede hi nemen te hant ende leiden te monstre met groten eren. 3860[regelnummer] beide den vrouwen ende den heren volgheden hem utermaten vele. doe ontboot hi Clarise haer ghespele, dat hise te wive nemen woude ende te hare beider live houden soude, 3865[regelnummer] ende deetse cronen harde eerlike ende makese vrouwe van den rike voor die heren ende sine ghenote. daer maecte men brulochte grote. daer waren speelmannen vergadert velc 3870[regelnummer] met menegher manieren van snaerspele, vedelen, ghighen, herpen, roten, met soeten gheclanke ende met soeten noten.
[pagina 109]
beide in den palase ende daer uut was groot gheclanc ende gheluut. 3875[regelnummer] daer was ghegheven menech rijclic cleet. binnen dien was dat eten ghereet met dieren gherechten ende dies ghenoech. men eischede water ende men dwoech. die ammirael ghinc sitten in de scoonste stede, 3880[regelnummer] opt rikelicste sitten ende hi dede neven hem sitten sijn wijs Clarise; Blancefloer die hovesche entie wife dede hi sitten van der side. neven haer sat Floris vro ende blide. 3885[regelnummer] daer was vol hof ende brulocht groot, daer ne hadde niemen wenschens noot. die daer ten etene waren gheseten, men brachte hem vort ghedichte eten, inne can ghenoemen elc gherecht. 3890[regelnummer] al sonder garsoen ende cnecht, die daer vele waren utermaten, so dienden daer wel hondert drossaten, hondert spindren, hondert bottelghiere. so rijclic eten noch so diere 3895[regelnummer] ne was nie ghereet tenen hove, no so scone ghedient no so wel te love. daer was als ghenoech, wilt ende tam; so wat so elken wel bequam, des dede men hem te vollen bringhen. 3900[regelnummer] der goudene coppe daer vele ghinghen met dieren clareite ende al omme te stride met morate, met wine an elke side. dat wilde god niet, dat iemen woude uut nappen drinken, hi ne waer van goude. 3905[regelnummer] Binnen dien dat si dus saten met groter bliscap ende aten, quamen twe ridderen, die Floris sochten met seghelen ende met brieven, die si brochten.
[pagina 110]
ghestadelike quamen si ende met sinne. 3910[regelnummer] den ammirael groeten si ten iersten beghinne; daer na seiden si groot saluut Florise, daer si omme quamen uut, ende seiden hem, dat beide gader doot waren moeder ende vader. 3915[regelnummer] ‘here’, segghen si, ‘hoort wat u ontbieden uw man entie hoochste van uwen lieden, die ons te lanc waren te noemene nu; si bidden harde ende ontbieden u, dat ghi te lande comt haestelike 3920[regelnummer] te berechten uw lant ende uw rike.’ doe Floris vernam sijns vaders doot ende siere moeder, doe hadde hi rouwe groot, beide hi ende Blancefloer hadden groot seer. elc dier waren, droesden te meer. 3925[regelnummer] si keerden weder ten ammirale al wenende met soeter tale ende baden orlof te lande te verne. dammirael hatse onthouden gherne ende bat vriendelike, dat si bleven, 3930[regelnummer] hi soude hem al, des si behoesden, gheven, Floris seide, no scat, no have, no goet ne gheen, dat men hem gave, en mochten int lant niet behouden. alse dammirael vernam, dat si he wouden 3935[regelnummer] hem niet bliven, wi vinden ghescreven, dat hi Florise te siere vaert dede gheven van sinen silvere ende van sinen goude so vele, dat hijs nemmeer en woude. Si gheréden hem ende namen orlof 3940[regelnummer] an alle die ghene, die waren int hof. hem allen jammerde die daer waren, daer sise uten palase saghen varen, ende bevalen gode haer lijf ende haer ere. Floris voer wech verdroevet sere,
[pagina 111]
3945[regelnummer] om dat beide gader doot waren moeder ende vader, ende andersins blide, dat Blancefloer met hem weder te lande voer. sonder lachter voerde hise ende scande 3950[regelnummer] te Spaenghen binnen sinen lande; daer was hi willecomen ende wel ontfaen. alt conincrike wart hem onderdaen. doe waest hem comen harde scone; sine man daden hem draghen crone 3955[regelnummer] ende maecten coninc ende coninghinne sijn wijf, die hi minde vor al sijn selfs lijf. om dat Blancefloer ooc kersten was, gheliefde hem ende luste das, dat hi wart kersten ende hem dopen dede 3960[regelnummer] ende al tfolc van sinen lande mede. Sint verstarf hem al Hongherie van enen sinen oom ende al Bulgherie; dus hoghe quam hi in sinen live. ene dochter haddi bi sinen wive, 3965[regelnummer] daer wi een deel af segghen moeten, Baerte hiet si metten breden voeten, maer des en sel niet vele sijn, die nam te wive die coninc Pippijn, een gheweldech coninc, ende wan an hare 3970[regelnummer] een kint, daer vele af te segghen ware. dat was die coninc Caerle van Vrankerike, die meneghen borch wan gheweldelike. hier sal ic enden dese aventure. Blancefloer wart Florise sere te sure, 3975[regelnummer] hi pijnder hem om, god halper hem toe. so moete hi ons spade ende vroe, dat wi alle onse daden te goeden dinghen ten jonxten daghe moeten bringhen. amen.

Vorige Volgende

Floris ende Blancefloer.