|
| |
Het XVII. hooftstvk.
Een Priester rekent de tijt van den jongsten dag, dat zijn toehoorders zorgeloos maekt. 't Zelve gebeurt ook Niseus, en een Fransman, om dat hun doot voorzeyt was. Bedriegery van een Monik, en een ander uytstrijker, die 't eind der werelt aen wezen. Mahumets valsche godsdienst, en doot. Wet tegen de verleyders, die van godlijke inblazing roemen. Wat Eusebius uit zeker Schrijver, Cedrenus, Aventinus, en andre van de grooten dag des Heeren gezeit hebben. Treffelijke plaets uyt Lactantius over 't zelve. Dat men God die verborgentheyt alleen moet laten, en ons altijt bereyt houden. Verscheyde Schriftuerplaetsen om ons daer toe te bewegen. Oude
| |
| |
overlevering der Ioden. Aenmerkelijke redenen van de gemelde Outvader van den jongsten dag, en wat 'er te voren, in de laetste tijden, geschieden zal.
IN ons gewest was, in de vorige eeu, een Priester, tamelijk geleert, en een groot Arithmeticus of Rekenmeester, die met vier woorden uit het Euangelium (niet uyt een quade meening, zoo ik geloof, maer door te groot vertrouwen dat hy op zijn rekenkonst had) poogde te bewijzen, dat den jongsten dag voorhanden was. De woorden zijn; Videbunt in quem pupugerunt: die in Neêrduits luyden; zy zullen zien in wienze gesteken hebben. Uit deze Latijnse spreuk trok hy de zes V, twee I, een D, en een M, daer van hy een jaergetal maekte; om zijn toehoorders,door een cijfer-vermaning, die hy hun op den preekstoel dee, wijs te inaken, dat des werelts eind gekomen was; en toonde hen met zoo een verzekertheyt dag en uur, dat veel slechthoofden hem geloofden: zoo dat zy, na de wijze der gekken, eer alles verloren ging, besloten goeds moets te zijn, en met goet cier maken 't overig van 'er goederen op te snappen. 't Zelve deê eertijts Niseus, dwingelant van Syracusa; want als een waerzegger hem zeide, dat zijn leven ten einde was, geloofde hy 't zoo vastelijk, dat hy al zijn goederen in slemperyen, en allerley ontucht, doorbrocht. Zeker rijk man te Lyons, die zijn geboort deê rekenen, en meende dat de voorzegging van zijn doot ontwijflijk was, ging 't ook zoo; want hy, daer op steunende, als of hy alreê de voet in 't graf had, deelde al zijn goet, zonder iets te behouden, aen zijn vrienden: maer van de Sterrekijker bedrogen, wierd hy genootzackt, om 't leven te behouden, te bedelen, dewijl hy, buiten zijn mening, zeer out wierd. Om weêr tot onze Priester te keeren, als de tijdt van zijn voorzegging byna vervult was, verzaemden zijn toehoorders in een kapel, 't eind der werelt aendachtelijk verwachtende, die hy van de preekstoel, met een vermaning, na deze zijn inbeelding gestelt, noch vermeerde: als die gedaen was, quam 'er terstont een schrikkelijk onweer in de | |
| |
lucht, met donder en blixem, 't welk een deel was van zijn voorzegging, en deze arme lieden deê dencken, dat hun en yders eind gekomen was: maer korts daer na verging 't onweer, en de locht wierd helder als te voren. Deze lichtgeloovige tochoorders, van de Priester bedrogen, en vol spijt, datse hun goederen verbrast hadden, liepen te zamen om hem daer over te straffen; dies hy, in levens gevaer, ontquam, en vluchte, tot dat de verstandigste de gramschap van 't ongeduldig volk neerzetten. Zeker Grieksche geltgierige Monik quam, als Martinus Crusius verhaelt, van Jerusalem te Constantinopolen, om diergelijk te doen, stelde zich op de markten en voor hun mosqueen, of tempels, op dat hy gelt kreeg, en zeide, dat by Jerusalem een steen uit den hemel gevallen was, daer op geschreven stont, dat na weinige dagen de werelt vergaen zou: dit zeggen bevestigde hy met aflaetbrieven van de Patriarch van Alexandrien, daer in al de gene, die hem gelt zouden geven, vergiffenis van zonden belooft wiert. Maer onlangs daer na ontdekte dc Patriarch van Constantinopolen dit bedrog, en de Monik, met al die zijn bedriegeryen aenhingen, wierden in den ban gedaen. Hy bekende zijn misdaet, met berou en tranen, en bad de Patriarch, dat hy hem weer in de schoot der kerk ontfangen zou; 't welk, na een strenge berisping, niet zonder bespotting, want hy noemde hem des Paus voorlooper, geschiede.
Wy lezen by Julius Capitolinus, dat 'er ten tijde des Keizers Antoninus de Philosooph, of Wijsgeerige, iet diergelijks gebeurde. Zeker bedrieger, met zijns gelijke verzelt, die na gelt trachte, poogde 't volk van Rome wijs te maken, dat 'et vier van den hemel vallen, en de werelt einden zou, als hy, in 't neêrdalen van een wilden vijgeboom, die in 't velt van Mars stont, in een oyevaer veranderde. Ten gezetten dag klom hy op de boom, en liet in 't afkomen een oyevaer uit zijn boezem vliegen, dat al 't volk deê lachen. De Keizer liet deze voorzegger by hem brengen, daer hy zijn misslag bekende, en genade verkreeg.
De groote verleyder Mahumet beholp zich, om de bygeloo- | |
| |
vigste te vangen, met meerder en krachtiger bedriegeryen; want hy smeede, met hulp van een Monik, Sergius genaemt, een nieuwe valsche godsdienst, van vreemde beuzelingen en godloosheden samen gelascht, en met logenachtige en verzierde wonderdaden bevestigt, daer door hy d'Arabiers, Asianen en andre verblinde. Daer na storf hy in 't zeventiende jaer van Keizer Heraclius heersching; maer hy had zijn aenhangers voorzeit, dat hy niet langer dan tien jaren in zijn eigen heerschappy zou leven, doch ten derden dage verrijzen. Een zijner meegenoten wou beproeven, of hy waerheyt sprak, en vergiftigde zijnen drank: als Mahumet die ingenomen had, voelde hy haest, dat 'et met zijn leven gedaen was, en zeyde tot d'omstanders:gy zult door water vergiffenis der zonden krijgen; en storf schielijk daer na. Zijn aenhangers bewaerden 't lichaem, en wachten na de vervulling van zijn voorzegging; maer hy stonk zoo vreeslijk dat zy daer door vertrokken, na tien dagen weêrquamen, en toen bevonden, dat hy van de honden geëten was. Ik heb deze geschiedenis uit de Spaensche History van Jan Vaseus, die zegt, dat hy zeker Schrijver, Lucas de Tude genoemt, gevolgt heeft; want het gedenkt my niet, dat ik die elders gelezen heb. De Keizerlijke wetten hebben zekre straffen verordent voor hen, die andere door ydle bygelovigheit poogen te verschrikken. De Rechtsgeleerde Paulus heeft daer ook op gelet, als hy het gebot, dat de volgende woorden vervat, bybrengt: Wy verordenen dat de waerzeggers, die zich veinzen datse Goddelijke inblazing hebben, verjaegt zullen worden; op dat, door lichtgeloovigheyt, de goede zeden niet geschent, nocht de gemoederen van 't volk ontroert worden: daerom zal men zoodanige, na openbare onteering, de stat ontzeggen; en zoo zy volharden, in hechtenis nemen, of in eenig eylant of elders in eeuwige ballingschap zenden.
Om tot het ander deel van dit hooftstuk te komen, ik schrijf dit vorige niet, om dat ik geloof, dat den jongsten dag, dien Petrus een dag der verkoeling noemt, in lange tijt noch niet komen zal; want ik twijfel niet aen 't tegendeel, en dat de tekens, die 'er voorgaen zullen, van onzen Zaligmaker voorzeit, alreê ten mee- | |
| |
stendeel, indien niet alle, geschiet zijn: nadien d'Apostelen zelf en haer navolgers, in haer tijt, al gezeit hebben dat 'et de laetste tijden waren. Hier over meenden eenige, dat de voorzeggingen van d'Antichrist, ten tijde van Keizer Severus, moesten vervult worden; want wy lezen by Eusebius,in 't zeste boek zijner kerckelijke geschiedenissen: zeker Schrijver, Iuda genoemt, schreef in die tijt Uitleggingen op de seventig weken Daniels, en eindigde zijn tijtrekening op 't tiende jaer van Severus heersching; en is daer in van gevoelen, dat de komst van d'Antichrist toen naby was: zoo zeer had de strenge vervolging, onder de gemelde Keizer tegen de Christenen verwekt, de lieden ontroert. Cedrenus, van d'Antichrist sprekende, brengt by het Testament of uiterste wil van de koning Ezechias, en den Propheet Jesaias, om te bewijzen, dat die verleyder drie jaren en zeven maenden heerschen zal, en daer na in d'afgront geworpen worden: dat geschiet, zal Jesus Christus, onze God, en de Heer aller dingen komen, en dan zullen de dooden verrijzen, en 't oordeel over allen uytgesproken worden. Ten tijde van Keizer Henrik de vierde, in 't jaer duizent twee-en-sestig, ging de spraek alom, zegt Aventinus, dat 'et eind der werelt naderde, en dat de tijt gekomen was, waer in
Dat hemel, aerd en zee, die nu zoo cierlijk staen,
Dan zullen, door het vuur, verbranden en vergaen.
Of, gelijk de Poëet Lucretius zegt, de dag was voor de deur, die
Des werelts out gebou, en alles wat men ziet,
In gloet versmelten, en verdelgen zal tot niet.
Zoo dat er nu voor ons, nadien 'er meer dan zes hondert jaren, sedert de tijt van Keizer Henrik de vierde voorby zijn, niets anders overig is, dan dat wy, met open ooren, hooft en hert opheffen, om 't geluyt van de bazuyne des Aertz-engels te hooren, en met een zuiver geweten de komst van den Zoon des menschen (die, met groote en onbegrijpelijke macht en heerlijkheyt, tot verlossing van zijn volk, verschijnen zal,) in de wolken verwachten. Ik ben noch indachtig de voorzeggingen van Elias en Catine, Joodsche Rabijnen, uyt den Talmud, en 't hoofstuk | |
| |
van d'afgodery, getrokken, die men bybrengt , als een orakel of godspraek uit den hemel gedaelt, belangende de zes duizent jaren, die, na haer zeggen, de werelt staen zou: maer wy zien dat'er verscheyden rekeningen zijn, en als men in't eerste van de zelve dwaelt, moeten 'er nootzaeklijk ontallijke misslagen uyt volgen. Maer wy hebben de trouwe en onfeilbare vermaning van Jesus Christus, onzen waren Herder, die zorg draegt voor de zaligheyt zijner schapen, als hy by Matheus in 't 24 capittel zeit: om der uytverkorenen wille zullen die dagen verkort worden.
Maer op dat wy mogen weten, wat de gelovige Outvaders van den jongsten dag gelooft hebben, en hoe zorgvuldig zy, om die aendachtig t'overleggen, overlang waren, hoewel zy geen zekerheyt van de tijt hadden, laet ons bezien wat Lactantius daer van schrijft. Na zes duizent jaren, zegt hy, moet deze verandering geschieden, en men kan besluiten uit de tekenen, die de Propheten voorzeit hebben, dat dien dag naby is; want zy hebben uitdrukkelijk van bovengewoone zaken gesproken, en dat wy, als die zich voor ons vertoonen, den jongksten dag met zorg en vreeze moeten verwachten. Wat belangt de geheele vervulling; men kan van de Tijtbeschrijvers, die haer redenen uit de H. Schriftuer, en uit verscheide Historien verzamelt hebben, leeren, hoe veel jaren, sedert het begin der werelt, verloopen zijn: en schoon zy daer in verschillen, nochtans strekt al haer verwachten niet verder, dan twee hondert jaren ten langksten. De zaek zelf geeft te kennen, dat het einde naby is, uitgezeit dat 'er, zoo lang Rome staende blijft, niet te vreezen is; maer als dat Hooft der werelt vallen zal, en Rume, dat is Gewelt, beginnen te zijn; gelijk, na 't zeggen der Sybillen, geschieden zal; wie twijfelt 'er dan noch, dat het eynd der dingen, en aller menschelijke zaken gekomen is? want Rome is de stat, die noch alles onderhout: en wy hebben den God des hemels te bidden, (indien het uitvoeren zijner bevelen en besluyten kan uytgestelt worden) dat de gruwelijke dwingelant, die zoo veel quaets brout, niet onvoorziens koom, om 't licht, in welkers ondergang en verduistering 't verderf en 't eind des werelts besloten is, uyt te blusschen. Dus ver Lactantius, die, ontrent het jaer 318, een welsprekend man, en Leermeester van Crispus, zoon van Konstantijn de Groot, geweest is.
| |
| |
Om nu te onderzoeken of den dag des Heeren by onze tijden staet te wachten, (hoewel Cyprianus Leovitius, en andere, met veel redenen poogen te bewijzen, dat de werelt in 't jaer 1538, schoon dat ons, (als Camerarius dit in 't Latijn schreef,) vry nader is, dan in Lactantius tijden, einden zal; welke rekening, zoo wel als duizent andere, mistast) wy achten ver 't best, dat wy de volle kennis daer van aen Hem laten, die 't zelf besloten heeft, 't oogenblik zijner komst weet, en wil dat 'et de menschen onbekent is. Wat ons belangt, laet ons waken, op dat wy dag en nacht, en t'allen tijden, bereyt zijn. Daerom gelijk niemant, die recht verstandig is, zich onderwinden zal een zekeren dag en uur van die komst te stellen: alzoo laet ons uit de H. Schriftuer leeren, dat 'er geen schepsel, zelf niemant der Engelen is, die van dien tijt, die God alleen bekent is, iet zekers kan weten, zeggen, schrijven.
't Is buiten twijfel, dat vele meenen, dat de Heere, om de levendige en doode t'oordeelen, niet by klaren dag, maer ter middernacht komen zal, dat zy met de volgende redenen bevestigen. Hy gebied ons altijt te waken en te bidden. Ziet, zegt hy in d'Openbaring Joannis aen 't xvi capittel, ik kome als een dief. Zalig is hy die waekt, en zijn kleederen bewaert, op dat hy niet naekt en wandele, en men zijne schaemte niet en ziet. De gelijkenis van de wijze en dwaze Maegden, tot welke de Bruydegom 's nachts quam, schijnt het zelve te betekenen. En men kan toonen, dat Marcus in 't dertiende capittel dit duidelijker voorstelt: zoo waekt dan, zeit de Heere Jesus, (want gy en weet niet, wanneer de heer des huis komen zal, des avonts laet, ofte ter middennacht, ofte met het hanengekraey, ofte in den morgenstont) opdat hy niet onvoorziens en komen, en u slapende vind. En 't gene ik u zegge, dat zegge ik allen, waekt. Daer ор dacht een van de Oude, als hy zeide: 't is een overlevering der Ioden, dat Christus ter middernacht komen zal, gelyk ten tijde der verlossing uit Egypten, als 't Pascha gehouden werd, de slaende Engel overquam, de Heere de hutten voorby ging, en de posten onzer voorhoofden door 't dierbaer bloet des Lams geheiligt wierden. Daer uit acht ik, dat
| |
| |
d'oude gewoonte spruit, dat men Paesch-avont het volk niet voor midnacht t'huis zend; want men verwacht de komst des Heeren: maer als die tijt voorbij is, wort het Feest met meer verzekering geviert. Daerom zeit de groote Psalmzinger: ik ben des middernacht opgestaen, om u te loven, overmits de oordeelen uwer gerechtheyt. Lactantius zeit ook in zijn zevende boek: de hemel zal ter middernacht in twee scheuren, op dat over de gantsche werelt Gods licht neerdael, en gelijk een blixem verschijn; als de Sibylle, met de zelve redenen, voorzeyt heeft. Dit is de nacht, die wy, om de tweede komst onzes Gods en Konings, met eerbiedigheit wachten: zy is op twee wijzen aen te mercken; want daer in verrees de Heer onze Zaligmaker na zijn lijden, en hy zal daer in ook 't koningkrijk der werelt ontfangen. De zelve Schrijver zeit op een andre plaets: de Propheten zeggen, dat, als 't eind der werelt naby is, het volgende gebeuren zal. De boosheyt zal d'overhant nemen, allerley snootheit en bedriegery aenwassen, de gerechticheit vergaen, trouwe, vrede, barmhertigheit, matigheyt en waerheit zullen niet meer te vinden zijn, gewelt en kracht zullen boven sweven, de vrome bespot en tot een roof gestelt worden, niemant zal vader en moeder noch zijn meerder eeren, men zal met d'oude lieden nocht kinderen geen meelijden hebben, gierigheit en onkuisheit, moorden en bloetvergieten, en vreemde en inlantsche oorloogen zullen alles besmetten, de steden elkander verderven, vrouwen en mans de wapens handelen, de weerdigheyt van 't Rijk zal te niet gaen, en geen krijgstucht geoeffent worden; maer daer zal niets, dan rooven, plonderen en verwoesten, zijn. Kort, de zaken zullen zoo wanhopig staen, dat de levendige zullen klagen, en de doode gelukkig achten. Te dier tijt zal de hemel zich 's mniddernachts openen, en Iesus Christus met grote macht neerkomen, vuur zal voor hem gaen, d'Engelen in ontallijke menichte volgen, en al 't getal der boozen uytgeroeyt worden. Dit zijn Lactantius woorden, verwardelijk uyt verscheiden plaetsen der H. Schriftuur getogen, die wel van de laetste tijden, maer niet eigentlijk van den jongsten dag, spreken.
|
|
Auteursrechtvrij