Alles kan anders

[p. 24]

Ordnung muss sein.
oud germaans gezegde

4. Niet alleen Coventry

Wie de oude haven van Marseille uitvaart heeft nog 'n tijdje het zicht op die nette nieuwe wijk waarover ik vlak voor mijn middagdutje had liggen mijmeren. Zoals gezegd, die wijk is niet altijd zo geweest, integendeel. Als 'n soort Algerijnse kashba kronkelden daar vroeger de halfmiddeleeuwse straatjes en steegjes door elkaar, volkomen ontoegankelijk voor wie er niets te zoeken had, vergaarbak van veel wat het daglicht mijden moest. Ontsnapte boeven deelden hier hun optrekjes met hoeren en hun souteneurs. Illegale Turken, Joegoslaven en Grieken leefden in één smeltkroes met dubieuze Algerijnen, de blauwe berbers uit de Sahara en de bruine mannen van Marokko, broederlijk naast deserteurs van het vreemdelingenlegioen. Al wat de Rhône uit haar mond niet kwijt kon, spoelde aan in het Quartier du Vieux Port. Er werd gehandeld, er werd geleefd, er werd gedronken, er werd gevochten. In alle kroegen was muziek, iedere avond was er wel ergens gekrakeel en bonje.

Eens in de twee jaar deed de politie een inval, vergezeld van een rigoureuze razzia. Maar iedereen was op 'n onverklaarbare manier altijd gewaarschuwd. Men trof een groezelige maar eerbare samenleving aan, de gezochten waren allemaal spoorloos. Je kon bijvoorbeeld Pierlot la flûte ook niet zomaar arresteren, want dan nam Ben Chaid wraak. Ben Chaid zat in een handel met Georgakakis en díé had twee verse jonge negerinnen ingebracht die weer werden gesouteneerd door... Pierlot la flûte. Via dubieuze gunsten waren er trouwens genoeg relaties met de politie zelf en zolang de gendarmerie niet echt gemeen deed, deed men niets smerigs terug.

Dit alles tot grote zorg van het stadsbestuur dat plan op plan ter tafel bracht om er eindelijk orde in te scheppen. Zonder enig resultaat, de buurt bleef leven, volgens eigen wetten bont en fel en de buurt leefde voort.

Totdat tijdens de Duitse bezetting in de kerstnacht van 1943 Feldwebel Wildgruber uit Schneidemühl in de kroeg van Zizi la Patate het leven liet. Het was de derde in die week, en alle drie in dezelfde stijl: stomdronken

[p. 25]

van de pastis en dan 'n mooi dun mes vlak onder 't hart. Er werd alarm geslagen, er vielen 'n paar slordige schoten, op de Kommandantur beet iemand in 'n karpet.

Voor Oberst Von Rehböck was nu de maat vol. Al bijna 'n jaar had hij zijn mannen verboden die poel des verderfs te betreden, maar ook het Germaanse edelvlees bleek iedere keer weer op dit punt zwak. Op het feest van de Onnozele Kinderen hingen aan alle ingangen van de wijk de plakkaten: allen eruit, alles ging met de grond gelijk.

En het was alsof ineens iedereen begreep dat het deze keer menens was. Er ontstond een panische vlucht, vóór het nieuwe jaar moest iedereen weg. Die overdag 'n goed heenkomen zochten hadden nog het meeste geluk, de Duitse wachten letten niet scherp op, wie maar iets kon tonen dat op 'n persoonsbewijs leek mocht passeren.

Maar wee de mensen van de nacht, de kinderen der duisternis. Na het eerste ‘halt’ werd er onmiddellijk geschoten, soms nog vóór er geroepen was. Negers, Algerijnen en Marokkanen werden met de bajonet geveld, de drie joden op de grond doodgetrapt, de vrouwen de kleren van het lijf gerukt en na gebruik verminkt bij de anderen gevoegd. De vier Kriegsmarinedeserteurs uit Hamburg die men ving, werden netjes tegen de muur gezet en ter plaatse gefusilleerd. En terwijl bij Marius-le-Baudet (een van de honderdveertien Mariussen uit de wijk) op bevel een pittig marsmuziekje uit de luidspreker schalde, werden de lijken snel naar de buiten de stad klaargemaakte kalkputten afgevoerd en de eerste brandbommen geworpen.

Maar het was of de hemel het niet gedoogde, een plotselinge stortregenbui doofde de volgende ochtend het vuur. Er zaten trouwens nog mensen in de wijk, men had horen gillen, men hoorde honden, men zag duiven vliegen en door de stegen dwaalden nog Marokkaanse geiten.

Men wachtte een paar dagen. Zes januari bracht een versterkte afdeling genie springstoffen de buurt in. Punt voor punt werden de leidingen gelegd, door Oberleutnant Hauser nog eens persoonlijk gecontroleerd. Acht januari om 14.20 klonk het bevel ‘Feuer!’

Donker en onherroepelijk dreunden de ontploffingen, de doodsschreeuw der achtergeblevenen is niet meer gehoord. In 'n wolk van rook en puin ging het oude Quartier du Vieux Port ten onder, wat nog overeind stond werd de volgende dagen door Duitse vaklui geslecht. En er was orde.

[p. 26]

'n Maand later zat Jean Paul Lemaître, wethouder van het stadsplan, op de Cannebierre achter zijn dagelijks glas pastis. Hij dacht na en zweeg. De problemen van de rosse buurt waren opgelost, zij het anders dan hij ooit gedacht had. Er was nu orde. De orde van de dood. En er moesten zo snel mogelijk nieuwe huizen komen, 'n hele wijk.

Na drie jaren stonden ze er. Eenvormige rijen, langs mooie nette straatjes. Heel ordelijk. Zo saai als 'n Hollandse nieuwbouwwijk.