Memorieboek der stad Ghent van 't jaar 1301 tot 1793. Deel 2

1557.

Commissarissen.

Messire Bauduin de Lannoy, chevalier, seigneur de Tourcoing, bailli de Tournai et Tournesis, an lieu du gouverneur de Flandre.

[p. 289]

Jacques de Claraut, chevalier, seigneur de Pitthem, au lieu de Florent de Montmorency, seigneur de Montigny, Hubermont, etc.

Jacques de Croy, s^r de Sampy.

Iehan van Roode, conseiller et receveur général de Flandre, au lieu de messire Philippe de Sainct Aldegonde, seigneur de Noircarmes, bailli et capitaine de la ville de Sainct-Omer.

Schepenen van der Kuere.	Schepenen van Ghedeele.
Mer Jan de Vos, ruddere.	Joncheere Jan Damman, heere van Oomberghe.
Mer Nicolaus Triest, heere van Auweghem.
	Joos van Brakele.
Joos Donaes.	Lievin van Crombrugghe.
Jacob de Vriendt.	Geeraert de Stoppelare.
Jacob Beths, heere van Hangherelis.	Gauthier Alaert.
	Jan Meynkin.
M^e Jan de Grutere.	Gillis Saverijn.
M^e Franchois van Imbieze.	Jooris Vijt, f^s Jooris.
Geeraert Sersanders.	Willem van Hauweghem.
Adriaen de Wintere.	Pieter Dhanins.
Jan Deynaert.	Claude Goetghebuer.
Omaer Everwijn.	Jan Schautheete, f^s Jans.
Jan de Poortere.	Lievin de Ruddere.
Pieter de Keysere.
Thomaes Heylinck.

Ontfanghers.

Lievin van Sycleers, bouchoudere.

Jan Baers, van de wercke.

Jan van den Poele, van de Yssuwe.

Nota, hoewel Mer Niclaes Triest, riddere, heere van Auweghem, by commissarissen ghecreërt ende uutgheroupen es gheweest ij^e schepene van der Kuere, nochtans naer zeker vervolchende excuse by hem t' hove ghedaen, was verlaten

[p. 290]

ende was van der M^ts. weghe xiij^e schepen ghestelt de persoon van Thomas Heylinck.

In dit jaer rees alle dlant duere, ende principalicke in de maendt van Meye, zoo onredelicke dierte van coorne, zoo dat de inlandtsche rogghe galt xiij schellinghen viij gr. elck halstere, ende elck halstere taerwe xix sch. grooten, ende oock duerde 't totten Ougste; oock waren binnen deser stede by een van de dienaers van de ducesse van Loreynen drye sacken taerwe ghecocht zes pondt acht scellinghen grooten, ende al was 't zoo dat de lieden quamen metten handen vol ghelts, en consten gheen coorne ghecryghen; ja, zelve quamen de landlieden met zes ofte zeven hondert t' seffens binnen deser stede, d'een om coorne ende d'ander omme broodt, ende en consten 't niet ghecryghen; oock quamen binnen Ghendt van Brugghe, Audenaerde, Curterijcke, Rijssele vele diversche persoonen ende uut meer andere steden, omme secours t' hebbene van coorne, zoo dat de lieden van der stede ende van buyten cochten omme broot af te backene boonen, erweten, vitsen, gheerste ende evene; oock galt een broodt van acht ponden van oosterschen rogghe ghebacken xvj gr.; het pont van den vleessche v grooten; het pondt botere viij grooten ende eene stoop keeremelck iiij grooten.

Op den xiiij^en Juny begonst men te Ghendt t' haudene wake, overmidts de quade maren die binnen deser stede ghestroyt waren, midts 't saeyen van de briefkens die men vant, inhoudende dat omme de dierte van den coorne ende broode, schepenen daer inne voorsien zouden ofte by faulte van dyen men zoude by andere persoonen daer inne voorsien, ende duerde de selve wake totten i^en July.

[p. 291]

[..... Ende hielden de wake alle nachten de bailliu van Ghendt, zyne officiers met twee scepenen van der Kuere ende twee van Ghedeele, de vleesschauwers, scheepmakers, vischcoopers ende uterlijck de vier nachten met hemlieden de vier schutteren deser stede, te weten: voetboghe, handtboghe ende de busse. (Pr. Ar.^B.)]

Den xxv^en July was binnen deser stede ghedraghen eene devote processie generael, danof de dienst was binnen de kercke van Ste. Jans, ende insghelijcx de vergaderinghe.

Den x^en dach van Ougste, wesende Ste. Lauwereynsdach, alsoo de conestable van Vranckerijcke metten Rijngrave ende andere wel meenden up te slane 's conincx leghere, onsen natuerlijcken prince ende grave van Vlaenderen, bleven aldaer ghevanghen ende doodt dese naervolghende persoonen; eerst gevanghenen: de conestable van Vranckerijcke en marischal de St. André, le prinche de Mantua, le ducq de Monplaisir, le ducq de Longheville, le Rijngrave, le viconte de Tourayne, le prince de la Roche du Maisne, le duc de Nemours, le duc de Nevers, le prinche de la Roche Surion, monseigneur Danville, second fils du conestable, le ducq de Monsine; ende ghevanghen acht duusent: le baron de Courton, le seigneur de la Saille, le seigneur de la Roche-foucau, monseigneur fils du conestable, les seigneurs de la Calle, le seigneur de Tane riche de lx^m ducats par an, le seigneur de Stanoy, le seigneur de la Tremouille, monseigneur de la Palysse, le vicomte de Jamin.

Item, ghenomen xxvij sticken artillerie ende zestich carren met alderhande munitie van alderhande dynghen.

Item, daer bleven doodt vele edele over beede zyden, maer meest over de zyde van den coninck van Vranckerijcke.

[p. 292]

[Le prinche de la Rochefort, monseigneur d'Engien, frère de Vendosme, le vicomte de Vyleers, le fils du conestable, l'enseigne du conestable et celle du duc de Loraine, ensemble les autres tant lieutenant que guidons sont pris ou tués, vj^c swarte ruuters doot, xij^c mannen van wapenen ghevanghen ende doot, xxij cornettes chevaulx legiers, ende also hebbender versleghen gheweest vier ofte vijf duusent mannen. (Pr. Ar.^B.)]

Den xij^en dach van Ougste waren by den souverain ghedaen hanghen eenen Egiptenare ende een Moerbekere, op gheen zyde Melle, zoo by der straten dat men se sach, om haerlieder dieverye ende quade sticken.

Den 1^en van Wedemaent te Ghendt, doe zijnde woensdach,
Gaet de tarwe xviij sch. gr., daer 't al 't volck sach.
Den ij^en Wedemaendt was in Ghendt wel noodt,
Als 't volck xiij gr. gaf voor acht pondt reveleeren broodt;
Als 't was den ij Junius ghebuerde zulck eenen noodt,
Dat men 't volck zach betalen x grooten voor een geersten broodt.
Wesende den achtsten Juny te Ghendt, verstaet den noodt
ij sch. groot voor acht pond vier ambachts broodt;
's Menschen zonden groot in Junio by Godt achterhaelt zijn,
Want voor acht pondt rogghen broot acht stuvers nutter bursen betaelt zijn.

[Verstaet den sin, zo hebdy 't verstandt,

't Carnation van den pays van Cassant.

Den coop ons heere wilt dien tellen,

Ende eens min 't huus daer Lucifer in gheraeckte

By hooverdie; wilter 't pack Gods by stellen

Ende twee lams moeren die doe djaer ghedaechte,

Dat aermoede in Vlaenderen den pays maecte. (Pr. Ar.^B.)]

[p. 293]

Den xxj^en Ougste was te Ghendt ghedraghen eene schoone processie generael met alle de solempniteyten van der stede, ende den voornoemden xxj^en Ougste braken nutter vanghenisse op den Coorenaert deser stede vijf mannen van de heresye.

Den xxv^en Ougste quam de conestable van Vranckerijck met zyne zonen van de oudde van xiiij of xv jaren te Ghendt ghevanghen, ende waren eenen nacht ghelogieert in den Guldenen Appele, ende den xxvj^en Ougste waren zy utten Appele ghevoert tot in 't Nyeuwe Casteel.

Den xxviij^en Ougste was de stede van Ste. Quintens in Vranckerijcke ghewonnen van onsen volcke, metten vierden sturme daer oppe ghedaen, ende was vechtender handt ghewonnen. Ende waren noch ghevanghen binnen Ste. Quintens twee groote meesters, danof de eene was de connestabels ij^e zone, de welcke met ghiften van gauden croonen die zy twee Spaengnaerden gaven uutter stede gheholpen waren, ende de voornoemde Spaengnaerden waren van der majesteyts weghe ter causen van dien doen hanghen; maer waren dese voorseide twee fransche princen naer de justicie wederomme ghevanghen in seker bosschelken, daer sy verborghen laghen, ende waren den viij^en September ghebrocht binnen der stede van Ghendt by den conestabel, in 't Nyeuwe Casteel.

[Item, op den ij^en September gynghen uyt Ghendt xx backers om te gaen backen te Sente Quintin, ende noch xx uyt Brugghe goeghewillighe. (K.M.)

- Item, op den v^en September passeerden door Ghent een vaendel knechten, om te gaen pyonieren naer Sente Quintin. (K.M.)]

Den v^en September quam binnen deser stede de grooten

[p. 294]

admirael van Vranckerijcke met eender garde die ghelogiert was in den voornoemden Guldenen Appel, ende was ghevanghen binnen der stede van Ste. Quintens, ende 's anderdachs was hem gheconsenteert te spreken den conestable van Vranckerijcke, in 't Nyeuwe Casteel te Ghendt, ende hem ghesproken hebbende, wiert wederomme met zijnder garde daer uut gheleet ende gheleet naer 't Casteel ter Sluys, daer hy in bewaerder handt bleef, daer sijn vader voortijts ghevanghen hadde gheleghen.

[Item, op den xiiij^en September quamen te Ghendt in 't Gulden Hooft ter herberghe acht waghenen ghevanghen Francoisen, ende des anderdaeghs waren die ghevoert naer Brugghe. (K.M.)

- Item, op den xx^en September passeerden door Ghendt vier schepen ghevanghen Francoisen, ende hemlieden volghde een schip met victuaillie naer Brabant. (K.M.)

- Item, op den selven dach trocken uyt Ghent xl temmerlieden goeghewillighe naer Sente Quintin om daer te wercken ter begeerte van onsen coninck, ende waren tot daer ghedefreyeert by Andries van der Beke, officier van der stede van Ghendt. (K.M.)]

Den xiiij^en September was binnen Ghendt ghedraghen eene processie generael, totter welcker ghedachvaert waren de vier prelaten, te weten: Ste. Pieters, Ste. Baefs, Baudeloo ende Dronghene; welcke haerlieder excuse deden en niet en quamen.

[Item, op den iij^en Octobris passeerden door Ghendt xxxvj carretten, elck met twee peerden, uyt de Vierambachten om te gaen wercken te Sent Quintin. (Pr. Ar. ^B.)

- Item, noch op den vj^en Octobris passeerden door

[p. 295]

Ghendt xij carretten uyt Hulsterambacht, ter begheerte van onsen coninck, grave van Vlaenderen. (K.M.)]

Den viij^en dach van Lauwe lvij was de stede van Calis by den capiteyn daer inne wesende overghegheven zonder slach ofte stoot.

Den x^en dach van Lauwe wayden zoo gruwelicke winden, dat ommewaeyden huusen, caven, dacken, muelenen ende boomen uutter eerden, te wetene, buter Mudepoorte twee muelenen, t' Eckerghem vijf muelenen, buyter Waelpoorte twee muelenen, ende op de Veerleplaetse, neffens den casteele wayde eene cave omme, daer onder dat een kindt doodt bleef, ende den andere grieffelijck ghequetst, danof de vader was Hubrecht Dherde, curdewannier, zonder vele andere inconvenienten die alle dlandt over ghebuerden.

[Item, op den xj^en in January 1557 was in Vlaenderen ende oock in Zeelant sulck een tempeest van winde dat dierghelijck niet ghesien en heeft gheweest, die soo groote schade ghedaen heeft in steden ende dorpen, soo dat te Ghendt ommewaeyden veerthien meulens, te Brugghe ix, te Cortertjck vij ende te Biervliet twee, ende te Vlissinghen woey om verre de toren van der kercke, ende dede alomme groote schade soo in huysen als boomen, 't gene oock ghebeurde in Hollant ende in Brabant. (K.M.)]

De weke naer Halfvasten vertrack uut deser stede de conestable van Vranekerijcke met beede zyne zoonen, ende was met zijnder garde t' sijnder neerste bede ghelevert binnen der stede van Enghien, ende in zijn plaetse quam ligghen ende was van der Sluus ghebrocht de grooten admirael van Vranckerijcke.

[p. 296]

Op den xvij^en in April waren op de Vrindachsmaert verberrendt eenen Pieter Gremberghe, ghezeyt Zwaentkin, ende eenen ghenaempt Jan Vare, beede van deser stede, omme dat zy onder ander sticken by hemlieden ghedaen, gherooft hadden buuten Ste. Lievenspoorte een Jan van Eertvelde, in den nacht, ende de roof ghedaen hebbende, zelfs Jans huus daer hy lach en sliep tot den gronde afberrenden ende zelfs Jans wijf ende dochtere grieffelijck quetsten.

Op den xiiij^en was brandt te Ghendt in de Drapstrate, ten huuse van Joos Rijckaert, eene brauwerye ghenaempt het Evershooft, in den morghenstondt, ten twee uren, daer niet meer schade en ghebuerde van het brauhuus metten halleme datter in was.

Den xxj^en dito waren onthooft twee manspersoonen t' Sente Pieters neffens Ghent, die mede waren in 't gheselschap ende roof buuten Ste. Lievenspoorte met Pieter van Gremberghe ende Jan Vare.

Den xxviij^en dito was te Ghent verbrandt een Franchoys van der Leyen, audtcleercoopere, ter causen van de heresye.

[Item, in 't jaer xv^clvij, in 't schependom van Mer Charles de Grutere, rudder, heere van Exaerde, den xxiiij^en April, op eenen donderdach, soo vielen binnen der stede van Brussel zoo veele haghelsteenen ende te Ghendt, dat de ghelaese veynsteren in de kercken in stucken braken, ende oock de schalgien van de kercken, de tichelen der huusen, in sulcke wijs dat de lieden van de steden niet anders en wisten dan dat de weerelt gheëynt saude sijn, 't gene oock ten platten lande groote schade veroorsaeckte. (K.M.)]