Memorieboek der stad Ghent van 't jaar 1301 tot 1793. Deel 2

1553.

Commissarissen.

Mer Adriaen de Croy, grave van Reux, gouverneur van Vlaenderen, enz.

Mer Loijs de Flandres, heere van Praet, in zyne absentie Philips Doingnies.

[p. 263]

Jaques de Croy, heere van Sampy, in zyn absentie Stevin Scotte.

Philips de Sainct-Aldegonde, heere van Noircarmes, over hem Jan van Roode.

Schepenen van der Kuere.	Schepenen van Ghedeele.
Mer Jan de Vos, ruddere.	Joncheere Joos Triest.
Jan van Hembiese, f^s Willems.	Pieter Cabelliau, over hem Jan Heindricx.
Arent van Grijspeere.
Adriaen Triest, f^s Adriaens.	Adriaen van Riebeke.
Joncheer Jaques Bets.	Heindric Zoete.
Willem van Sicleers.	Jan de Baenst.
Anthuenis Utenhove.	Lievin van Testele.
Gillis Diericx.	Jan van den Velde.
Lievin Cluetrijn.	Lievin Scoemakere.
Lievin van der Muelene.	Adriaen de Wintre.
Guillaume Goetghebuer.	Lievin Petrins.
Joris van der Zaffle.	Pieter de Buc.
Andries Seys.	Ywein Danins.
	Dierick de Backere.

Ontfanghers.

Jan van Pottelsberghe, bouckhondere.

Danneel de Deckere, van de wercke.

Pieter de Schutere, van de Yssuwe.

Item, in dit voornoemde jaer ende scependom, in de maent van Meye, dede de keyserlicke majesteit siege slaen voor de stede van Terrewanen, daer vooren hy hadde, zoo men zeyde, vii^m ruters te peerde ende xv^m voetcnechten; onder welcke voorseide peerden een van de capiteynen was de joncste soone van den heere van Brederode, de welcke passerende naer 't voorseide belech, was ghelogiert

[p. 264]

op 't casteel van Swijnaerde, toebehoorende min heere den prelaet van Sente Pieters, ende sijn volc lach binnen der selver prochie, metsgaders te Zeeverghem ende Overmeersch.

Item, in 't beginsele van Junius passeerden duer de stede van Ghent, ter Petercelepoorte ute, naer de stede van Terrowanen, te wetene naer den leghere die voor de voornoemde stede laghen belegert, zes vandelynghen voetcnechten, ende deden allomme veel quaets als te Overmeersch en elders daer se passeerden.

Item, sondaechs wesende den xi^en in Junio was up de stede van Terrowanen ghedaen een faus alaerme van den borgoensche die voor de stede gheleghert waren, ende 's anderdaechs, wesende den xii^en der voornoemde maent, was de voornoemde stede van Terrowanen besturremt, ende daer bleven wel v^c Spaengaerts, die de eerste sturminghe hadden ende en costender niet op ghedoen.

Item, den xvi^en der voornoemde maent passeerden weder duer de stede van Ghent ter voornoemde Peterceliepoorte ute vier vaendelynghen voetcnechten, oock naer den voornoemden leghere voor Terrowanen.

Item, den xx^en der voornoemde maent van Junio was inghenomen de stede van Terrowanen vechtender hant van 's keysers armeye, ende de borgonsche daer binnen commende, smeten doot alle de ghene die hemlieden op stelden ende werre boden, ende namen sommeghe capiteynen ghevanghen.

[Den xx^en Juny was van 's keysers weghe ghewonnen de stede van Terwannen, ende gheheel te gronde gheraseert. (Pr. Ar.^B.)]

[p. 265]

't Carnation.

Wy die gheeten ende spotten alle levende onsachte,
Dat ons den xx^en van Wedemaent gheel t'onder brachte.

Item, op den voornoemden xx^en dach wijdde minheere van Sente Pieters iij autaersteenen, wanof hy den eenen dede voeren t'Sente Nyclaeis in der Varent, ghenaempt in den Audeman, welcke kercke van Sente Nyclaeis de voornoemde heere van Sente Pieters hadde doen maeken t'synen properen coste, ende deder messe in celebreren over d'eerste reyse op Sente Jans Baptistendach xv^cliij.

Item, den xxvij^en, xxviij^en ende xxix^en wierden te Ghent ende al Vlaenderen duere ghevanghen ende upgheraept alle leeganghers die niet wercken en wilden, om te gaen pyonieren in den dienst van der K.M.

Item, op Sente Pieters ende Sente Pauwelsdach was te Ghent eene schoone processie generael met den Heleghen Sacramente, danof de vergaderinghe was t'Sente Jacops ende de dienst was t'Ste Machiels, ende op de Sente Verhildenplaetse sanc men Te Deum laudamus, ende met der voornoemde processie achter 't Helich Sacrament ginghen minheere de prelaet van Baudeloo, minheere de prelaet van Dronghene, de heeren van den Rade met dat der camere dient, scepenen van beede de bancken ende grote menichte van poorters ende notabele van der stede, elc hebbende in de hant een wassen keersse, biddende Gode van hemelrijcke voor de welvaert van den lande ende de prosperiteit van der keyserlicker majesteit, ende voor de vruchten van erderijcke.

Item, den vj^en van Julio waren binnen Ghent brocht twee ghevanghen capiteynen uut der stede van Terrowanen ende

[p. 266]

waren gheleid te Ghent in 't nieuwe grote Casteel t' Sente Baefs.

Item, den xiiij^en in Julio quamen binnen Ghent ende wierden ghelogiert binnen der stede tien vaendelinghen voetknechten, wanof de twee vaendelinghen wierden gheleit ende ghelogiert up 't heerscip van Sente Pieters, te wetene: van der Ketelpoorte tot der Petercellepoorte, ende also Onse Vrauwestrate tot op den Plattenberch; ende van dese voornoemde voetknechten waren der vyve ghelogiert tot heer Jacop van Hecke, presbiter ende ontfanghere van Onser Vrauwekercke, dewelcke, naer dat hy se goede chiere ghedaen hadde, gaven hem x oft xi wonden, ende liepen alsoo wech uten huuse, ende 's anderdachs zijn de voornoemde voetknechten weder wech uut der stede ghereist naer de frontieren, ende waren alle Swaveners ende Sweveners.

Item, dese voornoemde knechten komende in eene strate te Machelen hebbender by haerlieder provost iij doen hanghen die den lantvolcke overlast ghedaen hadden.

Item, in 't voornoemde jaer overleet de coninc Edewaert, sone van den coninc Heinderic van Enghelant, de welcke Edewaert was vergheven, ende de dochtere van den voornoemden coninc Heinderic wart ghecroont coninginne, ende daer was grote beroerte in Enghelant omme de croone.

Item, in desen voornoemden tijt was eenen grooten strijt in Duutslant tusschen drye bisscoppen, te wetene: van Triere, van Mens ende van Cuelene, ende met hemlieden was ghealieert de hertoghe Maurus, ter eender zyde, jeghens den hertoghe Aelbrecht van Brandenburch met zynen ghealicerden, ter andere; in welcken strijt versleghen wart de voornoemde hertoghe Maurus ende twee soonen van den hertoghe

[p. 267]

van Brunsewijc; maer naer dat dese personagien versleghen waren, haerlieder volck behilt het velt, ende de hertoghe van Brandenburch dede de vlucht anne uten velde, ende sijn volck dit siende, namen met hem de vlucht midts dat de hertoghe van Brandenburch ghescoten was duer zynen aerme, ende in desen strijt bleef vele volcx, edele ende onedele over beede zyden.

Item, in desen tijt was begonnen maken ende legghen den vloer van den rabotten in 't Sas up de nieuvaert.

Item, den xviij^en van Julio waren te Dronghene in den cloostere ende daer ontrent ghelogiert hondert ende vijftich peerdevolcx, de welcke reysden naer de frontiere, ende in 't vertrecken wasser een van haren gheselscipe zeer ghequetst.

Item, den xx^en van Julio was binnen Ghent een ambasaet met zeer grooten state ghelogiert in den Gulden Appele, ende was een ambasaet van den coninc van Polen, ende gine allomme de stede besien, als Sente Pieterscloostere ende elders.

Item, 's woensdachs den xix^en in Julio was inghenomen 't casteel van Esdin van 's keysers armeye, vechtender hant, dwele zeer fellic bescooten was, zodat die van binnen dochten dat 't voornoemde casteel in gronde vallen saude, ende midts dien spronghender iij^c zoo iiij^c personen over de mueren, die ghevanghen waren, de welcke verclaerden dat de opperste capiteyn ghenaempt Oratius, wesende eenen Italiaen, doot ghescooten was, ende datter binnen grote tweedracht was, ende de Borgonsche hebben 't van stonden an besturremt ende sijnder binnen ghecommen, daerder ontrent ij^c doot ghesmeten waren ende vele ghevanghen.

[p. 268]

't Carnation.

Al was Esdin weder zeer sterck gewrocht,
's Keysers macht hevet nu wel t' onder ghebrocht.

Item, den xxvi^en van Julio quamen binnen Ghent ter Waelpoorte inne xiij ghevanghen heeren, ende waren ghelogiert in 't Gulden Hooft, ende waren ghevanghenen uut Esdin.

Item, den xxvij^en der voornoemde maent was te Ghent, op de Vrydachmaert een gherecht met den brande, wesende een herdoopere van Curterijcke ghenaempt......, ende verbrant wesende, was buuten der Mudepoorte gevoert, ende daer ghehanghen.

Item, sondachs, wesende den xxx^en in Julio, was te Ghent gheordenert eene processie generael uut devotien met den Heleghen Sacramente, danof de vergaderinghe was t'Sente Jans, ende de dienst was t'Sente Nyclaus, daer menich mensche mede ginc met eender wassen kersse in de hant, biddende Gode van hemelrijcke voor de K.M. ende bysondere voor de welvaert van den lande van Inghelant dat se God zaude willen bringhen in een goet prepoost van den kersten geloove, ghemeret datter eene nieuwe maecht coninginne ghecroont was, wesende de nichte van den keysere.

Item, den voornoemden xxx^en van Julius waren te Ghent brocht xij waghenen met ghevanghen heeren uut Esdin, ende waren alle gheleit in 't Prinsenhof, ende bewaert van die van Ghent, die daer toe ghecommitteert waren.

Item, dit naervolghende zijn de namen van den ghevanghenen, emmers de princepaelste, te wetene: monseigneur d'Esdain, le conte de Villars, monseigneur de Ryons, le

[p. 269]

fils de monseigneur d'Estily, monseigneur de Mortemare, de la compaignie du conte de Villars, monseigneur de Genlys, le porteur d'enseigne et seigneur de xx^m livres de rente, le guydon du dit conte de Villars, le lieutenant de monseigneur d'Estampes, ung nommé Mergare, provensael, capitaine d'infanterie; ung gascon, capitaine d'infanterie, ung principael gouverneur des pietons allemans du Ringrave qu'estaeint dedans la place et beaucoup d'autres personages de qualité, dont je ne seet les noms.

Dit waren de doode die daer gescoten ende doot bleven binnen: eerst le duc Horatio, monseigneur de Dampierre, le viscomte de Martignies, quy mourut le xxij de ce mois de Julet, duquel l'on faisoit grand estime.

Item, op Sente Lauwereysdach waren de voornoemde ghevanghenen, emmers den meerderen deel, wechghevoert te scepe om te beweghene up 't casteel te Utrecht.

Item, den eersten in Septembre was t' Sente Pieters neffens Ghent in den cloostere onder den grooten turre kersten ghedaen eene clocke, die mijnheere de prelaet hadde doen gieten te Mechelen, omme te hanghene in zyne nieuwe prochiekercke, in den Audeman, ende de voornoemde clocke weecht iij^cviij pont mechels ghewichte, ende daer staet up geschreven: Sancte Nicolae voco populum tuum ad audiendum divinum officium. Me jussit fieri Geerardus quintus, abbas monasterij sancti; Petri juxta Gandavum. m d liij, mense Julij.

Item, 's daechs te vooren, wesende den laetsten in Ougste, quam te Sente Pieters neffens Ghent twee religieusen, die daer gheordeneert waren van den hoove, den eenen ghenaempt heer Eustacius Wyaert, de welcke naer dat hy

[p. 270]

't voornoemde cloostere ghesien hadde, nam orlof om te besoengierene in zyne zekere afferren, ende en quam niet wedere; den anderen was ghenaempt heer Jan de Lavende, ende bleef in 't voornoemde cloostere by den anderen religieusen, ende mijnheere van Sente Pieters voornoemt dede den voornoemden heer Jan de Lavende binnen den eersten jare priester maken. Dese voornoemde religieusen waren verjaecht van den Franchoeysen uut een cloostere in Vranckerijcke, ghenaempt Homiecoert, ende waren verjaecht om dat se van der borgoensche zyde waren, ende andere die uut Vranckerijcke waren, bleven daer woonende in huerlieder cloostere Homiecoert voornoemt.

Item, 's dicendaechs, ende was den v^en van Septembre, was te Ghent up de Vrydachmaert ghejusticieert met den brande eenen Lievin Verreken, omme syne heresye, ende hadde zeer langhe ghevanghen gheleghen, ende daer de voornoemde Verreken aen den staeck stont, wasser eenen onder 't volck die den voornoemden pacient anriep, segghende: ‘Haud u vaste in u gheloove!’ De welcke van den bailliu ende dieners vervolcht was; maer en was niet ghecreghen.

Item, ontrent desen tijt slouch de franschen leghere ute tot voor de stede van Camerijcke; dit ziende 't garnesoen slouch ute, ende daer warter vele ghevanghen die de lantlieden verberrent hadden, de welcke mijn heere van Byttencoert, een van 's keysers capiteynen dede verdryncken in eenen vulen put op de maert te Camerijcke, daer de peerden uut dryncken.

Item, de voornoemde Franchoeisen beleyden de stede van Camerijcke voornoemt, ende quamen ende reden alzo tot

[p. 271]

voor Valenchyne, mits welcke datter ghebuerde een scermutsynghe, ende men seyde dat in de voornoemde scermutsynghe wel bleven xiij ofte xiiij dusent Franchoeisen ende groote menichte van onser zyde, zoo 't wel te bemoeden es.

Item, den xviij^en Septembris was ghewijt ende gheconsacreert de nieuwe kercke in den Audeman, ende ooc een scoon kerchof daer anne ende rondtomme ligghende, ende de voornoemde kercke wert ghenaempt Sente Nyclaeis in der Varent.

Item, den xxv^en Septembris quam te Ghent de tydinghe dat mijnheere van der Capelle commen was uut Spaengnien, ende ghearriveert in Zeelant, die quam met vele scoonder scepen uut Spaengen, ende bracht vele scats met hem van gaude ende selvere, al ghesloten in tonnen, welcke scat quam ten secoerse van der K.M. ten onderstant van der orloghe jeghens den coninc van Vranckerijcke.

Item, in desen tijt begonst 't volck van orloghen zeer te scheedene uut den velde, de welcke gynghen ligghen in de steden op de frontieren, als t'Atrecht, Betune, Valenchyne, Duwaey, Arien, Sent Omaers ende elders, ende someghe waren afghedanct ende ginghen t'huuswaert.

Item, den xii^en van Octobere quam binnen Ghent viij^c Spaenjaerden, de welcke waren afghedanct ende wilden naer Zeelant omme t'scepe te gane, ende al te treckene naer Spaengen, de welcke quamen alle inne ter Peterseliepoorte, ende waren 's nachts ghelogiert up de Mude, te wetene: van an 't Scabrugghe op Tichelrie, up 't Merrem, de Steenstrate, op 't Sluuseken lancxt der Sleepstrate ende de Mude tot leden den steenen muelen was.

[p. 272]

Item, xxiiij^en in Octobris ende daer ontrent quamen te Ghent duere ghedreven in 't watere doode lichamen, ende quamen lancx de Schelde nedere, ende dreven alsoo naer Andworpen, ende daer waren eeneghe sonder hoofden.

Item, den xxviij^en Octobris was by den deken van Ronche, ghenaempt Franciscus Titelmans, ghestelt inquisituer van den gheloove, binnen Ghent ter tortuere brocht ende zeere ghepijnt eenen Jan de Hont, poorter van Ghent, ende nam daer over als bystanders ende ghetughen Lievin Clueterijn ende Jooris van der Saffelt, beede scepenen van der Kuere, ende was nieuwichede binnen Ghent.

Item, den xxx^en in Octobre dede de dekin van Ronche recht ende wet in 't Scepenhuus van der Kuere, te weten: in de vierschare daer men pleecht de lieden te verwysene, over den voornoemden Jan de Hont, poortere van Ghent, present den onderbailliu ende de voornoemde twee scepenen, ende was gheordonneert te wederroupene zyne heresye in de vierschare ende van ghelijcke ten eersten sondache daer naer in Sente Machielskercke, in sijn lywaet, met eender berrende kersse in syne hant, present al den volcke.

Item, ontrent Sente Katerynendaghe begonst men te Ghent t' Sente Pieters te werckene an de vesten, ende die te verhoghene van der Petercellepoorte alzoo naer de Hueverpoorte.

Item, in dit voornoemde jaer op Sente Stevendach, in de Kerstdaghen was te Ghent an de Freeminuerenbrugghe eene maeltijt in 't Hoochuus, ten huuse van eenen scoolmeestere, in welcke maeltijt eene vrauwe daer ter tafelen sittende haren man doot stack met eenen snydere.

Item, den ij^en Januario berrendt zeere te Ronse.

[p. 273]

Item, den xviii^en Januario was by den deken van Ronse ghebrocht eenen uten sauselette, wesende een droochscerere, duer de Braempoorte in 't Scepenhuus van der Kuere, daer de voornoemde deken den zelven droochscerere overgaf den werrelicken juge, ghemerct dat hy van zynen propooste niet sceeden en wilde, de welcke was 's anderdachs, wesende vrydach xix^en Januario, ghejustichieert met den brande up de Vridachmaert.

Item, in desen tijt waren ghesonden van weghe der K.M. in Inghelant, de prince van Egghemont, minheere van Corieris ende andere als ambasaten van de majesteit voornoemt, omme te tracterene van den huwelicke tusschen den prince van Spaengen ende de coninginne van Inghelant, omme welcke alliantie 't ghemeente van Inghelant vele ende groote menichte te hoope liep, ende onse ambasaten van den keysere ghesonden vloden weder uut Inghelant, latende daer haerlieder goet ende peerden.

Item, de voornoemde ambasaten ghevloden zijnde uut Inghelant, de coninginne van Inghelant voornoemt vergaderde al 't volc datse conste, ende stont up jeghens 't ghemeente in zulcker wijs dat 't ghemeente t' onder quam, ende daer wasser vele versleghen ende andere ghevanghen ende gherecht.

Item, den xvij^en Februario waren te Ghent up de Vrydachmaert ghejustichiert met den brande eenen man uut Hollant, ende eenen scoemaker van Ghent, ghenaempt Willem van Luevene, omme haerlieder heresye, ende men seyde dat de voornoemde uut Hollant diversche binnen Ghent ende elders herdoopt hadde.

Item, in desen tijt waren by den keyser te Brusele sekere

[p. 274]

ambasaten ghesonden van der coninginne van Inghelant om te maecken aliantie, als vooren gheseit es, ende dat de voornoemde majesteit zaude willen believen weder te senden in Inghelant de voornoemde zyne ambasaten, men zaude voort tracteren van den voornoemden huwelicke ende zijn also weder ghereyst naer Inghelant, ende van ghelijcken de ambasaten van den keysere met zeer scoonen state, ende in Inghelant een letter tijts gheweest zijnde, zo heeft de prince van Egghemont ghereescip ghemaect met goeden scepen ende es gheseylt uut Inghelant naer Spaengen, om met hem te bringhene den voornoemden prince van Spaengen, zoone van onsen keysere.

Item, curts hier naer heeft weder grote ghereescepe ghemaect uut laste ende bevele van der K.M. mijnheere van der Cappelle, met scepen van oorloghen, groote menichte, ende de zelve wel ghemant van volcke om te bewarene de zee, ende die vry te haudene ende de wacht te haudene jeghens de comste van den prince van Spaengen, ghemerct de grote verraderye ende de oorloghe jeghens Vranckerijcke.

Item, in 't eerste van der maent van April es de voornoemde heere van der Cappellen afghevaren ende ghetrocken met zynen scepen van orloghen in de zee om die te bewarene.

Item, den x^en in April waren te Ghent inneghedaecht by den procureur generael te compareren voor mijn heeren van den rade, te wetene: Pieter de Sceppere, Jan de Pape, Lievin Coolens, Lievin Braet ende Cornelis Scauteete, dieners van der stede van Ghent, ende hemlieden was elc byzondere heesch ghemaeckt openbaerlic ter causen van huerlieder oneerbaer levene ende overspele ende ander

[p. 275]

quade antieringhe, die zij daghelix doende waren op haerlieder officie.

Item, op welcken heesch namen de voornoemde dienaers dach xiiij daghen, die hemlieden gheconsenteert was, up condicie dat se zauden gaen als ghevanghenen de xiiij daghen gheduerende, ende de xiiij daghen omme commende, hebben gheandwoort by ghescrifte, ende de zake waert weder ghestelt te xiiij daghen.

Item, in 't laeste van April voor 't afgaen van den voornoemden scepenen, zoo was afgheleit ende afghedaen de assyse van den wyne, ende men saude maer gheven eenen groote van den stoope van cleenen wynen, als rijnsche, petauwe, romenye, ende groote wynen als maleweseye ende andere ii grooten van den stoop, ende van ghelijcken was afghedaen de assyse van den peerden, ende begoest also den xi^en van Meye eerstcommende.