Gedichten

(1981)–Willem van Hildegaersberch– rechtenstatus


Ga naar margenoot+XXIV. Vanden serpent. Een dichter die te dichten plict, Die pijnt hem gaerne te vinden yet Dat den luden inden oren Wat ghenoechte brenct te voren, 5[regelnummer] Ende int verstaen oeck wijsheit mede; Want gherechte dichters zeede Dat is, die waerheit bringhen voert. Dichters waren wel ghehoert Die wijl datmen die waerheit minde; 10[regelnummer] Ende waermen doe een dichter kinde, Hy wort gheëert, hi wort ghepresen, Sijn naem ghespreet, sijn lof gheresen. Mocht den dichters dat gheschien, Sy souden noch wel dichtens plien, 15[regelnummer] Die nu zwighen ende loven, Ende laten schalc mit schalken hoven. Wat sy dichten, wat si maken, Die die quaetheit willen laken Entie waerheit openbaren, 20[regelnummer] Die striken wel op dove snaren. Doch men sel den dommen leren Waer te spreken voerden heren. Dat waer zeker goet ghedaen, Woudent die heren wel verstaen, 25[regelnummer] Als ic hope dat si doen. Hierop willic wesen coen Ende spreken twair na mijn vermogen. Hi heeft hem selven zere bedroeghen,Ga naar margenoot+ Wye dat goet mit quaden ghelt, 30[regelnummer] Al ist menichwerff voerspelt Ende ghesien al daert gheschiede. Tweten oock wel ander liede, Dat sy dick hem selven honen, Wye dat goet mit quaden lonen. 35[regelnummer] Elc mensch isser node by, Dan die hoer ghelijcke sy: Men kent den quaden byden quaden, Omdatse ghelijcke sijn van daden. Die goede en macher niet op tyden, 40[regelnummer] Dat hi den quaden vint in lyden, Ende in dien lyden comt te baten, Dat hijs hem sel ghenieten laten, Valtet dat hi bidden moet; Want sijn natuer en is niet goet. 45[regelnummer] Exempel hier off in figuren. Beesten mogben by naturen Luttel sprake nemen ane, Om te maken goet verstane Soe worter in ghelijck ghescreven 50[regelnummer] Figuren die exempel gheven. Men leest ons dus in een figure, Hoe dat toochde sijn nature Een serpent al hier te voren, Dat een ridder wel gheboren 55[regelnummer] Staende vant in sulker noot, Daert ymmer waende wesen doot,
[pagina 54]
Ga naar margenoot+Ten mocht hem selven helpen niet; Mar hoe dat quam in sijn verdriet Dat waer een nyewe dinc te weten. 60[regelnummer] Dair stont een boem, die was ghespleten Mitten perse vanden wynde, Dat die zonne daer doer rinde Ende schinen mochte doer die stam: Ende als tserpent dit vernam, 65[regelnummer] Die sonne schinen doer den boem, Doe wildet ymmer nemen goem, Wat nyewe dinck dat wesen mochte, Soe dattet mitten claewen sochte Ende mitten oghen in die schoer, 70[regelnummer] Daer die sonne blencket doer Overmits den schonen weder, Al lach die boem ghesleghen neder. Die wijl tserpent dair binnen tast, Doe brocht die wynt alsulken last, 75[regelnummer] Dat hi zwanc an dander zyde. Tserpent vermiste sijn ghetyde Ende bleeff gevanghen byden claenwen, Soe dattet emmer moste flaenwen. Al wasset wreet ende onghenadich, 80[regelnummer] Het wort ten lesten soe ghestadich Mitter pinen ende mitten clem, Dattet scheen te wesen tem. Mittien quam daer een ridder riden, Ende sach tserpent in sulken lyden 85[regelnummer] Ende gevanghen soe onsochte, Dattie goede ridder dochte, Hi wilde hem helpen, als hi dede, By gherechter schamelhede. Als tserpent was ontsleghen, 90[regelnummer] Doe deet als die ghene pleghen, Die goeder daet niet lang en dencken Off hoir nature willen mencken. Die nature vanden bosen Slacht den ghieren ende den lozen, 95[regelnummer] Die lichte ghetroest sijn bozer daet, Oec wyen dat mede off teghen gaet. Tserpent toechde sinen aert Ende blies tvenijn ter ridder waert, Dat hi sterven waende schier. 100[regelnummer] Die ridder sprac: ‘Onnaerdich dier! Heb ic dit verdient an di?’ Tserpent antwoerde: ‘Ridder vry,’ Recht off tspraeck off spreken soude, ‘Aldus vergheltmen menighe scoude 105[regelnummer] Alle daghe op eertrijck.’Ga naar margenoot+ Die ridder sprac: ‘Tis onghelijck, Selmen tguet mit quade ghelden.’ - ‘Tis dicke gheschiet ende oeck niet selden;’ Sprack dat dier ten goeden man; 110[regelnummer] ‘Deerste die ons comen an, Ist man, ist dier, oec wye dat sy, Die sel ons scheyden desen twy. Ic wils u vonnes laten horen: Wyement ontwijst die heeft verloren, 115[regelnummer] Tcoem te schaden ofte vromen.’ Dit heeft die ridder anghenomen Ende tserpent loofdet mede. Si ghinghen voert mit haestichede Ende namen deerste die si vonden. 120[regelnummer] Scaep ende gans ten selven stonden Saghen si staen in dat foreest, Dat waren beyde onnosel beest. Aldus gheschieter noch ten tyden: Als die rechters willen gliden 125[regelnummer] Vanden planck off buten pade, Men roept die wijste niet te rade, Dat si tvonnes sullen scheyden: Men mach donnosel best verleiden Ende mede antwoerden voerden heer. 130[regelnummer] Spreecter yemant op sijn eer, Dat hi ghewelt ende onrecht doet, Soe maect hijt sinen here vroet, Dattet wel mit vonnes is besleten; Soe gaetmen weghen ende meten, 135[regelnummer] Ende brenghet opten scepen al, Die luttel weten by gheval Tnauste recht of wat hi mient, Daer si onder hebben ghedient. Aldus soe deden dander twee. 140[regelnummer] Een domme gans ende een ye Die ghinghen volghen ende wisen, Ende omberaden tvonnisse prisen, Nader boser werlt loop, Den ridder anden quaetsten coep; 145[regelnummer] Want si gavent hem verloren. Die gans ghepluct, tscaep ghescoren, Dat soe is haer beider loen. Hoe vetten herst, hoe goet, hoe schoen, Dat si horen meester bringhen, 150[regelnummer] Sy en connen nochtan niet verdinghen, Si en worden tweewerff sjaers ontcleet, Aldus gaetmen noch ghereet
[pagina 55]
Ga naar margenoot+Die luden plocken ende scheren, Die die werlt moeten neren 155[regelnummer] Beyde te water ende te lande, Ende dicke setten tlijff te pande Om goet te winnen ende te besparen, Dair die heren wel off varen. Dat laetmen hem ghenieten wel 160[regelnummer] Als dander diemen schoert hoer vel, Beyde mit plucken ende mit scheren; Ende tvonnes by alsulken reden Omberaden wijsden soe, Dats die ridder was onvroe; 165[regelnummer] Wanttet ghinc hem an sijn leven. Doe quam vos Reynart dair by neven Uten woude oeck, waen hi ran. Daer ghinghen si tvonnes keren an, Off hi enich beter wiste. 170[regelnummer] Reynaert sochte nauwer liste Dan dander twee ghevinden conden, Die den ridder daer ten stonde Lieten bliven inden last. Hi is wijs die ondertast, 175[regelnummer] Alsmen hem een zake vraecht, Nader clachte die is gheclaecht, Off nae des houders wederwoerde, Alle dinc van egghe toirde, Wat die beste reden si. 180[regelnummer] Reynart sprac: ‘Nu hoert na my, Ic wil u segghen minen sin. Saghe ic die zake van aenbeghin Waert gheschiede of op wat stede, Soe mocht ic kennen die waerhede, 185[regelnummer] Entaer nae wisen tbeste recht: El en menic niet dan slecht.’ Tserpent loofde Reynaert wel, Dat hi was van rade snel, Entie waerheit niet nauwe en sochte; 190[regelnummer] - Ic woudment noch soe verre brochte, Datmen schalck mit schalken vinghe - Ende elck niet langhe voer en ghinghe, Sine keerden weder daen si quamen, Die ridder ende tserpent te samen, 195[regelnummer] Dien Reynaert volchde mede, Die mit sijnre behendicheide Tserpent weder brocht int pas; Entie ridder die ghenas Mit dat tserpent weder toech 200[regelnummer] Sijn venijn ende an hem soech, Alsoot te voren hadde gheblasen.Ga naar margenoot+ Men mach den schalken wel verdwasen Mit salute off mit myede, Nochtan verschalken sy ander liede. 205[regelnummer] Hoe die schoere was gheschepen, Wyde ondaen off toe ghenepen, Doe tserpent weder quam, Dat wisti wel diet waer vernam, Oeck soe statet wel te vraghen. 210[regelnummer] Die wint dede den boem verwagen, Entie ridder nam een tack, Dien hi soe verre nedertrack, Dat Reynaert sach den schoer ontdaen, Ende dede tserpent daer binnen gaen; 215[regelnummer] Mar tserpent en miende niet, Datment daer soude letten yet Vorder, wast wel in dien, Dan Reyner had die zaec ghesien. Hier op gheviel in sijn clof, 220[regelnummer] Entie ridder ghinck bet off Van den bome, ende lieten ganghen. Doe bleeff tserpent staen ghevanghen Vaster dan te voeren stoet. ‘Nu bin ic alder zaken vroet,’ 225[regelnummer] Sprack Reynaert ende louch; Tserpent dat dreeff groet onghevoech, Ende hadde sijn vonnes gaerne ghehoirt. Reynaert nam sijn stede voert Ende seyde: hi woude hem bet beraden. 230[regelnummer] ‘Ghi hebt gheloent mit overdaden, Ende mit quaetheiden vergouden Die u tleven hadde behouden, Nu moeti bliven dair ghi sijt. Al ghifter menich in die tijt 235[regelnummer] Alsulken loon als ghi wilt gheven, Die wise en hebbent niet bescreven Dattet reden hout off maet.’ Die ridder die reet sijnre straet, Ende Reynaert liep te woude waert. 240[regelnummer] Die gheen die hoeren fellen aert Toghen al hier op aertrycke, Die sullen varen dier ghelycke; Elck moet weder daen hi quam: Daer en is ander wech noch dam, 245[regelnummer] Dan die doecht te Gode vaert Entie boesheit ter hellen waert: Dit moet enteliken wesen. Uter hellen comt gheresen
[pagina 56]
Ga naar margenoot+Alle boesheit diemen doet; 250[regelnummer] Uten hemel comt alt goet. Tselve goet sel wederkeren Daert gheen arch en can bescren, Dier ghelijck der sonden last, Die varen daer die wortel wast, 255[regelnummer] Dats inder hellen gront mit rouwen. Men mach oeck inder werlt scouwen, Dattie schalke wort gheplaecht Ende weder in sijn pas ghedaecht, Als Reynaert daechde twrede serpent. 260[regelnummer] Als die bose wort bekent Mit sijnre boesheit hier entaer, Al dede hi goet off spraec hi waer, Men loefts hem niet; dat comt bi dien, Om datmen an hem heeft ghesienGa naar margenoot+ 265[regelnummer] Bose wercken ende onghenade, Soe blijft hi selve in die schade, Ende al sijn tijt hier op aerde Sel hi leven in onwaerde, Ende altoes achter sijn ghescoven, 270[regelnummer] Recht alst serpent in sijnre cloven Moste bliven als ic seyde. Ic rade des elck hem daer toe reyde, Dat hi bekenne sinen vrient, Ende loont mit doechden die u dient, 275[regelnummer] Ende schuwet archeit daer ghi moecht. Wyemen kennet inder doecht, Die en can men niet te licht beroven Sijn goede woert, men sel hem loven.	margenoot+ H. fol. 29 c. d. B. fol. 13 d.-14 a. margenoot+ H. fol. 29 d.-30 a. B. fol. 14 a. b. [tekstkritische noot]61 mitter perssen. 62 d. d. scynde. 64 dat serpent dat. 66 wildet. 70 blincte. 72 den b. gesegen. 73 taste. 74 laste. 80 Twaert. 81 pijn e. mitter. 82 H. Datten. 89 dat s. 91 gedencken. 96 wie. 97 toende. 98 b. venijn. 103 oft sprake o. s. woude. 6 Dats. 7 goet m. quaden. 9 S. tserpent t. g. m. 11 of d. of w. d. s. 14 heeftet 15 scade of te vrome. 18 Ende s. g. 20 scapen ganse. 21 in die. 22 Dit 23 gesciet. 25 Vander p. ende b. den pale. 27 dat vonnis hulpen. 32 hi. 33 besloten. 35 op die. 37 Dat n. r. 40 ende oec een oye. 42 dat vonnis. 44 inden 46 dat scaep. 47 D. is hoere b. l. 48 vette. 52 A. soe g. margenoot+ H. fol. 30 a. b. B. fol. 14 b. c. margenoot+ H. fol. 30 b. c. B. fol. 14 c. d. [tekstkritische noot]53 lude plucken. 56 D. setmen dat lijff t. p. 57 versparen. 60 sceert. 61 B. m. sceren e. m. plucken. 62 E. dat vonnis bi a. stucken. 67 wan. 72 stonden. 76 clage. 78 ten oerde. 80 nu ontbr. 86 Anders. 87 geloefde. 93 Sy en k. w. daer. 95 Ende R. v. m. 97 in den p. 200 Ende s. v. weder. 2 die scalke. 3 saluten. 6 ontdaen. 9 staet. 10 wagen. 12 Die. 13 die s. 14 dat dede. 16 Datmen hem s. l. y. 17 H. soe wast. 18 D.R. die sake had g. 19 Hier o. ginct. 20 Ende die r. trat bat of. 22 daer s. g. 23 dant. 24 Al nu b. i. der s. v. 26 dat ontbr., groet ontbr. 32 leven hadden. 34 in der t. 35 alsulcke. 36 hebbens. 38 die ontbr. 39 ten w. w. 41 Toenen noch op e. 43 van daer. 44 Dat en is anders w. n. d. 45 tot G. waert. margenoot+ H. fol. 30 c. d. B. fol. 14 d.-15 a. margenoot+ H. fol. 30 d.-31 a. B. fol. 15 a. b. [tekstkritische noot]49 Al die b. 50 alle g. 54 daer ontbr., vast. 56 M. m. noch in die w. s. 59 A.R. dat w. s. 62 Al dacht h. g. 63 M. en geloeft. 66 selver inden. 67 Al s. t. mede. 77 D. e. c. m. lichte niet b. Tit. Vander ewangelien v. P. 4 sunden. 5 graft. 6 doen. 7 D. h. v. s. d. n. 10 Pilatus. 11 hijt graft. 14 vast ontbr. 17 deen. 18 a. geheide. 22 graft. 24 Dattet n. en gesciet dat is voerseit. H. ghschie. 26 Ectoers. 27 Wi soudent alsoe coenlijc w. 31 dese. 33 Dat en d. g. n. 34 Hi en m. 36 E. s. hem ewech. 37 woerden. 38 Of s. g. 44 Sy en m. s. noch s. 46 waert. 47 Om dat graft. margenoot+ H. fol. 31 a. b. B. fol. 15 b. c. margenoot+ H. fol. 31 b. B. fol. 15 c.

Vorige Volgende

Ga naar margenoot+XXIV. Vanden serpent.