| |
| |
| |
Twee A-B-C-Lijsten.
I. Woorden en Wendingen.
Aaen. Aan. 477. |
A. Angnus. 9e letter van Brabancia. 4162-4165, 4182, 4184, 4185, 4213. |
A. Antiqua. 3e letter. 3939-3940. |
A. Audax. 5e letter. 3986-3989-3990. |
Achtechs. Achtege's, achttet's, achtede's. 2979, Z. Verdam, i.v. Achten. 't Volk zegt nog achtege voor achtede, achtte; mostege voor most, moest. |
Achterdeel. Nadeel, hinder, tegenspoed. 1104. |
Achterkeeren. Wijken. 2291-2292. Z. Verdam, i.v. |
Aeem. Adem, asem. 4474. |
Aen. Tot. 132. |
Aen iemand sijn. Assiduus esse apud. 1262. Z. Verdam, i.v. II. 1) c. |
Aen syn sweet, aen bloet, aen vleesch. Bij, door, wegens, door kracht, bij rechte van. 2766-2769. Z. Verdam, i.v. I. 2. ‘Ge zult er uw' dood aan halen,’ zegt het Volk. |
Aender. Ander. 494. |
Aene. Aan. 3692, en elders meer. |
Aeneleggen. Aanleggen. 1706. |
Aenesien. Aanzien. 3823-3824. |
Aenetien. Z. Teech. |
Aenschyn. Blijkbaar, zoo't bleek. 1524. |
Aensteken. Ontsteken, in brande steken. 3211. |
Aenstoken. Ophitsen. 1679. |
-Aer. -Er. Z. Riddaer. |
Aer. Adelaar, arend. 669, 672, 982, 1137, 4411. |
| |
| |
Aert. Afkomste. 70, 3828, 4418. - Handelwijze, inborst. 45, 400, 574, 1002, 2064. - Kunste. 1834, 2692(?), 3371. - Landstreke, 1372. 3077, 4219. Z. eerde (4260), plein (4436), enz. - Wijze, hoedanigheid. 1054. |
Aeve. Af, van. 838, 839. Z. Ave. |
Aevrecht. Averecht. 3290. |
Afsmiten. Afslaan. 3628. |
Aftrecken. Z. Trochtijt. |
Afwinnen. Veroveren. 4287. |
Alaen. Aan, naar. 1798. |
Aldoen. Alsdoen, dan. 2374. |
Alduer. Dóór 1690. |
Alelder. Langs elders. 1689. |
Al over al. Overal, bij 't Volk nog alverals. 1555. |
Al rive. 2547. Z. Rive. |
Als. Als ze, als zij. 4264. |
Als die. Gelijk iemand die. 404. |
Alse. Als. 449. |
Alsen. Als hem. 1630. |
Alsy. Als zij, 653. |
Al sij. Als zij. 1720. |
Alsoet. Alzoo men. 2298. - Alzoe't. 1295. |
Al stille. Stille. 3218. |
Alsus. Aldus. 817. |
Al te seere. Uit der mate zeer. 1828, 1994, 1994. |
An. Aan. 1164. |
Ander. Tweede. 2571. |
Anderdaegs. Des anderen d. 1945. |
Ane. Aan. naar. 2298. |
Anecomen. Erfelijk toekomen. 771. |
Anedoen. Aandoen. 2007. |
Anegaen. Aanspreken, met woorden te keere gaen. 1645-1646. |
Anescriven. Aanschrijven, intituler. 1094. |
Aneterden. Aantreden, aanvallen, te lijve, te keere gaan. Z. Verdam, i.v. Aentreden. |
Anteren. Hanteeren. 1834. |
Antieren. Hanteeren. 2970. |
Antoere. Atours, tooisels, in 't zedelijke genomen: schitterende hoedanigheden, uitmuntendheden. 2973, 4280. |
Antwerdij. Antwoordde hij. 865. |
Apeert. Zoo 't blijkt, te weten. 2478, 3573. |
Appeert. 2978. Z. Apeert. |
| |
| |
-Are. -Ere, -er. Z. Hulpare, riddare. |
Ascherhant. Astrant, zonder vare, onbevreesd, duchteloos, stout en boud. 3225. Z. Loquela, XI. 1, i.v. tschrant.
Vgl. schuermans, i.v. astrant; De Bo, i.v. asserant; onze Volkstaal, I. 29, i.v. onstrant; Taalkundige Bijdragen, Haarlem, de Erven Bohn, I. bl. 38, i.v. astrant.
Het w. aschrant, wisselgedaante van astrant, hoort men nog, onder ander te Bassevelde, en ommelands. Het w. strangeljoen (De Bo) luidt ook schrangeljoen, bij 't Volk. |
Ave. Af. 923, 1705, 1052, 2224, 2957, 3603, 3637. |
Aveberren. Afbernen, afbranden. 2224. |
Avegaan. Afgaan, verloochen, verlaten. 4081. |
Aveslaen. Afslaan. 4082. Z. Afsmiten. |
Baelgie. Rechtsgebied. 793. Z. Verdam, i.v. |
Baenroen. Baren, baron. 2113. |
Baenronie. Z. Baroenie. 4322. |
Baenrotse. Baanderheere, banneret. 2247, 2262, 2304, 2382, 2497, 2674, 4353. |
Baeren. 2349. Z. Baren. |
Bayniere. Vendel, baniere. 651. |
Ban. Gebied. 2182, 3039. |
Bane. Strijdbane, slagveld. 2377. |
Bant. Band, bond, ligavit, van binden. 447. |
Baren. Vrijheere, baron. 1813, 3292, 2787, 3046, 3071. |
Baroen. 557, 627, enz. 1766, 3277. Z. Baren. |
Baroenie. De gezamentlijke barons. 3423. |
Bat. 2337. Z. Te bat. |
Batalie. Oorlog, krijg. 1955. |
Bate. Z. Te bate. |
B. Bonae. 4e letter. 3957-3963-3964. |
B. Beata. 1e letter. 3855-3855-3893. |
Becant. Bekend. 112, enz. |
Bederf van sinen live. Bedierf v.s.l., stierf, 3384. |
Bederven. Z. Bederf. |
Bedriven andere redenen b., andere zaken b., bedichten; van andere dingen spreken. 493-494. Z. Verdam, i.v. |
Beelde. Beeld. 384, 543, enz. |
Beempde. Beemde, pratum. 2985, 3975. |
Beerden. Bernden, brandden. 2224. Z. Bernen. |
Begaeden het casteel van Woerenc. Ambachten (De Bo), toetakelen. 2757. |
Begonde. Begon. 1461, 1514, enz. |
Begorden. Z. Begort. |
| |
| |
Begort hadde. Ontvangen hadde, in den moederschoot droeg. Daar zij groot van ging. 2107. |
Begreven. Begraven. 152, enz. |
Behelt. Behield. 3780. |
Behoef. Gebruik, nooddruft. 1781. |
Behoeven. Van doene hebben, noodig hebben. 3835. |
Bey. Beide. 2173. |
Beyde gader. Alle twee te gader. 2754. |
Beiden. Wachten. 250, 348. |
Beijt. 250. Z. Beiden. |
Bekint. Bekend. 3867. |
Belleggen. Beleggen, belegeren. 3404. |
Beleide. Belegerde. 1272. Z. Belleggen. |
Belyden. Beleiden, belegerden. 2276. Z. Belleggen. |
Beniden. Z. Beniende. |
Beniende. Benijdende. 3045. |
Benyt. Benijd. 2551. Z. Benijden. |
Berde. Bernde, stichtte brand. 3275. |
Berden, Bernden, brandden. 1558, 1711. |
Bernen. Z. Avebernen, beerden, berde, berden, berren, berrer, berringhe. |
Berren. Bernen, branden, brand stichten. 3155, 3201. |
Berrer. Z. Kalcberrer. |
Berringhe. Berninge, brandinge, brandhout. 2940. |
Bescaven. Beroofd van schoonheid. 3873. |
Besettet. Bezette het. 3034. |
Besceden, in rime 6. Bescheeden, bescheiden, uiteen doen, bedieden. 373. |
Besceit. 637. Clarasie, uitleg, bedied. |
Besceit. Bescheid, bescheed. - Beslis, uitsprake, vonnis. 1662. |
Bespraecs. Besprak's, sprak daarover. 2326. |
Bespreken hem eens dincs, met iemande. Z. Bespraecs. |
Bestriden. Z. Bestreet. |
Besorghen ser dochter. Bekommerd zijn aangaande zijne dochter. 1633-1644. |
Bestreet. Bestreed, belegerde. 3165. |
Bestaen iemande. 2231, 2569. Z. Nabestaen. |
Bestant nemen. Bestand, wapenstilstand n. 2295-2296, 2311. |
Beteren. Beteren van kinde, genezen van kinde, blijde moeder worden. 262. Z. Ghenaes, verleecht. |
Bevaen bleef met kinde. Bevangen, begord, zwanger bleef m.k. 1855. Z. Begort. |
| |
| |
Beverrut. Beverruwd, beverfd. 1556. |
Beverruwen. Z. Beverrut. |
Bewinden hem te soeken. Ondernemen te zoeken. 2436. |
Biden. Bij den, 3427. |
Bieden. Z. scilt b. |
By fynder cracht. Zuiver bij kracht, bij niet anders als bij de dwingende kracht des barensnoods. 251. Vgl. fr. à fine force, eng. by mere force. |
By fynder noede. Bij niet anders als nood, bij nood alleene, gedwongen door den nood. 2310. Z. Bij fynder kracht. |
Bybliven iemande. Getrouwe blijven. 2233, 2746. |
Bysyn eender vrouwen. Achterwaren, als baker bezorgen. 260. |
Binde. Bende, rechter schuinbalk, bande, in de wapenkunde. 1337, 1441. |
Blaseneeren. Blasonner, wapenteekens uitleggen. 4385. |
Bleef, als erfenisse. 374. |
Bleef met kinde bevaen. Z. Bevaen. |
Bleefs in eeren. Bleef, ten gevolge dies, in eeren. 3301. |
Blef. Bleef. 2665. |
Blevens. Bleven daarvan, daarom. 2784. |
Bleven sijs in hem. Aanveerdden zij, op het geschil, zijn zeggen, zijne uitsprake, zijn vonnis. 3446-3447. |
Blyf. Einde. 1601. |
Blikende. Blinkende. 4370. |
Blyscap. Blijdschap. 1700. |
Bliven. Z. Bybliven. - Z. Bleef. |
Bloeme Flos, fleur. 2629, 3870, 3873, 3878, 3881, 3888, 3908. - Wyflike figure (4428), vrouwmensch. 207, 247, 344, 2108, 2700, 3126 3591, 3736, 3745, 3770, 3788, 3827, 3874, 3912, 3923, 4112, 4384, 4328, 4437, 4456. - Het puik. 2308, 2369, 2629, 2664, 2853, 3648(?). - Lichaam, moederlijk lichaam, baarmoeder, uterus. 2514. Vgl. 4200. |
Bloet. Bloot. 455, enz. |
Boech Boog. 3268. Z. Neeg. |
Borduere van perlen. Belegsel, rand, in de wapenkunde. 4372. |
Botscap. Boodschap. 1773, 1800. |
Bout. 3163. Z. Boude, bouwe. |
Boude. Onversaafd. 3239. |
Bouwe, Boude, onversaafd. 56, 1011, 1039, 2269, enz. |
Brachten. Bracht hem. 1415. |
Branscatten. Brandschatten. 3671. |
Brant. Slagzweerd. 47, 113, 130, 2272, 2418, 4222. |
Buyc. Lijf, romp. 466, 2419. |
| |
| |
Calende. Dag der maand. 4468. |
Calengieren. Verwijten. 949. |
Calchoven. Kalkoven. 1802. |
Caf, niet een caf. Hoegenaamd niets. 2979, 3134. |
Camp. Gevecht, oorlog. 4306. - Pugna singularis, eenwijg. 553. |
Campt. 1669. Z. Camp. |
Canesie. Capitel van canoniken. 490. Z. Coniesie. |
Caramesse. Kermesse, kermis. 1729. |
Carnasioen. Jaar na de geboorte ons Heeren. 914, en elders meer. |
Castiel. Casteel, castel. 485. |
C. Canis. 7e letter. 4072-4073-4074. |
Claech. Klaagt. 1846. |
Claghen iet. Over iets klagen, jammeren. 2263. |
Cleer. Klaar. 691, enz. |
Clergie. Godsgeleerdheid. 3614. |
Clerlyc. Klaarlijk. 4254. |
Clerrelike. Klaarlijk. 175. |
Cluse. Eenzate. 2007. |
Cochtij. Kocht gij. 3484. |
Coeman. Koopman. 1787. |
Coepman. Koopman. 2741. |
Coes. Koos, van kiezen. 240. |
Coesen. Kozen, van kiezen. 2247. |
Comen sinen jaeren. Jarig, mondig worden. 1214. - Z. Anec. |
Compaensie. Compagnie. 2053. |
Compaignie. Gezelschap. 3520. |
Conde doen iemande. Kennisse geven. 1243. - Z. Nameconde. |
Condic. Kon ik. 2937. |
Coniesie. 1155. Z. Canesie. |
Coningen. Koninginne. 1959, 1976, 1997. |
Contrie. Contreie, contrée. 752. |
Core. Z. Goet ter c. |
Cornut. Cornuut, cornuyt, scheldwoord, als of men nu zeide ‘loeder, loster’. (De Bo). De jongens schelden hun kleen vingerken ‘kleen kornuut.’ (De Bo). Z. Verdam, i.v. Cornuut. |
Cortoijs. Courtois. 2908. |
Costij. Kost hij. 3584. |
Costys. Kost hij, kon hij niets daarvan (gedoen, doen) 4319. |
Cracht. Z. Bij fynder cr. |
Crech. Kreeg. 784. |
Creech. Kreeg. 3860. |
| |
| |
Cryt. Krijt, strijdperk, strijdbane. 1663, 1671. |
Crissauten. Chrysolithen. 3015. Zoo vele als goud, in de wapenkunde. |
Croenden. Kroonde hem. 2585. |
Crucen laden. 2521. Z. Cruijsvaert l.
Cruden. Z. Ghecroeden. |
Cruijsvaert laden. Kruisvaart aanveerden en het Kruis, als teeken daarvan, op de schouder hechten. 2516-2517. |
Cume. Nauwelijks. 1278. |
Daden. Deden. 4301. |
Dadense. Deden zij. 1524-1525. |
Dae. Dade, dede. 2797. |
Daedy. Deedt gij. 3481. |
Daersegen. Daartegen. 1866. |
Dan. Leger, nest, cubile, eng. den. 4106. |
Danc. Wedde, loon, praemium. 2605. |
Dander. De anderen. 3243. |
Das. Dats, des, dies, daarvan. 1238, 3664, en elders. |
Dat. B.v.: ‘In die sale dat men leide die taflen. Eten dat men ghinc.’ Enz. Bij 't Volk: ‘slagen dat hij kreeg!’ enz. Z. Verdam, i.v. Dat, blad. 83, 2): Ende vor hem allen datti sprac,’ enz. 195, 359, 360, 447, 852, 893, 1239, 1349, 1493, 1779, 2205, 2557, 2983, 3665, 2791. - Dat, dat het. 389, 1220. Men vargelijke 1220-1222 met De Brabantsche Yeesten, 11e boek, c. XIX., Van boerders die Karle beloghen. - Omdat 't, want het. 2840. |
Dats. Dat is. 119, 658. |
Datsem. Dat zij hem. 544. |
Dats wondert. Dat 't daarover wondert, daarover verwonderd is. 1011, en elders meer. Z. Wie d.w. |
Dats zy. Dat zij. 284. |
Dedel. De edel. 403, 1963, 3836.
Deden. Deed hem. 205. |
Dedinghe. Dadinghe, dagedinge, geschil, twist, oneenigheid. 3400. |
Dedy. Deed hij, 281, 3141. |
Dedj. Deed hij. 2028. |
Deere. De eere. 1614. |
Deeren. Leed zijn. 1351. |
Deghen. Degen, ridder, held. 1847, 3494. |
Den herte. Deen, dat een, 't een herte. 228. |
Der. Daar. 481. |
Derde. De eerde, de aarde. 716. |
Derliker. Deerlijker, jammerlijker. 2263. |
| |
| |
Derwert. Daarwaard. 2112. |
Des. Daarvan. 4016. - Dees, deze, 79, 150, 197, 260, 591, 643, 845, 896, 900, 917, 999, 1035, 1113, 1146, 1390, 1392, 1403, 2482. |
Desse. Des, daarvan. 1739. |
Desside. Bedesside, op deze zijde, citrà. 23, 430, 732, 4841, 4291. |
Dessyde, 15, Z. Desside. |
Dessye. 3746. Z. Desside. |
Destenier. Destrier, strijdros, 448. |
Destruweeren. Z. Struweerden. |
Det. Deed het. 2884. |
Deuwec. Dat eeuwig, het eeuwig. 1305. |
Dicke. Dikmaals. 3836, 4000. |
Diepen avenstont. Laten avondstond. 1615. |
Dier. Welker, van welke. 4339. - Die er. 1986. |
Dierste. Die eerste, de eerste. 167, 564, 894, 3862, 4405. |
Dies. Daarom. 1731. |
Diesch. 3990, Z. Dietsche. |
Diessen. Dies hem. 1090. |
Diet. Die het. 4230. |
Dietsche tale. Volkstale, verstaanbare tale. 323. |
Dij. Die, de. 3388. |
Dijerste. 2868. Z. Dierste. |
Dinc. Tale, sprake. 2698. |
Dingel. De engel. 1109. |
Dingen. Zake. 170. |
Dlant. Dat land, het land. 2268. |
Dleven. Dat leven, het leven. 443. |
Dlijf. Dat lijf, het lijf. 441. |
Doe. Doen, toen. 1279. |
Doecht. Deugd, valor. 76, 866. |
Doemer. Rechter, overwinnaar. 3901. |
Doen. Z. Manscap d., Recort d., Soercoers d., Tonder d., Wijs d. - Z. En hat ghedaen. - Z. Van doene. |
Doer. Dóór. 469. |
Doerbrant. Doorbrand, 3296. |
Doerdene. De ordene. 2457. |
Doere. Dore, door, gek, dwaas. 3270. |
Doerroeft. Doorroofd. 3296. |
Doerwonde. Doorwondde. 218. |
Doet hadde. Gedood hadde. 1959-1960, 1976. |
Doorbranden. Z. Doerbrant. |
| |
| |
Doorrooven. Z. Doerroeft. |
Doorwonden. Z. Doerwonde. |
Dor. Door. 403. |
Douste. De oudste. 1380, 3396. |
Douwe. De uwe. 1842. - De oude. 1356. - Doe, facio. 4231. Vgl. Touwe (2653). |
Doverste Sen. Den oversten zin, de hoogste bediedenisse. 802. |
Drien. Z. Met drien. |
Driven. Z. Feeste dr., Vroude dr. |
Droeve sijn. Droevig, bedroefd, droefgeestig zijn. 1471, 1901. |
Drossate. Stadhouder, 3147. Z. Drossete. |
Drossete. 3155, 3161, 3207, 3221. Z. Drossate. |
Duechden. Deugden. 1373. |
Duer. Dóór. 3580. |
Dumeijseren. Duimijzeren, duimschroeven. 2827. |
Dutsch. Duitsch. 2853. |
Duwiere. Onderaardsche gang. 709. Z. De Bo, i. vv. Duwiere, druwiere, wiere; en vgl. eng. sewer, fr. tuière. |
Dwanc. Dwang, dwong, van dwingen, duwen. 449. |
Dwermoes. Dat, het wermoes. 2927. Z. Wermoes. |
Dwingen aen. Duwen tegen. 449. Z. Dwanc. |
Eenderande heeren. Eenerhande, eenige, sommige, zekere heeren. 3272. |
Eendrechtichede. Overeenkomste, verdrag, 2428. |
Eenhoren. Unicornus, ingebeeld dier, zinnebeeld der kuischheid. 2012, 2014, 2027. |
Eerde. Landstreke. 3751, 4260. Z. Aert, plein, enz. |
Eert. Eer 't, eer het. 4272. |
Eertsch. Aardsch, op der aarden. 2091. |
Eest. Is 't, is het. 324, 419, 1785, 2779. |
Eet. Eed. 1492. |
Eischen. Z. Yesch, gheijescht. |
Eyseryn. IJzeren. 982. |
Elder, Z. Al elder. |
En bestant. Een bestand. 2295. - Ende. 958, 1960, B. v., r. 958: ‘...stont messe en dede.’ Stont en deed messe, was bezig met messe te doen. Z. Verdam, i.v. Ende, bl. 638, 4). - Het en. Z. Hen. - En sij, nisi. 1488, 1587, 1673, 1919, 2236, 2837, 3843. |
Enegher. Eeniger. 3760. |
Engheen. Geen. 3000. |
Ennegen. Eenigen. 2587. |
-Ens. -Es, met ingevoegde n. Daarvan. Z. Nemens. |
| |
| |
En weet wat. Ik en wete wat, nescio quid. 1796. |
Enxt. Angst. 4079. |
Erde. Eerde, aarde. 2293. Z. Eerde. |
Erghuweeren. Redetwisten. 4325. |
Erm. Armen, brachiis. 1397. - Arm, brachium. 1518, 2121. |
Ermen lieden. Pauperes. 3249. |
Erst. Eerst. 166. |
Erterike. Aardrijk, 2946. 3833. |
Ertsche. Bisscop. Aartsbisschop. 1816. Z. Dertsche. |
Est. Is 't. 3567. |
Euwelike. Eeuwelijk. 2451. |
Ever. Everzwijn, wild zwijn. 3279, 4094. |
Ewege tijen. Weg trekken. 2188. |
Feeste driven. Blijdag houden. 3821-3822. |
Felleyden. Felheden, wreedheid. 956. |
Fyn. Hoofdzake, einde van de rekeninge, 't gene daar 't al op uitkomt. 287, 901, 969, 1711, 1863, 2539, 2712, 2416, 3296. - Z. By fynder cracht, by fynder noede. |
Fin. 969, 1711. Z. Fyn. - Schoon, goed. 831, 3182. |
Fine. Volmaakte, uitmuntende. 1017, 1497, 2032. Fine waarheit. Zuivere, echte w. 1027. |
Foreest. Woud, bosch, gaarde. 474, 517, 3373, 3975. |
Forestier. Vorster, boschwaarder. 481. |
Fortse. Force, geweld, 2264. |
Fresch. Frisch. 4176. |
Gaf. Verhuwelijkte. 1375. |
Gat. Gehad. 3389, 4040. |
Geborte. Geboorten, geslachten, afstammingen, 4045. |
Gebringhen. Brengen. 581, 2169. |
Gebuert. Geboorte. 48. |
Geburreleert. Burelé. 4423. |
Gecopeneert. Componé. 4373. |
Gecreech. Kreeg. 1443, 1448. |
Gecregen. Kregen. 2684. |
Gecrighen. Z. Gecreech, gekregen. |
Gecroeneert. Gekroond, couronné. 2872. |
Gecuest van iet. Gecust, gepaaid, voldaan, iets niet meer van doene hebbende. 3259. |
Voorbericht, bl. 16, 77. 3259, is 't w. gecuest vervangen door getroost. |
Gedaene. Gedaante. 31, 313. |
Gedaene. Z. Wel gedaene. |
| |
| |
Gedaan. Z. Wael g. |
Gedaen. Z. Wel g. |
Gedocht. Gedacht. 3490. |
Gedochte. Gedachte. 3156. |
Gedoen. Doen, uivoeren. 4319. |
Gedwinghen. Dwingen. 3233. |
Gef. Geef, da. 1305. |
Gegreep. Greep, rapuit. 1518. |
Geheert. G'eerd. 642. |
Geloeyenden. Gloeienden. 1769. |
Geloefde. Beloofde. 1869, 1966. |
Gelofte. Belofte. 2407. |
Geloves Mije. Geloof des mij. 922, 1591, en elders meer. |
Geminlike. Algemeenlijk. |
Genant. Genaamd. 83. |
Gender. Geender, geener. 174. |
Genen oven. Den oven ginder. 1758. |
Genezen. Z. Ghenaes. |
Genoet. Genoot. 1700, 1805. |
Genuechelechede. Genoegte. 4477. |
Gereye. Peerdetuig. 462. |
Gereide. 468. Z. Gereye. |
Gerepen. Greep hem. 507. Vgl. Geloeyenden. |
Gescheiden. Scheiden, oorlof nemen. 2910. |
Geset. Gezeid. 3279. |
Gesinde. Reisgezelschap. 1534. |
Gesleckte. Geslechte, geslachte. 2991. |
Geslechte. Geslachte. 1296, 2531, 2987. |
Gesmide. Met zilver of goud bewrocht peerdetuig. 2602. |
Gesondechede. Gezondheid. 4455. |
Gespruyt. Gesproten. 3837. |
Gestaect op. Vastgesteld, bestaakt (de Bo), gestaakt (de Bo), fixê. 3957. |
Getant. Door den wapenschilder van tanden voorzien. 61, en elders meer. |
Getonct. Getongd, door den wapenschilder van eene tonge voorzien. 60, en elders meer. |
Gevaen. Gevangen. 1415. |
Gevaren, Gevaarten, gevarenissen, hoe hij gevaren had, hoe hij voer. 1811. |
Gevee. Vee, als vijand gehouden en behandeld. 3947. Z. Gewee. |
| |
| |
Gewach. Gewag, bedied. 1687. |
Gewan. Gewon, won, kreeg, verkreeg. 858, 883. |
Gewarech. Echt. 3682. |
Gewareide. 1653. Z. Gewareijde. |
Gewareijde. Geen waarheid. 1133, 1653. |
Vgl. 1934-1935: ‘Maer, hij en wiste gheen wareide Hoe sy hieten, ende wie sij waeren.’ Bij verdam staat ‘Gewaerheit, gewaerhade, znw. vr. Van gewaer;’ dit is een ander woord. |
Gewee. Gevee, vijandschap, veete dragend. 1519. |
Vgl. Waer voor vaer, 1029, 1114, 2363, 2492, 3016; woerdy voor voerde hij, 1500; herwaert voor heervaert, 2273. |
Gewelde. Macht, gezag; oppermacht, oppergezag. 1271. |
Geweldec. 1141. Z. Geweldich. |
Geweldich. Gewelde hebbend, oefenend. 1147, 1350. Z. Gewelde. |
Geweldic. 1142. Z. Geweldich. 1142. |
Gewelt. 3781, 4314. Z. Gewelde. |
Gewesse syn. Gewis zijn, zeker zijn. 2075. |
Gewint. Gewend, van wenden, omkeeren. 3175. |
Gewan. Won, kreeg. 1491. |
Gebrect. Gebreekt, ontbreekt. 4267. |
Gheburreleert. 3565. Z. Geburreleert. |
Gheclaecht. Beklaagd. 3773. |
Ghecraeut. Gekrauwd, geklauwd, door den wapenschilder van klauwen voorzien. 60. |
Ghecrijghe. Krijge, verkrijge. 4459. |
Ghecreechde. Kreeg. 3096. |
Ghecroeden van iets. Gekroden, gesproken van iets. 2730.
Cruden croot, gebroken bediedt eigentlijk steken; en steken draagt den zin van spreken. Z. De Bo, i.v.; Loquela VI. 88, X. 6; en Amand, bl. 30:
Maer hine dorste niet, om die sake,
Steken no segghen jeghen dat ghebod.
En bl. 85:
Als Abraham Amande hoorde spreken,
Ne conste hiere niet ieghen ghesteken.
‘Hij en sprak noch en stak’ hoort men nog bij 't Volk. |
Ghedeel. Hoeveelheid. 2801. |
Gheduas. Gedwaas, dwaze praat 168. |
Gedwinghen. Dwingen. 4324. |
Gheere. Gere, begeerte. 3932. |
Ghegroyt. Gegroeid. 3845. |
Ghehelic. Geheellijk, heel en al. 2466. |
| |
| |
Gheheven van iets. Gesproken, gehandeld. 2730. Z. Ghecroeden, heffen. |
Vgl. De Bo, i.v. Heffen en leggen; en 't fr. Soulever une question. |
Ghehuet. Gehuwd, gehuwelijkt. 3317. |
Gheijscht. Geëischt. 3493. |
Gheloefdem. Beloofde hem. 762. |
Ghelovet. Geloofde, beloofde 't. 396. |
Ghemeijnte. Gemeentebewoners. 2982. |
Gheminlike. Algemeenlijk. 3743. |
Ghenaes. Genas, na 't geliggen, na 't baren. |
Vgl. Beteren, verleecht. |
Ghenen. Genen, istum. 3435. |
Ghenendich. Onversaafd. 1460. |
Gheoerbert. Geoorbaert, aangewend. 4147. |
Gheoppenbert. Geopenbaard. 4240. |
Ghequarteleert. gevierendeeld, écartelé. 4404. |
Gherect. Gerokken, gespannen, aan 't kruis. 3759. Z. Recken. |
Gheredem. Gereidde hem, deed het gereide aan van eenen koopman. 1907. |
Ghereiden. Gereed maken, uitrusten. 281. |
Ghereyde. Z. Gereye. |
Gherne. Geerne. 4354. |
Ghescut. Geschud, bestrooid, bezaaid, semé. 1038. |
Vgl. Loquela X. 6., i.v. Schudden. |
Gheseet. Gezeid. 2748. |
Gheseppeltuert. Ter aarden besteld. 3717. |
Ghesockelt. Gesukkeld, versukkeld, verdoold, niet te vinden. 4244. |
Z. De Bo, i. vv. Sukkelen, versukkelen; Kiliaen, i. vv. Sookelen, suckelen. |
Ghespletteert. Gesplet, gespleten, fendu, parti, 2871 en elders. |
Ghetelt. Verteld. 3883. |
Ghetint. Getind, door den wapenschilder van tinnen voorzien, bretessé. 4420. |
Ghetorden. Getreden. 4010. |
Ghevanckenisse. Hechtenisse. 2449. |
Ghevriende seggen. Verzoenen, bij kracht van vonnisse. 3457, 3466. |
Ghevryt. Gevrijd, vrij gemaakt. 1342. |
Ghevuert. Gevoerd. 3229. |
Ghewelde. 4274. Z. Gewelde. |
| |
| |
Gheweldich. 270, 2131. Z. Geweldich. |
Ghewelt. 2947. Z. Gewelde. |
Ghewerke. Daden, opera. 1094. |
Ghewyt. Gewijd, wijder gemaakt. 587. |
Ghewout. Gewelde. 2684. |
Ghyt. Gij het. 4099. |
Ghisel. Gijzelaar. 2441. |
Goed. Z. Te goede. |
Goeds. Gods. 2478. |
Goem, goom nemen eens dincs. Op iets acht nemen. 1533, 2333. Z. Nemens g. |
Goeme. Ic gome, ik meene. 3875. |
Goet ter core. Uitnemend goed. 2270. |
Goets. Gods. 162. |
Goeverneerder. Bestierden eener gouwe. 3706. |
Gone. 't Gone, 't gene. 3695. Z. Genen. |
Got. Afgod. 657. |
Gotheit. God. 39. |
Gotliker. Godlijker. 4274. |
Got weet. Zoo waar als 't God weet. 1298. |
Gout. Gold, betaalde. 1117. |
Gouwe. Goude, 203. |
Gracelik. Bevallig, liefelijk. 4176. |
Graet. Trap. 3747. |
Graven. Begraven. 1704, 2197, 2312. |
Greefscap. Graafschap. 1364. |
Greijn. Voortreffelijk, uitgelezen pit, kern, perel, juweel van een vrouwe, man, stad, land, enz. 3013, 4437, en elders. Z. Gryn. |
Greve. Grave. 1126, 1363, en elders meer. |
Griffoen. Vogel grijp, ingebeeld wezen, half arend half leeuw. Als leeuw wordt hem een dan toegeschreven. 4107. Z. Dan. |
Gryn. 983, 1285, 1831, 2000. Z. Grein. |
Groijde. Groeide. 3869. |
Gront. Het diepste eener zake, le fin fond. 2370. |
Gbont. Diepste des gemoeds, des herten. 1602. |
Groot gaen. Zwanger zijn. 247. |
Cruen. Groen. 676. |
Guere. Geure, reuke. 3373. |
Ha. 279. Z. Hae. |
Hadden. Had hem. 2236. |
Haddij. Haddet gij. 3470. |
Haddys. Hadde hij daarvan. 3493. |
| |
| |
Haddine. Hadde hij hem. 4088. |
Haddj. Haddet gij. 3484. |
Hae. Hade, had. 77, en elders meer. Z. Ha. |
Hae. Hadde te wijve. 1323. |
Haemer. Strijdhamer. 982, 983. |
Haer. 672. Z. Aer. |
Haeswinde. Hazenwindhond. 2901. Z. Vliege, onder Namen en Zaken. |
Haghe. Struikhout. 403. |
Halp. Hielp. 4390. |
Hat. Haddet, gij hadde 't. 3491-3492. |
Hat. Hadde 't. 3840. |
Have. Rijkdom, kostelijkheid, onkost, pracht. 1012, 2240, en elders meer. |
Hebdys. Hebt gij daarvan. 3932. |
Heddij. Hebt gij. 4352. 4351. |
Heer. Leger. 540, 1252, 1257, 2326. Z. Her. |
Heercraecht. Heerkracht, legerkracht. 2282. |
Heerscap. Heerschappij, gebied. 3866. |
Heet. 283. Z. Eet. |
Heet. Heeft. 3196. |
Heffen. 2730. Z. Gheheven. |
Heffen. Z. Hief. |
Hemels troen. Gewelf, hoogste des hemels. 3962. |
Hen. Het en. 1794. |
Her. Heer, heere. 1760, en elders meer. |
Her. 720, 724 1454. Z. Heer. |
Herberge. Nachtverblijf. 1506, 1809, 1920. |
Herberghe. 1503. Z. Herberge. |
Herde groet. Zeer groot. 1964. |
Herdeerdij. Herdde hij, bleef hij doen, volherdde hij in het doen. 308. |
Here. Heere, legere. 614. |
Hernasch. Getuig, allaam, gereedschap. 1908. |
Herssenbecken. Het hersenbekken, het bekkeneel, het hoofd. 549. |
Hertoech. Hertog. 3797. |
Hertoechscap. Hertogdom. 3038. |
Hervaert. Heervaart, legertocht. 2273. |
Het. B.v.: Het... deden kersten... sent Remys. Hoogd. es taufte ihn s.R. 846-847. |
Het. Heet, heeft. 182. |
| |
| |
Het. Men. 2298, 2863, 4026, 4179. |
Hetet. Heet het, wordt het geheeten. 2949. |
Hets. Het is. 168, 171, 1635. |
Hetse. Heetse, heeft ze. 631. |
Hief. Hief aan, zong. 1107. |
Hien. Hij hem. 306, 4129. |
Hier. Hij er. 440. |
Hieraut. Wapenkoning. 3252, 3276. Z. Hirraude. |
Hieten. Hiet hem. 508. |
Hyen. Hij hem. 1417, 1419. |
Hilden. Hielden. 2189. |
Hildent. Hielden 't. 2194. |
Hilt. Hield. 3006. |
Hiltse. Hield ze. 2192. |
Hinc. Hinct, hinc 't, hing het. 468. |
Hinghenen. Hingen hem. 2331. |
Hire. Hij er. 1534, 2229, 2980. |
Hirraude. Wapenkoningen. 2608. Z. Hieraut. |
Hoeden. Hooden, hoofden. 467. |
Hoefden. Hoofden, hielden hof. 2908. |
Hoefs recht. Hofs recht, hofrecht, recht dat al die onder 't hof behooren toekomt. 1658. |
Hoegeboeren. Hooggeboren. 2230, en elders meer. |
Hoeghemoet. Hooggemoed. 2190. |
Hoep. Z. Over h. |
Hoerdij Hoorde hij. 4090. |
Hoerer. Harer, heurer. 4040. |
Hoet. Hoe 't, hoe het. 1132, 1757, 4386. |
Hoet. Hoot, hooden, hoofd, hoofden. 466, 467, 2369, 3223, 3653, 4414. |
Holpen. Hielpen. 1947. |
Hongerec. Hongerig. 1099. |
Hornyn. Hoornen, vaa hoorn. 674. |
Hoven. Hof houden 2969. |
Hoven (?). 3662, 3668. |
Hoverde. Hooveerdigheid. 4207. |
Hulden. Huldigen. 625, 2320, 3399, 3776. |
Hulpare. Helper. 2787, 3191. |
Hulpen. Helpen. 1969. |
Huijsgesinde. Huislieden. 2798. |
Ierst. Eerst. |
Iersten. Z. Tiersten. |
| |
| |
Yeesten. Gesta. 4239. |
Yerst. Eerst. 504, 906, 938. |
Yerste. 35, 842. |
IJemen. Iemand. 646. |
IJerste. Eerste. 36, 145. |
Yesch. Iesch, van eischen. 1658. |
Yet. Iet, entwat. 1937. |
In. Bij, met. 355. |
In deere. Ter eere. 1614. |
In. Door. 1478. |
In. Een. 570. |
In ouder stont. In ouder tijd, eertijds. 4096. |
In weghe. Te wege, op weg. 2037. |
Inc. Inkt, inte. 4233. |
Inde. Einde. 1088, 4473. |
Innecheden. Innigheden, innigheid. 959, 1108. |
Inprenten. Te ontvangen geven. 1478. |
Inslaen. Inrijden, invaren. 3224. |
I Iusticie, 8e letter. 4130-4131-4133. |
Ja. 1603, 3004. |
Jae. Ja. 895, 2862, 4040. |
Jaechde. Reed te jachte. 3262, 3293. |
Jaechdij. Jaagde hij. 3076. |
Jaechdj. Jaagde hij, reed hij snellijk, te jachte. 470. |
Jaechdense. Jaagden ze. 3157. |
Jaechdine. Jaagde hij hem. 4110. |
Jaers dach. Eerste dag des jaars. 2076. |
Jaewy. Ja-wij. 3794. |
Ja Ghy. Ja-gij. 1939. |
Jammerhede. Rouwe. 1163, 2366. |
Jammer maken. 1864, misbaar m. |
Jerst. Eerst. 932. |
Jersten. Eersten. 1153, 1613. |
Joije. Blijdschap. 3583. |
Jonstement. Riddergevecht. 1611. |
Juegt. Jonge dochter. 4463. |
Justicia. 4161. |
Juweel. Kleinood, heiligdom. 2071, 2079. |
Kalcberrer. Kalkberner, kalkbrander. 1762. |
Kalu. Kaal. 1178. |
Kaluwe. Kale. 1165. |
| |
| |
Kele. Keel, rood. 354, en elders meer. |
Keeren. Beletten. 3035. |
Kennen. Bekennen, erkennen. 3811. |
Kent. Kind. 966. |
Keric. Keere ik. 375. |
Kersten doen. Dopen. 864. |
Kerkersteen. Kerker, gevang. 961. |
Kinder. Kinderen. 1306. |
Kindij. Kende hij. 2161. |
Kinne. Kenne. 8. |
Kinnen. Kennen. 1110. |
Knecht. Schildknape. 2115. |
Knecht. Dienstbaar man. 569, 1770. |
Knechterie. Werkvolk, kleen volk. 1733. |
Laden. Z. Oppe l. |
Laden. Z. Cruijsvaert l., crucen l. |
Lanct. Langt, verlangt. 5575. |
Lans. Lands. 3599. |
Lansheere. Landsheere. 2343, 2572, 3910. |
Last. Krijgsgeweld. 2228. |
Lasuer. Hemelsblauw. 1038, 1136, 1139, en elders meer. |
Laten gegroyt. Laten groeien. 3845-3846. |
Latin. Latijnsche tale. 3848. |
Lect. Legt. 4038. |
Lede. Lidmaten, corpora(?). 2367. |
Leden. Voorbij. 3640. |
Leden. Geleden, doorleefd, van lijden. 503. |
Leefdage. Z. Syn l. |
Leen. Leengoed. 2144. |
Leensman. Leenman. 2348. Z. Lens m. |
Leet. Liet, van laten. 402. |
Leet. Ligt. 4243, 4245. |
Leet. Ligt begraven. 1120, 1877, 3880. |
Leet. Leedet, leed doet, leed is. 1768. |
Lefden. Leefden. 4039. |
Leide. Legde. 359. |
Lensliede. Leen lieden. 1456. |
Lesper. Lisper, stameraar. 1179, 1188. |
Lest. Laatst. 1440. |
Leste. Laatste. 1439. |
Letierboem. ‘Litier-boom. Longurius stabuli, vacerra,’
|
| |
| |
zegt Kiliaan. En ‘vacerra... Een staeck daermen t'peert aen bindt inden stal,’ zegt Junius, Nomenclator, 298b. Zulk een stake is moeielijk om weg te nemen, om tot een geweer, tot een wapen te bezigen. Zou de letierboem, die hier bedoeld wordt, geen van de twee boomen, of tramen zijn, die tot eene litiere, tot eene rosbare behooren? 1517. |
Verdam, i.v. Boom, weet van de boomen, de tramen eener karre, en,
In die bome een onsalich part,
dat cume vijf pont was wart
De boomen van eene orsbare kon men uit- en inschuiven, aan den kant zetten, enz.; zij waren dus, als wapen, en om te slaan, gebruikbaar. |
Letter. Luttel, weinig. 194, 685, 1527, 2371, 2396. |
Leu. Leeuw. 59, 4376. |
Libaert. Liebaard, leeuw. 1099. |
Liden. Lijden, voorbijlijden, voorbijgaan. 414. |
Lieten. Liet hem. 1852. |
Liggen. Vernachten. 1503, 2149. |
Ligghen aen. Aangelegen zijn. 3777. |
Lijden. Z. Leden. |
Lyf. Leven. 441, 2507, 2548, 4455. |
Lijf. Z. Bederven van den l. |
Lijf. Z. Op lijf. |
Lijf. Z. Te live. |
Lilie. Lelie. 1139, 3907. |
Lijlie. Lelie. 1038, 4371. Z. Lilie. |
Lioen. Lion, leeuw. 3368. |
Lyoen. 2286. Z. Lioen. |
Lijoen. 2485, 3163. Z. Lioen. |
Loefsam. Lofzaam, lofweerdig. 3518. |
Loeghene. Logens. 2882. |
Loet. Loed, van laden. 681, 831, 1312, 1336, 2133. Z. Laden. |
Lofsam. Lofzaam, lofweerdig. 4443. Z. Loefsaem. |
Lustec. Lustig. 2967. |
Lustick. Lustig. 665. |
Maecht. Mag 't. 3990, 4071. |
Maecht. Maagd 3771. |
Maechten. Maakten. 2428. |
Maecten. Maakte hem. 2586. |
Maectenen. Maakten hem. 106. |
Maeghen. 955. Z. Maghe. |
Maere. Fama. 1697. |
Maget. Maagd. 897, 904, 1694, |
| |
| |
Maghe. Verwanten. 655, 955, 1708, 3804, en elders meer. |
Maghet. 3487. Z. Maget. |
Maken. Dichten. 17. |
Maken. Z. Gevee m., jammer m., soen m., te vele m., vroet m. wys m. |
Makes. Maakte ervan. 1725. 4496. |
Makesse. Makede se, maakte ze. 267. |
Maket. Maakte 't. 66, 3178. |
Manen bij iets. Bezweren. 1475. |
Manicle. Handbekleedselen, dat deel van de wapenrusting eens ridders dat zijne handen verweerde. 2609. |
Manwert. Zoo vele weerd als een man een krijgsman. 2837. |
Marteere. Martelaar. 2054. |
Martelersse. Martelaresse. 3879. |
Masscien. Mag schiên, misschien, 1735. |
Mat. Moede, afgemat. 312, 4029. Z. Matten. |
Matten. Matte hem, joeg hem tenden. 4110. |
Mechde. Maagden. 255, 260. |
Mechedyn. Magedijn, meisken. 1609. |
Mechtech. Machtig. 2191, 3231. |
Mechtig. Machtig. 602, 3801. |
Meenen. Intendere. Z. Mint. |
Meer. Mare, nieuwmare. 558, 561, 2889. |
Meere. Mare. 2889. |
Meeren. Meerderen, uitbreiden. 3636. |
Men. Min. 164. |
Men. Men hem. 4082. |
Menderen. Minderen. 3449. |
Menec. Menig. 3918, 4328, 4393. |
Menech. Menig. 2115, 4305. |
Menechfouder. Nenigvuldiger, grooter. 4092. |
Meneg. Menig. 2284. |
Menegerande. Menigerhande. 2731, 4176, 4245. |
Mengnoet. 1978. Z. Menjoet. |
Menichwerf. Menigmalen. 3736, 3740. |
Menjoet. Mignot, in 't Fr. w. mignoter, beminnelijk. 413. Z. Mengnoet. |
Mennen. Men hem. 1649, 3440. |
Mens. Men daarvan. 1581. |
Mensten. Minsten. 1473. |
Ment. Men het, 173. |
Mer. Mijner, 11, 494, en elders meer. |
| |
| |
Mer. Meer. 467. |
Mercgreve. Markgrave. 110. |
Merct. Markt. 3645. |
Mere. Meere, meer. 541. |
Merghen. Morgen. 4084. |
Mergrevinne. Markgravinne. 3813. |
Mesdaet. Misdaad. 960. |
Mesdoen. Misdoen. 4085. |
Mesquame. Miskwame, lichaamsgebrek. 2652. |
Messe doen, hooren. Misse d., m.h. 959, 1728, 1738, 1778. |
Meste. Z. Te meste. |
Met. Mede, meê. 3682. |
Met. Mede, te gelijker tijde. 3488. |
Met dien. Daartoe, daarbij. 1777. |
Met drien. Gedrien, drie teenegader. 1576. |
Metten. Met den. 167, 1728, 2908. |
Mij an. Mij aan. 2635. |
Minne. Liefde. 10, 3725. |
Mynnen. Minnen, liefhebben. 1610, 1850. |
Mint. Meent. 429. |
Mochten. Mocht hem, kon hem. 2601. |
Mochty. Mocht gij, moest gij. 3577, 3823. |
Mocten. Mochten. 4127. |
Moetj. Moet gij. 521. |
Moettij. Moet 't dij, moet het dij. 3469. |
Moijen. Moeien. 3081. |
Momboer. Momboor, momber, voogd. 2248, 2329. |
Mombour. 2259, 2301, 2381, 2403, 2421. Z. Momboer. |
Mortorie. Slachtinge van krijgsvolk. 2411. Over het w. mortorie, dat, te Dendermonde en ommelands, nog gebruikt wordt, leze men, in De Taal- en Letterbode. Haarlem, Erven F. Bohn. 1875. VI. bll. 294-298, een schrijven van J. Verdam. |
Muechentheit. Strijdmacht, legerbende. 1276, 1864, 2341. |
Muecht. Moogt, kunt. 2532. |
Muedich. Moedig. 2697. |
Muegende. Machtig. 2289. |
Muegentede. Z. Muechentheit. |
Muegentheit. Heerschappije. 428. |
Naem. Nam. 106. |
Naemt. Nam 't. 3909. |
Naeuwelic. Nauw, inniglijk. 4892. In het Hs. staat er nalic, met een verkortingsteeken boven de a, dat eene z gelijkt (zonder steert). |
| |
| |
Nameconde. Bij name gekend, vermaard. 69. |
Nappe van pladen, nappen van pladenhout, houten drinkvaten. Z. Plenappe, pleennappe, plade. Gailliard, Glossaire, Flam. i.v. Plaen. |
Natueren scout. Naturen schuld, het sterven, de dood. 1117. |
Nederdalen, daelde hem neder. Ging nederliggen. 2027. |
Neeg. Neeg, inclinavit. 3268. |
Neen ic. Neen-ik. 4266. |
Neensy. Neen-zij. 4302. |
Neent. Neen-'t. 2933. |
Nemen. Z. Bestant n., goem n., loon n. |
Nemens goem. Neem daarvan goem. 1533. Z. Goem. |
Nemmer. Niets meer, niet meer. 1331, 1347, 1594. |
Nemt. Neemt. 2418. |
Nesen. Neuzen. 3227. |
Neuwij. Neen-wij. 1766. |
Neven. Neffens. 878. |
Nie. Ie, ooit. 3992. Z. Noet. |
Niet. Iet, ooit. 4012. Z. Noet. |
Nieute. 3519, 3848. Z. Te n. |
Nije. Ie, ooit. 1097. |
Nigen. Z. Neech. |
Nyemen. Niemand. 431. |
Nijemen. 4440. Z. Nyemen. |
N. Nobilis. 6e letter. 1015, 4017. |
Nochtavont. Nog te avond, nog dezen avond. 1735. |
Noede. Noode, ongeerne. 3577. |
Noet. Noot, gebrek. 3760. |
Noet. Nooit, voor ooit. 37, 300, 408, 511, 2944, 3137, 3585, 4027, 4028. |
Noet. Noot, geweld, bedwang. 2820, 4079. |
Noet doen. Bedwang, geweld d. 2225. Z. By fynder n. |
Noyabel. 203. Z. Noyael. |
Noyable. 1139, 3364. Z. Noyabel. |
Noijable. 683, 3562. Z. Noyabel. |
Noijael. 235, 3091, 3490, 4312. Z. Noyael. |
Noyael. Ontlijkt uit loyael, loyal? Zoo 't behoort, echt, heerlijk, voortreffelijk. Vgl. Vaderl. Mus. 1, 376. |
Nuwere, Nieuwere. 3668. |
Och! 4427. |
Ocht. Of, ofte, oftewel. 288, 419, 440, 446, 649, 663, 1740, 1911. |
Ocsuijn. Z. Oekesoen vinden. 3087, 3118, 3131. |
| |
| |
Oec. Ook. 2329, en elders meer. Z. Oic. |
Oech. Hoog. 150. |
Oeckesoen. Oorzake. Z. Ocsuijn. 705. |
Oekesoen vinden op. 4086. Reden van vijandschap. Z. Oekesoen, ocsuijn. |
Oem. Oom. 4399. |
Oerbaren. Z. Gheoorbert. |
Oerden. Z. Doerdene, ordyn. |
Oere. Oore, auricula. 3476. |
Oerloghe. Oorlog, geschil. 3007. |
Oerse. Orsen, rossen. 2605. |
Oert. Oord, spits, acumen. 2773. |
Oetmoet. Ootmoedigheid. 4470. |
Of. Af. 3408, 3507. |
Oic. Ook. 625, 3481. Z. Oec. |
Ommewerpen. 422, 448. Z. Werp. |
Onde Jonde, jeunde. 2127. |
Onder. Inter, tusschen. 2387, 2814, 3662, 3668. |
Onderdenech. Onderdanig. 4328. |
Onderdoen. Z. Tonder d. |
Onderft. Onterfd. 1297. |
Onderseten. Onderzaten. 3162. |
Onderven. Z. Onderft. |
Onderwinden mij. Te werke stellen. 4447. |
Ongemeten. Ongenoten, door niemand georberd, ongelezen, nutteloos. 4244. |
Ongescant. Ongeschonden. Of zonder schande? 1004. |
Onghetellic. Ontelbaar. 2499. |
Onneere. Oneere, schandelijk gedrag. 2882. |
Onnem. Jonne hem. 4473. |
Onnen. Iemande eens dincs. Z. Onnem. 2756. |
Onneren. Oneeren, onteeren. 3998. |
Onpeijs. Onvrede. 3732. |
Onplokenen banieren. 3500. Z. Ontpluken. |
Onseet. Ontzeid. Z. Ontzeggen. 3098. |
Ontbieden. 1081, 1252, 2400. |
Ontbieden. Gebieden. 1712. |
Ontbieden. Verzoeken. 2109, 3281. |
Ontbieden iemande. Laten weten. 2999. |
Ontbieden. Heeten komen, doen komen, doen gebracht worden. 2330. |
Ontboeten. Ontbood hem. 2400. Z. Ontbieden. |
| |
| |
Ontcracht. Ontweldigd: met kracht, geweld ontnomen. 1840. |
Ontcrachten. Z. Ontcracht. |
Onterven. Van erfenisse berooven. 2267. |
Ontfaen. Ontvangen. 1530, 1752. |
Ontfermen. Misereri. 1539, 1541. |
Ontgeven Geroofd. 1846. |
Onthilten. Onthield hem. 198, 1533. Z. Onthouden. |
Onthouden. Indachtig zijn. Z. Onthout. |
Onthouden. Onthalen, te gast ontvangen. 198, 1533. |
Onthout. Wees indachtig. 2154. Z. Onthouden. |
Onthouwe. Onthouden. 813. |
Ontpluken. Opendoen, ontvouden, ontrollen. 8, 4261. |
Ontscaect. Ontschaakt, ontroofd. 2336. |
Ontschaken. Z. Ontscaect. |
Ontseet. Ontzeid: mij, als van een scheidsman, geweigerd. 3470. |
Ontsegghen. Ontzeggen, den vrede ontzeggen, den oorlog aanzeggen. Z. Tonsegghen, ontsey, ontseit, ontseet, enz. |
Ontseij. Ontzei. Z. Ontsegghen. 2785. |
Ontseide. Ontzei. Z. Ontsegghen. 2570. |
Ontseiden. Ontzei hem. Z. Ontsegghen. 1863. |
Ontseydenen. Ontzeiden hem. Z. Ontsegghen. 3172. |
Ontseit. Ontzeid. Z. Ontsegghen. 3132. |
Ontseite. Ontzette. 1073. Vgl. Seight. |
Ontsetten. Z. Ontseite. |
Ontsien. Vreezen, duchten. 2229. |
Ontswemmen. Zwemmende ontkomen. 303. |
Ontvliegen. Vliegende ontkomen. 320. |
Ontvloet. Ontvlood. 1278. |
Ontwee. Gebroken, in twee stukken. 1518. |
Ontweldic. Ontweldigd. 1567. |
Op lijf. Op boete, verbeurte van 't leven. 1600. |
Opdragen. Als eigendom overgeven, overlaten. 654, 656, 3398. |
Opgeven. Eene stad overgeven, verloren geven. 3028. |
Opnam. De zake opnam als scheidsrechter. 3446. |
Opnemen. Als rechter, verzoener, onderzoeken. 1596, 1674, 3446. |
Oppeladen. Opladen. 693-694. |
Oppenbaer. Openbaar. 950, 3283. |
Opscieten. Opstaan. 1787. |
Opsegghen. Iets iemande aanwrijven, te laste leggen. 2882. |
Opset. Eerste aanvang: van opzetten, op touw zetten, beginnen. 4100, 4310. |
| |
| |
Ordyn. Ridderorde. 3959. |
Orloecs. Oorlogs. 3671. |
Orlof nemen. Oorlof, afscheid n. 2087, 2951. |
Orloghe houden. Oorlog houden, krijg voeren. 1411. |
Ors. Peerd, ros. 3340. |
Ouderstont. Ouderstond, oudertijd, voortijd. 4096. |
Oudervader. Oud oom. 1390. |
Oudervader. Grootvader. 890, 2754. Z. Overouderv. |
Oust. Z. Van o. |
Oust. Oudst. 4442. |
Ouste. Oudste. 1385, 3694. |
Over. Voor, als. 386, 432, 565, 2147, 2157. |
Overdaet. Oveldaad, euveldaad, onrecht, geweld. 2264, 2850. Z. Kiliaen, i.v. |
Overgeven. Toestaan, vergunnen. 1084. |
Overheere. Hoogste heere 1145, 4317. |
Overhoep. Overhoop. 3265. |
Over iemants side. Aan iemands zijde. 1603. |
Overmits. Door, ter oorzake van. 1212. |
Over m. jaer. Geleden 1000 jaar. 2166. |
Overoudervader. Overgrootvader. 2753, 3041, 4343. |
Overprins. Overheere, q.v. 1838. |
Over syn. Met zin, verstand. 3181. |
Over tafel zitten. Aan t.z. 201, 376-377, 1774. |
Overvaren. Oversteken te schepe. 350. |
Paege. Page, edelknape. 3248, 3263. |
Paijs. Vrede. 3603. |
Palais. Paleis. 43. |
Palaijs. 679. Z. Palais. |
Palas. 523, 547. Z. Palais. |
Palise. Paleize. 4109. Z. Palais. |
Pape. Priester. 1726, 1739, 1743, 1772, 1777, 1784, 1989, 2083. |
Pat. Pad, weg. 313. |
Pauwelloen. Pavillon, tente. 676, 694, 3139. |
Pauweloen. 294. Z. Pauwelloen. |
Peys. Z. Te p. |
Pelgerem Bedevaarder. 2742. |
Perdoen. Pardon, aflaat. 2818. |
Persoen. Persoon. 224, 1617, 2997. |
Pert. Peerd. 439. |
Pertie. Gevolg, stoet, 1590. |
Piler. Pilaar, grondzuil. 1095. |
| |
| |
Plade. Z. Nappe van Pl. |
Plain. Grondgebied. 3484. |
Plaisant. Placens. 3857. |
Playsande. Z. Plasande. 3747. |
Plasande. Placens, aanminnelijk, bevallig. 603, 609. |
Plat. Op den grond, geveld. 4242. |
Plate. Met stalen platen uitgeruste krijgslieden. 2175, 2305, 2386. |
Pleennappen. 2928. Z. Plenappe. |
Plenappe. Plaannappen, nappen van pladenhout. Z. Nappe, plade. 2920, 2928. |
Plin. Plein, grondgebied. 688. Z. Plain. |
Plomp. Abruptè. 787. |
Plomp. Bot, ongeleerd. 7, 4446. Z. Rut. |
Plompheit. Botheit, ongeleerdheid, ruwheid. 580. |
Poent. Punt, stuk, daad. 4, 54. |
Poent. Tijdpunt, bekwame tijd. 155. |
Pont en gheen. Engeen punt, niet een verder stuk. 3000. |
Poerter. Poorter. 3426, 3643. |
Poet. Poot. 4083. |
Popelican. Publicaan, tollenaar, tolgaderaar. 423. |
Popelicaen. 552. Z. Popelican. |
Popelikant. 416. Z. Popelican. |
Prayerye Gerzerije, grasgrond. 2017. |
Prenten. Z. Inprenten. |
Princier. Vorst, vorstelijk man. 1274, 1929. |
Princhier. Z. Princier. |
Prinsier. 110, 886, 2358. Z. Princier. |
Priel. Préau, beluik, grondgebied. 4139, 4249. |
Pryel. 828, 3579, 3582. Z. Priel. |
Prysonier. Gevangen, gekerkerd. 4930. |
Princevoere. Vorstelijke handelwijzen. 2970. |
Prisoen. Gevang. 1969, 2830. |
Privilegie. Handvest, bewijsstuk. 2435. |
Prochie. Parochie. 3704. |
Prochiaen. Herder, pastor. 1730. |
Proesst. Z. Profst. |
Proeven. Goed doen, bewijzen. 582, 3834. |
Profst. Proost. 2782. |
Propre. Duidel 'k, net. 1994. |
Properlike. Eigentlijk, rechtmatiglijk, wel. 3847, 4214, 4226. |
Provetse. Prouesse, ridderlijke daad. 4250. |
| |
| |
Prueven. Proeven, bewijzen. 3586. |
Putertier. Eerloos, trouweloos, verfoeielijk. 1275. |
Putertier. Nijdig, afjonstig, vijandig, kwaad. 2976. |
Quadien. Kwade dieden, booze wichten, ondeugend volk. 955, 4126. |
Qualec Kwalijk, moeielijk, nauwelijks. 4043. |
Quarteleeren. Vierendeelen, écarteler. 2874. |
Questie. Vraagstuk, opgave. 4324. |
Quiten iemand. 2402. Belofte die door een ander, in naam van een ander, gedaan was, gestand doen, dat is dien andere quiten. 2403. |
Rampant. Klimmende, in de wapentale. 58. Z. Rapant, rappant. |
Rapant. 4376. Z. Rampant. |
Rapas. Roovershol? roofhuis? stede daar Jan Rap en zijn maat, daar rijfraf van volk woont? 513. Oudemans haalt Vaernewijck aan, die i.v. zegt dat in Engelland de steden meest onbesloten liggen, als rappassen of rapassen. Vgl. Roefhuijs. |
Rappant. 2879. Z. Rampant. |
Rasch. Rap, veerdig. 281, 1507. |
Rast. Ruste. 4454. |
Rechtevoert. Rechtuit, zonder uitstel. 2774. |
Recken. Uitspannen. 4452. |
Recort doen. Te boeke stellen. Eng. to record. 1994. |
Reden waert. Reden ware 't. 2415. |
Reen. Rein. 4202 4342. Z. Rin, ryn. |
Reese. Reuze, 416, 435, 458. Z. Rese. |
Reet. Riet. 469. |
Reet. Reed, van riden. 2880. |
Regement. Z. Tregement. |
Regement. Bestier, gedrag. 4335. |
Reyn. Rein. 369. Z. Reen. |
Reijse. Veldtocht, heervaart. 3665. |
Rese. 452, 459. Z. Reese. |
Rewaert. Ruwaert, oud Fr. regard, toeziener, bestierder. 981, 1005, 2257. |
Riddare. Ridder. 1832, 1936, 4025. |
Rikelec. Rijkelijk. 2070. |
Ryn. Rein. 21, 177, 241, 897, 1853, 2624, 3575. Z. Reen. |
Rive. Rijf, ruim, vol. 2547. |
Robin. Rubis. 4360, 4377, 4402, 4408, 4411, 4421. |
Roebin. 60. Z. Robin. |
Roec. Rook. 3215. |
| |
| |
Roede 's crucen. Boom van 't Kruis. 3758. In 't Eng. the rood. |
Roef halen. Roof halen. 2221. |
Roef stichten. Roof stichten. 2575. |
Roefden. Roofde hem, 465. |
Roefhuijs. Roofhuis 2744. Vgl. Rapas. |
Roese. Roze, roos. 3575. |
Roesengaert. Rozengaard, rozentuin. 3372, 4248. |
Roet. Rood. 974, 3240, 3276. |
Rotten. Z. Te meste. |
R. Regalis. 2e letter. 3895-3896. |
Rudarys. Plompaard. 4444. |
Rude. Bot, plomp, ongeleerd. 7. Z. Rut. |
Ruerde. Roerde. 3534. |
Rumen. Z. Rumet. |
Rumet. Ruimde 't. 527. |
Rut. 9, 1515. Z. Rude. |
Saech. Zag. 4082. |
Saech. Zacht. 1098. |
Saecht. Zacht. 997. |
Sael. Zal. 568. |
Saelt. Zal 't 1817. |
Saen. Zonder uitstel. 1793, 1920, 3944. |
Safier. Saphirus. 4369, 4423. |
Saghy. Zag hij. 4085. |
Sale. Zale. 291, 326, 356, 359, 378, 1337, en elders meer. |
Salec. Zalig. 3892. |
Salech. Zalig. 3916. |
Salutasie. Begroeting. 577. |
Sant. Zond, misit. 349, 1866. |
Sant. Zand, zavel, molde. 3225. |
Sant. Heilige. 4138. |
Sant... dat. Liet, door een afgezant, een bode, weten dat. 2802-2803. |
Santinne. Heilige Vrouwe. 4138. |
Scalc. Listig, astutus. 1261. |
Scamte. Schaamte. 233. |
Scanden. Schenden. 1648. |
Scat. Schat. 4241, 4238. |
Scede. Scheede, vagina gladii. 2762. |
Scedec. Scheide ik. 787. |
Sceide. Scheede, vagina gladii. 2775. Vgl. Scede. |
Scelde. Schilden, scuta. 651. |
| |
| |
Scep. Schip. 349. |
Scepelkin. Scheepken, schipken. 346. |
Scepen. Schepen. 2990. |
Scepman. Schipman. 1490. |
Scermslaghe. Schermslagen: hier, bedreigende grootsprake. 2737. |
Scier. Helder, blinkend. 1521. Vlg. 1573, i.v. Claer. |
Sciere. Spoediglijk, zaan. 3186. |
Sciet. Schied, van scheiden. 504, 1031, 2287. |
Sciet. Schiet, van schieten. 4299. |
Scilt bieden. 3261. Z. Scilt toenen. |
Scilt toenen. Schild toonen, te were staan. 3277, 3281. Z. Velt. |
Scoen. Schoon. 3974. |
Scoene dach. Heldere d. 525. |
Scoet. Schoot, sinus. 2015. |
Scoet. Schoot, kwam schielijk. 3252. |
Scoetel. Scheutel. 2921. |
Scoffierden. Scoffierde hem: van scoffieren, Fr. déconfire, verslaan. 1270. |
Scoudij. Schold hij. 2824. |
Scout. Schuld. 1117, 2196. |
Scouwen. Aanschouwen, zien. 543. |
Scriden. Schrijden, op een peerd. 3251. |
Sec. Zeg. 4048. |
Secht. Zegt. 3258. |
Sede. Zeiden. 3272. |
Sede. Zede, geplogentheid. 2931. |
Seech. Ze'ig, zedig, zeedbaar. 2510. |
Seer der hellen. Kwellingen d.h. 1369. |
Segen. Tegen. 172, 343, 496, en elders meer. |
Segghen. Z. Ghevriende s. |
Seghe vechten. Vechtender hand, zege halen. 649-650. |
Seghen. Tegen. 343. Z. Segen. |
Seghenspoet. Tegenspoed. 3288. |
Seide. Zijde, latus. 507. |
Seight. Zegt. 1784. Vgl. Ontseite. |
Seijde op. Beschuldigde. 2882. |
Seit. Zei het. 1640. |
Sekerhede. Beloofde trouwe, gegeven woord. 1417. |
Selc. Zulk. 250, 1733, 2674. |
Seldj. Selt gij, zult gij. 165, 637, 1076, 1448. |
Selen. Zeelen, touwen, stringen. 2827. |
| |
| |
Selen. Zullen. 1543. |
Selich. Zalig, zegerijk, voorspoedig. 2510. |
Selke. Zulke. 2652. |
Selken. Zulken, zulk eenen. 4229. |
Selt. Zult. 348, 1735. |
Selverin. Zilveren. 1337. |
Selveryn. 1441. Z. Selverin. |
Sem. Ze hem. 545. |
Sempel. Simpel, onnoozel. 1189, 1205. |
Sen. Zin. 90, 165, 725, en elders meer. |
Ser. Zijner. 64, 106, 1342, en elders meer. |
Sergant. Krijgsdienaar, beneden den ridder. 2188, 2836. |
Ser veerde. Zijns weegs, weg. 1420. |
Set. Zegt (of zet?) 1295. |
Set. Seit, zegt. 629. Vgl. Seight, ontseite. |
Settijre. Zettet gij er. 3485. |
Seven jaer te rijker. Zeven jaar lang zouden zij bate hebben van den Walvisch. Of is 't Zeven jaar aflaat zouden zij 's te rijker zijn? 2808. |
Side. Si, twijfel, fr. sans si. 2854. Z. Sonder si en sy. Tegen rijm en reden staat er in 't Hs. sonder side. Vgl. Melis stoke, II. 342. |
Siecheit. Ziekte, krankheid. 3810, 3712. |
Sien. Zij hem. 1770. |
Siene. Zien. 3230. |
Sient. Sint, sedert. 717. |
Sier. Zijner. 222, 1094. |
Siere. Zij er. 655. |
Sy. Si. 1009. Z. Sonder si. |
Sij. Si. 2768. Z. Sy, sonder s. |
Sy. Zij, voor is. 566, 582, 1155, 3886. Z. Taalkundige Bijdragen, Haarlem, Erven Bohn, 1877. I. bl. 61-63. |
Sijde. Z. Seide. |
Sijde. Afstammingszijde. 621. |
Syn. Zin. 3181. Z. Over s. |
Sijn. Z. Aen syn... |
Syn. Z. Over syn. |
Synder straten riden. Weg- henenrijden. 2175. |
Synt. Sedert. 3866. |
Sys. Zij daarvan. 2337. |
Sys. Zij 's. Z. Bleven sijs. |
Sijts. Zijt daarvan. 1365. |
Sin. Zijn, ejus. 3653. |
Sinagoghe. Vergaarstede. 627, 635. |
| |
| |
Syn Leefdage. Al de dagen zijns leven. 3479. |
Sinden. Zinnen, zin hebben, liefde, gadinge hebben. 1698. Z. Sinnet. |
Sinden. Zenden. 346, 2298. |
Sinder. Zijner. 1809, 3515. |
Sine. Zij hem. 2807. |
Sinet. Zinnede, zinde, kreeg zin, gadinge voor... 242. |
Sint. Sedert, naderhand. 2023, 2389. |
Sire. Zijner. 146. |
Sits. Zijt daarvan. 2075. |
Slaecht. Slaat. 1569. |
Slapen. Z. Was sl. |
Slecht. Dom, ongeleerd. Vgl. rude, plomp, sempel. |
Slecht. Alleenlijk. 1659, 2162. |
Slecht volgen. Even, zonder iets daartusschen. 3895. Z. Slicht. |
Slecht. Zonder vertoef, zonder omwegen te doen. 2116. |
Slechte woorden. Duidelijke w. 2786. Vgl. Plat. |
Slechte. Slachtte, geslachtte, was van den aard. 4269. Z. De Bo, i.v. Slachten. |
Slicht. Slecht, zonder iets daartusschen. 935. Z. Slecht. |
Sloegens. Sloegen ze. 2223. |
Sloep. Sloop, van slupen, sluipen. 1692. |
Slotenen. Sloten hem. 3173. |
Slupen. Z. Sloep. |
Smael. Lief, bevallig. 341. |
Smet. Smeet, van smijten, slaan. 466, 1574. |
Smergens. 's Morgens. 693. |
Snal. Snel, dapper. 1557. |
Snel. Rap, rasch. 307. |
Soe. Zoo. 3944. |
Soec. Zoekt. 338. |
Soen maken. Verzoenen. 1674, 3300. |
Soene. Zone. 2222. |
Soene. Verzoeninge. 3678. |
Soeninghge. Soen, soene, verzoeninge. 3473. |
Soercoers. Secours. 2317. |
Som. Zom, zommige. 365, 3274. |
Sonder sy. Zonder si, zonder twijfel, voorwaar. 1009, 2054. Z. Side en sy. |
Sonder. Buiten, uitgeweerd, uitgenomen. 2770, 2994, 4030. |
Som die. Zommigen die. 360. |
Soesaen. Zoo zaan, zoo haast. 3944. |
| |
| |
Sonde. Z. Vulder s. |
Sonnescijn. Tijd tusschen op- en nedergaan der zonne. 1655. |
Soudenier. Solde trekkend krijger. 1951. |
Souts. Zoude daarvan. 2335. |
Souwe. Zouden. 1078. |
Spade. Late. 1627, 1686, 4334. |
Spannen. Z. Spien. |
Spacie. Hoegrootheid. 10. |
Spere. Lancea. 450, 2605. |
Spien. Spienen, spanden, van spannen. 4069. |
Spiteghe waerde. Spijtige, gramme woorden. 2171. |
Spyt spreken. Kwaad, onrecht spr. 4090. |
Sprake. Voordracht, dingtale. 1597. |
Spranc. Sprong, van springen. 464. |
Spreken. Z. Spyt spr. |
Staect. Stak 't. 2775. |
Staen nae. Tot bruid, echtgenoote betrachten. 4438. |
Staken. Z. Gestaect. |
Stalin. Stalen. 3504, 3949. |
Stalyn. Stalen, van staal. 465. Z. Stalin. |
Stallen een ors. In stal zetten. 3340. |
Starf. Stierf. 2658. |
Stat. Stad, stede. 3003. |
Stecht. Stichtte. 1393. |
Steen. Z. Kerkerst. |
Steerf. Stierf. 3768. |
Steet. Staat. 618, 1880, 4421. |
Stegerep. Stijgbeugel. 3252, 3277. |
Stegerepe. 2903. Z. Stegerep. |
Stellic. Stelle ik. 3900. |
Sterf. Stierf. 151, en elders meer. |
Stille houden. Stille blijven. 3218-3219. |
Stoet. Stond, was staande. 611. |
Stont. Bleef in stand. 3604. |
Stont. Levenstijd. 4127. |
Strael. Schicht, pijl. 217. |
Strate. Z. Sijnder str. |
Stret. Streed. 1339. |
Striken te. Tendere, proficisci. 1789. Z. Kil i.v. strijcken. |
Strijt houden. Oorlog voeren. 1411. |
Struweerden. Braken af, destrueerden. 1860. |
| |
| |
Suete. Zoet. 884, en elders meer. |
Sus seere. Dus zeere, zoo zeere. 1633. |
Suverert. Zuiverde het. 780. |
Suveryt. Zuiverde hij 't. 1069. |
Suverlike. Maagdelijke, reine, bevallige. 329, 2044. |
Swane. Cycnus. 31, en elders meer. |
Swert. Zwart. 201, 3561. |
Tachter. Te achter, in zijn schik niet. 252, 1480. |
Tafelronde. Steekspel. 2955. |
Talder tijt. Te aller tijd, altijd. 3735. |
Tale. Woordenstrijd. 1536. |
Tcastel. 't Casteel. 3630. |
Te bat ghemoet. Te beter g. 2337. |
Te baten komen. Te goede, te hulpe. 3535. |
Teech. Teeg, van tien, aanwrijven, beschuldigen. 1647. Z. Aenetien. |
Teender. Teener, te eener. 208, 898, 3234. |
Teenen. Te eenen, tot eenen. 195, 240, 332. |
Teeren. Te eeren. 1819. |
Teerst. Te eerst, eerst ende voor al. 1727, 3606. |
Te goede. Te hulpe, te bate. 1554. |
Te handen. Zonder vertoef. 633. |
Te hant. Aanstonds. 1763. Z. Te handen. |
Te hem. Naar, bij hem. 2150. |
Te hoepe. Te hoope, thoope, bijeen. 4044. |
Te live. In 't leven. 2358, 3228. |
Tellen. Vertellen. 711, 3879. Z. Telt, ghetelt. |
Telt. Vertelt. 1052, 3879. |
Te male. Te gader, een en al, met allen. 1276, 1508. |
Te meste. Tot mest, tot mesch. 3440. |
Tenen. Te eenen. 2276. |
Te nieute bringhen. Te niete doen. 2563, 3519. |
Te peyse bringhen. Te vrede brengen, verzoenen. 3739. |
Ter core. Ter keure, naar den eisch. 2271. |
Te rechte houden. Verdedigen. 702. |
Ter aventuere. Misschien, mogelijks. 3502. |
Tert aene. Treedt aan, valt aan. 1583. |
Tese. Te deze. 661. |
Teser. Te dezer. 788, 836, 1168, 4130. |
Te tyde. Te gelegener tijde. 2902. |
Te vele maken eens dincs aen iemant. Iemand harder bestrijden dan hij keeren kan. 2235. |
| |
| |
Te wille hebben. Bemachtigd hebben. 1074, 3217. |
Te wive trouwen. Tot huisvrouwe tr. 2209. |
Tex. Text, verhaal. 363. |
Thoet. 't Hood, 't hoofd. 466, 2419. |
Thune. Tuinen, beslotene hoven. 3214. |
Tien. Te dien. 660, 1131, 1513. |
Tien. Z. Teech. |
Tien male. Te dien m. 2850. |
Tien stonden. Te dien st. 2953. |
Tier. Te dier. 248, 401. |
Tiersten. Te eersten. 493. |
Titel. Weerdigheidsbenaminge. 1140. |
Toebehoerte. Toebehoorte, aankleve. 3465. |
Toech. Toog, trok. 1000, 1273, 2068, 3600. |
Toech op. Toog op, educavit. 241. |
Toech ute. Toog, trok uit, 1273. |
Toech aan hem. Toog, trok aan h. 1266. |
Toech liggen. Toog, ging liggen. 2149. |
Toeghen liggen. Togen, gingen liggen. 3602. |
Toehoere. Onderdaan ben. 426. |
Toename. Geboortename, geslachtname. 3011. |
Toenen. Toonen, Z. Velt bieden. |
Toet. Tot, usque. 65, 372. |
Togen. Toogen, toonen. 4154. |
Tol. Schattinge. 418, 425, 438, 442, 554. |
Tomme. Grafstede, grafteeken. 2554, 3360, 3793, en elders. |
Tonder dede. Onderwierp. 2983. |
Tonen. Toonen, bewijzen. 3983. |
Tonsegghen. Te ontzeggen, den krijg aan te zeggen. 3495. |
Tontfane. Te ontvangene. 646. |
Toornen. Z. Torende. |
Topase. Topasus. 4371, 4383, en elders meer. |
Torende. Toornde, gramde. 1505. |
Torenen. Vergrammen, gram maken. 2567, 3083. |
Torenen hem. Gram worden. 1505. |
Tornieren. Steekspel houden, ten steekspele gaan. 2969. |
Torre. Vestingwerk, turris. 1079, 1919, 1941. |
Toten. Tot den. 12, 1493. |
Tournoy. Steekspel. 1612. |
Touwe. Toe. 2653. |
Trach. Trak. 253. |
| |
| |
Tract. Trak het. 807. |
Trecht. Het recht, de wet. 2450. |
Tregement. Het regement, het bewind. 1492, 2987. |
Tresoer van Vrankryc. De geldmiddelen v. V. 1264. |
Trijke. Het rijke. 1476. |
Trochtijt. Trokt gij 't. 3508. |
Troen. Uitspansel, firmamentum coeli. 3590, 3962, 4219. |
Tronc. Stamboom, afstammelingen. 4120, 4447. |
Trouden. Trouwde hij (?) 2045. |
Troudij. Trouwde hij. 3814. |
Truwant. Booswicht, struikroover, 417, 424. |
Tsegen. Tegen 191. |
Tsegghen. Het zeggen, de uitsprake, 't vonnis. 3461. |
Tsiner. Te zijner. 2322, 4005. |
Tskeisers hove. Te des Keizers h. 1528. |
Tuijs. Thuis, huizewaard. 954. |
Tuijcht. Getuigt. 3995. |
Twint. Twink, wink, het winken van een ooge. Niet een twint, niemendalle. 3175. Vgl. De Jager, Verscheidenheden, bl. 253; Latere Verscheidenheden, bl. 147. |
U leven. Uw leven lang, zoo lange als gij leeft (?) 4454. |
Uten. Uit den. 1835, 1947, 3263. |
Uter. Uit der. 1624, 3625. |
Uut Brabant. Uit, buiten Brabant zijnde, van buiten Brabant (?) 3977-3978. |
Uuten. Uit den 1888. |
Uutnemen. Uitmunten, excellere. 3908. |
Uutstac. Uitgesteken was, uitzat. 3439. |
Vacht. Vocht, van vechten. 983, 1669, 3391. |
Vaellant. Vaillant. 1343, 1996. |
Vaen. Aanvangen 139; in hechtenis nemen. 2883. |
Vaer. Vare, vreeze. 1029, 1114, 2364. |
Vaeren. Omgaan, handelen. 2402. |
Vaert. Heervaert, krijgstocht. 1256. |
Vaessche. Fasce, balk. 455, 1362. |
Valee. Dal. 314. |
Vallee. Dal, dellinge. 3219. |
Van doene. Van daden. 150, 989. |
Van. Sedert. 4039. |
Van grooten jammere sijn. Bejammeren zeer. 1749. |
Van oust. Van oudst. 4442. |
Varen. Gaan. 742, 1130, 1721, 1731, 1756. |
| |
| |
Varen. Geschieden. 1824, 3469. |
Varen. Loopen. 3222. |
Varen. Plegen te doen. 4271. |
Varic. Vare ik. 4271. |
Vast. Sterk, zoo eene vestinge is. 2226. |
Veede. Vijandschap. 2178, 3007, 3496. |
Veeghvier. Vagevier. 2822. |
Veerde. Z. Ser v. |
Veldy. Velde hij. 4123. |
Veldesse. Velde ze. 1576. |
Velt bieden. Ten kampe beroepen. 3261. Z. Scilt. |
Velt toenen. Veld toonen, bieden. 3281. |
Venijn. Afkeurende, kwetsende, nijdige uitingen. 4298. |
Venin. Gramschap. 4211. |
Venine. Zedenvergift dragende. 2524. |
Veranwerde. Verantwoordde. 3620. |
Verantwerden. Z. Verantwerdet. |
Verantwerdet. Verantwoordde 't. 1652. |
Verbaren. Helder worden. 525. |
Verbieden. Z. Verboet. |
Verboet. Verbood, gaf verbod, gebod. 1592. |
Verborge. Ik stelle mijn woord, mijne trouwe tot borge. 1663. |
Verborst. Verborstet, in 't nauwe gebracht. Een jagerswoord, fr. à bout, aux abois: van bersten, borsten, gebrek hebben. 304. Vgl. De Cronijcke van Jor Nicolaes Despars, IIe Deel, bll. 61 en 180; IIe D., bl. 447; IIIe D., bll. 85, 110, 144 en 564; daar, van grammoedigen, wordt gezeid, dat zij spraken ‘met eenen verborsten, met eenen zeer verborsten, (verstoorden) zinne.’ |
Verdiente. Verdienste. 2759, 2880. |
Verdriet. Z. Hellen v. |
Verdomt. Verdoemd. 844. |
Verdroeven. Bedroeven. 1105. |
Verenech. Vereenigd. 229. |
Verenegen. Vereenigd worden. 4444. |
Vergederen. Vergaderen, samenkomen. 2812. |
Vergederen. Vergaderen. In 't vergaderen en abîme (?) 4411. |
Vergedert. Vergaderd. 583. |
Vergeedert. Vergaderden 't. 2260. |
Vergerderden. Vergaderden. 3448. |
Verghederen. Vergaderen. 578. |
Vergheederen. Vergaderen. 3527. |
Vergherdense. Vergaerden ze, kwamen ze te gader. 3234. |
Verhaven. Uit der aarden verheven, ontgraven. 2872. |
Verhaven. Verheven. 3880. |
Verheffen. Z. Verhief. |
| |
| |
Verhief. Van verheffen, hooveerdig worden. 1102. |
Verhit. Verhitt', verhitte, wierd driftig. 672. |
Verhoeverdiden. Verhooveerdigen. 2601. |
Verhuecht. Verheugd. 3967. |
Verkeeren. Ontstellen, verwisselen. 214. |
Verkennen. Herkennen. 200. |
Verkinnesse. Verkende, herkende ze. 1723. |
Verladen. Overladen. 1551. |
Verleecht. Verledigd, verlost van kinde. 4205. Z. Genesen, beteren. |
Verlicht. Verlicht door 't licht der eeuwige zaligheid, in den hemel. 2052. |
Verloerdij. Verloost gij. 3374. |
Vermaect. Anders gemaakt, zwart gemaakt, diffamatus. 190. |
Vermanen. Beweren, vermonden. 1221. |
Vermeert. Vermaard. 3570, 4403. |
Vermelloene. Vermillon. 3576. |
Vermieden. Uitkoopen. 3154. |
Vermonden. Uitspreken, zeggen. 2528. |
Vernemen. Trachten te weten, gevrag doen. 1623. |
Versaminghe. Huwelijk. 3824. |
Versciet. Verschied, stierf. 2239, 3786. |
Versinnen. Z. Versint. |
Versinnen. Verstaan. 387, 1607. |
Versint. Verstaat. 1607. |
Versoeken. Bezoeken met gebeden, in beevaart. 3886. |
Verzoeken. Zoeken ten huwelijke. 632.
Verspleten. Uiteen, 't een van 't ander gescheiden. 4243. |
Verstanden. Verstaan. 109, 375, 791, 1479. |
Verstaan. Hooren, als rechter. 1596. |
Versterf. Verstierf. 1247. |
Versterven. Bij sterfgeval toekomen, toebehooren, 1247, 3697. |
Verstormt. Stormend gemaakt, in oproer gebracht. 3644. |
Verstorven goed. Bij sterfgeval iemands eigendom geworden goed. 1258. |
Vertieren. Vertrekken, verhuizen. 2456. |
Vertijden. Afstand doen van. 628. |
Vertorden. Vertreden, onder de voeten getreden. 4243. |
Vertrac. Vertrak. 551, 1637, 1812. Z. Vertrecken. |
Vertrecken. Verhalen. 588. |
Verrupenteert. Veropenbaart. De zin van rr. 21 en 22 is: Jacop van Merlant ‘veropenbaart daarinne’ (in deze zijne clarasien)
|
| |
| |
‘al de levens der heeren reine,’ die ooit, enz. Het w. verrupenteert zal ofwel veropenbaart beteekenen, ofwe! mislezen en misschreven zijn voor veropenbeert, veropenbaart, van veropenbaren. Z.o.a. J.F.J. Heremans, Dict. Fl.-Fr., i.v. |
Verruwe. Verwe. 213. |
Vervangen. Z. Vervingense. |
Vervingense. Vervingen ze, van vervangen, verwisselen. 221. |
Vervroemt. Overvroemt, voor vromer aanzien. 4036. |
Verwallen. Verzieden. 1461. |
Verwan. Verwon, van verwinnen. 553. |
Verwandelen. Hier en daar wandelen, spacieren, met een schuimwoord. 397. |
Verwapenen. Z. Verwapent. |
Verwapent. Door wapenteekens kennelijk gemaakt. 3555, 3755. |
Verwerf. Verwierf. 2660. |
Verwoede. Verwoedde, wierd woedende, razende dol, wierd ‘v'r'oed’. 3475. |
Vesche. Visschen. 3976. |
Vians. Vijands. 1660. |
Viel. Geviel, accidit. |
Vielt. Geviel't, gebeurde't. 1685, 3442. |
Vierdalf jaer. Vierde half jaar, drie jaar en half. 2238. |
Vinc. Ving, zette gevangen. 2495, 4108. |
Viseerde. Ontwierp. 1707. |
Visenteren. Vanden, bezoeken. 1732. |
Vleemsch. Vlaamsch. 2303, 2390. |
Vlemsch. Vlaamsch. 786. |
Vlien. Z. Vloe. |
Vloe. Vlood, vluchtte. 3999. |
Vloen. Vloden, vluchtten. 51, 1889. |
Vloech. Vloog. 331. |
Vloeijenden. Vloeiden, kwamen voorts. 3874. |
Vloes. Vlugs, fluks. 1555. |
Voecht. Voogd. 2781. |
Voegic. Voege ik, geve, verlate ik. 4275. |
Voer. Vóór, antè. 1779-1780, 2936, 3239, 3243, 3245, 3269. |
Voer. Voor, over, als, zoovele als. 2161, 2280. |
Voer, van voeren. Reisde. 1917. |
Voerbaer. Voorbaar, bij Kiliaen ‘veurbaer, praestans,’ voornaam, aanzienlijk. 755, 3482, 3540. Men leze over dat w. L.A.t. Winkel, Over het werkwoord beren, bl. 157. Derde Deel van Dr A. de Jagers Archief voor Nederl. Taalkunde. Amsterdam, G. Portielje, 1851-52. |
| |
| |
Voer dat die greve ghedroncken heeft. Dat is: De grave heeft vóórgedronken, eerst gedronken. 1779-1780. Z. Dat. |
Voere. Voeren, handelingen. 2974, 4279. |
Voere. Z. Princevoere. |
Voerghen. Voorigen, vorigen. 2374. |
Voersetten. Te wege zijn (te doen). 2851. |
Voerstryt. Aanvang van den strijd. 2839. |
Voertmere. Voortmeer. 541. |
Voervechter. Voorvechter, defensor. 3902. |
Volch. Volgde. 31. |
Vonden. Gevonden, levend gevonden. 2360. |
Vorder. Voorouder, voorzaat. 1349, 1464, 1846. |
Vorder. Voorder, verder. 4318. |
Vracht. Wrocht, operatus est. 3985. |
Vraij. Vrai, waar. 133, 176, 2483, 4448. |
Vrame. Voordeel, bate. 1743. |
Vransch. Fransch. 987, 2896. |
Vranxsch. Fransch. 3805. |
Vrec. Wrak, wreekte. 1524. |
Vrechde. Vraagde, 499, 1764. |
Vrecht. Vraagt. 4318. |
Vreegt. Vraagt. 3257. |
Vremd. Vreemd. 3267. |
Vremt hadde. Voor vreemd aanzag. 2930. |
Vremtheide hebben. Vreemd schijnen. 2936, 3246. |
Vrese. Vreeze. 4080. |
Vriescap. Vriendschap. 1280. |
Vryden. Z. Ghevryt. |
Vrij. Schoon, 1047. 't Woord vrij is nog in levend gebruik, met dien zin, in Fr. Vlanderen. Z. Loquela, i.v. |
Vrijden. Vrij maken, vrij vechten. 1342, 3960. |
Vrijen. Vrijden, q.v. 2433, 2740. |
Vrindelichede. Vriendlijkheid. 577, 3639. |
Vroe. Vroeg. 4334. |
Vroeder syn eens dincs. Een dingen weten. 1495, 1998. |
Vroemte. Vroomte, vroomheid, strijdveerdigheid. 2833, 3008. |
Vroet maken iemand eens dincs. Doen weten. 1724. |
Vroet maken iets iemande. Doen weten. 2770. |
Vroet syn eens dincs. Weten. 905, 1365, 1841. |
Vrom. Vroom, sterk. 1516, 2697. |
Vrome. Vrame, bate, voordeel. |
| |
| |
Vromelec. Vromelijk. 3176. |
Vromichede. Strijdbaarheid. 2506. |
Vroom. Strijdbaar. 12, 42. |
Vroude. Vreugde. 534, 1820, 3431, 3821. |
Vroume. Vrome. 56. |
Vrouwe. Hertoginne. 3355. |
Vruchtberech. Vruchtbarig. 4009. |
Vuerden. Voerde 'n, voerde hem, bracht hem. 1745. |
Vueren. Voeren, in de hand dragen. 113. |
Vueren. Voeren, vervoeren. 1877. |
Vulder. Vuilder, ontuchtiger. 2527. |
Wachten eene camer. Bewaken. 1681, 1696. |
Wachten ten oven. Waken, wacht houden b.d.o. 1740. |
Wael. Wale, wel. 3996. |
Waelgedaen. Wel van gedaanten, schoone. 273. |
Waen. Misse, bedrog, onwaarheid. 1801, en elders meer. |
Waer. Ware, wezen zou. 2499. |
Waer sijn eens dings. Weten. 51. |
Waerde. Woorde, woorden. 2172. |
Waert. Woord. 4150. |
Waerde. Weerde, digna. 1322. |
Waermaken. Goed doen, doen blijken. 1655. |
Waes. Was. 3638. |
Waert. Ware 't. 1755. |
Waest. Was 't. 795, 1701, 1393, 3288. |
Wale. Wel. 258, 1122, 1419, 1498. |
Walvisch. Balaena. 2805. |
Wan. Overwon, overweldigde, bemachtigde. 2577. |
Wanen. Z. Wende, wendent, wendy, weenden, weynden. |
Wapenroc. Wapenrok, halsberg. 2359. |
Wapin. Wapenteeken. 689, 1440, 2031. |
Warande. Prieel, plein, bogaard, enz., qq. v.: grondgebied, 13, 44, en elders meer. |
Wardichede. Weerdigheid, eeredienst, eere. 1399. |
Warede. Waarheid. 362. |
Waree, Waarhede, waarheid. 733. |
Wareide. Waarhede. 1934. |
Wareyt. Waarheid. 2034. |
Warreide. Waarheid. 219. |
Wart. War't, was't, was het. 1257. |
Wart. Weerd, digna. 4022. |
Wart. Wierd. 3408. |
| |
| |
Waterscap. Waterschap, waterweg, water. 332. |
Wede der hellen. Wade, wad, gewad, put d.h. 3062. |
Wedersteken. Op zijne beurt steken. 457. |
Wee. Moederwee, barensnood. 250. |
Weenden. Waanden. 3213, 2829. |
Weêr. Weder, utrum. 3149. |
Weert. Weerd, hospes. 522, 1923, 1928, 1538. |
Weert hebben. Achten. 3578. |
Weert. Wierd. 850. |
Weg. Z. in w. |
Wegegaan. Weggaan. 1694. |
Weghe. Weg, vertrokken, verreisd. 280. Z. Eweghe. |
Wegjagen. Snellijk wegrijden, wegspoeden. 470, 3262. |
Weynde. Waande. 1636. |
Welgedaan Schoon van gedaanten. 1459. |
Wende. Waande, meende. 414. |
Wenden. Z. Gewint. |
Wenden. Waande'n, waande hem. 306. |
Wendent. Waanden 't. 3217. |
Wendij. Waant gij. 2933. |
Wenen. Wanen, van waar, undè. 4361. |
Werc nae loen. Loen, den werke na; loon na werk. 1827. |
Werde. Weerde, weerdije, tijd. 2642. |
Werder. Weerder, digni. 3844. |
Wermoes. Z. Dwermoes. |
Wermoes. Warm moes, tot voedsel, tot eetgerecht toebereid moeskruid. 2927, 2938. |
Werp. Wierp. 2215, 3435. |
Werpen. Wierp'n, wierp hem. 3439. |
Werp omme. Wierp, keerde omme, wendde. 422, 448. |
Werringe. Stoornisse, ongeschik. 1541. |
Wert. Weerd, hospes. 1948. |
Wert. Waard, versùs. 635. |
Wert. Wierd. 3739. |
Wert. Wordt. 4072. |
Wert. Weerd, valens. Z. Man w. |
Wert. Weerde, weerdige. 557. |
Wesen van. Dat het was van. 551. |
Wet. Heidensche, joodsche, kerstene wet; heidendom, jodendom, kerstendom. 3800, 4055, 4098. |
Wet. Weet, scit. 686. |
Wet. Weet, scitis. 1838. |
| |
| |
Wet. Weet, sciatis. 1119. |
Weten. Z. Danc w. |
Wide. Verre. 138. |
Wij. Wie. 2913. |
Wyde. Verre. 71. |
Wijden. Uítbreiden. 588, 1097. |
Wies. Wier, welker (koningin). 1859, 1977. |
Wijf. Z. Te wive. |
Wijflike figuere. Vrouwelijke gedaante. 4428. Z. Bloeme. |
Wigaerd. Wijngaard. 3975. |
Wigant. Z. Wygant. 463. |
Wygant. Strijder, vechter, oorlogsheld. 987. |
Wiken. Toevluchtsoorden. 4117. |
Wijs Sijn eens dincs. Weten. 846, 870, 1241. |
Wilde meere. Wilde zee. 4291. |
Wildj. Wilt gij. 443, 444, 4346. |
Wildyt. Wilt gij 't. 939. |
Wille. Z. Te w. |
Willecome. Willekom. 508. |
Willen. Wille hem. 3937. |
Wilt. Wild. Z. Ever. |
Wilt. Wild, ferus. 2622, 3263. |
Winnen die doet. De dood winnen, sterven. 1111-1112. |
Woerde. Woorden 3619. |
Woert. Woord. 2750. |
Worde. Woorden. 2748. |
Worden. Woorden. 2786. |
Worden. Wierden. 1950, 4315. |
Worpen. Wierpen, zouden werpen. 1713, 1770. |
Worpen. Werpen. 2745. |
Wort. Woord. 4160. |
Wort. Wierd. 2977. |
Wortelen. Wortel, oorsprong hebben. 4020. |
Woude. Wolde, wilde. 1933. 4228. |
Woude God. Zoo 't God wilde, ook wille 't God! 367. |
Wouden. Wilde hem. 2756. |
Woudij. Wilde hij. 1982. |
Wout. Woud. 630, 2001. |
Wouts. Wilde des, wilde ter oorzake van dit. 2747. |
Wracht. Wrocht, werkte. 3985. |
Wrake ontfaen. Wrake ontvangen, nemen. 1752. |
|
|