|
| |
| |
| |
Nederlandsche historie door Augustyn van Hermelghem. [Eerste deel]
[1572]
Op den 17sten van hoymaend 1572, zoo en stond 't tot Brugge niet zeer wel; want daer waeren diversche vendelen Waelen, de bende van Mijnheer van Ruys, de welke was by provisie gouverneur van Vlaenderen gesteld, en hy meende tot Brugge zijn volk ingebrocht te hebben; maer het gemeente van Brugge stond daer jegen, alzoo dat den geheelen nacht meest alle de poorterie in de waepenen stonden; maer het vergink zoetelijk, want men dede de Waelen vertrecken van buyten, omme naer Sluys te gaen, alzoo dat men het gemeente in pays stelde; en de Guesen niet ophoudende van kwaed dat zy dagelijks deden, alzoo in Holland en in Henegwauw, in Zeelant princepal, hun vertreck werd op den 18sten dag ofte 19sten dag van hoymaend vastgesteld; zoo
| |
| |
hebben de Guesen een groote nederlaege gecregen, want daer kwam eenen grooten hoop uyt Vranckrijck met diversche edele om naer Bergen in Henegauw te koomen, maer up 't land zijnde begonsten te rovene schaepen, koeijen, en ander goed, waer omme dat de landts-werren en de geheele legere lichte op van voor Bergen en gingen die op van vooren, en de landtweeren met diversche garnisoenen van achter, zoo dat er een schoone victorie voor hun gebuerde; want daer bleeven wel 4000 Francoysen dood, en wel 10 peirden-ruyters en wel 19 edele gevangen, zonder die daer dood bleefven, en dit gebuerde wel 3 millen van Bergen.
Op den 29sten van oust zoo was zeer groot tempeest beginnende ontrent den 10 huren, want het zoo afgrijsselijk donderde datter groote schaede gebuerde, want de halle was boven de clocken by naer geel ontdeckt en van de duere van de vaute was een stuk afgesmeten, en van der Brielen kerke was ook groote schaede, want den toere daer waeren gaeten in, dat men wel daer duere gecroepen zoude hebben en noch een zarck voor het heylig sacrament zeer gebrocken dat vreempt en gruwelyk was om te ziene en dit felle weder geduerde wel een huere.
Ontrent dezen tijd zoo maekte den Duck Dalbe groot opstel om te velde te treckene, want alle de carroy-waegens trocken duere omtrent den thundag, die van Cassele, van Bergen, van Vueren-ambacht en van alle andere plecken, en trocken al naer Antwerpen, want ontrent Ste-Lauweryns-dach zoo waeren daer wel 1000 waegens elk met 4 peerden, en men sprack ook zeere van den prince van Orranjen, want men zeyde dat hy ontrent Gelderland was, en daer in, want hy hadde een stede ingenoemen, en alle dat in de waepene was dat was dood gesmeten; aldus gink het over al zeer
| |
| |
kwaelijk, want alle koopmanschap gink te niete, en op den 8 van oust zoo was het geld gehoogt, want alle daelders van 31st duytsche waeren gesteld op 32st en hier t'Ypre was eenen capitein gezonden van den hove, Mijnheere van Loppeghem, om te wezen capiteyn van het volk van der stede dat op genoemen was.
Op den 21sten van oust zoo waeren alle de soldaeten gemonstert, want den capiteyn, Mr Van Loppeghem, nam dagelijks volk aen in dienste, want op den 21ste van oust zoo waeren alle de soldaeten op de halle om te monsteren, en bin dat alle de soldaeten daer stonden om te passeerene naer de mart, zoo was Gillis Schotland dood gesteken van Gillis in Jerusalem, want het daechs te vooren hadden zy twiste gehadt; en Gillis in Jerusalem kwam ter maert om monsteringe te zien passeerene, zoo zach hem Gillis Schotland en kwam hem aen met zijn sweirt, en Gillis wat gekwest zijnde in zynen ellebooge, nam zynen poynaert en smeet Gillis Schotland in zijn die, wat boven zijn been ofte knie, zoo dat hy van de zelve wonde starf, noyt meer woort gesprocken hebbende; daer naer starf Mr Van Jouwels.
Ontrent dezen tijd, zoo was den grooten orgele voor onze Lieve Vrouwe al volmaekt, en den hoogen choor begonste op den zelven tijd al zeer volmaekt te wezen, een nieuwe cappe, de welke Mr Van Erdenborch boven Brugge op zijn hand alzoo volmaekt heeft, dat wonder was met zoo luttel volk.
Ontrent den 20sten van oust, zoo wasser tot Parijs groote menigte van edele verslegen.
Op den uytgank van oust, zoo trock den Duck Dalbe te
| |
| |
velde voor Bergen, want Bergen was zeer sterck belegert, maer het gink al kwaelijk, want de Guesen kwamen in Braband en waeren in Mechelen gelaeten, en ontrent Antwerpen was het volk zeer vervaert, want alle cooplieden trocken naer Antwerpen om hun goed, elk in 't zyne.
Op den 1sten dach van september, zoo wasser een jongman gehangen by den Provost Geleyn Everaert te Wielckene, om dies wille van zyne kwade faiten, die hy gedaen hadde, want hy hadde gebannen geweest, en hy en wilde niet af staen van zyne kwaede faiten.
Op den 6 van september, zoo trocken uyt Ypre meer dan 100 soldaeten, die welke waeren aengeschreven binder stede met hun capiteyn, Mr Van Loppeghem, naer Nieuwpoort om daer te gaen liggen binder stede, en daer bleefven bin Ypre om de wachte te houdene, ontrent een 100 ofte daer ontrent.
Op den 7sten van september, zoo was Dermonde ingenoemen van den Prince van Orranjens volk, en daer naer op onzen Vrouwen-avond, 't welke was op den 8sten van september, zoo was Audenaerde ook ingenomen van de Busch-Guesen en groot geweld gedaen, zoo was den duck Dalbe zeer sterck en dede groot geweld met schieten, en het volk van den prince kwam naer Bergen en men vreesde zeer over al, en op den 10sten van september zoo kwamen de soldaeten weder omme van Nieuwpoort, want in Nieuwpoort men die niet ontfangen en wilde; men hielt zeer stercke wachte tot Ypre by nachte en by daege, want daer ginker by tijd maer 3 poorten open, en de Elverding-poorte was geheel toegenaegelt.
Op den 12sten en 13sten van september, zoo schoot men zeere op Bergen en den prince lach vast aen het legere van
| |
| |
den Duck, maer den broeder van den koning van Vranckrijck, den Duck de Anjou, kwam ter assistentie van den Duck Dalbe met 30 vendelen voetknegten en met 1600 peerden, en noch kwam in 't legere van den Duck, den bisschop van Cuelene met 2000 peerden en den grave van Holstein met 2000 peerden, alzoo dat den prince wat achterwaert trock ontrent 2 mylen en daer was allomme stercke wachte.
Op den 9sten ofte 10sten dag van september, zoo hebben de geestelyke helpen de wachte houden, want daer en gingen maer altijdt 3 poorten open en aen elke poorte wachten 14 soldaten en twee poorters en eenen geestelyken priester ofte canonick aen elk poorte, en men schreef alle vreemdelingen de welke sliepen binder stede hunnen name en hun logist.
Op den 21sten van september, 't welke was op Ste Mathiesdag, koomende op eenen sondag, zoo was Bergen in Henegauw, het welke hadde zeer sterck belegert geweest van den Duck Dalbe en den Duck de Medinne met groote heercracht en met menigte van geschut derrelijk door schooten zijnde, op den voorzeyden 21sten dag, by parlementeren was de stadt in handen van den Duck Dalbe gegeven. Dus zoude Lodewijck van Nassauw met zyne ruyters en knegten uytgaen met hun geweirre en alle de poorters die eedt gedaen hadden, gingen ook mede uyter stadt, en waeren geconvoyeert van den Duck Dalbe tot Cambersy, en op den zelven dag zoo trockender 3 vendels knegten in Bergen, Mijnheere van Lyckes en Noortkerm; het welk een groote gratie was by dat geschepen stond, want hadde den Duck by assaute de stadt ingenomen, daer hadde groote bloedstortinge geweest van beyde zyden.
| |
| |
Op den lasten van de maend van september, zoo wasser eene oordonnantie gemaekt by de heeren van de wet om gerustigheyd binder stede, want alle poorters waeren gedisynieert, welke hebben vermaekt de 10 mannen, de 3 hoofmannen, om hunne ondersaeten tot eenen....., en den eedt was eerst versocht aen den desinier de koninglyke Mat. goed en getrauwe te zyne tot ter dood, en de heylige Roomsche Catholyke kerke te helpen beschermen, en alle geestelyke en weirelyke te behouden, en te zouken alle gerustigheyd onder het gemeene.
Op den 2 van october, zoo trocken wederomme ontrent 100 soldaeten van ons knegten naer Nieuwpoort ofte daer ontrent, want de Guesen hadden wederomme geweest van Vlissinge tot Blanckenberge, en in 2 ofte 3 dorpen daer ontrent, 't welke weder beroerte maekte en op dezen tijd zeyde men de leger te wezen op een mille naer Mechelen.
Ontrent den 3 ofte 4 van november, zoo trocken de Guesen uyt Mechelen, want den Duck met zynen legere was voor Mechelen, en dit vertreck geschiedde in der nacht, want zy en dorfsten niet betrauwen hun binder stede, ende daer trocken wel 5000 mannen van der stede, want de 3 gilden hadden de waepenen aengenoemen, en naer dien en dorfsten zy niet blijfven binder stede; het daegs daer naer zoo stelden die van der stede de poorten open en kwamen met processie den Duck Dalbe jegen, maer den Duck meende dat dit verraderie was; zy trocken binnen en abandonneerden de stede en gaven ze te pelliayge, zoo dat noyt stede zoo derrelijk en was getracteert, want de Spaynjaerden hadden de eerste pilliayge, en daer naer de Walen en de Duytsche.
Op den 4 van october, 't welke was op eenen zaterdag,
| |
| |
zoo trocken de Guesen ook uyt Audenaerde, want 's avondts ontrent den 10 uren, zoo verlieten zy de stadt, en hadden de soldaeten gehangen en beroofden de stede van al zoo veele als zy dragen konsten en versmoorden wel 8 ofte 10 priesters, en alzoo verlaetende de stadt; toens trocken zy om hunnen wech te neemen naer den zeekant, want zy geenen naderen wech en hadden, koomende in den nuchtenstond ontrent Rousselaere zoo clopten de clocken allarme en de landtsweirre volgde hun, maer midts dien dat zy geen gewerre en hadde en dorfste hun niet aenvallen, zoo trocken zy te Tourhout duere, alzoo naer Oostende, en namen daer alle de schepen, die zy crygen konsten om hun over te voeren, maer mijnheere van Oncys, hoogballieu van Brugge, met veele soldaeten koomende tot Oostende, heeft er nog gecregen ontrent 100, maer veele verdronken hun zelven in de zee, en die van Dermonde verlaetende de stadt zijn vertrocken, gelijk die van Audenaerde, en die van Mechelen gepillieert 't welke derrelijk is om te hoorene.
Op den 11sten van october, zoo wasser justicie gedaen by Geleyn Everaert, provost, van een jongman van 23 ofte 24 jaren oudt, en was voor het gasthuys levende gebrand, ontrent den 3 uren naer den noene, 't welke was op eenen zaterdag, om dies wille dat hy by nachte gegaen hadde met meer andere en hadden de lieden berooft, en om hun te doen wysen hun geld hadden in diversche plaetsen de landtslieden gesteld op stoelen zonder boôm en vier daer onder, en alzoo gebrand, en naer het branden noch 2 gegeselt en met het yser van der stede op hun ruch gebrand en gebannen.
Ontrent den dag van Ste Simoen en Judas, 5 ofte 6 dagen daer vooren en wel 4 ofte 5 dagen daer naer, zoo wasser tot Brugge justicie gedaen van alle de gevangen, die welke van
| |
| |
Audenaerde gevangen waeren tot Oostende, en waeren in het getal van 140 ofte daer ontrent, de welke alle tot Brugge gehangen waren, alle daege 12 ofte 14 by den provost van mijnheere Van Rues, gouverneur van Vlanderen, al aen boomen buyten de stede; maer die afgaen wilde hunne opinie storfven binder stede.
Ontrent dezen tijd van Symoen- en Judasdag, was het zout zoo vreeselijk diere dat men de raziere cochte 3-0-0 't welke noyt gehoort noch gezien en was, en ook mede de zeepe en vriesch bueter galt ontrent 130 schellingen het vadt, 't welke was 6 groote en half het pond, 't welke was omme dat van daer het voorzeyde goed compt alles te niete was.
Op den 20sten dag van november, zoo zeyde men dat de stede van Zutphen ingenoemen was van den Duck Dalbe; want het zeere vroos dat noyt niet veel gezien was zoo vrouch op het jaer; dat geduerde lange, want de artillerye was over het ijs gevoert naer Zutphen met 12 ofte 16 peerden, want men zeyde dat het ijs in Vriesland en Gelderland wel ander half elle dicke was.
Ontrent den 18sten van december, zoo werd weder omme geroupen te geven den 20sten penning van alle goet, land, zant, huys en renten.
Op dezen tijd was een placcaet uytgeroepen dat men geen goed koopen en zoude van eenige kwaertieren, de welke waeren jegens de konings Mat. op conviscatie van den zelven goede.
| |
| |
Op den 23sten van december, zoo wasser justicie gedaen by Geleyn Everaert, provost, van eenen pacient van Alverghem, genaemt Omaere, en was gerecht voor het Besant aen een potente metten baste, en een gleine van stroy boven zijn hooft, want hy verdient hadde, alzoo het scheen, het vier duer veele kwaede fayten.
Op dezen tijd, op den 21sten van december, zoo waren alle de poorten van der stede open gedaen, de welke niet al te samen open geweest en hadden van dat Audenaerde van den kwaden hoop ingenoemen was, en want men niet zoo zeere bevreest en was, als men te vooren geweest hadden, niet jegenstaende men hielt noch stercke wachte, want aen elke poorte waekten 6 soldaeten en 5 poorters. |
|
Auteursrechtvrij