Nederlandsche historie

[1580]

Op den 3 van januarius 1580, zoo trocken uyt der stede ontrent den 3 ueren naer noene, ontrent 100 peerden, en ontrent 50 voetknegten, en hun was een schip bespiet, komende van Comene naer Rijssele, en daer was diversche soorten van buyt in, dat de Walen gerooft hadden, en die van der stede hebben 't gekregen, en vele dat zy niet en consten dragen van thin, loot, metael, hebben dat in de Leye geworpen, en zijn zonder peryckele ontrent den 9 uren in den dag wederomme gekeert; en 3 ofte 4 dagen hier vooren hebben de Schotten en Francoysen, die tot Meenene lagen getrocken tot aen de stadt van Rijssele, en hebben zulk eenen buyt gekregen en vele coyen en peerden mede gebrocht, en zeer vele gevangen, mannen en vrauwen, en hebben ook in sommige plaetsen 't vier gesteken, en zijn tot Meenene weder ingekeert, en op den zelven tijdt zoo waren vele Walen opgetrocken, en men zeyde dat ontrent S^te-Amandts Mon^s. De la Nouwe was met vele Francoysen, nieuw volk.

[p. 134]

Op den 4 van januarius, zoo wasser uytgeroepen dat hem niemand vervoorderen en zoude te gane in eenige poorters huysen, 'tzy capiteynen ofte lieutenanten, al zoo wel capiteynen van de poorterie, als andere om eenig bezouk te doene ofte anderzins, zonder daer toe te gebruykene 2 schepenen naer oude coustume, en ook alle soldaten niet te mogen gaen ofte by finesse ofte ter force op lijfvelijk gestraft te worden naer de gewigte van den faite, en dit was gedaen om dat men benout was, dat men soldaten gevonden hadde, en ook poorterie die welke liepen op den kersdag, en op ander dagen onder het decxsel van te zoukene of men messe ievers dede, en onder zulks zoude men mogen eenige poorters te cort doen; noch wasser geroepen dat men niet bruyloften zoude, noch vergaderinge houden van 12 ofte 16 paer volk, op zeker boete, noch 's avondts geene vergadering houden, ook op zeker boete.

Op den 16^sten van januarius, zoo wasser gehaekebuseert eenen Denijs Dupres, om dies wille dat hy hadde eenen Hendrick Feres, schoelapper doorsteken, en om het spelen ter dood gebrocht tot Jans Buenekens, op den 13 dag; en 's anderdags zoo en waren de poorten niet open gedaen voor dat hy gevangen was, en was soldaet van den hoogballiu, en als hy ginck sterven, zoo was't ontrent den 9 uren, en hy stak zelve het loot op de roers, daer mede dat hy zoude doorschoten zijn, en was zeer clouck in het sterven, en daer naer begraven.

Ontrent den nieuwdag, zoo was de gansche macht van de Walen ontrent Doorneke, en tusschen Doorneke en Audenaerde zoo lagen diversche casteelkens onder andere Montaynge, 't welke belegert wiert en beschoten by de Walen en ingenomen en gewonnen, en meest alle dood geslegen dat

[p. 135]

daer op was, en ook S^te Venants was in handen van de Walen opgegeven, behoudens lijf en gewerre, en als dit geschiede zoo waren alle de vendelen opgelicht van den Prince, en al daerewaert treckende, aldus zoo wasser altijdts groote beroerte.

Op den 22^sten van januarius, zoo wasser uytgeroepen eene ordonnantie, die gemaekt was op de groote dierte, die bin der stadt was, en dat hem niemand vervoorderen en zoude te vercoopen meer dan dat het gestelt was, op groote boete, een pond boeter, acht g.; een bondel hout 3 g.; een cruyke melk 4 g.; en meer ander zaken, elk op zynen prijs.

In het beginsel van februarius, zoo is La Moote wederomme gekomen ontrent Loo, en isser eenen dag daer naer ingekomen wel met 15 vendels voetknegten, en ook 300 peerden, en hielt den vaert 2 dagen vry, datter geene schepen en mochten varen, en op den 4 van sporkele, zoo begonste het volk van Mon^s. De la Noue, francoyse voetknegten en peerden, duer het Vrye naer Vueren-ambacht te komene, en het scheen zy zouden La Moote, en ook alle zyne sterckten gecregen hebben, maer La Moote hoorende hunne compste is opgelicht en getrocken wech, en de Francoysen deden daer in Vueren-ambacht zoo veel geweld en kwaed, dat onseggelijk is, en als zy ontrent Oyenkerke en Zuyt Coote geweest hadden 6 ofte 7 dagen, zijn sommige wederomme gekeert naer het Vrye; aldus scheen het land geheel geabandonneert te zyne, want den schamelen landtsman moeste het al goed doen. Ontrent dezen tijdt van den 12^sten van sporkele, begonste de peste zeer te onsteken binnen Ypre, want het en was noyt gezien by mans leven dat het zulk een zacht weder was; alzoo bleef het continuerene, want het scheen by sommer te zyne dan winter.

[p. 136]

Op den 14^sten van sporkele, op eenen zondag, zoo kwamen de Walen in den nacht, en haelden de coyen en peerden, en namen de landtslieden gevangen by de 3 muelens.

Op den 15^sten van sporkele, 't welke was Vette Maendag, zoo was het Groot Gemeene en den Kerkraed vergaert, en daer was geresolveert dat men den duck d'Alenson zou nemen voor beschermheer van alle de landen, en daer waren diversche pointen verhaelt en conditien, en eenige vreesden dat'er eenige kwade trecken afkomen zouden, aldus was het raport over gezonden naer Utrecht, aldaer de Unie vergaert was; en ontrent dezen tijdt zoo kwamen de Walen, en hadden hunne macht mede van peerden en voetknegten, en lagen tusschen Cortrijck en Gend en namen Vyve in, en beleyden Harelbeke, dat zeer sterk gemaekt was, en die van Cortrijck hadden groote vreese; aldus stond het zeer vreempt, en daer en was niet te verwachtene dan benauwtheyd.

Op den 24^sten van sporkele, zoo waren tot Brugge uytgeleet en uyt-gezeyd diversche notable mannen, wel onder geestelyke en weirelyke 100, en Baelfoort, den cooronel van de Schotten was met 3 compagnien peerden binnen Brugge, en ook tot Utrecht was de accordance duere gegaen van het annemen van den duck d'Alenson; maer daer waren noch eenige provincien die wilden hun beraed hebben totten 12^sten van macrte, en de Walen hadden 2 ofte 3 dagen hier te vooren wederomme gelopen ontrent de Knocke, dat men met vreese passeerde.

Op den 27^sten van sporkele, op eenen zaterdag en het was schrikkel-jaer, zoo was Cortryck ingenomen van de Walen, en het was ontrent den 6 uren in den nuchtenstond; zy kwamen in vast an het casteel, en Poortelsberge, den coronel,

[p. 137]

hadde 't al gerepareert en van te vooren wel beschikt, het welke menig mensch het leven koste, en de poorterie boot groote werre ter maert; maer de Walen kregen open eene poorte, die naer Ryssel gaet, en ontrent den 9 uren in den nuchtenstond waren zy meester, 't welke brochte groote beroerte tot Ypre, en op den zelven dag zoo wasser geroupen dobbel wachte, al zoo wel van de poorters als van de soldaten, en die van Ypre hebben reparatie gemaekt, want alle acht de capiteynen hadden last hunne rolle te maken om te weten wie zy niet en betrauwden, en op den lasten dag van sporkele zoo waren billietten uytgezonden by laste van den crijschraed dat sommige borgers, princepalyk die eerst uytgezeyd waren, en wederomme by consente ingekomen waren, moesten wederomme ruymen op schandelijk uytter stadt geleyd te zyne, en op den 1 van maerte, wasser noch eenen anderen borger uytgezeyd by billiette, en op den 3 van maerte zoo wasser wederomme by den Sergant Majoor billietten uytgegeven om sommige notable van der stede, en ook alle geestelyke de stadt te ruymen, het welke menig mensch zeer verwonderde; daer en bleefven maer 3 ofte 4 priesters binder stede, dat was mijnheere van Eversam en Vormizeele, en noch 2 van der stede geboren. Op den lasten van sporkele zoo kwamer noch een vendel voetknegten binder stede, en daer was noch eenen met hun, maer de borgers dat vendel niet en begeirden; aldus was het last van langs te meerder op de stede.

Dit hebbe ik achternaer dit hier in gesteld om dies wille dat ik eerst geen claer bescheet en wiste. In 't jaer 1580, op den XXVIJ sporkele, wezende schrikkeljaer, op eenen zaterdag, zoo was de stede van Cortrijck in den nacht ofte nuchtenstond by het konings volk ingenomen door de suptilheyd van eenen bleker, die gezonden was van zynen compere, den

[p. 138]

gouverneur van de stede ende het casteel, een Gentenaer, genaempt Pottelsberge, om meer volk van de Guesen in te gecrygen, wel jegens den danck van de poorterie, ende deze bleeker by laste van zynen compere is op den vrydag 's dachs te vooren weggegaen, ende Pottelberge hadde hem getoocht de plaetse, alwaer hy die inbringen zoude neffens het casteel, alwaer lag eene lange breede planke, ende hadde ook zyne soldaten, die op het casteel blyfven zouden, wat zy hooren of zien zouden, dat zy geen allaerme en zouden maken, maer met pacientie zouden 't al laten passeeren, en hy Pottelberge hielt zelve dien nacht de wachte binder stede met meest al zijn soldaten, en hy verbeyde zynen compere met vijf ofte ses vendels Guesen, en Pottelberge hadde hem eenen brief gegeven aen eenen coronel van de Guesen en zyne redens daer by gesteld; aldus dezen bleeker duere zijnde, Godt heeft in zijn herte gevrocht, want hy was goet catholijk, zoo nam hy by zijn zelven een vast opstel dat hy zoude gaen by 't volk van den koning, want den coronel Mon^s. Delannes lach met 2 regimenten te Vyve, tusschen Gend en Corterycke, zoo is deze bleeker in den vooravond aldaer gekomen en was gevangen ende gebrocht voor den coronel; en zijn brief getoocht en alle zaken verhaelt hebbende is Mon^s. Delannes zelve in persoone met ses ofte acht vendelen en met twee cornetten peerden met den bleeker getrocken, en den bleeker gink altijdts vooren, komende aen de planke is hy ook vooren gegaen, en zijn al gerocht in de stede; maer de peerden en konsten over de planke niet en bleefven buyten de Rysselpoorte. Die van 't casteel hoorden wel 't ramour, maer meenden dat 't vriend was, en Pottelberge gink altijdts zelve de ronde, en hoorde wel van gelyke het ramour, maer liet het al passeeren, en wat voor den dag, den bleeker altijdt zijnde by Mon^s. Delannes, die ook te voet was, zijn getrocken naer de maert. De poorterie horende het allaerme, meende

[p. 139]

dat Pottelberge hun lieden wilde met meer soldaten kwellen, zy hebben hun lieden te werre gesteld en hielden de maert vry, zoo maekten die van konings volk eenen roup, en riepen: ‘Ville gagnée! Vive le roy catholique!’ Als Pottelberge dit hoorde viel mette poorterie, en met zyne soldaten hielt hy de maert vry, en 't vier was gestocken in de Swane, en midts dien wasser groote vreese in de stede; zy cregen open de Rysselpoorte, en als de peerden in waren wierden zy meester van de stede. Pottelberge wiert gevangen, Mon^s. Delannes was gequetst in zijn been dat hy naerder hand daer op storf.

Op den 7^sten van maerte, zoo was 't op 't casteel van Staên zeker briefven gezonden, dat men het gevlugt goed datter binnen was zoude binder stadt bringen; nu daer was op het casteel geleyd ontrent 30 poorters van der stadt en den capiteyn van het casteel was by name Claerhout, secretaris wilent en noch was van mijnheere van Noyelles, heere van Staên, en zynen lieutenant was een serjant, Oorbeke genaempt, serjant van den hoogballiu; en als deze briefven arriveerden in 't casteel, zoo hoorde ze den capiteyn lezen, en verzond Oorbeke en vele die hy niet en betrauwde, en hielt als zy wederom kwamen 't casteel, niet willende obedieren, en het peerdevolk en noch voetknegten trocken daerewaert, maer daer en was niet gedaen, want den capiteyn van het casteel zeyde dat te houdene voor zynen heere, mijnheere van Noyelles, en corts hier naer zoo kwamer kwade maren datter op Ypre zouden vallen eenige convenienten, zoo wasser bevolen datter eenjegelijk een lanterne zoude uytsteken met lucht daerin, aldus zoo geduerde dat wel 3 ofte 4 dagen, maer de Walen hadden eenige zaken vooren, en trocken den 15^sten van maerte met veel peerdevolk en een groot gedeelte voetknegten, en men vreesde dat zy zou-

[p. 140]

den gevallen hebben op Diesmude, maer trocken tot Torhout duere, en hebben gekomen op Oudenburch en op Gistele, en alzoo in het Brugsch Vrye, en hebben gecregen grooten buyt, gerooft tot onder Nieuwen Damme; met veele peerden, coyen zijn zy getrocken naer Corterycke, aldaer zy hielden hunne residencie.

Op den 19^sten van maerte, zoo was het Groot Gemeene vergaert, aldaer vele diversche pointen geroert wierden, en ook wierden de billietten van de...af gedaen, en onze peerden van der stede trocken zeer dickwils uyt, en kregen somwilen buyt, en die van der stede bleefven verlost met waken, en met 5 vendelen knegten en 100 peerden, want de Walen wierden altijdts van langs te sterkere, en men vreesde zeere dat zy zouden met suptilheyd crygen noch eenige steden, als Nieuwpoort ofte Dixmude.

Op den 20^sten van maerte, zoo trockender uyt Ypre ontrent 70 peerden, en eenige voetknegten, en namen hunnen cours naer Hazebrouck, en meenden daer te vinden den provost van Arthoys, maer faelden, en brochden den broeder mede van den zelven provost van Arthois en noch veel buyt, en hadden gecarmouseert mette Walen, en daer warender 2 ofte 3 gevangen.

Op den 22^sten van maerte, zoo kwam Balfort naer Ypre van Brugge, en hadde met hem 200 peerden, en komende voor de Tourhoutpoorte zoo heeft de wachte op de kerke van S^te Maertens geclopt gelijk allaerme, niet wetende wat volk dat was. Zoo trock den coronel met eenige capiteynen, en hebben hem met zijn volk ingelaten, en 's noens zoo wasser eene groote maeltijdt op de Halle met hem om eenige zaken te communiquerene, en als hy geheten hadde met de wet is

[p. 141]

vertrocken naer den noene ontrent den 3 uren naer Meenene, geconvoyeert met sommige capiteynen van de soldaten en den coronel met den capiteyn van de peerdenruyters van der stede. Baelde en Balfoort trocken naer Meenene mette paye om de Schotten te gaen betalen.

Op den 24^sten van maerte, 't welke was op onzen Vrouwenavond, zoo zijn de Walen als de geheele legher gekomen tot Wervicke en daer ontrent, en hebben vele landslieden gevangen, en zijn gekomen ontrent der stede met vele peerden en voetknegten, als tot Zeelebeke en Houtem en Zantvoorde, Voormizeele, en tot Werckene, Langemarck en rondomme de stede, en aen de Meesepoorte zoo kwam zoo vele volk gevlugt met kinderen en peerden, coyen, schapen, en het reynde zoo zeere en was zeer compasselijk om ziene, en ontrent den noene zoo wasser een gebodt gedaen dat hem niemand wie hy zy en zoude komen uyt zijn huys tot dat mijnheeren geliefven zoude, 't zy poorters ofte vreemde, uytgenomen die de wachte hadden op de boete van lx pond. par.; en het was ook omme geslegen met de trommelen dat elk capiteyn van de borgerie onder zijn wijck zou rondgaen, en alsdan zoo hebben de capiteynen omgegaen om bezouk te doene, men zeyde datter Walen ingekomen waren, gecleet in vrauwabyten; aldus alser bezouk gedaen was van huyse tot huyse, zoo was't wederom eeniegelijk toegelaten wederomme te gane en stane, daer het hun beliefde.

Op den palmzondag, 't welke was, op den 27^sten van maerte, hadden de Walen ontrent de stadt geloopen en genomen al dat zy vonden; in den morgenstond trocken de peerden en ook voetknegten uyt, maer en hebben niet gevonden, maer op den 25^sten van maerte 2 dagen hier voren brochten zy in 9 mortsasjens en 2 ruyters, en 8 ofte 9 peer-

[p. 142]

den, en op den 26^sten van maerte kwam een trompille om beyde de ruyters, en het geheele legere van de Walen bleef tot Wervicke liggen.

Op den 28^sten van maerte, zoo hebben zy geweest in de prochien van Kemmele, Dranoutere en Lokeren, alwaer zy gerooft hebben meest alle de beestialen, als coyen en peerden, zoo datter in alle drie deze prochien niet en is gebleefven van coyen zy en zijn genomen geweest ofte gevlucht in den Westkant, want daer die zoo zeere niet en kwamen; ook mede was het zeer dangereus te reysen, want daer liepen die men noemde, ofte zy hunzelven alzoo heeteden, Vryebuyters, maer waren stoute roovers, want zy alle menschen aenspraken en roofden; aldus stond het hoe langer hoe ergere.

Op den Goeden Vrydag, 't welke was op den eersten van april, zoo dede de Walen de mare gaen dat zy zouden de stadt innemen, maer het en geschiede niet alzoo zy zeyden; voort op den 2 van april, en op den Paschendag zoo vertrocken zy van ontrent Ypre en daer naer van Wervicke en daer ontrent ook mede, en op den maendag naer Paschen zoo staken de Schotten van Meenene het vier in Wervicke, en hebben't meest al verbrand, en men zeyde dat den grave van Eggemont gevangen was tot Nieuhove met zyne huysvrouwe, broeder en zuster.

Op den 5 van april, zoo vertrocken de peerden van de cornette Baelde, ontrent den 10 uren voor den noene, en komende buyten de Tourhoutpoorte zoo stonden de ruyters en beyden naer hun capiteyn, en zoo wasser eenen jonckman, die de bagasie voerde met 2 peerden van den capiteyn, en het peerd wat achterwaert erselende is gevallen in

[p. 143]

de vesten, en het perd is gecregen geweest, maer den jonckman is gecregen geweest maer dood zijnde, en den capiteyn zeer drouve zijnde is met zijn volk duere getrocken naer Dixmude, en men zeyde dat men leger gink slaen van den princen wege; en binder stede en ook op het land, zoo vond men vele pionniers om het leger by te stane.

Op den 6 van april, zoo hadden eenige edele en den serjant van capiteyn Caerle Velle, den nacht gepasseert gaende met capiteyn Croye, en elkanderen moverende zijn in den nacht gegaen in 2 ofte 3 borgers-huysen, en hebben papen gaen zouken, en in een borgers-huys hebben zy gevonden een boer Guillemyn Penneman, Augustynen-broeder geweest hebbende, en hebben hun meester gemaekt bin zelven huyse, en ook sommige zaken genomen en geen ronde gegaen, en met vele dregementen den zelven priester geleet in den Meyboom, en daer dronck met hem gedronken. Alle zaken uytgekomen zijnde hebben dag gehadt voor den crijschraed, en Croye ontboden zijnde voor den coronel en den crijschraed zoo warender eenige van de wachte van de borgerie in 't Grauken geleyd, en Croye om dies wille dat hy hem meester gemaekt hadde binder stede jegens eene ordonnantie dat men in geen borgershuys en zoude gaen by nachte, maer dat men zoude stellen voor de duere sinternelle, en dat de heeren van de wet dat zelve doen zouden, aldus Croye was gevangen en zynen lieutenant, en den trommel was ommegeslegen van zyne compagnie, en elk meende datter swarigheyd zoude geschieden; maer den andere capiteyn en drougen hun niet aen van dat hy gedaen hadde, en terstond zond elk capiteyn van der stede eenige borgers op de Halle, en ontrent den een ure vergaerden alle de soldaten van capiteyn Croye voor zijn huys, en by laste van den crijschraed en coronel zoo gingen zy alle in het cloostere S^te Maertens, en daer gaf men de sol-

[p. 144]

daten eenen anderen capiteyn, en dede eedt, en daer naer leyden zy hunnen nieuwen capiteyn t'huys met het vendel van Croye. Ontrent den 5 uren zoo waren de ketens ter maert gespannen, en Croye en zynen lieutenant waren alle beyde uytter stadt gedaen gaen gecasseert zijnde, en reden beyde elkanderen ter Tourhoutpoorte uyt alle straten afgesteld met poorters, en 's avondts gingen zijn soldaten metten nieuwen capiteyn de wachte op, en zoo verginck den dag.

Op den zelven dag van april, den 6 van der maend, 's avondts ontrent den vijf uren en alf, zoo haddet gezijn een zeer schoonen dag, zonder tempeest, slachregens ofte ongeweerte, zoo isser nochtans onverziens opgekomen een groote, gruwelyke en afgrysselyke ardbevinge ontlangs gedurende, zoo dat eeniegelijk mensch benaut en beroert was wie hy was, en in sommige plaetsen zoo isser ook schade geschiet, want vele steenen vielen van de huysen. Laet ons Godt bidden om zyne gratie.

Ontrent dezen tijdt voorengenoempt, zoo hebben die Heeren van der stadt metten crijschraed opgenomen goetwillige, de welke waren borgers van der stadt, die zouden de stadt voorenstaen en in den nacht rondomme de stadt ryden, en in den morgenstond het veld ontdecken, en doen al dat de stadt zoude mogen proffiteren, en hadden ook eenen capiteyn joncker Carles van den Ryne en lieutenant; den ouden lieutenant van capiteyn Baelde zoude ook ontfangen 9 guldens ter maend, en vry wezen van waken, van wercken en van soldaten.

Op den 19^sten van april, zoo zijn uytter stadt getrocken vele soldaten, en hebben hun vertreck genomen naer Stegers, en hebben dat gansch berooft en sommige gevangen, bringende mede naer Ypre veel buyt.

[p. 145]

Op den 19^sten van april, zoo vertrack uytter stede de companie van capiteyn Croye, maer hadden gekregen by solisteeren voor capiteyn die hunnen lieutenant geweest hadde, en trocken den wech op naer Dixmude; op dezen tijdt zoo was den prince tot Middelburch, ter Vere en te Vlyssinge, en kwam uyt Holland, en trok naer Antwerpen, en hadde geweest tot Utrecht, aldaer vergaderd hadden geweest alle de Staten van de Geunierde landen en steden om eenige zaken te communiquerene.

Op den 26^sten van april, zoo vergaderden alle capiteynen voor hun duere een corporaelschap, en ook mede alle de edelen van de acht companien van de poorterie, en moeste eeniegelijk gestoffeert zijn met eene spae, en elk moeste zelve komen in persoone op de boete van iii guldens, en als zy by een waren zoo leyde elk capiteyn zijn borgers metten trommel en vendel naer het huys van der Zale, gezeyd het Gravenwal, en moeste gaen slechten een houck van den wal, en hauwen alle de fruytboomen af en hagen, en maekte eene finalliebrugge over den wal, en vrochten wel ontrent 300 borgers, en ontrent den 4 uren haelde men hun af.

Op den lasten dag van april, zoo was uytgeroupen by accordancie van de vier leden des landts van Vlanderen dat alle ontfangers en commissen die tot Rijssel plachten hunne rekeninge te doen, om dies wille dat die van Rijssel hun geunieert hadden mette Spanjaerden, dat zy waren partie 's lands, dat zy op wederomme te moeten rekeningen doen alle officieren en ontfangers hun presenteeren zouden onder de vier leden des landts, zonder eenig uytstel, tot ander stond dat zijn Altese ofte zijn Excellentie daer in zoude voorzien hebben.

[p. 146]

Op den 3^den van meye, zoo hebben den meesten deel van de soldaten den mey gehaelt en voor den coronel geplant 3 meyen en voor de capiteynen.

Op den 4^den van meye, 's nuchtens, ontrent den 9 uren, zoo waren alle de poorten gesloten en daer en mochte niemand uitgaen, en men stelde eene potente voor de nieuwe camere en de leere daer aen, en men haelde 5 vryebuyters boven, en de vierschare wiert gedeckt, en waren verwezen by voocht en schepenen van levende lijfve ter dood met de baste, om dies wille dat zy gelopen hadden op den landtsman en gerooft, en gebrandschat op wegen en op straten, ook toegesprocken en 't hunne genomen; aldus warender noch twee vrauwpersoonen die zeer vileynelyk hun mesdregen hadden, en waren gecondamneert op een schavot gegeselt en gebannen, d'een 3 jaer en d'ander 10 jaer uyt de stede en uytten lande; aldus waren zy gegeselt van eenen nieuwen officier, die zijn eerste justicie gedaen hadde te Poperinge, alwaer hy vier vryebuyters gehangen hadde, en dezen officier was een jonckman van Meesene, en men zeyde dat hy de dood verdient hadde, en dat men hem gratie dede om dat hy officier zijn zoude; aldus zoo waren deze 2 vrouwen op een schavot zeere gegeselt, en daer naer zoo waren deze 5 vryebuyters gehangen aen eene potente op de maert voor de Nieuwe Camere en verworch, en bin dat men de justicie dede zoo bleefven alle de poorten gesloten, en als deze vijfve gerecht waren, zoo heeft men alle de wagenen gearresteert en men zag wel datter eenige zaken op handen waren; eenige zeyden de Schotten hadden den scans van Commene, maer daer waren luttel die dat zeker wisten; maer men hadde 3 groote motalene stukken van de forteresse en men stelde die aen de Crane, en omtrent den 7 uren zoo waren diversche wagens geladen met alle ge-

[p. 147]

reedschap, en 2 met buscruyt, 2 met windasen, rollen, en handboomen, 2 met houten borst-werren, loopende op 2 wielkens, om daer af te beschransen, 3 met elk een stuk geschut, eenen met de wielen, want de wielen waren afgedaen eer zy met de crane op de wagens geleyd waren; zoo vergaderde noch voor de duere van de Halle wel 150 landtlieden, elk met eene spae, en moesten ook mede, daer by 3 vendelen voetknegten, en alle de goetwillige peerden, den coronel en de capiteynen, en mijnheere van Winterhove trocken al mede, en ontrent den 8 uren, in den avond, gingen zy al ter Antwerppoorte uyt, en deze vijf vryebuyters bleefven daer hangene aen de potente, elk met een libel voor hun borst, de viere stond rond brandschatter en vryebuyters, en den eenen fygie van de vryebuyters, en moeste 's anderdaegs gerecht zijn ten hoogen dijcke.

Op den vijfsten dag 's nuchtens, omtrent den i ure in der nacht, zoo kwamen al die vertrocken waren van Ypre, alzoo't voorzeyd is, en de lantslieden die medetrocken uytter stede stelde men terstond te wercke voor 't kasteel van Staên, 't huys van Mijnheere van Noeyelles, en de wachte zeer roupende: Wie is daer! niet sprekende, maer hunne zaken altijds doende, hebben als het dag was die van den casteele gezien watter ommegink, en men stelde met dage de 3 stukken groot geschut, en alle de trommelen slougen en ook mede het trompet, alzoo datter wel scheen te wezen 6 mael meer volk danner was, en schietende eene loose scheute eerst, zoo dede die van Ypre vragen of die van den casteele van Staên hun wilden overgeven ofte niet; zy zeyden: Niet. Aldus begonste men te schieten scherp tot 30 scheuten, en begonsten bressen te schieten. Die van den casteele ziende dat zy dat niet wel houden en kosten, staken een teeken uyt om te parlementeren, en zy vraegden hoe veel

[p. 148]

volk dat zy daer vooren waren, men zeyde wel 20 vendels en 6 cornetten peerden; alzoo zy vreesden, gaven hun op behoudens lijf en goed. Alsdan zijn uytgegaen Claerhout, capiteyn, met 30 soldaten, en zoo dit volk ingegaen, en men zeyde dat zy daer naer van de Schotten van Meenene gevangen waren alle gelijk, en een coronel lieter op serjant Hoorbeke, met een gedeelte soldaten en de reste van de soldaten, en de goetwillige peerden kwamen al t' huys voor den avond, en ook mede de voetknechten en het geschut, aldus was 't in handen van den coronel en die van Ypre, en op den 7^sten van meye, zoo trocken de peerden van der stede om den mey en trocken met een naer Staên, en haelden op de prochie van Staên ontrent de 20 wagens, en men bracker zeere het casteel, en zy laden 6 ofte 7 wagens met loot, en 12 ofte 13 wagens met tarwe, en brachten dat naer de stede, en ook mede hunnen mey, en men voerde het loot op de casselerie en de tarwe tot capiteyn Costers op het huys van Ladoùve, op de maert, en op den 8 ofte 9 dag, zoo verbranden zy het casteel en kwamen naer de stadt. Ontrent dezen tijdt wierder wederomme gevangen vryebuyters en in de stadt gebrocht, en Mon^s De la Nouwe was gekomen met de Francoysen te Ingelmunster voor het kasteel, 't welke de Walen in handen hadden met hem bringende diversch groot geschut van Gend.

Op den 9^sten van meye zoo was Mon^s De la Nouwe gerapporteert dat de gansche leger van de Walen op was, en dat hy voor hem zoude zien, want 5 ofte 6 dagen te vooren had De la Nouwe zijn leger gedeelt, latende eene partie volk tusschen Doornike en Audenaerde, alwaer de Walen zijn aengevallen, en hebben gevangen Baelde van Ypre, capiteyn van de peerden, die en geleet naer Rijssele, en aldus Mon^s De la Nouwe liggende voor Ingelmunster met 20 ofte 24 vendels

[p. 149]

voetknechten, en met een gedeelte peerden zijn besprongen geweest op den 10^sten van meye, en waren wel 12 cornetten peerden, en ook mede voetvolk en zijn aengevallen op de legher van Mon^s De la Nouwe met zulk geweld dat zy daer ingebrocken hebben, en hebben gansch de leger van Mon^s De la Nouwe geschonden, en hebben daer vele dood geslegen, en hebben hun groot geschut gecregen, en ook mede Mon^s De la Nouwe gevangen en gebrocht tot Cortryck, en met 17 vendels die zy gekregen hadden voor Ingelmunster; alzoo wiert overal zeer groote beroerte van deze aventuere, en als men La Nouwe inbrochte zoo drouch men processie generael tot Corterycke, en zy schoten al het groot geschut af van blijdschap.

Op den 12^sten van meye, zoo heeft men de wachte tot Ypre verdickt, want alle soldaten moesten waken over ander dag, en de poorterie moeste waken, eenen capiteyn en twee corporaelschappen; aldus moeste men goet regart houden.

Op den 15^sten van meye, zoo was zondag, zoo hadde byna een beroerte gekomen uit eenen die dronke was, staende sinternelle ontrent de Tourhoutpoorte, en hem een fantasie overkomende, zoo riep hy: ‘Moort! ik zie de Walen!’ Aldus het vergink noch zoetelyk dat men geen allarme overal en slouch, maer men vermaende lanternen uit te steken.

Op den 17^sten van meye, zoo warender 2 soldaten van de lactste companie van den lasten capiteyn Bruch om dies wille dat zy hadden te vryebuyten geloopen, en gevangen zijnde van de goetwillige van der stadt, de peerden, op den 7^sten van meye, ontrent Zielebeke, en 't was op eenen zaterdag doen zy ingebrocht waren; zy moesten an't gerechte van de

[p. 150]

soldaten voor de cortegarde van 't Besant mette coorde van levende lijfve ter dood gebracht worden, en daer naer van de soldaten ter aerde gedaen en begraven.

Op den maendag naer Sinxen, zoo moeste volgende de uytroepinge van te vooren gedaen, eene generale monsteringe geschieden van de acht capiteynen van de poorterie, en 's nuchtens zoo waren de poorten ontrent den tijdt van een ure en alf open, en daer naer gesloten tot die monsteringe gedaen was, elk op zijn zelven, present eenen wethoudere, en een notable ofte 2, aldus laste men die de macht hadden een roer te koopene, en sommige een corselet; aldus hem vertoocht hebbende, zoo kwamen alle de peerden ter maert van de goetwillige, en alle de acht vendelen van de poorterie, elk met hun capiteyn en vendels, en stonden op de maert, en alze al byeen waren, zoo stonden alle mannen in slachordere, was gelast te schietene elk eene schuete; aldus maekte dit zulk een geruchte dat te verwonderen was, en in dit dapper schieten zoo wasser eenen Jacop Priem, die geschoten wierd duer zijn...dat hy bin een huere daer naer overleet; aldus trock elk naer zijn wachte en de andere naer huys, en bin een maend daer naer moeste geschieden een revuwe om te ziene of elk naer zijn last volkomen hadde het bevel, en dat zoude geschieden op St. Jansmisse midtzomere.

Op den 23^en van meye, zoo warender ingebrocht hy de landtslieden 3 vryebuyters, en om dieswille dat 's sondags te vooren, en 't was op den Sinxendag, dat ook de lantslieden ingebrocht hadden een ofte twee van de zelve vryebuyters, en ter poorte komende hebben de landtslieden de zelve genomen geweest, en de coorde in stukken gesneden, hebben die laten loopen, en nu de landtslieden en wilden

[p. 151]

die in de stadt niet bringen, maer lieten die buyten, en deden den coronel de wete, en den coronel met eenige dienaers van der stadt, en eenige soldaten hebben die buyten gehaelt, en in de vangenisse geleyd; want de lantslieden ontboden aen den coronel dat zy, indien hy niet en kwam halen, hun zouden die alle 3 den hals afsnyden en duere gaen.

Op den 30^sten van meye, s' nachts, ontrent den middernacht, zoo zijn de Walen gekomen de Steenstrate over, en waren ontrent 100 peerden en 400 voetknegten, en zijn gekomen ter Hove en hebben de wachte sommige vermoort, en kwamen voort tot Woumen, en hebben de wachte aengevallen en sommige vermoort, en hebben meest alle de huysen van den dorpe in brande gesteken, en ook de kerke en trocken met menigen buyt en ook met gevangenen weg.

Op den 2 van juny, zoo zijn de Walen van Cortrijck en van Ingelmunster gekomen tot Clercken en meenden eenige pachters gevangen te hebben, maer waren van de landtslieden wederstaen, en moesten wijcken, maer op den 5 van juny, zoo zijnse gekomen met peerdevolk, en zijn duer de wachte gebrocken, en hebben vele landtslieden dood geslegen, en hebben Clercken gerooft, en de prochie van Sarren en een groot gedeelte van Woumen, en zijn met veel buyt en gevangene duere getrocken.

Op den 12^sten van junius, zoo zijn getrocken uyt Ypre alle de goetwillige peerden, en ook de reste van capiteyn Baelde, met 3 vendels voetknegten, en met sommige capiteynen naer Rijssele, uyt cause datter eenige capiteynen van Cassele gekomen waren tot Ypre, en zouden geven Cassele cn 't casteel in handen van die van Ypre; nu komende

[p. 152]

ontrent Steenvoorde, zoo hebben de Walen, de wete van te vooren van iemand gecregen en zijn gekomen om zulks te beletten, zoo datter sommige zijn gekomen op die van Ypre, en die van Ypre meenden hun te wederstaen, maer die Walen by een zijnde, zoo hebben die van Ypre moeten vlieden, en den capiteyn jonker Carles van den Ryne was gevangen en zynen luitenant Rijckewaert, een oudt man, ook gevangen en goetwillige ook mede gevangen, en vele gekwetst, en sommige het leven gelaten, maer niet vele, en zijn wederomme gekomen bin Ypre, en ten is niet gekomen alzoo zy meenden. Op dezen tijdt zoo was 't zoo kwaed reysen, want dagelyks zoo wierden alomme vele reysende cooplieden ofte pachters van de Walen gevangen, en op groot rentsoen gesteld, midts datter op geen plaetsen leger en was jegens hun; zoo stond het overal zeer kwalijk.

Op den 14^sten van junius, 't welke was dijssendag, zoo was de wet vermaekt by commissarissen van de 4 leden van Vlaenderen, den welken was den voorschepene van Gend, den voorschepene van Brugge en hoogballiu van Ypre, en den burgmeester van het Vrye, en eenen van 't Hof wege daer met hun, en naer costume zoo heeft men behangen, daer men de uytroupinge doen zoude, met tapydts, en als de speellieden met schalmeyen gespeelt hadden, zoo zijn de commissarissen gekomen ter venstere, en de uytroupinge is daer geschiet. Eerst Francois Van Houte als voocht, Jaques de Cherf, voorschepene, maer uyt zeker excusen dat Francois Van Houte dede duer zynen ouderdom en anders, zoo was geexcuseert, en op den 19^sten van wedemaend, zoo was ter Halle uytgeroupen Jaques de Cherf, voocht, en de 2 voorschepenen by name Rouck en Palynck, en alzoo voort, den 13^sten Jan de Burgrave.

[p. 153]

Op den 19^sten van wedemaend, 's nuchtens, zoo begonsten vele Schotten, alzoo wel peerdevolk als voetvolk, en niemandt en wiste waeromme, maer ontrent den noene zoo kwam de Waernou, een francoys, een jonckman, zijnde gouverneur van het casteel van Cassele by de Walen, en om zekere zaken zoo kwam hy over mette geunieerde, en zoude Cassele gelevert hebben, en hy was den zelven die 't den 12 van wedemaend zoude gedaen hebben, maer nu op dezen tijdt zoo zoude de zake ten effecte komen, waer op deze Schotten en de peerden van der stede van Ypre, en ook mede een vendel van Cassele, en met 2 ofte 3 vendels van Ypre en 3 wagens met leeren zijn getrocken met capiteyn Waernou, wel zijnde ontrent 8 ofte 900 mannen, onder peerden en voetvolk, maer komende in den nacht voor Cassele, die van 't casteel wierden geware datter leeren gerecht stonden an't casteel; zy hebben groote werre geboden, en 't was een faute grootelyks, en zijn weder elk in het zyne gekeert.

Op den 20^sten van wedemaend, zoo wasser justicie gedaen van de nieuwe wet van 4 gasten vryebuyters, en waren meest van Meesene, en de 3 waren gerecht mette coorde aen een potente, voor de nieuwe camere, en daer naer begraven, en den 4 was levende gebrand en zijn vust gewerd, maer was zijn tale genomen met eene coorde, en daer naer gerecht buyten de poorte.

Op den 24^sten van wedemaend, zoo was't St. Jan Midtsomere en daer was revuwe gedaen van alle de acht capiteynen van der stede, en allen die spieten hadden en slachgewerre gaven die van der stede lange spiessen, alzoo die sommige wel gemonteert waren met fraye corseletten en sommige met stormhuven, en alsy gemonstert waren, zijnse naer de mart getrocken, en alle de peerden stonden voor de Dixmuyde-

[p. 154]

strate, en als de acht vendels wierden opgerecht zoo schoot eenjegelijk af en den voocht reed lancks de maert, bedankende de poorterie. Op dezen tijdt, zeyde men, dat Montangy verslegen ofte gevangen was by Doornycke, maer ten was niet zekere, en daer naer heeft men zekere maren ontfangen, maer hy en was daer niet op 5 milen naer; ontrent dezen tijdt zoo was Groeninge ontzet gedaen van de Walen, want alle de benden van d'ordonnantie, de oude, waren naer Vriesland getrocken, en veel voetknegten, en den grave van Hollack trock jegens om hun den ingank van den lande te beletten; maer daer was zeere gevochten en Groeninge was gevictaillieert en volk daer ingeleyd, en men zeyde daer naer dat beyde partien naer Vlanderen kwamen, en Condé de grave, van Vrancryck, was op de eersten dag van hoymaend tot Brugge.

Op den 7^sten van julius, zoo was Gend's nachts ontrent den middernacht by de Walen byna ingenomen, en den prince van Comteyt (Condé) uyt Vrankrijck hadde tot Brugge gezijn, en was op den zelven tijdt tot Gend, en daer was een bleekere van buyten, die dat uyt brochte, en het wiert allaerme, en de Walen moesten wijcken, en namen met hun alle de bleekerie, alzoo wel van lijnwaet als van gaerne, noch alle de coyen, peerden en alle goet, treckende metten buyt wederomme wech.

Op den 9^sten van julius, zoo trocken uyt Ypre 4 corporaelschappen naer Waestene, want die van Ypre hadden verstaen dat men, als op den 10^sten zoude monsteren, en als zy tot Waesten kwamen, zoo vonden zy daer op de mart 14 mannen, die waren gekomen om te monsteren, en die van den casteele ziende dattet waren soldaten van Ypre zijn uytgekomen ontrent 20, maer moesten wijcken, en daer bleefven

[p. 155]

van de 14 mannen in 't overzetten van de Leye, met dat tot Waestene af was, 2 dood, en d'ander ontbrochte, en de soldaten van Ypre brochten in gevangen 8 soldaten van de Walen, en sommige buyt; aldus stond 't noch overal zeer schamelyk, en ook mede wiert de peste zoo fel tot Meenene onder de ingezetenen, en onder de Schotten, datter dickwils storfven 30 op eenen dag, ook mede tot Ypre zoo begon ontrent dezen tijdt de peste ook overlycke zeere te vernieuwen, alzoo dat binder stede wel 150 huysen daer of geinfecteert waren; aldus was heden den eenen het keer, morgen was een ander.

Op den 19^sten van hoymaend, zoo trocken de Blanckrockx, en ook mede sommige goetwillige naer den Blauwen Torre boven Belle, en staken't in brande, en ook mede hadden de Walen gelegen tot Coudeschure, toebehoorende Stock, en staken't van de gelyke in brande, en kwamen 's anderdags in den nacht t'huys, en eenen dag van te vooren hadden de goetwillige ook allene uyt geweest, en hadden diversche landtslieden gehaelt van sommige prochien, die niet opgebrocht en hadden den 5 penning; aldus gink 't overal kwalijk.

Op den 21^sten van julius, zoo was aen alle poorten last gegeven, dat men niemand uytter stede laten en zoude; dit last was gegeven ontrent den noene, want daer waren alle de wagens gearresteert, die bin der stede waren, en ontrent den 4 uren, zoo warender ses yzere stukken artillerie, en 2 metalene stukken gebrocht onder de crane, en daer leyde men op d'artillerie, en men maekte wel 12 ofte 16 schans-manden op St. Maertens Kerkhof, en die waren op wagenen geleyd, en ook wel 1600 pond cruyt, en ook veel manden, en ander gereedschap van amunissie, en ontrent den 8 uren in den avond zoo trocken uyt der stede wel 300 soldaten, en

[p. 156]

alle de peerden, alzoo wel de goetwillige als de Blanckrockx, en vele poorterie mede, zoo datter met 4 ofte 5 vendels Schotten, en 150 peerden mochten zijn 1000 mannen, en trocken voor het casteel van Waestene, alwaer zy in den nuchtenstond, ontrent den 3 uren, de eerste scheute schoten, en totten 9 uren gedurende schoten wel 150 scheuten, maer gevracht hebbende of zy hun op wilden geven, zeyden neen. Aldus zoo kwamen zy t'Yper om eene van de alder meeste stukken, wegende wel 1617 pond, en was onder de crane gebrocht met peerden, maer die van den casteele noch eens gevragt zijnde of zy hun op wilden geven, zoo namen zy hun beraet 3 uren; maer den coronel en ander capiteynen ziende dat dat mochte causeeren eenig kwaed, zoo namen zy hun geschut, en het groot stuk bleef t'Ypre, en het ander wiert wederomme gebrocht, aldus en wasser niet gedaen.

Op den 23^sten van julius, zoo wasser groot ongeluk van brande, want ontrent den 5 uren zoo verbrande 2 huysen in den Langen Meirsch, in het eene, daer 't duere kwam, was de peste, en de rewere droncke zijnde dede dit, en als zy zach dat zy geensins en konste daer van gezien, zoo riep zy hulpe, en liep wech; en daer en bleef maer in eene dochter, die gelicht was; aldus zoo wasser zulke werre datter maer die 2 huysen en verbranden.

Op den zelven dag, zoo waren wederomme alle wagens gearresteert, en wederom ontslegen, maer tegen avond zoo waren zy wederomme gearresteert, en in den avond zoo trocken uytter stede 2 vendels voetknegten, en de Blauwerokx, de peerden, en daer trocken mede 12 schippers, 12 timmerlieden en veel wercklieden, die aen de stede vrochten, en veel poorterie, en waren ontrent 6 ofte 8 wagens mede ydel, en namen hun vertreck naer Hopplines by

[p. 157]

Armentiers, en daer hebben zy gemackt een allaerme, en die van 't casteel van Hopplines schoten zeer dapperlijk, en de wercklieden en de schippers bracken de speyen van beyde watermeulens, en de soldaten hebben't vier daer in gesteken, en meest het dorp van Hopplines verbrand mette Vulmuelens, en cregen veel buyt, en daer wierter 2 ofte 3 dood geschoten uyt het casteel van die van Ypre, en ook eenige gekwetst; aldus kwamen zy op den 24 van july op eenen zondag 's nuchtens wederomme t'huys.

Ontrent dezen tijdt, zoo heeft de peste zeere verbreet en zeer ontsteken, en princepalijk in S^te. Pietersprochie, en daer heeft noch bin 6 ofte 7 dagen daer naer in 2 ofte 3 plaetsen vier geweest, en op den 28^sten van july zoo wasser uytgeroupen om dies wille dat de peste zoo zeer onstack, dat de rewege en de rewers in betuych waren by cause dat men alomme gevonden hadde diversche spysen, als achter de strate in de liedens erfve geworpen, als hinnejongen, wavels en caes, swynenvleesch, zoo datter ecne ordonnantie gemaekt was dat niemand uyt zijn huys en mochte komen 't zy mans ofte vrauwen, ofte kinderen op den ban uytten lande van Vlanderen, en de rewers en de rewegen in uytten huyse te gane op geackebuseert te zyne, ook mede was de...op de vischmart gecorompeert, en daer was geroupen indien iemand wiste en te kennen gaf, dat hy zoude hebben 100 guldens.

Ontrent dezen tijdt zoo was duck d'Alenson gecosen protecteur over Vlanderen en Brabant, Holland, Zeeland, en men vreesde van niet zeer goeden tijdt, want sommige van de landen en konste niet wel accoordeeren. Op dezen tijdt zoo trocken die van Ypre de peerden sommaels uit; op den 4 oust trocken de goetwillige peerden naer Commene, en hebbender eenige soldaten van de Walen dood gesmeten, en sommige gevangen.

[p. 158]

Op den 11^sten van oust, zoo kwamer zekere maren van de elexcie, en het verkiesen van duck d'Alenson, dat hy niet ontfangen en was, want op den zelven tijd, op den 15 van oust, zoo wasser een placaet geroupen dat het geld was gecontinueert noch 3 maenden, en was noch geroupen uytter name van den koning en Mathias, uytgenomen de Hollandsche daelders, en de daelders van de Bergen, die waren afgesteld op 29 stuyvers en half, en de Hollandsche op 32 stuyvers en half, en op dezen tijdt zoo heeft 't Ypre noch altijdts zeer ontsteken de peste, en die van Ypre voetknegten en sommaels peerdenvolk trocken dickwils uyt om buyt, want op den 19 van oust, brochten de peerden, de Blanrockx, wel 25 coyen in en ses peerden, en 2 dagen van te voren hadden zy noch wel 12 peerden gecregen te Steenbeke, en de Walen roerden zeer luttel, want zy lagen voor Bouffyn wel 6000 voetknegten en 20 cornetten peerden, maer op den 20^sten van oust, naer dat zy hadden daer op geschoten, zeyde men, dat zy opbraken, en elk trock op wederomme in zijn kwartier; aldus stond noch geen goed hende te gecregen.

nbsp;

Op den 16^sten van oust, zoo was 't Groot Gemeene vergaert en daer was geresolveert datter zeven vrouwencloosters noch houdende binder stede hun byeen, zouden moeten scheeden, en van elkanderen woonen, en de lieden dienen en verlaten hun cloostere; de eerste waren die van S^te Clara, buyten der stede gestaen hebbende, en nu verbrand, en d'ander was Merckem, 't 3^e was Nonnebussche, 't 4^e was S^te Cathelyne gasthuys cloostere van binder hun houdende byeen in S^te Cathelyne gasthuys, 't 6^e de Begynen, 't 7^e de Grauwe Zusters, en moesten hun cloosters ruymen, en men zoude die aen eenjegelyk verhuren; noch wasser by het Groote Gemeene verlaten den greffier van der stede, M^e Guillames

[p. 159]

Keynsaert, aldus om dies wille dat hy niet en wilde volgen die nieuwe gereformeerde religie, want alle die in eedt waren van der stede moesten al zijn van die geslachte; ook wasser by het Groot Gemeene gevoert dat niemand en zoude mogen trouwen of zy zoude moeten gezekert wezen 14 dagen, en dat om dies wille datter sommige catholyken hun vervoordert hadden te doene jegens hun religie.

Op den 20^sten van oust, 's nuchtens voor den dage, zoo zijn de Walen gekomen, en waren van Armentiers, en metten nacht van elkanderen niet wetende, zoo zijn de Walen van Rousbrugge gekomen, meenende dat het garnisoen van Ypre zoude zijn, hebben op elkanderen geslegen, en met dat de wachte van Armentier peerden mede hadde, en d'ander niet zoo bleefven wel 12 van Rousbrugge dood, en zy weirden hun zoo zeere dat den capiteyn van Armentiers dood bleef. Dit geschiede by Kemmele, en daer naer zoo kwamen de Walen van Armentiers noch voor Ypre en haelden eenen grooten buyt van peerden en coyen, wel 200 coyen en 36 peerden, en die van Ypre in den nuchtenstond trocken uyt, en volgden hun, maer zy en cregen niets weder, en brochten 4 Walen op eenen wagene zeer gewont, en 's dachs daer naer quamen zy wederomme en namen alomme veel beesten, en die van Ypre trocken dickwils uyt, en haelden sommaels ook wat buyt.

Op den lasten dag van oust, zoo wasser justicie gedaen van twee vryebuyters, die welke hadden geloopen op den landtsman, en waren gerecht aen de potente voor de nieuwe camere, en daer naer begraven. Op dezen dag 's nuchtens, zoo vertrock den coronel Balfoort van Ypre, en hadde komen bezien om geld voor zijn Schotten, en op dezen tijdt zoo was Bouvijn zeer sterk beleyd van de Walen en sterk beschoten.

[p. 160]

Op den 5 van september, zoo was Bouvyn zeer afgeschoten, alzoo dat zy niet lange houden en konsten, en datter geen ontzet en kwam hebben 't moeten overgeven, en den capiteyn en zijn volk zijn uytgegaen met een rapier en poynjaert, en het maekte groote beroerte overal, en op dezen tijdt zoo wilden de Schotten betaelt zijn, en Baelfoort quam t'Ypre, en daer was geformeert 40,000 guldens; ook mede de peste gink overal en princepalijk tot Hontschoote en t'Ypre, ook mede wonderlijk zeere tot Brugge; aldus was't eenen zeer droefven tijdt.

Op den S^te. Mathies-avondt, hebben die van de gereformeerde religie gehouden vastendag en bidtdag, verbiedende eenen jegelijk by laste van Voocht en Schepenen niet te werckene noch winckelen open te doene, op de boete van 60 pond ℒ, 't welke eenjegelyk observeerde. Op dezen tijdt kwam zekere mare dat onse coninck was geweldig coninck van Portugal.

Op den 25^sten van september, zoo was't zondag en in den nacht, ontrent den 9 uren en alf, isser gekomen een allaerme, want de Walen haelden buyten de Antwerppoorte vele vette coyen en staken 't vier in 3 ofte vier huysen, maer daer en was maer een dat brande, want het was schoon maneschijn, en die van der stede schoten een stuk artillerie naer hun, en bin der stede zoo slougen alle de trommelen en het trompet slouch allaerme, en die van den Besante, de borgerie, die waren zeer virig, want den coronel en alle de capiteynen kwamen ter mart en de borgerie vragende: Wie kompt daer? Om dat zy niet rasch en antwoorden heeft geschooten, en schoot den broeder van lieutenant van capiteyn Bruck en noch een ander poorter, beyde met eene schoote, zoo dat zy beyde over dood waren, en als hy afgeschoten hadde, was

[p. 161]

hy ook zeere gewond, en als't allaerme eene ure geduert hadde, het vergink; op dezen tijdt zoo liepen de Walen zeere op de vaert van Ypre, zoo datter niet zeer vrye en was; ook mede zoo verbreede noch altijds zeere de peste binder stede, zoo datter zoo veel volk stierf, want de beroerte contrarie is.

Op den 4 van october, zoo warender 3 vendels knegten in de Pille geforriert, die kwamen van Meenene, want de Schotten die te Meenen waren en wilden met hun niet dienen, aldus zoo was hun daer bier, broot en ander victaillie gedaen hebben, en daer warender zeer vele ziek van de peste, en op dezen tijdt zoo verbreede noch altijdts zeere de ziekte van de peste.

Op dezen tijdt zoo warender vele borgers princepalijk meest catholyke geschadt te leenene der stede d'eene 24-0-0 20-0-0 en sommige meer, en ander min, om, zoo sommige zeyden, eenige betalinge te doene, maer daer en was niet vele te boerene, en daer warender eenige die niet leenen en wilden, die zant men 6 ofte 8 soldaten, en deden groote rudesse bin den huyse tot dat zy het zelve geld opgebrocht hadden, en dan konste men hun noch kwalijk wechkrygen ofte de capiteynen moesten hun halen, aldus en wasser noch geen apprentie van eenige goede zaken; op dezen tijdt zoo verbreede noch altijdts zeere de peste, en daer was geoordonneert dat men niet meer en zoude begraven tot de Predicaren, want daer al vol was; maer dat men zoude begraven den dag duere op Madaleenenkerkhof, 't welke men onderhielt, en op den 16^sten van october verdickte de wachte om zeker maren.

In het laste van de maend van october, zoo wasser wederomme sprake van diversche persoonen uytte ledene by billiette, maer om zeker oorzake zoo en was 't niet gedaen, en

[p. 162]

wat voor dezen tijdt zoo wasser een peerderuyter van de Blauwe Rockx gevangen, dat men hem wilde belasten met eenige verraderie, en men zeyde dat hy sommige zaken verkent hadde. Op dezen tijdt zoo sprack men wederomme van de compste van duck d'Alenson, dat zijn volk ontrent Camerycke was, wel 6000 voetknegten en 2000 peerden; voort de Walen legere kwam op dezen tijdt, onder voetknegten en peerden, ontrent Corterycke, en men zeyde dat was om Corterycke te victaillierene. Op dezen tijdt zoo verbreede de peste wederomme zeere over de geheele stede en vertoochde hier in de lucht een zeker commete-sterre in't west, streckende met haren stert zuyt-oost waert, en de zelve commete nam haer vertreck noort-west, altijdts zinkende. Godt geeft ons zijn gratie!

Op den 13^sten van november, zoo is 't gebeurt datter diversche poorters wederom uytgezonden waren, als p^r. Hercules Gillis de La Noot, Clays Griete, Wulfvaert Boeteman, en noch meer andere tot 7 toe, niet wetende de cause en redene.

Op den 13^sten van november, zoo is 't geschiet datter gekomen zijn in het Brugsche Vrye diversche Allebonnoysen, die de princepale waren van de Walen, en waren niet verre van Brugge, en als 't Balfoort verhoorde zoo trock hy uyt Brugge met zyne peerden ontrent 100; komende eene alfve mile van Brugge op den wech van Dixsmude, zoo vertoochden hun van de Albonnoysen ontrent 40. Als de Schotten zagen dat zy niet meer en waren zoo zijn zy die naer getrocken en de Allebonnoysen namen de refugie, en als zy een deel wech naer gerocht hadden, zoo hebben hun opgeheven wel 3 cornetten peerden en 4 vendels voetknechten, zoo datter een gedeelte Schotten gebleven

[p. 163]

zijn dood en gevangen, en Balfoort was zoo gewont dat hy dood gebrocht was tot Brugge.

Ontrent den 20^sten van november, zoo scheen 't dat de peste, Godt lof, begonste een weinig te verminderen, want de Belle, dat was de putmaker, zoo vele niet meer te doene en hadde als hy lange daer te vooren hadde te doene gehadt.

Op den 25^sten van november, 't welk was op S^te Catheleynedag 's avondts, ontrent den 6 uren en half, zoo begonste een allaerme, want daer waren Walen buyten de Bueterpoorte en meenden de nieuwe meulene op de Bueterstrate, te verbranden, want de muelenaer wasser op met 2 knapen, en ziende dat zy hem niet wel gecrygen en konsten meenden die muelene in vier te stellene; maer den meulenare zeer roupende om hulpe, zoo is 't allaerme geworden binder stede, en elk moeste een lanteerne uytsteken met licht, en den trommel slouch al overeen, en ziende van binder stede dat ontrent de muelene vier begonste te zyne, zoo schoot men een groot stuk artillerie af naer hun en zijn vertrocken, maer hadden naer den muelenaere diversche scheuten geschoten, en hadden hem door zijn hooft geschoten dat hy zijn leven hende.

Op den 26^sten van november, zoo was 't zaterdag, en den crijschraed hadde wederomme billietten geoordonneert, en by den serjant major van de poorterie aen de genomeerde persoonen metten avondt gedragen, en moesten 's anderdags voor de zonne uytter stede, op schandelijk daer uyt geleet te zyne, en daer wasser 12: eerst den balliu vander Zale en zynen lieutenant, den greffier van der Zale, den zone van Hoorys van der Mersch, en ook den jongen Joris van der Mersch, opperclerck van de weeserie, Jan Bottuyt, Roelandt

[p. 164]

Germijn, consierce ter Zale, Jaques van den Broucke, immers tot 12 toe, die welke hun moesten houden, een mile buyten, aldus dit en brochte geen liefde in, maer als den voocht t' huys kwam, zoo scheen 't dat zynen dank niet wel en was.

Ontrent den 16^sten van december, zoo sprak men zeere van te gaen beleggen Alst, en men maekte groot opstel om de leger van de Walen op te doen lichten van voor Camerycke, maer ons Blauwe Rockx, naer dien dat men wederomme opgesteld hadde, boven alle lasten op elke tonne bier te geven noch 5.., zoo zijn zy vertrocken, maer de Allebonnoysen zijn gekomen, en hebben de vergaderinge voor Aelst doen scheeden, en ons peerden zijn wederomme t' huys gekomen.