Alles kan anders

[p. 317]

3. Die Koch!

Toen ik 'n paar dagen later in het ziekenhuis weer wat wou gaan helpen werd daar op dat moment alles radicaal veranderd.

'n Kleine groep uniformen dreunde onheilspellend binnen: het Duitse Rode Kruis.

Hun officier bekeek even de situatie en vond het kort en bondig Schweinerei. Alles moest worden ontruimd, de gangen schoongeveegd, twee zalen vrijgemaakt voor alleen Duitse gewonden. In de overige zalen mochten nog Maastrichtse zieken worden verpleegd, maar zeker géén soldaten van de vijand. Basta.

Alles ging snel en onherroepelijk, en toen ik voorzichtig een woord van protest inbracht, greep hij me bij m'n revers en schnautzte dat, als ik niet sofort zou oprotten, hij andere maatregelen zou nemen, ik zou wel weten welke. En ik begreep dat we niets meer hadden te willen.

Dat er meer ruimte voor Duitsers moest komen, was wel nodig, er werden er steeds meer binnengebracht. Waarschijnlijk was daar in België of Noord-Frankrijk de definitieve slag aan de gang die de overvallers tot staan zou brengen, zou vernietigen.

Toen ik weer thuiskwam, stond er een vreemde meneer voor de deur.

Het was geen patiënt, maar een Nederlandse officier, gestuurd door een van onze vrienden. Hij moest als krijgsgevangene op transport naar Neu Brandenburg maar wilde niet: Onze eerste kennismaking met de onderduik. We hebben hem twee weken in huis gehad, het was een aardige man.

Zijn echte naam hebben we nooit vernomen, maar ik zal hem nooit vergeten vanwege een opvallende merkwaardigheid.

Hij stond namelijk vaak midden onder het eten van tafel op en ging dan naar de wc. En toen ik hem vroeg wat dat voor rare manier was, zei hij dat hij 'n bepaald soort bloed had dat alle vlooien aantrok.

Hij had een speciale techniek ontwikkeld: met 'n stukje zeep had hij ze zo te pakken. Vandaar.

Hij verdween weer even plotseling als hij gekomen was, maar we wisten nu dat we vlooien hadden, waarschijnlijk Duitse import, en we begonnen overal jeuk te voelen.

[p. 318]

Inmiddels had Nederland gecapituleerd, en ik ontmoette eindelijk eens de heer Solleveld. Hij was somber, we gingen een donkere tijd tegemoet, zijn vrouw wist maar al te goed hoe het in het Derde Rijk toeging, en hij gaf me de raad me gedekt te houden, rustig m'n werk te doen en me nergens mee te bemoeien.

In de stad wemelde het nu van de bruine uniformen, de Gestapo deed z'n intrede, op het Vrijthof werd een Kommandatur gevestigd en in het Villapark de Sicherheitsdienst.

Ook struinden er nsb'ers door de straten, demonstratief in hun zwarte tenue, brutaal en zelfverzekerd. Hun tijd was eindelijk gekomen en overal klonk het Houzee, afgewisseld met Heil Hitler.

Tot mijn verbazing zag ik er 'n paar van wie ik het nooit gedacht had. Ingenieur Vos van de Rijkswaterstaat! En de commandant van de marechaussee! En twee van m'n patiënten! En m'n tandtechnici de gebroeders Müller, maar dat was geen verrassing, ze kwamen uit de Elzas en waren altijd al pro-Duits geweest.

In ieder geval was het oppassen geblazen. Hoewel, tegen mij waren de landverraders heel vriendelijk. Mijn familie stond goed bekend, mijn broer was dirigent van de Mastreechter Staar geweest, en waarschijnlijk verwachtten ze dat ik als toneelschrijvende jonge dokter een mooie rol zou kunnen gaan spelen in hun Nieuwe Orde.

Ik deed dan ook heel vriendelijk terug. Even wachten, peinsde ik heer Solleveld indachtig, de oorlog is zo afgelopen en dan gaan ze allemaal de gevangenis in.

Maar die oorlog liep niet af.

Integendeel, uit de radio bralde de ene Duitse overwinning na de andere. Voorzover we luisterden, want de omroep was nu geheel Germaans en je wist niet wat je moest geloven.

Zeker de krant niet, de Limburger Koerier: hoofdredacteur Van den Broek bleek een apert collaborateur, hij schreef lyrische artikelen over een toekomstig grootgermaans rijk van de Noordzee tot de Oeral! Terwijl zijn nog steeds levende voorganger Von Therm (een geboren Duitser!) totaal afwijzend stond tegenover de nieuwe orde!

Wat zat zo'n kleine samenleving toch vreemd in elkaar, wie was wie, wie kon je vertrouwen?

[p. 319]

Dus luisteren naar de Engelse zender.

Die langzamerhand ook niet meer om de Duitse successen heen kon.

Hij meldde de ene strategische terugtocht na de andere en de plaatsen die genoemd werden, lagen steeds dichter bij de zee.

Totdat begin juni de heroïsche beschrijving kwam van de evacuatie van Duinkerken, de operatie Dynamo.

Met een enorme krachttoer was het hele Britse expeditieleger terug over Het Kanaal verscheept terwijl men de vijand grote verliezen had toegebracht. Vanaf Engelse bodem zou de strijd worden voortgezet.

Tot de overwinning!

Ja ja.

De Duitsers meldden het feit ietwat anders. De Angelsaksische joodsplutocratische bende had een gevoelige nederlaag geleden, en hoewel er een handjevol ontkomen was, bleek in feite de hele Britse strijdmacht vernietigd. Heil Hitler.

Ik vermoedde toen al dat de waarheid waarschijnlijk in het midden zou liggen. Het gros van de Engelsen had inderdaad de overkant bereikt, maar vraag niet tot welke prijs. De stukgabombardementen waren moordend geweest, vooral Fransen hadden er onder geleden, en nog maanden later spoelden op de Noordzeestranden de lijken aan.

Tot op Ameland en Schiermonnikoog vond men de halfvergane lichamen, sommige zwaar verminkt, vanuit Het Kanaal door het getij meegevoerd naar noordelijker kusten.

Verslagen doorzochten de waddeneilanders de identiteitspapieren.

Barrault Jean Pierre, geboren Arcachon 7.4.1920.

Lavallière Claude Henri Joseph, Poitiers 10.10.1918.

Lebrun Jean Marie René, Lyon 18.7.1919.

James Edward Millary, Buckfastleigh 12.8.1919.

Bauduin Thierry Jacques, Parijs 21.12.1921.

Enzovoort enzovoort.

Mijn God wat hadden die jongens misdaan. In een ver zonnig land bestemd voor een mooi leven, nu voorgoed toegedekt in de Amelandse grond...

Toch begon men zich langzaam aan de noodtoestand te consolideren.

[p. 320]

Aan de verduistering waren we al gauw gewend, evenals aan de rantsoenering en het gedoe met de bonnen. We hamsterden zoveel mogelijk en er ontwikkelde zich een soepele zwarte handel.

Vanuit Londen begon radio Oranje uit te zenden, er was een regering-in-ballingschap gevormd, en koningin Wilhelmina sprak ons hoogstpersoonlijk moed in.

Maar van een geallieerde actie merkten we niets meer, in de lucht geen enkel Frans of Brits vliegtuig. En als een ondefinieerbaar virus doortrok ons een gevoel van twijfel en onzekerheid, een permanente vage angst die niet meer weg te cijferen was.

Maar je vermande je. Iedere dag ging de zon op, het leven ging door. Quirina was weer in verwachting en de mooie lente ging over in een nog warmer zomer. En als je je niet te veel aan de bruin- en zwarthemden stoorde kon je in de mooie omgeving van de stad best aardige wandelingen maken.

Op zondag 22 juni deden we dat.

Quirina duwde de kinderwagen (dochter Angela was inmiddels ruim een jaar) en we kwamen op het Sint Lambertusplein langs de ‘Arcades’, de bekende kroeg van Theo Koch.

En daar hielden op dat moment drie grote groene Duitse auto's stil. Eruit sprongen 'n paar Burschen, die hakkenklikkend de portieren openden. En te voorschijn kwamen drie hoge generaals, althans dat vermoedde ik, want ze hadden rode strepen op hun broek.

Doelbewust gingen ze het restaurant in.

Wij nieuwsgierig aan de overkant.

En inderdaad, na 'n kwartier kwamen ze er weer uit, de Burschen nu beladen met potten, pannen, pollepels en allerhande ander eetgerei. Alles werd zorgvuldig in de auto's geladen en tot slot kwam glunderend Theo Koch himself te voorschijn. Om, begeleid door een der generaals, ook in te stappen. En ze reden weg.

Hoe nu??

Het antwoord kwam nog dezelfde avond: Frankrijk was gevallen.

En in dezelfde trein bij Compiègne waarin in 1918 de Duitse capitulatie was bezegeld, wenste de Führer nu de Franse overgave in ontvangst te nemen.

Natuurlijk gevolgd door een bruisend feestbanket voor de hele nazi-top

[p. 321]

met generaals. En onze dikke van de ‘Arcades’ moest dat bereiden, bevel van Hermann Goering!

We waren met stomheid geslagen.

Theo Koch kokend voor Adolf Hitler en zijn ploertendom!!

Maar evengoed, wat 'n uitverkiezing! De pafferige rijksmaarschalk had zo langzamerhand half culinair Europa tot zijn beschikking, maar om echt fijn te eten moest hij iemand hebben uit Maastricht.

Die Koch!

Had ik toch gelijk dat ik zijn menu's altijd zo voortreffelijk had gevonden. Schoft.

Maar we zouden hem wel krijgen!

Twee dagen later zag ik nog iets wat ik tot dan toe niet had meegemaakt. Voor de stoffenwinkel van Salomons stopte een grote wagen van de Sicherheitsdienst. Twee bruinhemden gingen de zaak binnen en kwamen er wat later weer uit.

Met Salomons en zijn vrouw en twee dochters.

Ze keken bedrukt.

Ze moesten alle vier instappen en de auto reed weg.

Waarheen? Waarom?