Stukken maken

[p. 13]

Siersteen des aanstoots

Een journalist die ervaart dat iets geen nieuws oplevert kan altijd zeggen: ‘Daar zit niets in’. Voor een columnist ligt dat moeilijker. Er zit altijd iets in. Er moet altijd iets in zitten. Hij moet het er zelf in stoppen. Dat is een basisvoorwaarde en tevens de meerwaarde van de column.

In Nederland wordt een columnist Stukjes-schrijver genoemd. Een column is een kolom, is iets massiefs. Een Stukje is dat minder. Het is betrekkelijker: een deeltje van het geheel.

De schrijver wordt regelmatig benaderd door mensen die hem toefluisteren, overreden, toeschreeuwen: ‘Dáár zit een stukje in!’ Schrijf het dan zélf, zou je denken. Maar dat is uitlokking voor een verkeerde rol. Nee, híj is de Stukjesschrijver die zich plaatsvervangend boos moet maken; hij moet prijzen of kapittelen. Hij kan zelfs een loopje nemen met de nieuws-feiten.

Het is een misverstand te menen dat hij daar op kan worden aangesproken. Laat staan dat hij níet op de vlucht mag slaan, als iemand op hem toekomt met de tekst: ‘Gisteren schreef u...’. Niemand kan tenslotte voor de rechter worden gesleept, uitsluitend omdat hij de gedachte aan iets ontzettends heeft gekoesterd. Het Stukje zal ontzettend zijn: de neerslag bij het omroeren van waan en werkelijkheid.

Een column heeft met alles te maken, zelfs als hij over niets gaat. Daarom past hij op elke pagina in een krant. Hij kan een flonkerster zijn als de wereld rondom in atoomdamp vergaat. De liederlijkste vergelijking die het Stukje kan treffen is Het Toetje, de delicatesse, de zoete rozijn in de grijsgedrukte koek.

[p. 14]

Een goede column heeft namelijk iets onverteerbaars, wat ergerlijks, iets oprispends. Dat schuurt nog als de rest van de krant al verteerd is. De flarden van een krant die na de eerste kernbom op Navo-land, nog leesbaar zijn, bevatten een Stukje dat niet weggebrand is, dat niet kon verdampen.

Columns zijn gevaarlijk. Zó gevaarlijk dat ze uit opportunisme niet verboden worden. Politiek en marketing voorzien vanouds in een zondebok, de gecoiffeerde Kop van Jut. Zo wordt de omstreden columnist een sieraad, een curiositeit, een zich te permitteren Steen des Aanstoots. En tegelijk is hij een perfekt alibi voor een krant waar vele verwijten die haar treffen op afketsen.

De Stukjesschrijver is een van Allah gezonden kampioen die achter een hoge muur dagelijks moet vechten tegen geesten, waar soms nog geen naam voor is gevonden. Hij kan in die zin een voorloper genoemd worden. Hij kan doen wat hij wil als hij zijn lezers maar dát laat geloven waardoor hij morgen nog een stukje kan schrijven.

Een Stukje kan een aperitief zijn, een braakmiddel en tegelijk een in krantekolommen verstopt lezersbindend preparaat. In een homeopathische verdunning - 50 tot 15 regels teruggebracht - heeft het de krachtigste werking. Men leze éénmaal daags, één stukje. Méér lezen is onverantwoord. Het is slecht voor de gezondheid, vervelend, bovendien riskant vanwege de verleiding te vergelijken. De vluchtigheid mag niet worden aangerand.

Het lezen van de Stukjes-bundel roept bijzondere komplikaties op. Gebundeld treedt de column namelijk uit zichzelf. Hij is tijdsdokument geworden. Zijn letters werden met de hand gezet. De woorden staan op beter papier van de juiste kleur. De krantegedachte is een boek geworden. Het

[p. 15]

Stukje verliest de onaanzienlijkheid. Plotseling kan het niet meer stuk. 't Wordt aan het oordeel van vergankelijkheid of onvergankelijkheid onderworpen. Teruggeroepen puntige teksten, ooit bron van ontspanning of ergernis, blijven als tijdsbeeld en schrijversportret interessant. Is van sommige bundels de bloei kort, de beste hebben een lange nasmaak.

Jos Stijfs