|
| |
| |
| |
Het XV. hooftstvk.
Scevolaes zeltsame hartvochtigheyt. Dierlijk voorbeelt van Agesilaus d'Atheniaen. D'eedt der jonge Atheniensers. De byzondere kloekmoedigheyt van een Siciliaen, die hondert Turksche galeyen verbrande; van een Bulgarier, die hun Keizer Murath doode; en van een Barbaer, die Asdrubal ombragt. Grootmoedige antwoorden van twee vrouwen aen Phalaris, over een samensweering tegen zijn leven. Grafschrift van de Roomsche Lucretia. De stantvastige eerbaerheyt van Mallonia, en van een andre vrouw, die zich zelf dooden; ook van Blanche Rubea, die haer zelf levende by haer man begraeft. Ontucht der Lombardische vrouwen, door Galeas Sforce gevoed. Keizer Andronicus Comnenus laet hertshoornen oprechten, en tot wat einde. Kluchtige kuisheit der Indiaensche vrouwen.
TItus Livius verhaelt van Mutius Scevola, dat hy, besloten hebbende den Koning Porsenna te dooden, in der Hetruseen leger quam, alwaer hy door onkunde 's Konings Geheimschrijver dootlijk wondde; welke misslag hem zoo speet, dat hy, om die te straffen, zich zelf de rechter handt af brandde: de gemelde Koning, door deze ongemeene dapperheit en stantvastigheyt verschrikt, brak op van Rome, dat hy belegert had, en maekte vrede met de Romeinen. Maer dewijl deze geschiedenis tamelijk gemeen en bekent is, zal ik tot andere, die verborgener zijn, voortgaen. Agathyrsus Samiener schrijft (na 't zeggen van Stobeus en Plutarchus, die hem Agatarchidas noemt) een voorbeelt, dat by 't vorig wel past. Toen Xerxes, met vijf hondert duyzent soldaten, aen 't zeehooft van Artemisien gekomen was, ontzeide hy den Grieken ten oorlog; | |
| |
dies d'Atheniensers verschrikt, Agesilaus, Themistocles broeder, om 's Konings leger te bezien, uitzonden; hoewel zijn vader Neocles gedroomt had, dat zijn zoon bey de handen quijt was. Hy, in Persisch gewaet, aen hun leger gekomen zijnde, doode Mardonius, hooftman van 's Konings lijfwacht, terwijl die bezich was met een offerhand op d'autaer van de zon te doen; en stak zijn hant, zonder in 't minst over de pijn te roepen of zuchten, in 't zelve vuur: waer op Xerxes gebood, dat men hem zou ontbinden; tot wien hy zeide: wy Atheniensers zijn alle van zoo een dappre moedigheyt, en indien gy 'er eenigsins aen twijffelt, zoo zal ik mijn slincke hant ook in 't vuur steken. Hier over wiert de Koning verbaest, en deê Agesilaus zeer nau bewaren. Die by Stobeus den eedt leest, die de jonge Atheniensers, als zy in 'er jonglingschap traden, deden, zal zich over de vorige kloekmoedigheyt minder verwonderen: dien eedt was dus: Ik zal de geheiligde wapens geen schande doen, noch mijn makker, daer men my by stelt, verlaten. Ik zal alleen, of met vele, voor d'autaren en legers vechten. Ik zal mijn vaderlant niet in erger, maer in beter staet, dan ik 't gevonden heb, laten. Ik zal altijt den Overste, die over my bevel heeft, voorzichtelijk gehoorzamen; en doen 't geen de wetten gebieden, en dat de verzameling des volx besluyten zal. Zoo iemant de wetten wil vernietigen, of weigert te gehoorzamen, ik zal my niet by hem voegen; maer my met 'er daet, 't zy alleen of verzelt, daer tegen stellen. Ik zal by de godsdiendt en kerkplichten van ons landt volharden. Hier toe neem ik de goden tot getuige.
Om tot mijn verhael te keeren, de jonge Sicilianer, daer van Sabellicus gewag maekt, die 't wapenhuys van Gallipoli in brant stak, daer in hondert Turksche galeyen ten oorlog tegen de Venetianen waren, wiert op een ander wijze bejegent. Hy, in 't vluchten achterhaelt, wiert van de Sultan Mahumet gevraegt; wat leed hem gedaen was, dat hy zo een werk derfde bestaen: daer op hy kloekmoedig antwoorde, dat hy d'algemeene vyant der Christenen had willen beschadigen; dat zijn aenslag grootdadig was; | |
| |
maer datse, had hy zoo wel de Sultan konnen ombrengen, als 't vuur in de galeyen steken, noch veel doorluchtiger zou geweest zijn. Mahumet, van zulk een antwoort zeer verwondert, deê den Sicilianer, met eenige van zijn makkers, in stukken houwen. Ik zal hier by voegen de foute en denkwaerdige daet van een Bulgarier, die een belofte deê, als zijn meester Lazarus Despotevan Servien, in een veltslag, van Murath Turks Keyzer gevangen, en in de gevangenis gedoot was, (de Turksche Historien zeggen, dat Murath hem, zoo ras hy gevangen was, in stukken deê houwen) dat hy 't ongelijk, zijn Heer gedaen, wreken zou, of sterven. Hy nam de gelegentheyt zoo wel waer, dat hy Murath, na dat die 23 jaren geheerscht had, met een pook zoo in 't lijf trefte, dat 'er 't leven terstont uit vloot. Sedert die tijdt, uyt vreeze van diergelijk voornemen, laten de Turksche Sultans geen Gezanten, dan van twee Kamerlingen onder d'arm geleyt, by hun komen; gelijk de Heer van Busbeke, toen hy des Keyzers Gezant by den Turk was, als hy gehoor verzocht om zijn bootschap te doen, ondervonden heeft. Men leest in Titus Livius een diergelijk voorbeelt. Een Barbaer, op Asdrubal, Amilcars Swager, verbittert, om de moort door zijn toedoen aen zijn meester gedaen, doorstak hem: hy, daer op gevangen, toonde een gelaet, als of hy in volle vryheyt geweest had, hoewel men hem met pijnigen van een rukte; en veranderde niet eens van verf, stem, nocht gelaet; zoo dat zijn blyschap de droefheyt verwon, en met een lachend wezen blijk gaf, dat zijn gemoed wonderlijk wel tevrede was,
Onder Phalaris brieven is 'er een aen Perischenes, daer in men ziet, dat de vrouwen de stoutste mannen in kloekmoedigheyt en dapperheyt geensins wijken. Onder andere leest men 'er de volgende woorden: ghy hebt my Eubulus en Aristophantes huysvrouwen, die eenige verradery tegen my voorhadden, om haer daer over te straffen, toegezonden; en nu zijt gy verwondert dat mijn gramschap verkocht is: gy zult het noch meer zijn, als gy verstaen zult, dat ik haer, om 'er vrymoedige antwoord, | |
| |
los en vry laet. Als ik haer vraegde, of zy met haer mannen in de samenswering eens waren? zeyden zy, ja; en dat meer is, wy hebben gepoogt den dwingelant uit te roeyen. Ik vraegde haer, waerom? zy antwoorden; niet uyt eenig byzonder inzicht, maer uyt liefde tot het gemeene beste; want vrye steden dienstbaer te willen maken is een algemeen ongelijk. Noch gevraegt; wat straf over dit aen spannen tegen my, zy geloofden verdient te hebben? Het hooft, zeyden zy. Maer ik heb haer, die zich dus vrymocdig aenboden om te sterven, waerdig geoordeelt te leven. De geschiedenis van de Roomsche Lucretia is yder bekent, die nae 't lichaem, maer niet na 't gemoet, door 't gewelt van Sextus Tarquinus geschent, niet langer begeerde te leven; maer haer zelf, in tegenwoordigheit van 'er man en vrienden, dootstak. Men ziet haer graf, in een plaets onder 't Bisdom van Viterbe, met dit opschrift:
COLLATINVS TAROVINIVS DVLCISSIMAE CONIVGI, ET INCOMPARABILI LVCRETIAE PVDICITIAE DECORI MVLIERVM GLORIAE. VIXIT ANN. xxii. MENS. iii DIES vii. PROH DOLOR QVAE EVIT CARISSIMA.
Dat in Neêrduits luydt:
Collatinus Tarquinius (stelde dit graf) zyn zeer lieve en onvergelykelijke huysvrou Lucretia, de kuisheyt, 't cieraet, en eer der vrouwen. Zy leefde xxii jaren, en vii maenden, en vii dagen. Helaes! die d'allerliefste was.
Mallonia, een doorluchtige Roomsche vrou, heeft ook een naem, van haer eerbaerheyt en stantvastigheyt, by de nakomelingen gelaten. Suetonius verhaelt, dat zy, by Tiberius gebracht, die toen out, en t'eenemael tot hoerery genegen was niet bewogen kon worden, om zijn schandelijke lusten te verzaden. Uit spijt dat zy hem afsloeg, gaf hy haer zijn koppelaers ten besten; en na datze onteert was, vraegde haer dees onbeschaemde Keyzer, of 't haer niet leet was, dat zy hem afgeslagen had? Zy ging na huys, en, wanhopig om haer verkrachte eer, doode zich zelf | |
| |
met een pook, na datze Tiberius voor een schelm, fiel, en stinckende bok gescholden had: waer over 't volk lasterschriften ор de Keyzer maekten. Ook moeten wy d'edele en eerbare huysmoeder, waer van Eusebius en Pomponius Letus gewag maken, niet vergeten. De Keyzer Maxentius op haer verlieft, liet 'er door zijn koppelaers halen. Haer man, die de doot vreesde, derfde zich tegen dit streng bevel niet stellen. Zy, geen ander uitkomst ziende, begeerde een weinig tijt om haer op te proncken, dat zy verkreeg: daer op tratse in haer kamer, daer zy 'er zelf doode. Na lang wachten, braken de dienaers de kamerdeur op, daer zy een licbaem zonder leven vonden, dat zy hun meester bootschapten; die, zonder op zijn geweten te dencken, of zich te beteren, noch onkuisser en derteler wiert.
Bernadus Scardeon verhaelt een byna diergelijke en aenmerkelijke zaek van Blanche Rubea, een vrou van onverwinlijke moet, en een zelsaem voorbeelt. Acciolin, dwingelant van Padua, verraschte met verraet, in 't jaer 1253, 't stedeken Bassian, daer Blanches man verslagen, zy met het sweert in de vuist gevangen, en by Acciolin gesleept wiert, die, door haer schoonheit bewogen, met veel smekens en aenbieding van rijke geschencken, haer kuisheit poogde te vermeesteren: dit vruchteloos bezocht, nam hy voor, haer door gewelt te dwingen. Blanche raekte behendig uyt zijn handen, wierp haer zelf uit een venster, en wou liever met haer man kloekmoedig 't leven, dan haer eer, by een snode en wreede dwingelant, verliezen. Zy wiert heel bebloet, en half doot opgenomen, op een bed geleyt, neerstig verbonden, en, naer eenige dagen genezen, weder voor Acciolin gebracht, by wien zy in haer eerlijk voornemen volharde: maer deze verwoede beul lietse, door zijn knechten of liever medebooswichten, binden, en zoo vast houden, dat zy geenerley tegenstant kon doen; en dus verkrachte en besmette hy 't zuiver lichaem dezer eerlijke vrou, die 't zoo ter herten nam, dat zy besloot te sterven. Na datse een tijt lang haer hertzeer bedekt had, verkreeg zy van haer vrienden, datse het doode lichaem van 'er man, alree byna | |
| |
verrot, mocht bezien; op datse haer droefheit en verdriet, door dit aenschouwen, te eer zou vergeten, en doen verdwijnen. 't Graf geopent, zachze dit ontdekte lichaem, viel 'er op, en trok het steunsel, daer de zark op ruste, tot zich; zoo dat haer hooft daer onder verplette, en dit manlijk gemoet met 'er lichaem op dat van haer man in 't zelve graf uitgestrekt lag; en volbracht dus zelf een dappere wraek over 't leet en 't ongelijk, dat haer kuisheyt aengedaen was. Deze Blanche wort noch hedensdaegs van d'Italiaensche Historischrijvers en Poëten zeer geprezen; nochtans weet ik niet, of haer getrouheit jegens haer man meer lof verdient, dan die van een Roomsche vrou, waer van wy in 't volgende hooftstuk zullen spreken, dan of de Roomsche behoort voor te gaen. Ik zal 't de Lezers laten oordeelen. De tijden, zeker, waren wel verandert, en toen Blanche leefde, schenen de vrouwen van Lombardyen, daer Galeas Sforce heerschte, zeer verdorven te zijn. Paulus Jovius zegt 'er dit van: de ongebondenheyt was toen zoo groot, inzonderheit in de vrouwen en Joffrouwen, dat d'andere, die zorg voor haer eer droegen, als dwaze en onbeleeft geacht werden, als men 'er by de dartele hofpoppen geleek: zoo dat de Prins, tot zulcke ongeregeltheden genegen, en machtig, schoon, en wonder aengenaem, al zijn vermaek stelde in d'oogen en lusten van deze onkuische te voeden en verzaden; die waenden, dat 'et een groote eer was zich den Prins over te geven, en dat haer mans, die men gehoornde bokken noemde, zeer schoone vergulde horens droegen, en boven andere verheven waren. Met 'et zelve inzicht deê de Keyzer Andronicus Comnenus, in de gedekte wandelry van de markt te Constantinopelen, de schoonste en fraeyste hertshoornen zetten, niet ter gedachtenis van groote herten, op de jacht gevangen; maer om te kennen te geven, hoe veel mans hy horens op 't hooft geplant had, en om d'ongeregeltheden van Constantinopelen te bestraffen. In byna gelijke doling waren eertijts d'Indiaensche vrouwen, daer van Arrianus schrijft, datse zeer kuisch, behalven in een voorval, zijn; welk is, datse zich met | |
| |
niemant dan haer mans vermengen, 't en zy dat men 'er een Olyfant schenkt; om dat 'er by haer een teken van grooten saet is, op zoo een beest gevoert te worden. Zy geven zich aen de geen, die haer deze gift verëert; en die zich voor zoo waerdig een zaek ten beste geeft, heeft 'er gantsch geen schand af. In tegendeel, zy zijn 'er ten hooghsten hooveerdig op, dat haer schoonheyt op zulk een waerdy geschat wert.
|
|
Auteursrechtvrij