Brokstukken uit de Surinaamse dierenwereld

Drie tand-arme insekten-etende dieren.

Mieren-eters zijn tand-arme dieren. Ze leven niet in groepen, maar leiden een eenzaam leven. Altijd zijn ze weer alleen op stap.

Drie soorten komen voor in Suriname en ze zijn alle NUTTIGE dieren, die niet zondermeer dood geschoten mogen worden.

Wat een draagmieren-plaag hebben de landbouwers soms wel en de Bosbewoners hun aanplantingen lijden erg onder de draagmieren aantasting. Ook de houtluizen of termieten zijn niet de grote vrienden van de mensen. Maar ook zij zijn niet veilig voor de nagels en de slurpende tong van een der tand-arme dieren. En zelfs de wespen hebben hun baasje in dit rijtje van de drie soorten.

De grote MIEREN-ETER of Tamanoewa, die wordt wel meer dan 2 meters lang. Hoewel zo groot, heeft het geen tanden. Zijn bek is maar 2 cm groot. Het kan niet bijten en ook niet kauwen.

[p. 102]

Grote Mieren-eter

Wel, in zijn bek is een lange, ronde, wormachtige tong, die geheel kleverig is. De kop is lang gerekt en klein. Deze smalle kop stopt de grote mieren-eter in de gaten van de draagmieren-nesten, die in hoofdzake zijn voeding zijn. Terwijl hij dat doet, gaat zijn tong zeer vlug in en uit zijn bek, en de mieren in de gangen kleven aan de tong vast en zo slurpt hij ze op.

Duizenden en duizenden draagmieren eet de tamanoewa per dag. De grote mieren-eter is de enige vijand van de draagmieren. De sterke voorpoten hebben drie grote, dikke, nagels die wel 7cm lang zij en 3cm dik. Deze nagels aan de voorpoten helpen de grote mieren-eter om de nesten open te graven. De tamanoewa kan niet bijten, maar als er gevaar dreigt, gaat hij op zijn rug liggen alsof hij dood is. En o wee, als men over hem bukt, dan grijpt hij de persoon vast, omhelst hem en drukt zijn grote puntige nagels in het lichaam. Dat doet hij zelfs met een tijger of jagoear, die dan ook wel dood kan bloeden in deze omhelzing. Met zijn grote staart dekt de tamanoewa zich, als hij gaat liggen slapen.

[p. 103]

Maar hij ligt niet als een matras erop, zoals enkelen willen beweren. De tamanoewa maakt geen hol, maar gaat gewoon tussen grote wortels of een omver gevallen grote boom liggen als het donker wordt en dekt zich met zijn harig staart-deken. Hij is uitsluitend een dag-dier die na vier uur smiddags gaat slapen tot 8 uur smorgens. Merkwaardig dit leventje. Want het is juist in de nacht, dat de meeste draagmieren uit het nest zijn, terwijl overdag de nesten vol mieren zitten. Hierdoor heeft hij makkelijk een grotere maaltijd, dan als hij snachts de draagmieren-nesten zou gaan opzoeken.

De TERMIETEN-ETER, in vele boeken beschreven als de ‘tamandua’ of kleine Mieren-eter, heet in Suriname mira-froitie. Deze termieren-eter die overwegend termieten of houtluizen eet. Zwerft behalve de hele nacht rond over de grond, maar klimt ook in bomen. Dat moet ook. Want de termieten maken hun nesten behalve in en op de grond, ook veelal in bomen. Daarom klimt de termieten-eter de bomen in. En door zijn kale grijpstaart is hij zo zeker als een aap in een boom. Hij slaapt de hele dag door en gaat op voedsel in de nacht uit. Het is dus een nachtdier. Daar vele termieten hun nest samen met de wilde Trigona-bijen of blakka-onie bouwen. Gebeurt het, dat wanneer de Termieten-eter met zijn sterke, scherpe, en grote nagels van zijn voorpoten, de harde wilde trigona-bijen-nesten openbreekt, om aan de termieten te komen, dat hij daarbij een aantal trigona-bijen mede verorberd. Dit dier heeft ruige haren en is bruin gekleurd met een dikke kale staart. Overdag slaapt de termieten of houtluizen-eter in dicht struikgewas, in oksels van palmkruinen of tussen grote boomwortels. Evenals de andere tand-arme INSEKTEN-ETERS, verdedigt dit dier zich in tijd van nood met de sterke, grote zwarte nagels van zijn voorpoten, die hij uitspreidt en vlug tegen elkaar slaat, om zo doende zijn slachtoffer tussen zijn poten te vangen en omhelzend zijn nagels in het lichaam te drukken. Vele van onze Bos-bewoners eten zo een termieten-eter. Het vlees proeft alleen maar sterk naar termieten of houtluizen.

[p. 104]

Termieten-eter

Het derde soort INSEKTEN-ETEND tand-arm dier, is de WESPEN-ETER.

De wespen-eter, die veelal in de boeken beschreven staat als ‘dwerg mieren-eter’ is de kleinste van de drie soorten.

Veertig centimeters, samen met de staart, wordt de WESPEN-ETER lang. Het lichaam is helemaal goudgeel en dicht donzig behaard. Het leeft alleen in bomen. De hele nacht wandelt hij van de ene boom naar de andere met zijn rossige pootjes, die een grote, kromme nagel aan elke voorpoot heeft. De wespen-eter leeft alleen van wespen en wespen-broed in de wespen-nesten. Wespen vliegen overdag en zitten in de nacht in hun nesten. Daarom gaat hij in de nacht uit in de boomkruinen op zoek naar wespennesten. Hij krapt de nesten met zijn kromme nagels open en eet het hele nest leeg. Het zijdig-donzig vacht beschermd dit mooie diertje tegen de steken van de wespen. Ook hij heeft als de overige twee, geen tanden in zijn bek. Zijn voorpootjes zijn sterk, als het gevangen wordt, kan dit diertje wel geducht en pijnlijk persen met zijn voorpoten. Deze WESPEN-ETER heet in Suriname ‘lik-anoe’. Deze naam kreeg het, omdat het in gevangenschap altijd aan zijn voorpoten likt. Dit doet hij, omdat hij geen voeding krijgt, dan likt hij voortdurend zijn voorpoten. Krijgt hij genoeg te vreten, dan doet hij dat niet.

Hij verdedigt zich, door zich op zijn achterpoten staande op te richten en met zijn boven-lichaam hard tegen zijn vijand op te bonzen. Hij slaapt overdag ineen-gedoken en ziet uit als een donzige bal.

[p. 105]

De Wespen-eter
Wespen-eter in verdediging