En zondags een stukje vlees

[p. 37]

Kinderen kijken

‘Ma!’ roepen de kinderen als zij hem om de hoek zien komen. De twee jongens hollen naar huis, alleen de oudste, een meisje, wacht tot de man bij haar is en zijn grote bruine hand op haar hoofd legt. Hij buigt zich voorover en zoent het meisje op haar wang, die ze niet wegtrekt. ‘Ma!’ De kinderen gillen in het trappehuis en het geluid klinkt hel en schril en een klein beetje angstig ook.

Hij loopt naar boven met de hand van zijn dochter in de zijne. Over zijn schouder de oude blauwe tas die is ingevreten door het weer. De zon heeft het blauw gebleekt tot bijna grijs linnen. In de tas zitten de heerlijkheden. Ze weten het. De man glimlacht als hij de deur verder opendoet. Het meisje komt achter hem aan.

De vrouw staat in de keuken. Hij loopt de kleine hal door en staat in de deuropening. Ze heeft hem nog nooit omhelsd en ze zal dat ook nu niet doen. De man is er al aan gewend. Hij glimlacht een beetje verlegen en weet niet goed wat te zeggen. Hij voelt zich een bedelaar wiens woorden niet verder reiken dan tegen de benen van voorbijgangers die hem voorbij lopen op de tegels.

‘Ik ben er,’ zegt hij zachtjes, tenslotte, en haakt de riem van de tas van zijn schouder. Op het bruine manchester jasje dat hij aan heeft is de groef te zien die de tas door het vele dragen in de stof heeft gesleten. ‘Ik kom de kinderen opzoeken.’ Hij staat daar en slaat de bruine, glanzend doorzichtige ogen neer en weet verder niets. Alleen dat hij weer hier is, in het huis, en dat het erg vreemd is na zo lang weggeweest te zijn. Het ruikt naar werk en zorg in het huis. Niet de frisse lucht van de vrijheid die nog in zijn kleren hangt. De man wrijft met de hand over zijn dij. Hij voelt de ruwe stof van de broek die hij aan heeft. Een beetje vlekkerig en vet. Achter zijn ogen doemen als in een vertraagde film de gebeurtenissen op die hij zou moeten vertellen. Maar hij vertelt ze niet.

‘Dag,’ zegt ze en gaat door met het werk waarmee ze bezig was. Ze kijkt nauwelijks naar hem. ‘Ze zijn in de kamer gegaan.’ Haar handen vallen even stil in het zeepsop. ‘Je bent toch alleen?’ Ze vraagt het tamelijk agressief. De man knikt. ‘Ja,’ zegt hij. ‘Er is verder niemand. Ik ben helemaal alleen gekomen.’ Hij keert zich om en gaat

[p. 38]

naar de kamer, waar de jongens afwachtend zitten op het dure bankstel. Hoe lang is het geleden dat hij op zulke stoelen heeft gezeten? De man knielt op de grond en schuift de ritssluiting van de tas open. De kinderen komen om hem heen zitten en kijken met grote ogen toe. Dan maken ze met snelle, zenuwachtig kleine bewegingen de touwtjes los die hij met veel zorg en met een strikje aan elk pakje om de geschenken heeft geknoopt. Ze roepen van verbazing en lopen met de cadeautjes in hun handen naar hun moeder. Ze wachten nauwelijks tot de vrouw het geschenk heeft gezien en gaan er direct mee in de kamer zitten om te spelen.

De man doet de stukken papier, nadat hij ze heeft opgevouwen en de touwtjes heeft verzameld, weer in de tas. Hij staat op uit zijn gehurkte houding en gaat in de grote stoel voor het raam zitten. Vandaar kijkt hij naar de kinderen. Hij trekt een pakje shag uit zijn zak en draait langzaam een sigaret. Hij kijkt zoekend rond naar een asbak. Er is er geen. In dit huis zijn de asbakken niet meer nodig.

Toen hij wegging om de kinderen op te zoeken heeft de andere vrouw hem over het haar gestreken. ‘Wees voorzichtig,’ zei ze. ‘En kom gauw weer terug.’ Ze moet nu voor het raam staan, of misschien ligt ze wel in bed te lezen. Ze zal ongerust blijven tot hij weer terug is. Dan zal ze luisteren naar zijn verhalen die hij over de kinderen vertelt. Ze zal opstaan en koffie zetten. En in de gescheurdheid van zijn ziel weet hij dat ze probeert het huis groter en groter te maken, net zolang tot hij de wanden van de kamer niet meer zal voelen en de kinderen verdwijnen achter de dofglanzende laag van een foto.

Ze is klein en slank en heeft lang, donkerbruin glanzend haar dat tot op haar heupen hangt. Wanneer hij haar naam zegt komt ze naar hem toe en gaat zitten op zijn schoot. Dan zwijgen ze, terwijl zijn hand over haar haren streelt, steeds weer, zacht en gelijkmatig.

De oudste jongen heeft zijn nieuw gekregen cadeau in de steek gelaten en staat nu naast hem. Het kind heeft zijn hand op de arm van de man gelegd en kijkt naar hem. ‘Zullen we spelen?’ vraagt de man en hij drukt het peukje van zijn sigaret uit in de schotel die onder de bloempot in de brede vensterbank is gezet. ‘Kaarten,’ zegt de kleine jongen tegen hem en loopt naar de andere kamer waar het speelgoed op planken tegen de muur staat. Hij komt terug met het spel

[p. 39]

oude kaarten. Ze schuiven de lage tafel een beetje opzij en gaan met gekruiste benen tegenover elkaar op de grond zitten. De man schudt de kaarten en deelt ze uit. Vogels en beren, vlinders en vissen staan erop. Het gaat natuurlijk niet, kwartetten met z'n tweeën maar hij doet zijn best om aan de kleine jongen niet te laten merken dat hij vraagt naar een kaart die hij al heeft. Het gezicht van de jongen glanst van vreugde als hij wint. Ze spelen nog een keer en weer verliest de man opzettelijk. Dan zit hij weer op de stoel bij het raam en de jongen komt op zijn schoot zitten. ‘Ik heb nieuwe rails voor mijn trein,’ zegt het jongetje. ‘Voor mijn verjaardag gehad, wil je het zien?’ De man knikt langzaam. ‘Dadelijk,’ zegt hij. ‘Even wachten. Dan zal ik een grote baan voor je maken.’ Hij strijkt het jongetje over het hoofd en denkt aan het spoorkaartje in zijn zak dat hem straks weer naar het andere huis moet brengen. Misschien blijft hij wel slapen in de stad. Of bij vrienden. Wanneer ze hem tenminste kunnen ontvangen.

De vrouw komt uit de keuken de kamer binnen. Hij verwondert zich elke keer weer over de lege, doffe blik in haar grijze ogen. De ogen kijken naar je en zien toch niets. Ze droogt haar handen af aan een theedoek. ‘Wil je een kop soep?’ vraagt ze en als hij knikt loopt ze direct weer terug de kamer uit. De man kijkt naar haar brede heupen en glimlacht een beetje weemoedig alsof hij zich iets herinnert dat hem vrolijk maakt.

‘Is die andere nog bij je?’ zegt ze, als ze de kop soep voor hem neerzet.

‘Ja,’ antwoordt de man zonder naar haar gezicht te kijken. ‘Ja, ze is nog steeds bij me.’ Hij lepelt van zijn soep terwijl ze voor hem staat en naar hem kijkt. Hij weet dat ze iets wil zeggen maar het niet over haar lippen kan krijgen. Er is al veel te veel gezegd, vroeger, toen dit huis van hem was en de kinderen elke avond door hem in hun bed werden gelegd. Ze staan nu om hem heen en kijken toe hoe hij zijn soep eet. De man heeft honger. Hij morst een beetje op het tafeltje en neemt een zakdoek uit zijn zak waarmee hij de soep van het blad veegt. De vrouw kijkt toe met samengeknepen lippen. Hij is veranderd, denkt ze. Hij is ouder geworden. Maar zijn soep eet hij nog steeds als vroeger.

Als de kom leeg is neemt ze die op en brengt hem terug naar de

[p. 40]

keuken. Maar ze trekt nog eerst even het kleedje recht en veegt een denkbeeldig stofje van het goed.

‘Kom,’ zegt hij tegen de kinderen. ‘Zullen we een ijsje gaan halen? Of patat?’ Hij is liever buiten met ze, de dreiging van de vrouw is al na een kwartier te veel voor hem. Buiten zullen het zijn eigen kinderen zijn en hoeft hij niet aan de vrouw te denken. Kan hij aan het huis denken als aan een veilige plaats waar de kinderen slapen onder de hoede van hun verzorgster. En de muren klemmen zich niet als klauwen herinnering om zijn keel.

Buiten schijnt de zon. Ze steken het pleintje over en lopen langs de kleine singel waar de eenden zwemmen die hem vroeger, als hij laat thuiskwam uit de stad, altijd begroetten met hun gekwaak. De kinderen zwermen om de man heen. ‘Ik met mayonaise,’ zegt het meisje. Ze is wat rustiger dan de twee anderen. Ze neemt mijn plaats in, denkt de man. Ze heeft het geloof ik wel begrepen.

‘Drie patat,’ zegt hij in de winkel tegen de vrouw die met een wit schort om staat. Hij glimlacht tegen haar.

‘Het is een rijk bezit, kinderen,’ zegt ze en hij knikt. ‘Ja,’ zegt hij, ‘het zijn prachtige jongens.’

Daarna zit hij midden tussen hen in en kijkt toe hoe ze een voor een de patatten in hun mond steken.

De andere vrouw, die nu wacht, heeft geen kinderen. Ze hebben er wel eens over gesproken maar tot nu toe is er nog steeds niets. Misschien later. Als de kinderen van nu groot geworden zijn en ze hem niet meer zullen herinneren aan zijn poging. Ze houdt wel van kinderen, weet hij. Maar hij is een beetje bang voor de eenzaamheid die over hem zal komen als zij ook een kind zal hebben. En welk kind is dan echt? Hij wil de rest van zijn kinderen liever niet weggeven. Naar welke van al de kinderen moet hij het eerst kijken? Altijd geeft hij kinderen weg aan de vrouwen. En pas veel later, als ze zijn opgegroeid, kijken de vrouwen weer naar hem en zeggen: ‘Ik heb je nodig, kom weer terug.’ Maar dan zullen ze in elkaar niet meer de trekken terugvinden die er waren voordat de kinderen speelden op het grasveld voor het huis.

Welk standbeeld was hij voor hen? Hoe kijk je met kinderogen en kinderslaap naar een man die er eerst was, op wie je kon bouwen, die

[p. 41]

je hielp als het speelgoed stuk was en die verhalen vertelde als je op bed lag? Waarom doet hij dat niet meer? En mamma, die de brede matras doormidden heeft gesneden en de ene helft ervan met de vuilnisman heeft meegegeven. Maar waarop moet hij dan slapen als hij weer thuiskomt? Want hij komt toch ooit weer naar huis? Hij speelt toch weer als vroeger voor ze op de gitaar en zingt er liedjes bij? En hij legt grote vellen papier op de grond en geeft verf en penselen waarmee ze over het papier kruipen en het volschilderen. Verft en zingt hij nu met andere kinderen? Mijn vader, zeggen de kinderen tegen de vriendjes, mijn vader is op reis. En als hij terugkomt mag je hem zien. Hij neemt cadeautjes mee en wij krijgen ijs en patat. Hebben jullie zo'n vader, die reist?

Ze hebben de prentbriefkaarten die hij stuurde allemaal naast elkaar boven de bedden geprikt. Daar, wijzen ze. Daar was hij. Het zijn vreemde steden en andere mensen en hij is er geweest. Hebben jullie zo'n vader?

De man koopt een grammofoonplaat met kinderliedjes erop die ze, als ze weer thuis zijn, afdraaien. De kinderen zingen mee. De vrouw heeft koffie voor hem ingeschonken en luistert. Zwijgend, niet in staat een gesprek te beginnen. De man zwijgt dan ook maar. Het heeft geen zin haar te vertellen van de dromen. Haar iets te zeggen van de andere vrouw, die nu op hem wacht en ongerust is tot hij weer terugkomt. Want de kinderen, als hij naar ze gaat kijken, nemen een deel van zijn hart af en ze weet dat ze dan delen moet. Maar als hij terug is, is hij weer voor haar. En hij zal zijn gitaar nemen en spelen, al de liedjes die hij vroeger voor de kinderen speelde.

‘De volgende keer, als ik weer kom,’ zegt hij tegen het meisje, ‘neem ik een grote pop mee voor je, uit Italië. Het zijn heel mooie poppen, met brede stroken kant en jurken in allerlei kleuren.’ De man heeft de riem van zijn tas in zijn handen en speelt ermee. ‘Voor de jongens neem ik dan ook iets groots mee,’ zegt hij.

De vrouw kijkt hem aan. In haar ogen ligt onbegrip en angst. ‘Het gaat niet om cadeautjes,’ zegt ze fel. ‘Je moet ze niet zoveel geven. Een klein ding is genoeg. Verder zorg ik wel voor ze.’

De man knikt. ‘Nee,’ zegt hij, ‘het gaat niet om de cadeautjes.’ Hij kijkt de vrouw niet aan, hij staart naar een punt ver voor hem.

[p. 42]

‘Ik kom alleen maar kijken, dat kan toch?’ Hij weet dat ze het niet begrijpt, hij heeft geen zin door te praten.

‘Ik moet er weer vandoor,’ zegt hij en staat plotseling op. De kinderen staan op een kluitje bij elkaar en kijken naar hem. Dan zit hij ineens op zijn hurken tussen hen in en strijkt ze een voor een over de haren.

‘Maar ik kom gauw weer terug,’ zegt hij, alleen tegen hen.

‘En dan neem ik wat moois voor jullie mee, goed?’

Ze lachen verheugd.

De vrouw groet met een stroeve mond als hij haar een hand geeft.

‘Dag,’ zwaaien ze naar de man vanaf het balkon aan de achterkant van het huis. Hij zwaait terug. ‘Dag, jongens,’ zegt hij zacht. Ze horen het niet.

En als hij in de trein zit, op weg naar de andere vrouw, waar het goed is en het bed warm, is hij daar blij om. Want kinderen kijken verandert de stem van een man. Je wordt er hees van en verlegen.

Antwerpen, september 1967