Stukken maken

[p. 81]

Televisie

‘Televisie heeft meer dan welke vinding ook de mensen veranderd’, zei onlangs de Franse socioloog-kunstenaar Hervé Fischer in Maastricht.

Is dat waar? Mij lijkt het dat de media niet in staat zijn de mensen van mening te doen veranderen.

Is zelfs de overdracht van informatie in de media (met name op het beeldscherm) niet tot een vorm van amusement geworden, net zoals de rest amusement is?

Het publiek is op zijn wenken bediend en heeft gekregen waarom het vroeg. Dat publiek is in zijn algemeenheid heus niet anders gaan denken over bijvoorbeeld discriminatie, emancipatie, homofilie of maatschappelijke ongelijkheid.

Is er, sinds de komst van de televisie, één maatschappelijk vooroordeel verdwenen bij de grote groep kijkers?

Ik zou bijna zeggen: integendeel. Televisie heeft voor veel vermaak gezorgd, en op dat terrein zijn de kijkers wellicht kritischer geworden. Ze hebben oog gekregen voor de showelementen van het nieuws, maar dat nieuws zelf noch de commentaren hebben hen een andere kijk op zichzelf en op hun medemensen bezorgd. Wat - om een ander voorbeeld te noemen - hebben programma's ooit bewerkt ten aanzien van ons denken betreffende Rusland en het communisme? Is dat denken niet hetzelfde gebleven als het altijd al was? Leven we niet altijd nog met een vastgeroest vijand-beeld in ons hoofd? Wezenlijke informatie bereikt de mensen niet, tenzij ze ervoor openstaan. De vraag is evenwel of we serieus geïnformeerd willen worden. Willen we wel op de hoogte gebracht worden van vraagstukken die boven ons eigen belang uitgaan? Willen we wel informatie die uit méér bestaat dan uit oppervlakkige nieuwtjes? De Franse socioloog-kunstenaar Fi-

[p. 82]

scher zegt dat de mensen tengevolge van de tv een andere relatie gekregen hebben tot zichzelf, hun vrouw, kinderen, omgeving en de wereld. Als dat waar zou zijn, zouden geheide tv-kijkers zich toch wel moeten onderscheiden van notoire niet-kijkers. Is dat zo?

Buiten kijf blijft natuurlijk dat de wereld veranderd is. De tv evenwel heeft die verandering niet teweeggebracht. Nee, de televisie is mede een gevolg van die verandering. Maar ook al is de wereld veranderd - en ze verandert elke dag -, dan wil dat nog niet zeggen dat ook de méns veranderd is. Ik denk dat de mens niet altijd mee wil groeien met de veranderingen. En dat hij telkens opnieuw voor de keus gesteld wordt om verouderde inzichten door nieuwe te vervangen. Maar velen voelen zich al te behaaglijk in het oude patroon: ze kiezen niet voor het nieuwe. Buiten het oude en vertrouwde voelen ze zich verloren en raken ze in verwarring.

De tv-kijker heeft geen andere kijk gekregen. Hij heeft, volgens mij, alleen maar een andere oogstand gekregen, een andere zit en, op z'n hoogst, een andere manier van vrijetijdsbesteding.

Voor de rest heeft hij zijn vooroordelen alleen maar bevestigd gezien. Alleen de mens die openstaat naar verandering zal veranderen. De sprong in onszelf: die leren de media ons niet.