|
| |
[1573]
[1573] Alle dezen tijd geduerende den langeduerenden vorst en den couden wynter, zoo laegen beyde legers te velde in Holland, want den ducks legere lag voor Haerlem en den prince en lach niet verre van daer; niet jegenstaende den duck Dalbe en liet niet te doene een straf assaut op de stadt van Harlem, maer hy heeft wat schade geleden in zijn volk, want zy hun zoo weirden dat zy niet ingenoemen en was; maer dat claegelijk was, zy schooten uyt ter stadt een zeer clouk capiteyn Mons. Kerssoniers, capiteyn van Grevelingen, opper artillerie-meester van de geheele legers aldaer; hy stond by de artillerye en werd geschoten met eenen cloot in 't hooft, zoo dat hy bin den derden daege overleet, wiens ziele Godt genaedig zy; niet jegenstaende en hebben noch niet gelaeten de stadt sterk te belegeren, en dit gebuerde ontrent den 16 van lauwe. Voort midts dat by placcate verboeten was niet te koopen eenig goed ofte eenig edtwaeren jegens de Hollanders en jegens Vriesland, principalyk jegens
| |
| |
de gonne die jegens de Mat. gerebelleert hadden, zoo hebben veele zaken te dierder gezijn, want de bueter galt op den 10en van lauwe 8 groote het pond in de groote schaele, en voort het caes ook mede naer advenante; want over al zeer soberen tijd was door de kleyne neeringe en langenduerende vorst.
Op den 19sten van lauwe, zoo was den pastoor van Dulsemont zeer derrelijk vermoort in de kerke, van de Guesen, de welke hem zyn ooren en neuse afsneden, en daer zy hem gehangen hebben aen de clock-stringen.
Op den 23sten van sporkele, 't welke was op den maendag, zoo wasser justicie gedaen by Geleyn Everaert van eenen Mahieu Hulle, wagenaer wilent was, de welke was van mans dood, daer naer was hy loopende achter den lande de lieden groot ongelijk doende, en was aengeschreven, en van Oostende koomende zonder pasport gevangen zijnde, was op den 23 van sporkele gehangen aen een potente voor het Besant met een libeel voor zijn borst, daer gerecht by Ste Loys.
Ontrent dezen tijd zoo wasser over al groote benauwtheyd over al van groote dierste, want daer was al omme kleyne neeringe, en de coopmanschap gink geheel te saemen te niete.
Op den 25sten van sporkele, zoo was den pastoor van Wijtschate vermoort, 's avendts ontrent den 8 uren, van moordenaers ofte guesen, en het was een oudt man, genampt heer Matheus Marschal, wilent pastoor van Moorsele, en was verraden van eenen, die welke was van mans dood, eenen van zijn prochianen, en was geschoten door zijn hooft in zyne kamere voor zijn bedde, en alzoo derrelijk vermoort; want ontrent dezen tijd zoo warender diversche pastoors vermoort ontrent Gend, Cortryck en in vele omliggende plecken, zoo dat een zeer kwaden tijd was, want men maekte
| |
| |
groot opstel tot Antwerpen om de Guesen van Vlissingen te doen wijcken, want zy wilden beletten dat men Middelburg niet victaeilleren en zoude.
Op den 18sten van maerte, zoo was 't dat Geleyn Everaert, provost, justicie dede 't welke was op den schortewonsdag. Eerst zoo waren de poorten alle geslooten van der stede, want alle de soldaten moesten ter maert wezen om de justicie te versterken, want daer was gehangen eerst eenen Mahieu de Mol van Noort-Berkin, 't welke was een zeer straf man, oudt van ontrent de 50 jaren en hadde lange in 't hout van Nyepe hem gehouden, en als hy van de leere af gesteken was, zoo dede den officier zyn officie en alle beyde de basten braken en den man viel zeer derrelijk op de maert, want het geschiede voor het Besant aen een crucke, en gevallen zijnde zoude hem by gepynt hebben op te staen, maer bleef liggene op de maert, en was weder omme opgehaelt en alzoo gerecht; daer naer zoo warender daer gehaelt 3 jonge mannen uytte vangenisse, en het waren Walen, en de landtslieden hadden die zelve gevangen in de prochie van Renegels, in eene herberge, genaempt de Busseboomen, en hadden briefven over hun om volk op te nemene uyt den name van den prince van Oranjen, en by hun verkent, waren zy gewesen gehangen te zyne, want zy en wilden niet hun opinie af gaen, zoo waren zy gerecht met stoeken in hun mond alle 3 den eenen na den anderen, en als zy verworcht waren, werden daer naer alle gerecht.
Op dezen tijd zoo hielde men groote wachte in de stede, want daer gingen kwade maeren onder het volk, dat de Guesen zouden op den Goeden Vrydag hun spel spelen, maer wantere in alle kerken of daer ontrent groote wachte hiel, bin dat men den dienst dede, zoo en gebuerde niet; maer op den Goeden Vrydag als alle het volk in ruste was, zoo warender
| |
| |
verraders, die meenden de stadt gelevert te hebben, want ontrent den 11 ueren zoo zijn de zelve Guesen ofte kwaedwillige gekomen in de Elverdinckpoorte, en met forse de slooten als gevrongen, en hadden zeere by de geheele poorte opene, maer wanter zeere veel volk buyten was om in te koomen, maer Godt heeft het zelve kwaed belet; gebenedydt moet hy wezen; want den man die op de poorte wonde, zynen knegt heeft het zelve gehoort en geroupen, en de zelve kwaedwilligen ziende dat hunne zaeke niet en kwam alzoo zy meenden, hebben de vlucht genoemen naer dien dat zy twee schooten hadden geschooten op de vesten van den noort-muelene, alzoo dat deze zaeke gerocht is voort en voort dat de clocken al over boort gink allarme, 't welke noyt niet veel gehoort en was in de stadt, alzoo dat er noyts zulk eenen allaerme was in de stadt, want den geheelen nacht gingen alle de mannen in de wapenen, elk onder zyn roetmeester, ende 't allarme geduerde den geheelen nacht allomme, zoo dat'er allomme stercke wachte gehouden wiert by alle mannen binder stede, en in den morgenstond zoo wasser gevonden voor de Elverdinckpoorte, buyten ontrent de vesten, een schut, 't welke zy daer gesteld hadden, ende daer was recht over de poorte buyten veel stroy verbrand, alzoo 't scheen dat zy hadden willen eenige zaken branden, ende als het dag was zoo kwam menig mensch ter poorte om te ziene het fait dat'er gedaen was, ende als de wachte oorlof hadde om te huys te ganc, zoo wasser uyt geroepen by den greffier, dat indien jemand wiste te zeggen wie dit fait gedaen hadde, zoude daer vooren hebben 400 lb. Ende nog. indien eenige van de zelve faiten het zelve kwamen te kennen geven, zouden hebben de zelve somme en daer toe nog pardon bin 2 uren; daer naer zoo waren 2 poorten open gedaen, de Dicxmuydepoorte en de Musepoorte, en daer was geroepen
| |
| |
een gebodt dat niemand en mogte gaen uyt de stede, 't zy vreemde ofte poorters, 't zy zy hadden een billiet van den greffier gehaelt ter Halle, aldus zoo wasser groote swaerheyd op den Passchen-avond; niet jegenstaende dat vergink wel by dat geschepen stond: God hebbe lof.
Op den Passchen, 't welke was op den 22sten van maerte, zoo wasser gebrocht van de landtsweirre van Beselaere twee mannen en waren gekregen in de herberge van Ruyter Cathuele, en waren hun 7, maer de 5 ontliepent, waer of dat er 2 gevangen waren, tot Commene, in den naervolgende nacht. Op dezen tijd wasser groote conspiratie onder veele kwaedwilligen, die gekomen waren van Santwijck uyt Ingeland, alle ballingen, waer af dat deze bovengenoemde persoonen ook waren, en meenden Nieuwpoort verraden te hebben, want zy waren 400 daer omme gekomen, want daer was eenen van Nieuwpoort, wilent geweest hebbende Borgmeestere ofte wethoudere, die welke hadde gekogt 300 hantgeschut tot Antwerpen, en alzoo ter Leye gebrocht met twee tonnen busch-cruyt en 300 flasschen met pouder, en zulk gewerre om deze 400 op te rustene; het zelve goet ter waegenen gebrocht tot ter Steenbrugge en te schepe gedaen om omtrent Nieupoort deze ballingen het geweirre in de hand te geven om de zelve stede met suptilheyd in te gecrygen, maer God heeft het zelve belet, want de zake uytgekomen is, zoo dat er stille by Nieuwpoort het zelve geweirre gekregen is, en 7 persoonen gevangen en nog veel andere daeromtrent, die van deze zake wisten; God hebbe lof die het kwaed belet.
Op den 4 van april, zoo wasser uytgeroepen by placcate 2 persoonen, eenen uyt Henegauw en dander uit Vlyssinge, te gelde gesteld, om dies wille dat 't waren verraders en
| |
| |
grootelijks partien van de Mat., en waren gesteld op 4000 guldens, levende gekregen, en op 2000 guldens die de zelve konsten verkranken van hun leven en noch indiender eenige waren, 't zy ballingen ofte van wat faite dat zy waren, deze persoonen konsten leveren in handen, zouden hebben de zelve guldens en noch toe dien pardon.
Op den zelven zaterdag, zoo wasser justicie gedaen by den ballieu van der Sale van eenen persoon gevangen wesende op den passchen, van de Landtsweirre tot Ruyter-Cathuele alzoo vooren gezeyd is, en dezen was van Commene en was zeere gekwetst in 't vangen, om de welke dat hem niet houden en mochten en was ballinck, en hadde noch tot dien den pastoor van Duylsemont helpen vermoorden, en was uyt Santwijck gekomen om Nieuwpoort te helpen verraden, en noch had hy zynen zone daer toe gebrocht, den welken op den Passchen-nacht gevangen was tot Commen, en meer andere faiten, die hy gedaen hadde, en was met een kleyn vier levende verbrand op de maerct voor het huys van de Casselerie, ontrent den 4 uren, en daer gerecht.
Ontrent dezen tijd zoo wasser groot opstel gemaekt tot Antwerpen om Middelburg te victailieren, want zy waren in groote benauwtheyd van victaillie. En op den Ste Marckxdag zoo overleet den hoogballiu van der stede van Ypre, die welke was begraven tot Ste Jacops, want hy woende in het huys van joufvrauw Laemsaem in de Homstraet.
Op den laesten dag van april, zoo wast Assentiondag, want noyt vele gezien en was dat de Assentions-maert zoo verre kwam, en daer kwamen zeer vele kwade maren, want het volk te peerde van Brugge, de bende van mijnheer van Ruelx was op den wech om naer Ypre te komene, want daer was mijnheer van Ruelx geadverteert dat de Guesen Yper
| |
| |
eenig leet doen wilden, en men hielter t'Ypre groote en sterke wachte, maer de maert passeerde zonder eenige beroerte, en bin 4 ofte 5 dagen zijn de peirden vertrocken weder omme naer Brugge: en Nieuwpoort hadde wederomme by verraden, en op den Assentionsdag zoo was de accoordantie uytgeroepen met schalmeyen van den Ingelsman en deze Landen, een termeyn van 2 jaren, hoopende dat'er zoude moegen komen een geduerende pays. Op den vrydag achter Sinxen, zoo was de uytroepinge van den hoogballiu gedaen tot Ste Jacops, en den bisschop dede de misse.
Op den lasten dag van wedemaend, zoo hebben uytgebroken ter Zale 3 gevangene van de lynne, en zijn door de vesten geswommen en alzoo ontrocht.
Op den 9sten van wedemaend, zoo wasser justicie gedaen by Geleyn Everaert van 2 pacienten, den eenen Anthone Lejovene, den welken hadde lange gevangen geweest en waer men af hadde lange gesprocken; want hy hadde vooren gehadt om volk uytten lande te treckene om den Prince tot Vlyssinge te dienen, en dezen zelven Anthone was gerecht aen een galge voor het Besant, en het gerechte was ten zelven dage gesteld; maer voor hem, ten zelven dage, zoo wasser een oudt man gehangen by den zelven Geleyn, en hadde geweest consistorial van de Nieuwe Religie, en waren beyde gebrield en daer naer gerecht, en ten zelven dage zoo wasser eene vrauwe gegeselt om sommige kwade faiten.
Op den 3 van hoymaend, zoo wasser justicie gedaen by Geleyn Everaert van eenen Piron Lansloot, fs. Leese, jongman, en om vele kwade faiten zoo was hy op het Saelhof onthalst, 's nuchtens vrouch, voor den 4 uren, en tot te Predicairen begraven.
Op den 13sten van hoymaend, zoo men zeyde, zoo was de
| |
| |
stadt van Harlem gegeven in de handen van Dom Frederigo, door groote armoede, want men zeyde dat zy in 17 dagen geen brood en hadden, en daer waren wel 19 honderd soldaten binnen der stede, waer af dat'er waren 500 soldaten duytsche, die welke waren gegeven hun lijf, en voor alle de andere waren gebrocht ter justicie by den sweirde en gehangen en versmoort wel tot 16 hondert, en van de poorterie zoo wasser ontrent 50 gehangen, en alle de andere kregen hun apoyntement met te geven eene groote somme van gelde, waer af dat die van Amsterdam borge waren voor de zelve somme.
Ontrent oust, zoo warender allomme pioniers opgeraept om te gaen pionierene, en ontrent Nieuwkerke, Nexkerke zoo wasser vele bedreven van de goede lieden te gaen beroovene by nachte en daer was groote justicie af gedaen bin Belle, want daer waren vele gehangen en vele zijnder wech geloopen, want men op deze persoonen niet betrauwt en hadden, dat zy zulks niet en hadden willen doen.
Op den 19sten van september, zoo was 't zaterdag, en Geleyn Everaert dede rechten eenen jongman van Nieuwkerke, en hadde zijn dienare geweest, en nochtans hy gevangen en gehangen werd voor het Besant aen eene galge, en daer naer begraven.
Ontrent uytgank van september, begonste het coorn zeere te dieren, want het lange gereynt hadde, zoo dat'er vele niet tot perfectie en kwamen, waer omme dat'er vele lieden dochten dat hier omme was, maer het was goet te ziene dat het eene plage van Godt gezonden was, want het eenen schoonen droogen oust was; maer andere wilden zeggen dat men vele coorn naer Vranckrijk voerde,
| |
| |
waer dore dat de dierte kwam, want in Vranckrijk hadde het coorn het voorgaende jaer gegolden wel 5 ofte 6 ponden groote de raziere, want men geen en vond, aldus waerdoor deze dierte hier kwam laet ik Godt dat scheen; maer op den 26sten van september zoo was het coorn meer dan een pond groote de raziere betaelt, en het was derrelijk om zien, want de maerct geheel ydel was, en ook mede en was noyt zulk een dierte gezien van alle eetwaren, want de bueter galt 7 groote, 't welk noyt op dat sayson van den jare zoo diere gezien en was, en men hadde ook mede sober neeringe overal om den grooten troubel van den lande, en op dezen tyd en was ook geen apprentie van eenige, want den wynter op handen was, waer door men geen veranderinge en verwachte.
Ontrent de maend van december, zoo was 't dat den gouverneur Don Loys, den grooten commandeur van Castillien, gezonden van den koning om te gouvernerene deze Nederlanden en om te wezen in de plaetse van den Duck Dalbe, en tot Brussele zijnde ontrent 14 dagen, zoo is den Duck Dalbe vertrocken duer Vrankryck met vele Spaenjaerden.
Ontrent dezen tijd, midts dat er vele van den Duck Dalbens volk gecasseert was, want de leger op gebrocken was van voor Alckmaer, zoo hebbender vele geloepen in Braband den landtsman veel ongelijk doende, en vele allomme gevangen.
Op den 24 van december, zoo dede Geleyn Everaert, provost, justicie; eerst zoo wasser eene vrauwe gehangen aen het gerecht voor het Besaunt, om dies wille dat zy gesustineert hadde den kwaeden hoop en gelogiert hadde, en noch meer andere zaken; daer naer zoo wasser noch
| |
| |
eenen gehangen by de zelve vrauwe, een jonkman, een Wale, om dies wille dat hy den landtsman getaxseert hadde, en overlast gedaen, het welke voor zijn borst geschreven was in een libeel; daer naer zoo wasser noch eenen man gebrand voor het Gasthuys, en hadde met den kwaden hoop geloepen en hadde de wachte gehouden in het vermoorden van den pastoor van Wijtschate; ende daer naer zoo wasser noch eenen anderen op een schavot gesteld en zeer strengelijk gegeselt.
Ontrent Kersdag, eene maent te vooren zoo was Middelburg in Zeeland zeere benauwt van broot, want zy lange gehouden hadden jegens die van Vlyssinge, en meer andere rebellen die hun benauwten, maer de schepen van onze zyde groot devoir doende om Middelburch te victaillieren, maer de Guesen hadden alle de zee zoo sterck beset, zoo dattet kwaed was om duere te geraken; maer zy kregen twee schepen met coorn duere, daer mede zy wat getroost waren, want zy hadden wel 5 weken geheeten brood van raepsaet ofte lynzaet, en hadden geheeten honden, katten en alle gedierte, en bin deze middelen tijd zoo slougen zy ook geld, vierkant ruytewijs, en dat van zilveren croesen en andere juwelen: op d'eene zyde staet niet met allen, en op d'andere zyde deze letters: D.R.P.F. Middelb. 1573. D.i. Deo, Regi, Patriae fideles Middelburgenses. |
|
Auteursrechtvrij