Brokstukken uit de Surinaamse dierenwereld

[p. 74]

Wat we van de slangen weten.

Slangen zijn gewervelde dieren. Ze zijn koud-bloedig en de temperatuur van hun lichaam is ongeveer gelijk aan die van hun omgeving. Hun huid is geschubd of bedekt met plaatvormige schubben. Ze ademen door longen. Hun tanden en kiezen zijn meestal gelijk van vorm en afmeting. Ze leggen eieren of baren levende jongen, die volkomen op de volwassen dieren lijken.

Enkele slang-soorten zijn giftig; hun lichaam is droog en schoon en doet een beetje denken aan schoenleer. Onderzoekingen hebben aangetoond dat jonge dieren, in het bijzonder apen, die nooit in de nabijheid van een slang waren geweest, geen vrees vertoonden voor slangen die men de aap liet zien.

Volwassen apen toonden die vrees wel. Er is geen diergroep waarover zoveel verhalen in de omloop zijn, als over slangen.

Het feit, dat sommige slangen giftig zijn, is voor velen een reden om alle slangen te vrezen. Van de meer dan 2.500 slang-soorten over de wereld, zijn er ongeveer 200 soorten gevaarlijk giftig. Het zou wel erg gemakkelijk zijn als we een gifslang zouden kunnen herkennen aan een bepaalde vorm of tekening.

Helaas is dit maar bij enkelen het geval, zoals b.v. de ratel-slang of sakka-sneki; de snurkende lanskopslang of maka-sneki. Er is geen manier om gifslangen van niet giftige soorten te onderscheiden, indien we niet bereid zijn in de bek te kijken, om na te gaan of er giftanden aanwezig zijn. Bepaalde giftige slangen verspreiden een onaangename geur, waardoor men hun aanwezigheid in de bossen kan konstateren. Maar dan moet je wel de reuk kennen en goed kunnen ruiken.

Er wordt gezegd dat slangen met een driehoekige kop of ruitvormige kop giftig zijn. B.v. de koraal-slang, heeft een stompe kop en is echt giftig. Men kan een gifslang niet herkennen aan de vorm van zijn kop.

Ook niet aan de vorm van zijn ogen.

Sommigen beweren, dat als een slang een spieetvormige pupil heeft in zijn ogen, als onze huiskat, zij giftig is en met een ronde pupil niet. Dit is ook niet waar. Want er zijn ongevaarlijke slangen met een spieetvormige pupil. De vorm van de ogen is geen bruikbaar kenmerk bij de gifslangen.

[p. 75]

Het gif-apparaat van de slag bestaat uit een aantal holle tanden die in verbinding staan met klieren aan de zijde van de kop. De slang behoeft slechts te bijten met deze tanden om het gif in te spuiten.

B.v. de koraal-slangen bezitten neurotoxinen, giffen die inwerken op het zenuwstelsel.

Niet alle slnagen bezitten dezelfde gifsoort. Sommigen hebben een vergif dat hemotoxine heet. En dat inwerkt op het bloed. B.v. de ratelslang of sakka-sneki hebben dit.

Van alle gifsoorten is een klein beetje aanwezig in iedere slang. De niet-giftige slangen gebruiken andere methoden om hun prooi te vangen. Vele worg-slangen of dagoewe pakken hun prooi beet met hun tanden en kronkelen zich dan erom heen. Meestal verbrijzelen ze hun prooi niet, maar verstikken ze. Zowel de grote als de kleine slangen gebruiken deze methode.

De niet worgende slangen vangen hun prooi met de bek door te grijpen en onder hun lichaam te persen, of door de prooi geheel in te slikken. Alle slangen slikken hun prooi geheel in, omdat ze geen gebit hebben om te kauwen. Hun tanden lijken op gekromde naalden, die zich in de prooi haken en deze langzaam in de keel werken. De kaken zijn los verbonden met de schedel en daardoor kunnen de slangen hun bek wijd openen.

Verder kunnen de schubben ver uiteen wijken en waardoor een dikke prooi verzwolgen kan worden.

Een water-boa (Eunectes murinus) van 6 meters slikt gemakkelijk een volwassen pakira (Pecari tajacu) of een jonge hert (Mazama rufa) op. Het verorberen duurt wel 1 tot 2 uren. Dan zoekt de slang een rustplaats en blijft daar meer dan 2 weken liggen, om het voedsel te verteren.

De slang legt een deel van de luchtpijp buiten de bek en kan dan blijven ademen, terwijl ze haar prooi inslikt.

Geen dier beweegt zich zo elegant als en voorbij glijdende slang. Zonder poten bewegen ze zich over de grond of in bomen met het grootste gemak. Als we goed kijken, kunnen we zien hoe dit gebeurt. Eerst wordt de staart tegen een ruwe plek, b.v. een polletje gras geklemd; dan wordt het voorste deel van het lichaam gestrekt, totdat een ruwe plek, zoals een stuk steen of anderszins, wordt bereikt; dit wordt dan vastgehouden door een kronkel van

[p. 76]

van het lichaam, daarna wordt de staart naar de plek bewogen en op die manier kan de slang zich voortduwen of voorttrekken.

Er zijn vele ruwe plekken op de grond waarvan de slang gebruik maakt. En als dit gebeurd beweegt de slang soepel over de grond of klimt in een boom. Op een stuk glas beweegt de slang zich als een rups. Dit zijn de twee voortbewegings-mogelijkheden, die de meeste slangen benutten.

De waarde van slangen voor de mens zijn de serums die gemaakt worden, medicamenten, huiden voor tassen enz.

De grote dienst die ze de mens bewijzen is het opvreten van schadelijke knaagdieren, insekten en ander schadelijk wild.

De slangen zoeken in de grote droogetijd als het zeer warm is, schuilplaatsen in modder en koele holen en wachten daar tot de grote warme tijd voorbij is.

Slangen hebben geen oren en oogleden. Ze zijn gevoelig voor trillingen die door de grond overgebracht worden en ze hebben doorzichtige schubben, waardoor ze heen kunnen zien om hun ogen te beschermen.

Naar hun levenswijze kunnen we de slangen in de volgende groepen verdelen:

Er zijn slangen die uitsluitend in bomen leven.

Vaak nestelen ze in parasitaire planten, z.a. wilde ananassen (Bromeliaceae) in de oerwoudbomen. Voorts in termieten-nesten of houtluizennesten in bomen. Dit zijn de BOOM-SLANGEN.

Een andere groep blijft op de grond en klimt nooit in bomen, b.v. de bush-master of makka-slangen.

Dat zijn de grond-slangen of BODEM-SLANGEN.

Voorts zijn er soorten die aan het water de voorkeur geven en in zwampen, moerassen, rivieren, en kreken leven.

Dit zijn de WATER-SLANGEN.

Behalve deze drie groepen bestaan er weer groepen, die zowel in het water, als op het droge hun prooi zoeken. Dat zijn de LANDWATER-SLANGEN, b.v. de water-boa (Enectes murinus).

Dan zijn er weer de soorten die op de grond jagen en zich even-

[p. 77]

eens in de bomen voortbewegen.

Dat zijn de BODEM-BOOM-SLANGEN. Een voorbeeld hiervan is de redi-tere (Drymachon corais).

Behalve giftige en niet giftige slangen, zijn er ook soorten die jacht maken op giftige slangen.

En die zonder meer de gif-slangen opeten en er geen nare gevolgen van ondervinden. De gif-slangen vluchten ijlings weg, wanneer deze slangen-eters zich in de omgeving vertonen.

Een grote vijand van alle slangen zijn de navelzwijnen. En wel de witdas-pecari of pakira en de witlip-pecari of pingo. Zij vreten de slangen stuk en de beet van de gif-slangen heeft geen effect op deze bosvarkens. Daarom vluchten de slangen wanneer ze deze bosvarkens horen aankomen.

Er bestaan verschillende soorten slangen, die in de mystieke wereld van Suriname een grote rol vervullen. Niet alleen bij de Bosnegers, maar ook bij de Indianen bekleden ze een voorname plaats.

Zo laten leven we hierover aangaande de Indianen in ‘Penard’, de ‘Mens-etende aanbidders van de zonneslang’. Deze zonneslang is de Tapijtslang of Konings-slang (Boa-constrictor). Ook bij de Bosnegers was deze slang bekend als het zinnebeeld van de grote heerser van het woud. Hierover in ‘Ons Suriname’ (Hermann Steinberg).

Dan is er ook de Anakonda of water-boa (Eunectus murinus), die een begeestering veroorzaakt.

Ook de Regenboog-boa of Hee-grong aboma is in deze groep een grote verschijning (Epicrates cenchris).

The World Health Organization stelde vast, dat in 1968 niet minder dan 400.000 personen door giftige slangenbeten stierven.; 40% hiervan stierf in de Aziatische landen, waar het grootste aantal soorten gif-slangen voorkomen.

De Bushmaster of makka-snekie (Lachesis muta. L.) is de giftigste slang van Suriname.

[p. 78]

De Ratelslang of sakka-snekie (Crotalus durissus terrificus) is niet giftiger dan de bushmaster of makka-slang.

De ratelslang zijn beet brengt 20-40 mgr gif in het lichaam met een gif sterkte van 0.30mg.

De Bushmaster of makka-snekie brengt met zijn beet 280-450mgr gif in het lichaam met een gifsterkte van 5.93mg. Dit maakt dan ook, dat de dood vlugger zijn intrede doet en de gevolgen veel erger zijn bij de bushmaster of makka-snekie, dan bij de ratelslang of sakka-snekie.