Oefeningen voor een derde oog

[XVI]

4 augustus 1964. Wat onder tijdgenoten vaak grote principiële strijdpunten waren is voor de nazaten nauwelijks meer na te voelen. Voor Tsjaikowski was Brahms een dorre mathematicus. Voor ons - ook al hechten we evt. positieve waarde aan de grotere vormstevigheid van Brahms - is er weinig verschil in de elegische toon, de pathetiek, de soms overschreden grens der sentimentaliteit.

[p. 42]

Franck, die met al zijn Bachismen zo duidelijk thuishoort in de periode waarin hij leefde, zodat er zelfs verwantschap klinkt met een zo totaal anders geaarde componist als Fauré. Pijper, die met al zijn aparte constructies toch niet ontkwam aan het algemeen Frans klankgemiddelde van zijn tijd.

Bij een bepaalde graad van oppervlakkigheid kan men direct horen of zien tot welke periode een kunstenaar hoort, iets waartoe men bij minder oppervlakkigheid pas in staat is als men véél meer van de bepaalde periode en de aparte kunstenaar weet. Voor wie er niets van weet zijn Bach en Händel duidelijk tijdgenoten. Voor wie van hun muziek houdt zijn het twee gescheiden werelden.