Een levensteeken op een doodenveld

[p. 70]

XIII.

De op den akker vereelte hand voere de spade, het zal voor den neger dringender spoorslag tot arbeidzaamheid wezen, dan ooit de dwingende zweepslag was in de weeke hand van bastiaan, blankofficier of directeur. En.... doch gij verlangt een eind aan de bespiegelingen en herinnert mij, dat wij op reis zijn naar de Bekoe-negers. Laten wij het er voor houden, dat we zonder ongelukken, wat niet altijd gebeurt, met een schroefboot den mond der Marowyne uitgekomen zijn, de rivier ten einde gebragt, de Suriname bereikt en boven Paramaribo geankerd hebben, dan liggen we aan het kanaal, hetwelk door de Dominé's en Wanicakreken gegraven, de Saramacca met de Suriname vereenigt.

Wel gaarne liet ik u een ander kanaal zien, doch er is niets meer van te kijk, en de bijkans vier en dertig duizend gulden, daaraan voor elf jaren besteed, zijn in het water gegooid. En ware dat geld het ergste, de gedachte, dat er 's jaars ongeveer zooveel duizend gulden aan militaire kosten voor Suriname betaald worden, als er dagen in het jaar zijn, zou u in die voor eenmaal verloren som doen berusten. Dan er is, helaas, meer verspeeld. Men

[p. 71]

had namelijk besloten, om aan het uiteinde eener gracht te Paramaribo, een kanaal te graven, hetwelk aan de Samaracca, in de nabijheid van Voorzorg, zou moeten uitkomen en had daarbij fiksche en veruitziende bedoelingen, ten opzigte van het in kultuur brengen der gronden, langs een vaart liggend, die aan den eenen oever een rijweg, aan den anderen een jaagpad zou erlangen. Doch het naaste oogmerk bestond in de zucht, om het vooroordeel, dat den vrijen man grondarbeid met eigen handen vernedert, te bestrijden en uit te roeijen. Dat plan gelukte boven verwachting. Twee jonge personen staken het eerst de handen uit de mouw. Vijf weken bleef dat voorbeeld zonder dadelijke navolging, toen daagden er nog zes, iets later een en dertig vrijgelatenen op, en allengs klom het getal tot honderd en meer flinke, rappe mannen, die lustig en ijverig aan het werk gingen. Zulk een schouwspel was nooit gezien. Begroet en toegejuicht door honderden, mogt het niet onopgemerkt voorbijgaan.

De laatste dag van Oogstmaand des jaars 1846 werd tot een feestelijke wijding eener onderneming bestemd, welke zoo grooten oogst beloofde.

Met zonsopgang wapperde de driekleur, die het schoonst is, als zij op vrije menschen nederziet, van vele Paramaribosche gebouwen, en werd zij ten top geheschen op de ter reede liggende schepen. Een kanonschot werd van het fort Zeelandia gelost ter aankondiging van het feestuur. Muziekkorpsen lie-

[p. 72]

ten het ‘Wien Neêrlands Bloed’ en het ‘Wij leven Vrij’ hooren. Suriname's hoofdstad stortte hare bevolking uit; hare burgers en burgeressen stroomden met geestdrift naar het uiteinde der steenbakkersgracht. Schutterij en garnizoen schaarden zich aan weêrszijde der aangelegde vaart. Een met vlaggen, bloemen en loof versierde tent was door de aanzienlijk genoodigden, vele heeren en dames, gevuld. De gouverneur, door een eerewacht begeleid, verscheen, en rigtte zich in een aanspraak, die met een daverend hurrah werd toegejuicht, aldus tot de werklieden: ‘Ik wensch u geluk, mijne vrienden, met uw besluit, van de spade bij de hand te hebben genomen. De spade is een werktuig van een wonderbaarlijk scheppend vermogen; gij zult er nog eenmaal op nederzien als op den eersten grondslag van uw verbeterd bestaan. Die de spade vlijtig bezigt, baant zich den weg naar rijkdom.’ Onder een salut van 21 schoten uit het veldgeschut, groef zijne Excellentie de eerste schop gronds uit, dat werd door alle autoriteiten gevolgd en door de dames met de truffel verrigt.

Toen nam een der werklieden het woord en zeide onder anderen tot den gouverneur: ‘Uwe hand, H. Ed. Gestr. Heer! heeft de spade, weleer door ons gering geacht, tot de hoogst mogelijke waardij verheven en uw voorbeeld heeft ons doen inzien, hoezeer wij vroeger verblind en veroordeeld waren.’

De feestdag werd met volksvermaken besloten, en wel mogt hij den gedenkwaardigsten dag voor

[p. 73]

Suriname heeten, want hij was getuige van een zegepraal, behaald op het naar veler meening onuitroeibaar vooroordeel, dat alle veldarbeid voor slavenarbeid te houden is.

Het was een gelukkig denkbeeld, om, door middel van kanaalgraving, een gelegenheid voor Nederlandsche kolonisten aan een bevaarbaar afwateringskanaal te vestigen. De hoofdbedoeling: het aan het werkstellen der vrije bevolking was bereikt en eenmaal zou de geschiedenis vermelden, dat de 31^ste Augustus 1846 een voorbereidingsdag mogt heeten voor een gelukkigen toestand der negers, als het reeds te lang verzwegen woord van 's Konings lippen zou vloeijen: de slavernij is afgeschaft!

Dan, helaas, anders was in het moederland besloten! Op Kerstijd van hetzelfde jaar, toen juist het werkvolk gevraagd had, om ook op den tweeden Kersdag te mogen arbeiden, ontving Suriname's bewindvoerder een ministerieel bevel, om de werkzaamheden aan het kanaal onverwijld te staken. Daar lag het grootsche plan in duigen. De maatregel, om den vrijen arbeid in de kolonie te bevorderen, daardoor de afschaffing der slavernij in de hand te werken en haar meest gevreesd nadeel, namelijk het lui en ledig weg- en rondloopen der vrijverklaarden, langs dien weg te voorkomen, was ververijdeld. De verwachting, dat, zooals daags na de feestelijke inwijding te Paramaribo geschreven werd, ‘de geschiedrollen dezer volkplanting het gewigt der gebeurtenis voor den bloei en de welvaart van dit

[p. 74]

gewest aan de nakomelingschap zouden overleveren’ is in rook verdwenen - van het kanaal is niets meer te zien. Verneemt gij de opgaaf, dat van de laatstelijk ruim twee duizend vrijgekochten geen honderd zich als veldarbeiders aangeven, dan betreurt gij het mislukken eener poging, die door de daad en de werkelijkheid den neger met eigen oog zou hebben laten zien, dat de aarde den blanken en den zwarten gegeven is, om die te bebouwen.

Toen eenige vaderlandsche mannen hooge goedkeuring verzochten, ter oprigting eener maatschappij tot bevordering der afschaffing van de slavernij, opperde 's konings dienaar, die het bestuur over Suriname heeft, de bedenking, dat de emancipatie zou leiden tot ‘algemeene vestiging der slaven in de bosschen, ten einde aldaar het onafhankelijk maar dierlijk leven te leiden, hetwelk aan de boschnegers ten deel valt.’ Aan wien de schuld, dat thans, na zestien jaren, nadat deze meening het eerst werd geuit, ons niets rest dan de vraag: Maar nu, wat zal het nu zijn?