Nederlandsche historie

[1589]

Op den 8^sten januarius 1589, zondag wezende, zoo wast halmdag, ende metten avond, als de wachte op kwam, wasser eene kleine beroerte; want den jongen Kerchove quam op met de poorterie, wezende capiteyn, zoo warender drie ofte vier jongers, die hem naer de parade riepen voor het Besant, en 't was op De Visch zoone, en den schoonbroeder Revelles en Lamsaem. Daer vielen zulke woorden dat de rapieren uitgingen; de poorterie dit ziende, zijn er op gegeloopen en hunlieden gevangen genomen en in de vangenisse gezet. Alle deze weke zoo vreesde men zeere van de Spaensche trossen af te roepen, en men werde se zeere; maer, op den 10 lauwe, zoo waren zy afgeroepen tot Rijssele, en zoo haest als de mare quam van zulks, elk liep om betalinge te doene, en daer was groote roere. Op den xii lauwe, zoo haest als het placaet in was gebrocht, zoo gingen mijnheeren en deden publicatie met het luyden van de clocke naer costume, en het vermelde aldus 't zelve placaet, 't welke het gemeene maar half en greyde. Pacientie! want alle Spaensche realen van de acht dobbele tot de vijf groote en een zesken waren al geroepen billioen, die niet genoech en woegen en moesten wegen de x groote en half, twee ingelsche ofte een fransche croone zonder bate; om welke het gemeene groote swaerheyd hadde; noch waren afgeroepen billioen sommige testons van Portugael.

Op den 21^sten van januarius; op dezen tijdt zoo gebeurdet dat geheescht was op 't Westquartier eenen zeer grooten heesch op de zeven casselerien van Ypre en de acht prochien, te weten wel 20,000 guldens de maend, om betalinge te doene

[p. 99]

an 't garnisoen van Grevelinge, Duynkerke, Nieupoort, op de sterckte tot Veurne en te Bergen St. Winocx, om de zake te communiquerene en te handelen, en men zeyde dat op alle landen, die gecultiveert zouden zijn, welk op elk gemet komen zoude wel iij ℔. by jare, alzoo lange als de 20,000 zouden moeten gegeven zijn, en 't land ofte de pachters over al bystier waren, dat zy zoo lange getravailleert hadden geweest van het crijgsvolk.

Op den 27^sten januarius, zoo wasser gehouden een generale revuwe van de poorterie, en dat om datter te betere wachte zoude mogen gedaen wezen, zoo waren de poorten gesloten tot dat de vier capitteynen, elk met hun monsterheeren waren zittende, en aenziende deze revuwe, metsgaders dat sommige gelast waren te koopen beter gewerre, en alle de poorterie gelesen wezende de pointen en de artikelen van de wachte en de corporalen en de dissenier eedt gedaen hebbende, is elcken naer huis gegaen en de poorten zijn open gedaen.

Den 28^sten van januarius, zoo waren uitgeroepen en geplubliceert twee diversche placaten, het eerste op den verkoop van de wynen uyt Vranckrijk, dat hem niemand wie hy ware zoude hem vervorderen eenige wyne te gaen koopen in Vranckrijk, ten ware om by de stoop te verkoopen en noch zoude die moeten gecocht zijn op de stapelen, alwaer men is gewoone de wynen uyt Vranckryck te verkoopen, en geen koopluyden van wynen zullen mogen eenige wynen koopen om voort te verkoopen, by den vate ofte pinsoene, op de verbuerte van den wijn, en van elk stuk noch 10 guldens; voort alle makelaers ofte facteurs, die wynen in handen hebben, zullen moeten verclaers doen dat zy, in de de wynen gevonden in hunne handen, geen part mede hebben, maer wie die zelve wynen in handen hebben zouden

[p. 100]

toebehoorende, en noch meer andere pointen; noch daer naer wasser een placaet gedaen by den koning dat men alle straten, aerdewegen en andere van stonden aen zoude doen vermaken; datter passage met wagens, carren en peerden zouden beter zijn, en dat alle officiers zouden moeten last nemen om daer of straetschauwinge te doene 't geheel land van Vlanderen doore.

Op den 4^de sporkele, zoo kwamer een droeve mare datter ontrent Have-le-grand wel 30 Spaensche schepen bedorven waren, al meest geladen met vaste spyse, 't welk clagelijk was, haddet Godt zoo niet belieft; want 't was al verloren, schepen, menschen en goed.

Op den 16^sten van sporkele, wezende donderdag, zoo was't den iij dag na den Vasten-avondt, en het was geleden 5 jaer dat in de belegering van de stede van Ypre, dat aldoens afgeslegen was 't groot convoey, waer duere dat de stede van Ypre kwam van nootswege in handen van onzen genadigsten koning, en voor memorie hebbe ik dit willen bybrengen, maer op dezen dag voorseit zoo is 't gebuert dat, 's nuchtens ontrent den 10 uren, is uyt der stede getrocken het convoey met sommige vrauwen, en die van de bruyloft van meester François Van der Mersch, het volk van dien, die naer Rijssel keerden; maer onder andere zoo komende tot S^te Loys was hun lieden geadverteert datter quaed volk was op den wech, zoo wasser den capiteyn van den convoeye Christoffel Lafollie, een fraey voorzienich man, en zynen sergeant, zoo men hem noemde Joos, dit Brouckeloos, 't samen wel voorzien, gestoffeert by meer dan 30 mannen, komende op de Waestene causie, zoo heeft den capiteyn Lafollie over elke zyde twee soldaten uytgezonden, om het veld te ontecken; zoo 't convocy voortgaende, komende ontrent

[p. 101]

de mylesteen dit 't vol ondeckten, hebben gezien den vyand, roepende: Arme! arme! Zoo waren zy bedwongen ter werre hun te stellen, hebben het convoey aengevallen, bedryvende zulke forse en geweld dat zy meester geworden zijn van 't convocy, zoo datter Lafolie, den capiteyn, is dood gebleven en zynen sergeant totter dood toe gewont, zoo datter binnen zeer corten tijdt daerna duerhauwen en duersteken waren, en noch vijf soldaten mede gerekent, den voerman dood en noch vele gequetst, de joufvrouwen gepillieert, namelijk de huysvrauwe van Clays van Thunne, de huysvrauwe van Lauwers Neckebaert en meer andere, zoo dat, door het afslaen van dit convoey, binder stede is allarme geworden, zoo dat den trommele is ommegeslagen, makende allarme binder stede, zoo datter wel uyt zijn gelopen 200 poorters, meest jonghers. Capiteyn Carette en sommige luitenanten trocken mede, en komende op de Waesten causie vonden daer die van Waesten en Meesene, en hebben den vyandt vervolcht, zoo dat zy hun deelden in vier partien, trocken in 't busch van Hollebeke, en, komende by Hollebeke, hebben daer ij persoonen van Waesten vermoort gevonden, en noch geheel warm; zy volgden altijds en, zoo den avondt op handen was, quamen zy naer huys en wierden ingelaten ontrent den vij uren en half.

's Anderdags, den xvij sporkele, ontrent den nuchtenstond, heeft kapiteyn Geleyn Sanders van de sterckte, geassisteert met ontrent 40 Yrsen, de Oostendenaers vervolcht, doordien zy verbrandt hadden Capelle te Poele; zoo ontrent den viij uren hebben hun gevonden omtrent Staên in een bremstuk, alwaer zy dezelve Oostendenaers, die besich waren metten buyt te deelen, hoorden kyven en groot ramoer maken, hebben die aengevallen, sterck wezende met die zy noch hun toe gevonden hadden t' samen

[p. 102]

41; zoo de Yrsen, die capiteyn Sanders hadden geconsenteert te wezen in dezen aanval hunnen kapiteyn, hebben zoo wel hun devoir gedaen, dat zy daer xii Oostendenaers vermoord hebben, en den meesten deel gequetst van de zelve Oostendenaers, en daer naer gepillieert; zoo hebben de soldaten van Sanders hunne abyten van de Oostendenaers geschonken, en alsdan den dooden de rechter oore afgesneden, en zijn naar Ypre gekomen met xii rechter ooren stekende aen eenen poinjaert, die zeer lanck was, en hadden van de stede en casselerie van elke oor vier pond groote, hebben den buyt van de goede vrouwen naer de stad gebrocht, die zy den vyand ontnomen hadden en den meestendeel zijn wederomme gecregen voor een stuk goudts van Clays van Thunnc en Lauwers Neekebaert.

Op den 18^den sporkele, was gepromoveert by provisie Hammerlon, dit Sanders, om te zyne capiteyn van den convoeye tot onderstand; zoo heeft hy met de gezellen en met zijn volk naer Waesten getrocken met den trommele om in 'tbrèe den vyand noch te zoeken en om te convoyeeren, die 'tbegeirde; hy quam 'savonds, ontrent den 4, binnen Ypre.

Op den 25^sten van sporkele, zaterdag zijnde, en wezende Crake-Zaterdag, zoo wasser uitgeroepen, duer dien datter vele fauten waren van de popsen, van de lichte realkens, zoo wasser geordonneert dat hem niemand en zoude vervorderen eenige realen te wegen, uyt te geven ofte ontfangen dan op zeker gewichte, geteekend by Matheus de Kien, goudsmet, en betalen daarvoor een grootjen.

Op den 26^sten sporkele, zoo was 't Crake-Zondag, maer 't was t' Yper te zeere verwandeld, want over 25 jaren quamer coopluyden by duysenden, maeralsnu zoo en volgde dat niet, want er droomde niet zeer d'een coopman jegens den

[p. 103]

anderen, maer met de quade maren zoo van Vrankrijk als van Oostende, daer of men zeyde datter veel nieuw volk in gekomen was, zoo hield men dobbel wachte, en daer wachten wethouders 's nachts ook mede, want den tijdt qualijk stond. 's Anderdags, maendag zijnde, zoo stelde men eenige cramen ter maert, gelijk op eenen zaterdag, en op dezen dag zoo wasser raport gedaen, datter op de Waesten causie gezien waren veel Oostendenaers, die naer Meesen trocken en naer Kemmele, en van daer naer Reneghelst, en hebben 's nachts sommige pachters gevangen. Geleyn Sanders, op den xxviij sporkele, trock uyt mette convoeyenaers, om hunne Oostendenaers te zoeken, van 's nuchtens ten vier uren, maer en hebben elkanderen niet konnen vinden, zy zijn t' huys wederomme gekeert; aldus was 't een vreeselijk reysen in allen kant.

Op den 4^den maerte, zoo was't waerachtig dat tot Brugge gearriveert was zeer vele amonizie, wel 44 groote stukken artillerie, als cartauwen en canons tot 14 schepen; en van deze weke zoo kwamen eenige schepen tot viere toe, en quamen tot Oudenburch in de vaert van Ypre met goed convoey, en Oudenburch gepasseert zijnde, zoo trock 't convoey wederomme naar Nieupoort, en de schepen meenende vry te wezen zijn gevallen in de handen van die van Oostende, en hebben die geplondert en berooft, en daernaer 't vier daerin gesteken.

Op den 6^de maerte, 's avonds na het verlaten van de poorte-clocke, zoo werder een gebodt geroupen om 't houdt te gaen vellen op de Waesten causie over beyde zyden van de strate, de diepte van 1000 voeten ofte 60 stappen, en over drie maenden voor dezen tijdt zoo werd by publicatie bevolen dat, van St- Loys tot de Wambeke, alle proprietarissen

[p. 104]

zouden moeten blooten, binnen eene maend, op verbeurte van 't zelve houdt, en midts dat die publicatie niet en was geobedieert zoo trocken de heeren ten hove, en cregen octroy dat zy mochten 't zelve doen vellen en hauwen, 't zy boomen, hagen en al datter staet; nu den vi maert wasser als boven, by publicatie uitgeroepen dat alle ambachten en andere persoonen, die mijnheeren daer toe gekosen hadden, als vele landtlieden, die binder stede woonden, zouden hun vinden 's anderdags 's nuchtens, na het verlaten van de halleclocke op de halle, om met goed convoey terstond met happen en haumes te gaen op de Waesten causie, alwaer zy zouden moeten wercken en 't zelve houdt hauwen; zy zouden daer vooren ontfangen xii st. elken dag, en alle het houdt dat zy hauwen zouden 't zelve zoude hun toebehooren, indien zy 't begeirden, en 's anderdags, den vii maerte, zoo vergaerden vele werklieden op de halle met het luyden van de clocke alzoo geboden was, want mijnheeren hadden doen roepen, zoo wie niet en compareerde, zoude gepunieert werden met bansure ofte andersins naer verdiensten; aldus trocker uyt 't ambacht van de timmerlieden x, van de carwaer-cruyders x, van de zackedragers van der maert x, en zeer vele landtslieden met noch alle prochien onder de casselerie by de stede gelegen, als Dickebusch, Reneghelst, Waesten, Meesene, Kemele en meer andere; elk moeste leveren x mannen, thien dagen lanck gedurende, zoo ginck elk zijn besten doen.

Op den xi maerte, zoo was't maertdag, en men hadde de geheele weke altijdts continueerelijk gevrocht aen 't vellen van den houte op de causie van Waestene, en daer vrochten wel 560 mannen, alle ten laste van der stede, 't welke bedroucht wel 100 guldens 's daegs, en op dezen zaterdag hadde't de swaerheyd van den gelde niet geweest, daer

[p. 105]

mede dat men zeere quelde van wege de realen en van gelyke van 't gouden geld, 't hadde te betere gegaen.

's Daechs voor dezen dag, om te secoursen de stede, die grooten kost hadde van 't houd af te houwen, als vooren gezeyd is, by toelaten van der wet zoo was wederomme de servisie gecontinueert voor ses weken op den ouden voet, waer in dat sommige poorters murmureerden; maer pacientie, het was gedaen om beters wille.

Den 18^den maerte, zaterdag zijnde, en deze geheele weke zoo hadde alle dagen 't halleclocxken ten ses uren geluydt, om de werklieden op de Waesten causie, met 't opendoen van der poorte, te gaen wercken, en 't hield op met deze weke, en 't hadde gecontinueert geweest omtrent xii ofte xiij dagen. Op dezen 18^sten zaterdag van deze weke hadde de vergaderinge geweest tot Gent, alwaer dat ontboden waren alle de Staten van den lande van Vlaenderen, geestelyke en weirelyke; men zeyde dat was om eenen grooten heesch, maer 't zal van den gemeenen man wel geweten zijn in tyden, en den dach diende den xv maerte 89.

Op den 23^sten maerte, wezende vrydag, zoo was verpacht de accysen van der stede voor een jaer naer oude costume, en 's dachs te vooren zoo was 't Groot Gemeene vergaert, alwaer geresolveert was en noch meer andere zaken, als gecontinueert den ouden tresorier Pr. Renier noch voor een jaer, ten opziene datter vele wercken openstonden en om andere redenen.

Op den Wittendonderdag, wezende den 30^sten maerte, zoo wasser achter St. Pieters kerkhof eene coebeeste, die vernieuwde van een calf, een zeer vreempt monster; het hadde

[p. 106]

twee hoofden, te weten schapsooren, drie ooren, vier oogen, twee tongen en het corpus was swart van haer met calfvoeten viere, maer stonden contrarie en het was een stier.

Den eersten april, wezende Paschavondt, zoo hadde de goedeweke geweest zeer schoon lustich weder naer den tijdt, en daer en was niet zonderlincks gebeurt dan op den Witten Donderdag, ontrent den xi uren in den nacht, zoo waren gekomen sommige Yrsen ontrent den Hoogen Zieken, om coebeesten te stelene; waer af de landtlieden van de Tourhoutstrate tot op de Boterstrate allarme riepen op de stede om hulpe, 't welke den voocht by die van der wachte was te kennen gegeven, zoo dat men capiteyn Hamerton uytsond met 30 ofte 40 gesellen t' hunlieder assistencie, en de Yrsen hadden genomen ix ofte x koebeesten en twee swynen, maer waren hunlieder weder genomen ontrent Capelle te Poele. In de passchen-mesdagen begonste men wederomme te sprekene van het afkomen van eene partie van den legere, want 't earroy van Cassel-ambacht en Bergenambacht trock al naer Nieupoort, en op den vi april zoo wasser groote vergaderinge ontrent Oudenburch, en daer waren wel meer dan 30 vendelen voetknegten en 400 peerden; het scheen datter eenige intelligentie was met die van Oostende, want men zeyde dat het zeer wel gemunt was, maer 't en wilde niet valideren, en op den vii april zoo trock elk naer zijn kwartier; men sprak wonderlijk van Vranckrijck overal.

Op den 8^sten, zoo kwam de zeker mare dat 't volck elck zijn kwartier ginck bezouken, alle die ontrent Oostende geweest hadden; op dezen dach zoo was 't Beloken-pasehenavond en 't coorn bleef in state.

Op den Beloken Passchen, zoo passeerden op den noene eene cornette peerden, die van Hondschoote afkwam, van buyten

[p. 107]

omme zonder duer de stede te passeren, en quam af van de kancte van Oostende. Godt doe 't wel gaen! - Maer men hoorde voorzeker dat op den Beloken-paeschen het konings volk in Geertrudenberg trock; de soldaten die daer binnen lagen de zelve stadt overgaven, dewelke van de Hollanders en Ingelsche beleghert was; om dat zy hunne capiteynen hadden gevangen en hunnen coronel, zoo dede den prince van Parma hun lieden ontzet en gaf de vendels en een cornette peerden, die binnen Geertrudenberch lagen, elk xx maenden gage, van welke overkomen die van Brabandt zeere verblijd waren, zoo dat t'Antwerpen de groote clocke luyde, en men zegde dat zy eerst over hadde gezonden drie ostagiers, waer in den eenen was den zone van den grave van Meurs, liggende binnen Geertrudenberch, en kwamen tot Breda, alwaer Zijn Altese zelve in persoone was, en die van Holland hadden die van Geertrudenberch belegd te lande met 30 vendelen voetknegten en beschoten en gegeven twee assaulten, maer ten lasten gerochten zy, de Hollanders en de Ingelsche, daer binnen met meer dan 600 mannen, maer het peerdevolk mette porterie waren zoo clouck dat zydie wederomme uytgedreven hebben met geweld, en de Hollanders hoorende van de groote macht van volk die Zijn Altese zant om te doene ontzet, verlieten hun lieden schans en liepen naer de schepen, verbranden hunne hutten, alzoo dat daer naer het volk van den koning binnen gerochte, en daer naer Zijn Altese; maer daer en was geen zekerheyd op den Beloken dag van 't overkomen. Op den 25 april zoo wilde het coorn wat diersen, want de backer hadde een ynsel dierste, want die van Arthois moesten geven eenen grooten heesch aen den koning, maer baden dat het placcaet op den voorkoop van den grane cesseren zoude, en eenige wilden presumeren dat het hun geconsenteert was.

[p. 108]

Op den 20^sten april, zoo kwam bynaest een allarme t'Ypre, want daer was een vendel t'Ypre van Oudenburch, dat op de Meesestrate gezien was, maer het verginek wel.

Op den 22 april, op dezen tijdt zoo kwamen die van Bergen-op-Zoom met 600 voetknegten en 2 cornetten peerden, en hebben op het oversienste de stede van Thienen ingeloopen, en daer lagen Spanjaerden inne, en hebben't alle vermoort en dood geslegen, meest datter binnen was gepillieert en gerooft, en daer naer het vier daer ingesteken, en men zeyde dat zy met den roof achterhaelt wierden, maer 't was onzeker.

Op den 28^sten april, zoo wasser afgesmeten een convoey, komende van Gent naer Cortrijck, van die van Vlissinge, alwaer vele kooplieden gevangen waren, en vele juffrauwen gepillieert, en 't convoey was verlatende de kooplieden, want zy, die Vlyssenaers, veel stercker waren; dat gebeurde op twee mylen naer Gend.

Op den 13^sten meye, zoo kwam zeker mare dat er van deze weke waren aen den hals gebrocht wel 40 Oostendenaers, die, met noch wel 40 toe, hunlieden waegden op de feeste van Ypre, de Assentionfeeste, op de Waesten causie, om op alle wegen den coopman te vangen en te spannen, te strossen, te roven en zoo eens 't convoey af te smyten, maer Godt en Heere en liet het niet geschien; want cenen uyt hunnen hoop kwam tot Oudenburch en gaf het te kennen, en ontrent Lavekesackere zoo waren zy besprongen wel van 150 Oudenburchgenaers met cenen capiteyn ofte twee, en wierden daer in eenen mersch besprongen en wel dapperlijk geslegen, zoo datter dood bleven als vooren, en Jan Dou was in den hoop; maer hy ontrochte, doch daer bleven vele kwade boeven.

[p. 109]

Op den 25^sten Meye, zoo was de uytvaert gedaen van den eerwerdigen heere, die lasten prelaet was en nu deken van 't bisschopdom van Ypre, heer Jan de Snyck, overleden den vi meye, en in zyne plaets was gekosen den officiael, heer Anthones Vlaminck, en de uytvaert was zeer solemneel gedaen, waeraf dat 's dachs te vooren waren geluyt en gezongen de vigilien, zoo en resteerde maer de messe en 't achterofficie, van welke den eerweerdigen bisschop den dienst dede, en was gedaen als hadde hy zelve overleden bisschop geweest met musieke, en naer de offrande zoo dede pater Gerardus, fremineur, een vermaen voor den hoogen autaer, en dat over den overledene, men deelde van gelyke schoone provens; aldus was het gedaen, alwaer dat waren alle de principale geestelyke en weirelyke van der stede.

Op den 27^sten meye, 's avondts, zoo kwam de messagier van de commissarissen in en brocht rapoort dat de wet vermaekt zijn zoude voor Sacramentsdag.

Op den 29^sten van meye, 's avondts, zoo kwamen de commissarissen, ingehaelt van de convoeyenaers van der stede met hun capiteyn, en 's avondts gingen zy eten metten bisschop en 's anderdags zoo hing het tapijdt uyt en de wapen van den koning daer boven, en het borteck was besteken met meyen en met roode cussens in de venstere, en de commissarissen waren deze: Dassonville, mijnheer van Croyssille, Mijnheer du Croix en Mijnheer van Hollefault, gaende 's nuchtens naer costume naer Onze Vrouwe van Thunes, daer naer op de Halle, hunne employ ende instellende het collegie van de wet voor het jaer 89, gaende daer naer by den bisschop om met hem te communiquerene, en daer naer zoo luyde het cloexken drie mael met dat elfve slouch, en komende ter bertecke zoo waren wethouders geprononcheert.

[p. 110]

Den 30 meye, zoo was de wet uytgeroepen, en waren deze naervolgende persoonen.

Voocht gecontinueert: Mijnheer van Wieze.

Schepenen: 1 Jonker Geleyn van de Clyte. - 2. Jonker Pieter de Masiet. - 3. Jonker Guilliame van de Kerekhove. - 4. M^r Geleyn van den Broucke. - 5. M^r Olivier Ymeloot. - 6. Jan Bottuyt. - 7. Jan de Gruyttere. - 8. Charles de Corte. - 9. Pieter Navegheer. - 10. Jan van Diesmude. - 11. Francois de Sommere. - 12. Clais Van Thunne. - 13. Daniel de Baene.

Hoogmannen: 1, Cristiaen Marivael, poorterie. - Rijckebusch, draperie. - Andries de Wilde, sayterie en vulderie. - Jan van de Capelle, gemeene neeringe.

Op den 30^sten meye, zoo was by de commissarissen vermaekt de wet van der Zale, en daer waren onder sommige gecontinueert, en andere nieuwe gemaekt, en de rekeninge van der stede wiert voor de commissarissen gelesen naer den noene en gepasseert.

Op den Heyligen Sacramentsdag, wezende den eersten wedemaend, zoo waren de commisarissen van den koning noch binder stede, en die van Belle waren gekomen tot Ypre by de commissarissen om de wet te vermaken, maer wilden houden hun Sacramentsdag binder stede, zoo was't zeer lustich weder, en men drouch schoone processie naer costume en de commissarissen gingen metten heylige sacramente, en de straten waren schoone verciert, zoo mijnheeren van der Wet bevolen hadden, en 't en was noyt niet vele gezien dat de wet zoo vrouch vermackt was als van dit jaer, en naer de maeltijd van die van der stede, gepresenteert aen de commissarissen en de prelaten, zoo was de wet van Belle ter pre-

[p. 111]

sentie van den voocht en Mijnheere van St. Jans en de oude wet van Ypre gerenoveert.

Den 2^den juny, wezende vrydag, zoo vertrocken commissarissen naer Vuerne, Bergen, en alom in dat quartier, en daer trocken mede die van den convoy, om hun lieden te convoyerene, en quamen 's avondts weder in.

Op den 3^den juny, zoo waren versteld de capiteynen van de porterie, midts dat mijnheere van Bellewaert buyten ginek zijn woenste houden, en midts dat mijnheere van de Clyte voorschepen was, zoo wasser gemaekt eapiteyn jonker Guilliame van de Kerkhove, afgaende voorschepen, en jonker Nicolays Ymeloot, capiteyn en drie nieuwe Lieutenanten: Pr. Casteele, Nicasses van Waels-Capelle en Jonker Maerten van de Clyte.

Op dezen dag, men zeyde voor nieuwmare dat die van Utrecht in Hollandt, hadden weehgejaecht hunne calvijnsche predicanten en ses vendelen Ingelsehen, die daer lagen in garnisoene; elk betrauwde dat waer was.

Op den 8^sten juny, zoo kwam er af wel ontrent 300 Yrsen van Ruddervoorde, en kwamen tot Boesinge, Noortschoote en in dat kwartier, en hadden consent van te loopen op het landt xiiij dagen, doende groot overlast; 't was by laste van Lamotte.

Op den 17^sten juny, op dezen dag, ontrent den noene, zoo wierden de poorten gesloten, en men liet niemand uyt, en de clocke op de kerke ginek altijdt aen dat cloppen, dat 't scheen dat de geheele legere afkwam; maer ontrent den ij uren zoo passeerden by ofte ontrent 500 soldaten, zoo Duytsche, zoo Yrsen en Schotten, en hadden met hemlieden 3 capiteynen, en gingen op den landtsman loopende in 't Westquartier den

[p. 112]

tijdt van 14 dagen of 3 weken, en 't was 't garnizoen dat de stadt van Deventer overgaf in handen van Zijn Altese; niemand en zeyder vele deuchden af, waer zy kwamen, gelijk men van alle soldaten niet vele deugden zegt.

Op den 23^sten juny, zoo wasser groot roey met het geld, want met S^te Jansmesse zoo expireerde tijdt en stond van het afzetten van dien van trossen en vele andere soorten van gelde, zoo dat 't volk zeer kwalyk conste van elk andere verschoonen, en daer was kwalijk van yemandt geld te geerygen duer den soberen tijdt.

Op den 8^sten july, deze naervolgende geheele weke, zoo hebben de soldaten van Oudenburch al te zeere geloopen op den landtsman, dat elcken zeere kleynmoedich maekte, midts dien dat de acht prochien, mette zeven casselerien, moesten geven 15,000 guldens ter maend aen Lamotte, en dat men daer mede niet en betaelde de soldaten, maer dat men hem lieden zoo noch zondt op den armen landtsman, die alzoo arm duer giften en overlasten was dat zy kwalijk mochten leven.

Op den 16 july, zondagzijnde, zoo wierden de armelandtslieden zeer verlast, want die van Oudenburch ontrent xvj vendelen bleven altydts van de eene prochie op de andere loopende by laste van Lamotte, en wat clachten datter aen hem kwamen, gaf kleynen troost, zoo dat deze soldaten zoo kwaed wierden dat men hun niet en conste paeijen, dat zy de luyden deden geld geven, slaen en smyten, dat jammeren zonde was dat men gedoochde, zoo dat zy ten hende geen werek en maekte van de overheyd; 't waren Yrsen, Duytsche ende Walen en ten was alleene niet te doene in de casselerie, maer over de zeven casselerien, en bin den middelen tijdt

[p. 113]

dat de soldaten van Oudenburch aldus het arm Vlanderlandt bedorven, zoo dat op den xvij july meer dan 1000 menschen met beesten kwamen binnen der stede van Ypre gevlucht, zoo kwamen die van Oostende, alwaer het garnisoen zeer versterckt was, uytte, ziende dat t'Oudenburch en tot Leffinge qualyk geen volk en was, haelden eenen grooten buyt van coebeesten ontrent Brugge; zoo was den arm landtsman zeere gequelt overal, want daer moesten gevonden zijn 15,000 guldens ter maend, op de conditie dat zy binnen drie jaren geen soldaten hebben zouden, maer de belofte en was niet gehouden.

Men zeyde voor de waerheyd in de Madaleenefeeste, in de absentie van 't garnisoen van Oudenburch, de armen landtsman zeere travailierende dat die van Oostende by naer zouden ingeloopen hebben Oudenburch, en op de sterckte van Leffinge zoo deden zy proeve; zoo was dezen Oostendenaers de deur open gedaen om kwaed te doene.

Op den 22^sten july zoo was't Madaleenedach, en deze voorgaende weke zoo ginck het al verloren op het platte landt, want alle het volk van Oudenburch bleef continueerlijk loopende en den armen landtsman verlastende en verjagende met hunne vrouwen en kinderen, met beesten en coeyen zoo dat geheele prochien in de stede vluchtende waren, 't welke eene zake was jegens recht en reden dat men moeste ruymen voor die Koningsvolk hieten; maer den vyandt en zoude by naest niet meer doen dan in den oust de landtslieden verjagen. Men clachde ten hove dat antwoorde: ‘Doet het beste daer mede; daer en is geen geld, maer zy moeten met den kost te vreden zijn, en indien zy iemand verongelyken dat moet Lamotte beclacht wezen.’ Dit was den troost.

[p. 114]

Op S^t Jacopsdag, 't welke was den 25^sten dag van July, zoo nam het volk van den lande noch hunlieder pacientie met binder stede te moeten blyven, maer in het laste van de weke, zoo kwam Lamotte tot Poperinge, en door de menigte van clachten zoo ordonneerde hy dat alle de garnisoenen zouden moeten oplichten, en trecken naer Oudenburch, want men zoude hun wat geld leenen of geven; zy wilden zeer kwalijk obedieren, maer 't was meer dan grooten tijdt, want haddet moeten geduren eene maend, al de vruchten zouden op den ackere hebben moeten blyven, en in 't vertrecken deden zy noch alomme veel kwaed, en 't zoude ook mogen gebeurt hebben dat zy op sommige platsen zoude hebben geslegen geweest; want daer wasser eene partie gekomen tot Nieukerke en wilde daer geforriert wezen, maer het rapport was terstond gedragen tot den grave van Egmont, die doens was tot Arkegem by Armentiers. Hy zant zynen sekretaris, maer zy wilden hem niet obedieren; zoo nam hy wel 200 borgers van Armentiers en met clouck gewerre trock hy zelve naer Nieukerke; maer zy hoorende van de compste van den grave zijn deure geloopen naer Nijpkerke, en men zeyde, hadde den grave hunlieden daer gevonden zouden geslegen geweest hebben; 't scheen dat dit was eene van de principale redenen van 't oplichten van deze loopers; want den grave schreef terstond aen Lamotte dat hy by hem komen zoude en hem purgieren van de schade die hy het landt gedaen hadde. Aldus Godt, die almachtig is, die vindt middelen omme de armen landtslieden te verlossen; zoo is men quyte gerocht van de tiranen, en bin dat zy dus liepen op den landtsman, zoo liepen de Oostendenaers overal onder 't decksele van 's koningsvolk ofte deze kwade knegten, want zy met suptilheid den borgemeestere en de twee schepenen van Poperinge haelden. Bin de voornoemde stadt van

[p. 115]

Poperinge komende wel 12 sterck, by schoonen claren dag, en zeyden aen de wet dat hunnen capiteyn, noemende eenen van 't volk van Oudenburch, zoude komen aldaer logieren met 100 soldaten, begeirden geforriert te zyne, of wilden de heeren hun capiteyn spreken om uyt te koopen zouden hun leyden by hun capiteyn. Aldus zouden die van Poperinge, deze voornoemde mannen, meenende de stede daer in bate te doene, trecken met deze soldaten naer Westvleteren, en wierden aldaer van de zelve sodaten met meer andere gevangen genomen en geleet naer Ostende; zulke stukken ginger omme, en waren gesteld op 240 guldens.

Op den 29^sten july, op dezen tijdt zoo sprak men zeere dat zijn Altese gezond en wel te passe begonste te wezen, die lange in 't badt tot Spa geweest hadde; men verwachte hem tot Brussele. Eenige zeyden dat hem de ziekte van swaerheyd anne quam, dat hy gelyk het water hadde; andere zeyden anders, maer er scheen eenige apparentie te wezen van eenen anderen gouverneur te komene; maer op dezen tijdt midts den goeden dienst die hy der C. Maj^t. gedaen hadde, zoude noch iij jaren gecontinueert wezen, verhoopende dat hy noch alle de landen zouden in pays bringen.

Binnen deze weke voor Thundag, zoo was by de heeren van der wet geconsenteert dat de vier gilden ommegaen zouden in de processie ten Thundage, en dat waren: de schermers, de buschieters, den eruysbooghe en den handbooghe met hun hooftman en gouverneurs.

Op den 6^den oust, zoo was 't Thundag, en elk hadde gemaekt gereedschap om zijn torsen te versieren; de clocken luyden drie half uren om processie te vergaderen, en als de processie gereedt was om uyt te gane, zoo wierden de drie

[p. 116]

poorten gesloten tot dat de processie ingekomen was. De straten al omme verciert zijnde, is de processie uytgegaen; de geestelyke vooren ende de gilden volgende naer, mette de convoyers met hun capiteyn, en naer costume zoo passeerden op de Zuivelmaert de gilden vooren ende 't wiert te regenen wel zeere, en het bleef geduren zoo dat de processie vercort wiert; aldus is den Thundag gepasseert. De reuse wiert naer noene omme gedregen en 's maendags zoo hielden de gemeene lieden recreatie en des dijssendags, en by naest de weke door, en het verginck tamelijk, Godt lof! daer en gebeurde geen ongelukken anders dan 's dijssendags. en 's woendags zoo begonsten wederomme te loopen de Oudenburgenaers, zoo dat wederomme de arme landtsman zeere benauwt was, en 't waren de Yrsen, die het gaernisoen was die Deventer overgaven in 's konings handen, en waren eerst sterck wel een duyst, en waren nu maer 300, zoo waren zy gemineert, en dus liepen zonder consent van Lamotte; zoo op deze twee voorgaende dagen passeerden zy voor de stede in partien en kwamen om te Poperinge te logieren, maer men wilde hun niet fornieren; maer hadden brieven van Lamotte dat zy zouden ontbieden den capiteyn van Ypre metten convoeyenaers, 't welke zy deden, en Lamotte beloofde hun te assisteren; maer zy ziende dat men hun wilde resisteren quamen binnen, en capiteyn Sanders moeste met zijn volk de kerke anne nemen, en binnen dezen middelen tijdt zant Lamotte brieven aen de Yrsen dat zy vertrecken zouden, en 't is geschiet dat zy geobediert hebben, en Lamotte is zelve in persoone gevolcht, en zy zijn met hem vertrocken naer Elverdinge, en alzoo voort naer Oudenburch, zoo men zeyde; aldus zijn de landtslieden verlost voor deze reyse.

Op den 14^den oust, zoo kwam er zeker mare dat Lamotte

[p. 117]

was tot Dixmude wel met meer dan 2000 voetknegten, en dat de heeren van Ypre devoir doen zouden om te Poperinge te beschikken jegens 's anderdags vastebier, brood en vleesch, 't welke de heeren van stonden aen gingen besoingieren, gaende in brauwers en backers huysen om op te teekenen, zoo dat den geheelen nacht late te backen was, en 's anderdags zoo trocken alle de wagens, die daertoe waren geoordonneert metten dage naer Poperinge; men presumeerde dat dit volk al optrock naer Vranckrijck; want de staten van Arthois vergadertwaren tot Atrecht, alwaer dat waren ambassaten van Duytschlandt commen en van Zijn Altesse, en men hoopte zeere dat Camerijcke, mits deze veranderinge, zoude mogen geraken in handen van onsen koning, en daer waren ontrent de stadt van Valencyne gepasseert wel iiij regimenten voetvolk en wel een duysent peerden, al naer Vranckrijck, want Mon^s Balleny, gouverneur van Camerijcke, hadde van Lyghe, eene zeer groote stad, zoo dat al meerder was dan gouverneur te zyne van Camerijcke, en elk hoopte dat Camerijcke te betere voor eene somme van penningen te gecrygen zoude zijn uyt zyne handen; maer hy was te loos, hy die veynste hem altyds, naer dat hem dochte den noot te verheeschen; want hy en Mon^s. Gordan, gouverneur van Cales, geen suptilder in de landen, want hy de stede van Camerijcke behielt voor hem, want den tijdt die stond om te behoudene elk dat by bezadt ofte macht daer over had, want geen schalker natie dan den Franschman. Godt doe het wel gaen!

Op dezen tijdt zoo was 't dat den landtsman zeer ontstelde, want daer kwamen maren dat het garnisoen dat lach ontrent Brugge, mitgaders den meestendeel van het garnisoen van Oudenburch zoude op gaen lichten; want alle landtslieden geadverteert zijnde hebben alle geruympt en wechgedaen

[p. 118]

dat zy konsten, daer zy dochten dat dit garnisoen passeren zoude, maer elk was wat te betere gerust, mits dat mon^s. Lamotte 't last daer of hadde; maer daer waren Yrsen, welke was eene snoode natie om te stelene en te rooven, te meer om dat zy moesten, naer het zeggen, alle te Vranckrijck waert. Dit maekte elken van de landtslieden bevreest, denckende al wat zy my weiren daer en is geen hoope van wederomme te crygen. Dit was al ontrent half oust, maer elk vreesde van als dit garnisoen zoude wech en uytten lande wezen, dat die Oostendenaers wederomme zouden gaen vangen en spannen, en loopen aldaer zy wilden; nochtans de...., die het regiment hebben, behoorden het zelve geheel zeker te zijn voor al.

Op Onzen-Vrouwendag, half oust, zoo binnen dat men de hoogmisse dede, zoo heeft het zeere geclopt, maer om dies wille dat men van te vooren wiste datter volk passeren zoude, was men te min beroert, en ook mede dat men t' Ypre dagelijks gewoone was te hooren, en daer kwamen van de Dicsmudsche straet, van Woumen af, eerst iiij vendelen Roalen, een vendel Duytsche met hun bagagie en bin een half ure daer naer vii vendelen Yrsen en Ingelsche met van gelyke hun bagagie, jongens en vrouwen mette vivandiers, en waren voor den noene alle gepasseert van buyten omme naer Poperinge, en hun was verboden dat zy uyt hunnen wech niet en zouden gaen op lijfstraf, zoo zy ook ontrent de stede niet en deden; maer als de stede gepasseert was zoo hebben zy al omme veel kwaed gedaen, zijn getrocken van Poperinge naer Belle, en alzoo naer Steghers, naer Lens in Arthois, en alzoo naer Atrecht en naer Camerijcke, en daer was eenen nieuwen gouverneur geordonneert tot Oudenburch eenen hoogen Bourygnon met zijn regiment.

[p. 119]

Van deze weke en is niet geschiet anders dan van Brussele geschreven was, voor de waerheyd dat Hans Schink, partie van onzen koning, was gerocht met eenige intelligentie met veel volk binnen de stadt van Niemeghe, de hooftstadt van Gelderland, maer de clouckheyd van de borgers heeft wederstaen en vele van zijn volk verslegen; zy vluchteden in de vesten ofte rivieren van der stadt en versmoorden; hebben hem daer naer genomen en onthalst en gequartiert, en gerecht als eenen verradere. Op dezen tijdt trock Zijn Altese te velde met alle de reste van zijn volk, meest Spanjaerds daer heen met veel geschut om 't zelve te beschieten.

Op den xix oust, van deze weke en wasser niet zonderlings dan dat men zeyde dat capiteyn Block gevangen zijnde om zeker verraderie, die hy zoude hebben gedaen op den overleden Hendrick de Valois, ontfangen hebbende 16,000 guldens, om het volk van Zijn Altese aen den hals te brengen, en hy dienende met 2 cornetten peerden over de zyde van onze koninglyke Maj^t., men zeyde dat hy geackebuseert was aen de zyden gehangen, en dat tot Atrecht, alwaer de Staten van Arthois en Henegauw vergadert waren, handelende zaken van importancie, en daer vergaderde veel volk aenkomende van alle zyden; men zeyde voor waer dat Zijn Altese zijn hof kwam houden tot Dorneke, alwaer alle zaken gereedt gemaekt waren in 't bisschopshuys, alzoo het betaemde; maer dat men gezeyd hadde van capiteyn Block was niet waer.

Op den 26^sten oust, van deze weke sprack men zeere van Camerijcke, en op den ii september zoo kwam de mare t' Ypre dat Lamotte in Camerijcke was met eenige edelmannen, en die de mare brochten van Dowaey was beschonken van de steê metten wijn.

[p. 120]

Op den 3^den van september, wezende zondag, zoo was S^te Nicolays ommeganck, ende men hadde geen ommeganck gehouden binnen meer dan 25 jaer, en de Lichtgeladen; met consent van den pastor zoo liep S^te Anthones omme met x ofte xi duyvels, en S^te Steven met zyne vervolgingen en met Paulus, die de clederen drouch, met Abraham en Isack; maer by 't vul wedere zoo ginck de geestelykheid met 't heylig Sacrament de boterstraet in, maer de gilden met hun personagen gingen over de Leet door de boterstraet, en daer was veel volk mede.

Op den 9^den september, ontrent dezen tijdt zoo hadde capiteyn Harmenton, capiteyn van convoey, een spaensch hoerken gecregen op den wech van Waestene, en kwam'er mede domineren in de stede, en corts daernaer zoo kwamen twee Spanjaerden van den capiteyn, die deze vrouwe ontgaen was en hem bestolen van geld en juweelen; maer de vrouwe was bedeckt gehouden tot den xii september en hy, Sanders, heeft deze hoere uytter stadt met convoey geholpen en midts dat 't was maendag zoo hy dat gepast hadde, en trock op dien dag niet naer Waesten, maer hy capiteyn hadde wat anders geinventeert; want hy op de causie van Waesten geleyd hadde van zijn volk, en als hy mette vrouwe kwam, zoo hieffen zy hun op makende de Oostendenaren, vangende capiteyn Sandere, hem coordende en bindende, pillierende deze hoere, zoo dat dit maekte eene beroerte t' Ypre, dat de porterie den trommel slouch; en bin dezen kwam 't capiteynken in gereden met eenen anderen hoed, zijn gewerre quyte, zeggende ontrocht te zyne den Oostendenaers; maer 't waren al grillen, zoo mijnheeren informatie daer op houdende, is al anders bevonden dan de waerheyd, zoo dat 's sondags de poorten niet open en gingen naer costume, zoo

[p. 121]

hy ontboden zijnde heeft deze zake konnen hem defenderen; maer gaf mijnheeren eenig content, dede zoo vele, op den 12, dat de poorten opengedaen waren, en dat hy hem altijds zoude presenteren; zoo treckende met zyne soldaten met convoey, vond onder wege de zelve vrauwe, die mijnheeren meenden te examineren; hy haer ziende heeft die zelve den bode ontzet, die met haer kwam, en 's avondts als zijn volk binnen Ypre kwam, zoo was den capiteyn mette vrauwe gaen strycken; zyne crediteurs hoorende dat hy wech was, deden alle zyne acoutrementen arresteren; des anderdags zoo kwam hy voor de Meesepoorte met zijn peerd, maer en konste niet binnen geraken; want hy bevreest was, maer vraechde zeere met vriendschap om een pasport, 't welke hem gejond was van zijn dienst, en alzoo gecasseert.

Op den 19^sten september, dijssendag zijnde, zoo dede Joos Lamsaem, de jonge, die hadde lange capiteyn geweest van de porterie, maer hadde zekeren tijdt gewoont met mevrouwe van Glasoen, en met het afzetten van capiteyn Harmenton zoo was om hem gezonden en gemaekt den capiteyn van het convoey, en op dezen voornoemden dag, zoo dede hy het eerste convoy. Godt geeft hem gratie dat hy wel doen mach!

Op S^te Mattheus-dag, zoo was in de stede gekomen de mosse, daeromme dat capiteyn Hamerton verlaten was, en wiert gevangen, en daer naer als de heeren haer hadden gevraech gedaen, wiert uyt gelaten.

Op den tweeden dag van october, zoo isser een zeer groot ongeluk gebeurt, want de ouden dormter van de Predicaren, waerof die van de conventen hadden gemaekt hunlieder

[p. 122]

kerke met grooten kost, is 's nuchtens ontrent den ses uren en half ingevallen, en 's dachs te vooren, zondag zijnde, zoo hadde't naer den noene in de vesperen processie geweest van 't Roosenkransken van Maria, alwaer zeer veel volk was, en hadde't aldoens gebeurt 't hadde menig mensch het leven mogen kosten, maer Godt en liet het niet geschieden, en bin dat zy op dezen nuchtenstond de matten zongen zach een bleekere de cappe zeer roeren, ginck de broêrs adverteren, zy liepen uyt de kerke en corts daer naer is het ingevallen.

Binnen deze loopende weke, zoo zeyde men dat de geheele legere van Vriesland afkwam, en was ontrent Antwerpen, en men vreesde en men verwachte anders niet van den gouverneur Balligny van Camerijcke, dat hy partie zoude wezen van deze landen, want hy alle getrocken hadde dat hy konste zoo van vivers als van amonizie; maer 't was goed datter werre jegen was, want tot Doway wierd verboden dat men niet en zoude handelen met die van Camerijcke op groote pyne.

Op den 10^en october, zoo brochten die van den handtbooge in, naer den noene ten dry uren, wel 24 plateelen van fijn thin, en waren prysen die te winnen geweest hadden tot Kemele metten handtboge, zoo kwamen zy eerelyk binnen der stede van Ypre met hoochman, gouverneurs gilde-wys; maer den oppervogel stond noch in different, en hadden t' samen 70 pond thin, dat zy brochten binder stede, en met den avond kwamen zy zingen een liet voor het toneel van hunne prysen, dat was voor den Hoorene op de maert.

Op den 18^sten october, zoo passeerden twee volle cornetten peerden, maer de bagagie en achtergeloop kwam door de stede; men zeyde dat zy te Wijtschaete en te Meesene 's nachts gingen logieren en trocken naer Lamotte.

[p. 123]

Op den 21^sten october men vond witte roosen-boomen, die wederomme van 't zelve voorleden jaer bloemen hadde, schoon, groot en vreempt om zien; ja daer en boven hadden gestaen en daer en boven gevallen waren op ofte in de aerde; daer stonden zy te bloeyen vriendeiijk en wonderlijk om zien.

Op dezen tijdt kwam de legere gansch af van Heusden en lieten de stadt met drie sterckten besloten, en het was in Oostende geheel vol met peerdevolk en voetvolk, en om dies wille dat zy zoo onredelijk met de landtslieden leefden, was elck in 't Westquartier zeere bevreest dat zy mededeelen zouden, maer daer en was geen zekerheyd af.

Op den 19^sten october, zoo was 'er een convoy besprongen van Brugge, komende van de Oostendenaers, maer zy leden beyde; want van beyde de zyde viel schade.

Op dezen tijdt en van deze weke, zoo wasser tot Thielt wel 20 vendelen Spanjaerds, de welke men zeyde gecasseert te zyne; want hadden gemuydt voor Heusden, en daer waren sommige van hunne capiteynen gehangen van hun regiment, en men vreesde dat zy in Vlanderen quaed doen zouden, maer die van den hove waren anders daer in verzien, want daer warender 200 ofte 300 afgenomen en gezonden naer Duynkerke en d'andere waren opgenomen en in andere regimenten gesteken.

Op den 27^sten october van deze naervolgende weke en is niet geschiet anders dan de Oostendenaers zeere wederomme liepen, midts dat de nachten lanck waren, want op Allezielennacht zoo hebben zy eenen armen temmerman van ontrent Meesene aen een hecksen gehangen en verworcht, zijn handen met een stuk van een lante gebonden en hinck

[p. 124]

met zijn voeten op eenen voet naer de aerde, en was 's anderdags zoo gevonden hangen, en op den 3^den van november zoo was Rycken Wullem De puydt van Dickebusch van hun gehaelt in zijn hemde zijnde, in den nacht.

Op den 10^den november van deze voorgaende weke, zoo hadde den voocht, mitsgaders eenige andere wethouders mette temmermans en metsers, gegaen ter Waesten causie, met den capiteyn van den convoy en 't convoy mede, om inspectie te nemen om te maken eene sterckte op de Waesten causie om alle de convoeyenaers met goede bevelhebbers daer in te houdene, en om by nachte veel te eer op voet te zyne dan binder stede; ook van gelyke was te Handsame ook eene sterckte met 40 mannen daer binnen.

Op den 15^sten november, zoo clopte het zeere op de kerke, en ontrent den noene wat daer naer, zoo passeerden wel 200 Duytsche langs de Raepstrate, en dat om op den landtsman wederomme te loopen, en 't was 't garnisoen van die van Oudenburch, een gedeel daer af trocken naer Dickebusch en naer Vlamertinge, deden de arme landtslieden groot overlast van geld te geven om mede te dragen alle dat zy vonden, 't welke nochtans tegen redene en recht was, uyt cause datter moeste gevonden wezen van die van 't West-quartier 15,000 guldens ter maent; maer ginck kleyn gouvernement omme, de capiteynen en groote slockers die hadden't al, en arme soldaten luttel ofte niet.

Op den 18^sten november, op dezen tijdt zeyde men dat mon^s. Rysardot gekomen was; hy hadde wel zeven maenden uyt 't landt gezijn in Spanjen; men hoopte goede maren met zyne compste.

[p. 125]

Op den 24^sten van november, zoo trock uyt Lamsaem 's volk van den convoeye, met die van de casselerie, om te metene met wercklieden, hun dies verstaende, de sterckte die men zoude gaen maken op de Waesten causie, en moeste gemaekt wezen binnen xii dagen door wercklieden van de prochie; die van den convoye zouden dag en nacht daer in blyven, of 't en ware om het convoy te doene.

Op den 23^sten december, 's nachts zoo zijn de Oostendenaers gekomen om te Clays de Koning, ontrent den 10 uren, en zoo 't viel de wachten van Dickebusch vonden de zelve, maer en waren niet sterck genouch om de Oostendenaers te wederstaen; maer moesten loopen en trocken naer Dickebusch om allarme te maken; maer de Oostendenaers trocken naer Konings in Reneghelst by de Clyte, stacken de deure open, en den knaep liep op den soldere, die zy door stacken met eene lancie, en 't jonckwijf was zeere gequetst, maer Koning en was niet t' huis; dit is de vierde reyse dat zy gefaelt hebben.

Op den 31^sten december, was gepubliceert een placcaet dat men op alle aerde-wegen en straten, gezeyd aerdestraten, zouden moeten afkappen en werren alle hagen, bomen en alle andere elsen, over elke zyde 40 roèn, meest gansch Vlanderen deure, principalijk daer den vyandt ofte vrybuyters hunnen loop en cours hadden, op boete, zoo wie in gebreke ware bevonden niet gedaen te hebben, by den procureur generael, ofte zynen gecommiteerden, de boete van xii guldens, en t' hunnen koste te doen doene; voort zeyde men datter eenen souverayn ofte provost gesteld was met 50 peerden ende 100 voetknegten, mijnheere van der Vichte.