|
| |
Het VII. hooftstvk.
Treflijke reden van Augustus op Rhymitalces snorken van verradery. Keyzer Severus daed tegen de verraders van hun Meester. Wat 'er Keyzer Aurelius van aen Mallius Chilo schreef. Groote gierigheyt van een dochter. Verdiende straf aen Rhomylde, Sigulphus huisvrou, om haer verradery. Wonderlijke eerlijkheyt van 'er dochters. Roderik, Koning der Gotten, om 't verkrachten van Iulianus dochter, door de Sarasijnen bevochten en verslagen. Wraek aen Iulianus daer over, en diens grafschrift. Aerdige list des Keyzers, om zich uit de nood, daer hy zich tegens Philips van Oostenrijk in vond, te redden; en hoe edel hy de gene, die hem daer in hielpen,betaelden. Schrikkelijke straf aen de verrader, die Rhodes aen Solyman leverde. Aenmerkelijke zaek van de Keizer Konstantinus. Zodanig een van d'Africaner Theodoricus. Dat 'et ydel en gevaerlijk is zich door boze daden roemruchtig te maken, wort door verscheyde voorbeelden aengewezen.
ZOodanige, die, op hoop van voordeel, uyt wraekgierigheyt, hun vaderlandt, om hen zelve groot te maken, verraden, bedriegen zich dapper. Plutarchus zegt zeer wel: 't is een gemeene liefde die men de quaden toedraegt, zo lang men hen van noden heeft; zo gaet 'et ook met zulke, die 't fenijn van eenige beesten behoeven; want zy zijn bly, als zy die vinden, en vangen, om de zelve by noot te gebruyken, maer als zy 'er haer behoefte van | |
| |
hebben, haten zy de schadelijkheyt dier beesten. Want de verradery is niet langer aengenaem, dan als men 'er eens 't gehoopte van heeft, of daer geen voordeel meer van trekt. Hier van hebben wy een voorbeelt van Antigonus, Philippus, en de Keyzer Augustus: de leste op een maeltijt zijnde, begon Rhymitalces, Koning van Thracien, die Antonius zijde verlaten had, de grote diensten, die hy Augustus, met zijn zijde te kiezen, had gedaen, zeer te verheffen. Augustus, hem gelatende of hy op 't snorken van deze snorker niet gelet had, zeyde tot een andere Koning, in 't aenbieden van 't glas; ik min de verradery, maer ik maek van de verraders geen werk. De Keyzer Severus was van 't zelfde gevoelen; want Herodianus schrijft van hem, dat hy, door middel zijner zoonen, veel Hooftmannen van Pescennius Niger, die nevens hem naer 't rijk stont, daer toe bracht, dat zy hem hun meesters geheymen openbaerden: maer doe hy hen gebruykt, en zijn zaken verzekert had, liet hy al de verraders, en haer kinderen ombrengen. Daer by moet hier Keyzer Aurelianus brief, aen Mallius Chilo, de verrader Heraclemon aengaende, niet vergeten zijn: ik heb, zegt hij, de verrader, door wiens hulp ik meester van de Stadt Thyane geworden ben, laten dooden: wat my belangt, ik kon de verrader niet lieven, en wel bewilligen, dat mijn Soldaten hem van kant hielpen; want die met zijn vaderlant geen meedoogen had, zou my niet trou gebleven hebben.
Brennus Koning der Gaulers, Asien afgeloopen, en de Stat Ephesus belegert hebbende, verwachte de dag, dat hy een volle veltslag zou doen. Een dochter van die Landsdouwe, op Brennus verlievende, beloofde hem die stat te leveren, zo de Gaulers, tot vergelding, haer hun goude ketenen en braseletten wilden geven. Brennus, haer wel onthaelt hebbende, liet 'er op een plaets brengen, daer hy al zijn volk gebood, dat zy in de schoot dezer gierige dochter al hun goudwerk, datze aen hun lichaem droegen, zouden werpen. Zy gehoorsaemden hun overste, dies Demonice, door zo veel goud overladen zijnde, daer ook onder storf. Diergelijk schrijft Titus Livius van Tarpejus dochter, toen zy de | |
| |
Stat aen de Sabinen verraden had. Gelijken loon van ontrou ontfing Rhomylde, huysvrou van de Prins Sigulphus. Haer man van zeker Koning der Hunnen gedood, en zy, van die vyant belegert zijnde, verliefde evenwel zo op hem, dat zy, om hem te trouwen, hem de Stadt Friul leverden, dien de Hunnen niet alleen verbranden, maer ook de vrouwen en jonge kinderen, na dat zy de mannen omgebracht hadden, gevankelijk naer Oostenrijk voerden. Rhomylde wiert, naer verdienste, gehandelt; want de Koning, een nacht by haer geslapen hebbende, lieter levendig in palen vallen; daer zy tot gedachtenis van haer verradery zitten bleef. Zy had twee Dochters, die zo eerlijk waren, als de mocder oneerlijk was; want zy bonden, om haer eer te behouden, raeu vlees onder haer oxselen, dat, tot verrotten komende, zulk een stank van hem gaf, dat de Barbaren, die lucht niet verdragen konnende, de dochters niet eens aenroerden. Julianus, Hooftman der Gotten , de hoon die Roderik, de leste Gotse Koning, hem met 'er onschaken en verkrachten van eene zijner dochters gedaen had, niet konnende dulden, bracht te wege, dat 'et leger der Gotten van de Sarasijnen neêrgeleyt, en Roderik verslagen wiert. D'overige Gotten namen Julianus, verweten hem zijn ontrou, en sloegen hem dood. Men ziet 'er noch een opschrift van by Vise in Portegael, als Roderik van Toledo tuygt, die van deze Gotse neêrlaeg melt. De zin is zodanig, Hier ligt Roderik, leste Koning der Goten. Vervloekt zy Iulianus booze tooren, om dat zy onverzoenlijk geweest is. Zijn dulligheyt benam hem 't verstant, zijn versteurheyt blies hem op, en zijn gramschap storte hem neêr. Hy vergat zijn eed, paste op God nocht godsdienst. Hy was wreet tegen hem zelven, dooslager van zijn Heer, en vyant zijner huisgenoten. Zijn geheugenis zal in yders mond bitter wezen, en zijn naem voor eeuwig gelastert. Nugnez Pincian, van Jan Vaseus bygebracht zijnde, verhaelt het geen de verrader Julianus wedervoer, een weynig anders; want hy zegt, dat de Sarazijnen, de verradery prijzende, des verraders vrou stenigden, zijn zoon van de hoogte des torens van Septe wierpen, dat hy verpletterde, en dat Julianus, na | |
| |
't verbeurt maken zijner goederen, met de boejen aen de benen, in de kerker des slots van Arragon, elendig storf.
Maer om ons niet altijt aen oude Historien te verbinden, laet ons hier byvoegen, 't geen dat Albertus Krants zegt in de tijt van Keyzer Karel de vierde gebeurt te zijn. De Historien, zegt hy, melden van een denkwaerdige geschiedenis. Ik geeft aen 't geen, dat 'er van is, over. De Keyzer voerde oorlog tegens Hertog Philips van Oostenrijk. Zy rusten hen beyde toe, en de legers naderden malkander in mening van slag te slaen. Maer de Keyzer merkende, dat zijn vyant sterker van volk dan hy was, bedocht een vond, om die geen, die hy met de wapenen niet vermeesteren kon, met list t'overwinnen. Hy maekte dat 'er drie van des Hertogs Hooftmannen by hem quamen, beloofde die een grote som gelts, en quam met hen over een, dat zy haer meester verschrikken zouden, en vermanen in der haest te rug te trekken. Zy dan weer by de Hertog komende, zeyden, dat zy den vyant bezightigt, en naau op des Keyzers leger gelet hebbende, bevonden hadden, dat 'et driemael groter als des hertogs was. Dat alles verlooren zou gaen, zo hy niet haest vertrok, ja dat hy niet veel tijd had, om hem te beraden. Dewijl 'er, zeide hy, naer uw verzekering geen middel van t'ontkomen is, dan met behendig t'aerselen, laet ons dan ons zelven redden, en beter gelegentheyt, tot bevoordering onzer zaken, verwachten. 't Is ons geen schande, dat wy, voor ons sterker, wijken. Yder pakte doe sak en pak, en Philips trok by nacht op, en voort naer huys, zonder dat iemant hem najoeg. De verraders gingen naer de Keyzer, om de vergelding hunner trouweloosheyt t'ontfangen. De Keyzer had goude ducaten, die heel valsch waren, laten maken in voegen dat de beste geen vijf schellingen weert was, en belaste dat men hen daer een groot deel van zou geven, daer zy bly meê naer huys trokken; en, hun-gelt willende uytgeven, bevonden, dat de stof weinig waert was. Zy quamen weer by de Keyzer, en klaeghden over zijn Ontfanger, en Muntmeester. De Keyzer, hen leep aenziende, zeyde, loopt aen de galg,
| |
| |
gy galgenasen, op dat gy de loon uwer verradery ontfangt, of pakt u strax uyt mijn oogen. Uw ontrou heeft zulk een loon verdienst, op valsch werk past valsch gelt; dat u ramp halen moet. Zy, gants ontstelt, maekten zich met 'er haest daer van daen, zo dat men hen niet weêr zag. Men leest een gelijke Historie in Paulus Emilius. Want Cannacaires, Heer van Cambray en Arras, hem zelven Koning willende maken, wiert met zijn broeders in Clouys handen gelevert, die hen liet ombrengen. Wat de gene, die hen verrieden, belangt, zy wierden, op dat hun doen niet geprezen wiert, van datze zich trouweloos tegen de Grooten gedragen hadden, met valsche kronen betaelt. Die verrader, die 't eylant Rhodes aen Solyman verrade, op voorwaerd, dat hy daer na een van zijn dochters tot een bruyt zou hebben, quam 'er meê niet wel af, want hy eyschte na de verovering, 't geen, dat hem belooft was; en de Turk liet zijn dochter heerlijk, als zodanig een in zulk een staet betaemt, voor hem komen. De Verrader wist van blyschap niet, hoe hy zich houden zou: maer 't duurde niet lang. Want de Turk, hem aensprekende , zeyde, nu ziet gy, dat ik een man van mijn woort ben: maer dewijl gy een Christen zijt, en mijn dochter, uw toekomende Bruyt, Mohamets is, zo zult gy niet vredig met haer leven konnen: ook heb ik zelf geen lust een zwager te hebben, die niet uyt en inwendig een verlochend Christen is: en 't is niet genoeg dat gy met woorden uw Christendom verzaekt, als veel van d'uwe, die 't op hope van gewin doen, maer gy moet ook met'er daed uw onbesneden en gedoopte huyt uytschudden. Toen gebood hy dat men hem levendig de huyt zou afstroopen, en daer na in een bed, met zout bestrooyt, leggen: dat zo hem een Mahometaensche huyd, in steê van een Christelijkc aenwies, hy dan, en niet eer, zijn toegezeyde Bruyt zou genieten. Dezen armen verrader, dus schandig bespot, ontfing de verdiende loon zijner meynëedigheyt en verradery, mits hy zijn leven in schrikkelijke pijnen endigde. Keyzer Konstantinus was, noch geen Christen zijnde, evenwel zeer goedertieren, en beleeft tegens de Christenen; want hy kon niet nalaten die gene, die hy met ware en zonder- | |
| |
linge Godzaligheyt begaeft zag, te verheffen. Maer, om hen noch beter te kennen, als Eusebius zegt, zo ontbood hy op zekere dag al zijn hovelingen voor hem, die zich voor Christenen uytgaven, en stelde hen twee voorwaerden voor, om daer uyt, 't geen haer goet docht, te kiezen. D'ene dat zy in hun ampten zouden blijven, zo zy de Goden offerden: d'andere, datze van hem vertrekken zouden, zo zy de Goden niet wilden offeren. En zo zommige, om in zijn dienst te blijven, beloofden t'offeren, en zommige stantvastig bleven; zo scholt hy d'ene voor verraders van 'er God, en prees d'andere dapper om hun standtvastigheyt. Daer na dankte hy de vrywillige verlochenaers af, zeggende dat zy hem niet zouden konnen getrou zijn, om dat zy God niet getrou waren; en stelde de Rijkszaken die gene, die vast bleven, in handen. Diergelijke Histori leest men in de vergaderingen van Theodoor, gebynaemt den Lezer. Theodoricus d'Africaner had een rechtgevoelent Leeraer in zijn Hof, die hy minde en achte. De Leeraer Theodoricus dapper menende te behagen, verliet de bediening der zuyvre leer, nopende d'eeuwige Godheydt van Gods Zoon met den Vader consubstantiael; en zeyde dat hy de kettery der Arrianen, daer Theodoricus meê besmet was, aenhing. Theodoricus, deze afvalling vernemende, gebood dat men die Persoon, die hy zo bemint had, vatten zou, en zonder veel uytstels onthoofden, zeggende, dat hy, die God niet getrou was gebleven, geen sterflijk mensch getrou zou blijven. Even zo bedriegen zich die gene, die, om een eeuwige naem te verkrijgen, door 't prikkelen der eergierigheyt, een quade daet bestaen. Als onder andere eenen, te voren onbekende, Herostratus, die Dianaes Tempel t'Ephesen in de brant stak, die een der wonderen des werelts gehouden wiert, alleen op dat hy door deugt geen naem konnende verkrijgen, die door een merkelijk schelmstuk verkreeg: maer 't gebeurde heel anders, want daer wierden brieven aengeslagen, die strengelijk verboden, om zijn gedachtenis uyt te wisschen, dat niemant van die tijt af zijn naem in boeken of Registers zou stel- | |
| |
len. Dat's d'oorzaek, dat men de naem, die hem gebleven is zeer zelden vint. De Venetianen volgden d'Ephesers na, want zy, Tepolos verradery vernomen hebbende, verboden strengelijk, dat niemant op eeniger wijze de wapenen der verraders vertonen zou. Zy bleven by 't zelfde gevoelen, doe haer Hertogh Falier ter doot gebracht wiert, om dat hy tegens de Staet geraedslaegt had. De gedaenten hunner Hertogen staen, van d'eerste tot dezen tegenwoordige, naer orde des tijts, in de groote zael des Generalen Raets geschildert: maer op dat men 't beelt van Falier, een schadelijk Prince, onder de beeldenissen van d'andere deftige Hertogen niet zag, lieten zy een ledige stoel, met een zwart deksel bedekt, schilderen. Zy raemden wijselijk, dat die gene, die zich ontrou tegens de Staet draegt, niet zwaerder kan gestraft worden, dan dat zijn naem met eeuwige vergetenheyt en heymelijke haet bedekt wort. Want die misdaden gaen niet ongestraft heen, die zonder gerucht van yder gehaet en vervloekt worden. En daer is geen zwaerder straf, dan d'algemeene ongunst, boven al als zy billik is; ja men hout het beter, dat de naem van een vroom man in vergetenheyt gants begraven blijf, dan dat hy quaet in de mond der nakomelingen zy.
|
|
Auteursrechtvrij