Verzorgd Nederlands
(1974)–H.M. Hermkens– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 149]
| |||||
26. Gecompliceerde zinsbouwEenvoud en waarachtigheid zijn de voornaamste kenmerken van een goed stuk proza. Naar inhoud en vorm kan een geschrift daarmee in strijd zijn: door quasi-mysterieuze of schijnbaar-geleerde gedachten en door gezochte woordkeus of gewrongen zinsbouw. Een zin kan kwantitatief of kwalitatief gecompliceerd zijn. Zodra de verstaanbaarheid in gevaar komt, is de grens van het toelaatbare overschreden. In wetenschappelijk of ambtelijk taalgebruik kan er reden zijn voor een complexe formuleGa naar eind257; de praktijk laat echter talloze excessen zien, niet alleen in officiële stukken maar ook in de particuliere produkten van ambtelijke geestenGa naar eind258. Ze streven naar concentratie van veel gedachten in één zin, waardoor ‘opeenstapeling van toe- en tussenvoegsels, verwijzingen, voorbehouden en uitzonderingen’Ga naar eind259 en opeenhoping van bijzinnen en voorzetselsconstructies onvermijdelijk wordt. voorbeelden. Minister Van Rooy: ‘Ter beantwoording van de vraag van enkele leden, welk standpunt de ondergetekende inneemt ten aanzien van de met het oog op de stijging van de kosten van levensonderhoud naar hun mening zo noodzakelijke verhoging van de uitkeringen krachtens de Algemene Ouderdomswet en van die op grond van de andere sociale voorzieningen, moge allereerst verwezen worden naar hetgeen hierboven aan het adres van vele leden werd opgemerktGa naar eind260.’ Minister Korthals: ‘Daarenboven zal het mogelijk zijn gedeelten van de op het hoofdstuk Onvoorziene Uitgaven gereserveerde fondsen naar het onderwerpelijke begrotingshoofdstuk over te brengen, indien aan de hand van adviezen van een daartoe door ondergetekende's ambtgenoot van Economische Zaken in het leven geroepen interdepartementale commissie zal worden besloten de uitvoering van bepaalde voor de verbetering van de infrastructuur van de probleemgebieden van belang zijnde waterstaatswerken te vervroegen c.q. verder te versnellen’Ga naar eind260. Een ingezonden stuk van een juristGa naar eind261: ‘De Hoge Raad motiveerde zijn beslissing met de overweging dat deze versterkte natuurlijke verbintenis - (de Raad van Beroep, dit is de rechter die in eerste aanleg over fiscale geschillen beslist, had aangenomen dat er voor het lid van de gereformeerde kerk een natuurlijke verbintenis bestond om naar vermogen bij te dragen in de bestrijding van de kosten van de eredienst van dat kerkgenootschap en dat deze | |||||
[pagina 150]
| |||||
natuurlijke verbintenis was omgezet in een rechtens afdwingbare) - dat deze verstrekte natuurlijke verbintenis tot betaling van jaarlijkse bijdragen niet haar oorzaak vindt in een bedongen tegenprestatie waarvoor de aanvaarde verplichting tot jaarlijkse bijdragen de tegenwaarde vormt, in welk geval de jaarlijkse bijdrage wel aftrekbaar zou zijn - doch voortvloeit uit de lidmaatschapsverhouding waaruit zij vóór de omzetting in een rechtens afdwingbare verbintenis als natuurlijke verbintenis was ontstaan, en wel zo, dat de jaarlijks terugkerende bijdrage-verplichting na de omzetting deel uitmaakt van de uit de rechtsverhouding tussen lid en kerkgemeenschap over en weer voortvloeiende rechten en verplichtingen, die geacht kunnen worden bij voortduring tegenover elkaar te staan.’
N. B. De voornaamste kenmerken van de onpersoonlijke, geconcentreerde kanselarijstijl:
Over de leesbaarheid van proza zijn de laatste jaren veel onderzoekingen verricht. Men heeft zelfs een min of meer objectieve leesbaarheidsformule opgesteld, die is opgebouwd uit kwantitatieve elementen (bv. gemiddelde woordlengte, gemiddelde zinslengte). Daarnaast heeft men geprobeerd, factoren als abstractieniveau, belangstelling, relatieve frequentie van woorden onder termen en cijfers te vangen. Wie de leesbaarheid en verstaanbaarheid van zijn geschriften wil verhogen, doet er goed aan zich in deze lectuur te verdiepenGa naar eind265. |
|