Kroniek

XLIII.

Alfred De Ruyck, tooneelkunstenaar en Lily Charenson, artiste. Drie roepen in de kerk, notarispapieren en een stille bruiloft. Meester denkt er liever niet meer aan terug. Merieke is niet mee geweest, ze verwachtte haar eerste kind. Sooi Berten heeft van den heelen dag geen woord gesproken. Met Nieuwjaar is er een kaartje gekomen. Fred kon niet te goed weg, een mensch moet veel doen om zijn brood te verdienen.

Meester zit alleen op Nieuwjaarsavond. Een roode avondlucht, de vreemde gloei die boven de donkere bosschen bleeker en bleeker wordt, en dan de eerste vlokken. Eenzaam geblaf in den avond, ergens een kar, en dan stappen in het gangetje.

‘Nelleke Dielis, kom maar binnen, Nelleke, het is hier warmer dan buiten, en pak een stoel.’

Nelleke kijkt om naar het natte spoor van haar voeten op den vloer. Het is maar sneeuwwater. ‘Ik had mijn schoenen kunnen uitdoen,’ zegt Nelleke en ze bukt naar den grond. Meester moet met dreigementen beginnen. En wat Nelleke believen mag.

‘Over mijnen jongen,’ zegt Nelleke en plots is er een schroom over haar gekomen. Ze zit in haar handen te wrijven

[p. 291]

en kijkt strak naar den vloer. Meester weet ook wel hoe ze met haar mannen blijven zitten, vijf onmondige kinderen en een klein gedoe waar nog een zware rent op zat. De laatste jaren van haren vent hadden geld gekost. Een slepende ziekte, meester, en wat dat vraagt. En niet alleen wat ge allemaal naar den dokter te dragen hebt, maar wat ge verliest door het werk dat niet gedaan wordt. En dan toch moeten afgeven. Meester weet daar ook wel wat van.

‘Ja, Nelleke, daar kan ik van meepraten,’ zegt hij donker.

Kinderen zijn kinderen, allemaal op dezelfde manier gekweekt en toch vallen ze allen verschillend uit. Vijf is vijf, en het is niet weinig. Ieder kind brengt zijn eigen last mee en als g'er als vrouw alleen voor zit, het valt niet mee. Ze loopen vroeg, ze zijn rap groot, daar loopt er al een in zijn ongeluk. Ze hebben daar later spijt over, maar dat komt wat te laat. 't Gaat niet altijd lijk bij meester, die heeft er maar twee, en schoon en goed geplaatst; één op een hoeve en d'andere een heer in de stad, die rijkelijk en zonder moeite zijn brood verdient. Meester haalt eer van zijn kinderen.

‘Ja, Nelleke, daar kan ik niet veel op zeggen.’ Hij kijkt: haar niet aan; zij heeft de verre pijn in zijn stem niet gehoord.

En zoover dan toch geraakt dat ze allemaal geplaatst zijn, behalve de jongen, hij zal nu dertien worden. Meester kent hem wel, er zijn dommer kinderen en kwaad zit er niet in. Er kan niet over geklaagd worden, elk kind zet al eens toeren uit. Maar een goed hart, dat zal iedereen zeggen. En een vroom kind. Wat die worden moet? Neen, boerenvleesch zat er niet aan, dat had ze al lang gezien. Ze had hem al dikwijls gevraagd wat hij wilde doen, nu met Kerstdag nog eens. Ja, studeeren, daar had hij wel goesting voor. Ge kunt voor alles studeeren, maar hij wilde, - verschiet niet, meester, - hij wilde pastoor worden.

‘Neen, Nelleke, daar verschiet ik niet van.’

Zoo, meester verschiet daar niet van. Nelleke zwijgt en wacht. Ze heeft dit verwacht en toch verrast het haar dit uit meesters mond te vernemen.

‘Hoe moet dat gebeuren?’ vraagt ze aarzelend. Ze kan een boerderij beredderen en van vee kent ze meer dan veel mannen die den boer dag-in dag-uit afdoen.

‘Hij moet Latijn leeren en groote scholen doen, Nelleke.

[p. 292]

En geld gaat dat zeker kosten, maar daar zal wel wat op te vinden zijn...’

Ze recht het hoofd fier, dat Nelleke. ‘We zijn geen graven of barons, meester, we kunnen ook wat.’

‘Ja, Nelleke.’ Meester kijkt de kleine, moedige vrouw aan. Ze zit lichtjes gebogen, de breede werkhanden rusten op de knieën. Er staat een heel leven geteekend in dat spel van lijnen en groeven op het vroeg oudgeworden gelaat.

‘Zal ik er den pastoor over spreken, Nelleke?’ Ja, dat zou haar wel gaan. Meester is een goeie mensch. Als hij dat voor haar jongen wil doen.

‘Ik kom het zelf wel eens vertellen, Nelleke.’

Hij gaat met haar buiten, door het gangetje, tot op de markt. De sneeuw valt rustig, alle geluid is ver.

Hij kijkt het vrouwtje na, ze glijdt weg in den avond. Meester haalt eer van zijn kinderen. Er is een bittere lach om zijn lippen. Een heer die rijkelijk en zonder moeite zijn brood verdient. Antwerpen is ver van hier, en de menschen weten alles niet, Goddank.

Hij zit alleen op Nieuwjaarsavond en hij gaat vroeg slapen. De uren zijn lang, hij sluimert in, maar schiet weerom wakker en Nelleke's woorden laten hem niet los. Hij hoort middennacht slaan, en de kleine uren. Vroeg onder den morgen moet hij in slaap gevallen zijn.

Dan hoort hij geluid van zware stappen, het kan dit grillige spel van verbeelding zijn, en dan gerinkel van bellen. Maar alles valt weer stil, de rust van den nacht is zwaar en ongebroken. En dan zijn de stappen daar weer, lichter en sneller. En een luide bons op de deur.

Hij schrikt op. Hij trekt het venster open. ‘Goed volk, Karel!’ Hij heeft de stem van zijn vader herkend.

Hij haast zich naar beneden. Wervelsneeuw slaat hem in 't gelaat. In 't licht van de lamp ziet hij Klaasboers vinnige oogen en op dat oud aangezicht den beet van de kou.

‘Zalig Nieuwjaar!’ wenscht hij, ‘maar ik kom voor wat anders. Dezen nacht...’ Hij doet zijn klak af en knoopt de sjaal los.

‘...dezen nacht is 't gekomen. Een flinke zoon!’

‘En Merieke?’

[p. 293]

‘Ze kent er wat van!’ prijst hij en glimlacht. ‘Ik ben maar dadelijk gekomen, doop in den achtermiddag.’

‘Wat ge nu zegt, een jongen, een jongen!’

‘Een kindeke gekocht?’ roept Tineke van boven op de trap.

‘Een jongen!’ zegt Klaasboer en er zit iets feestelijks in zijn stem; hij kan de vreugde niet verbergen, ze leeft in zijn oogen, in al zijn gebaren. ‘Een jongen!’ herhaalt hij.

Tineke maakt de stoof aan en zet de spekpan op. Half zeven, ze zullen eten en meegaan. ‘Daar ben ik voor gekomen,’ zegt Klaasboer. Hij snijdt zijn roggesnee en zijn spek, hij zit gebogen aan tafel, zijn klak hangt op den top van zijn stoel.

‘Een van ons ras,’ zegt hij, ‘een echte De Ruyck.’ Hij zegt dat zoo maar, hij zou het tegen de muren vertellen. Hij slurpt aan de heete koffie. Dan staat hij recht, hij grijpt naar het broodmes en snijdt een drieduimsche snee af. ‘Die daar buiten mag ook wat hebben,’ zegt hij. Hij heeft den suikerpot in 't oog - 't is Nieuwjaar, - en hij kijkt Karel aan. ‘Dat mag ook wel? Voor dezen keer.’ Hij grijpt twee klontjes, ze liggen zuiver en blank in de grauwe palm van zijn oude hand.

‘Laat mij dat doen, vader, 't is buiten winter!’

‘Neen,’ schuddekopt hij, ‘hij mag dat van mij hebben!’

Hij gaat door het gangetje. Hij hoort het peerd stampen en het rinkelen van de bellen bij den ongeduldigen zwaai van den zwaren kop. Hij brokkelt het brood, in zijn handen, hij voelt den koelen, vochtigen snuit en de grijpende lippen. Zijn paard, hij heeft het zelf nog gekocht, hij kent het lijk hij de menschen kent, nog beter. Dan neemt hij de klontjes in de hand. Als hij het droge kraken hoort, glimlacht hij. Een jongen, een flinke jongen, en een echte De Ruyck.

Ze rijden nog in het donker weg. Karel zit naast zijn vader op den bok. De bellen rinkelen, er is alleen de doffe slag van de wielen in het zandspoor. Het sneeuwen is gedaan, hoog aan den hemel schitteren sterren, koel en strak.

De donkere bosschen glijden voorbij. De hooge sterren leven in de sneeuw met bliksemende flitsen. Er is een kind geboren. Er moet nog een kind geboren worden. Meester kan dat niet vergeten en hij zit zwijgend in het duister te kijken.

Tegen avond is hij terug op de pastorij om Nieuwjaar te

[p. 294]

wenschen. Donkere wijn fonkelt in de geslepen glazen, het kacheltje ronkt monter en buiten is 't weer aan 't sneeuwen gegaan. Oude, solide meubelen met sierlijk gesneden loofwerk; de warme, zware geur van sigaren.

‘En dan heb ik Nelleke Dielis bij mij gehad,’ vertelt meester, ‘voor haren jongen.’

De pastoor knikt. Hij heeft Stan menigen keer een flesch wijn gedragen, maar 't wilde niet helpen, 't was van kwaaien aard. Een moedig mensch, meester, ze mag er zijn, dat Nelleke.

‘Ze wil wat maken van haren jongen,’ zegt meester en dan voelt hij de oogen van den priester, ze laten hem niet los, hij leest er de onuitgesproken vraag in.

‘Wat wil'de zeggen, meester?’

‘Latijn moet hij leeren. Hij heeft dat zoo in zijn hoofd gezet.’

‘Latijn? Meester, help me eens, hier onder mijn arm.’ Hij geraakt recht in zijn zetel, dat is 't laatste van de geraaktheid en 't zal uit zijn arm nog wel uitgeraken, zoo hebben de dokters hem toch wijsgemaakt.

‘Latijn zal hij leeren, meester? En dat zei Nelleke Dielis? Zoo, zei ze dat?’ Hij neemt het glas in zijn handen en heft het naar het licht. Hij zet het terug neer. En dan fluistert hij: ‘Meester, wat is uw gedacht? Gij kent dat kind!’

‘Wie kent er een kind, meneer pastoor?’ Meester mag dat wel zeggen. ‘Geen klagen van, braaf, zoo wat gesloten, een zwijger, maar die zijn er meer. Ik zou er niet van verschieten dat...’

‘Waar zou'de niet van verschieten, meester?’

‘Daar kan een priester uit groeien, meneer pastoor.’

‘Zoo, meester, meen'de gij dat?’

Hij zit met gevouwen handen in den schoot, meneer pastoor, het is zoo onverwacht gekomen. Hij heeft er jaren op gewacht. Fred van den meester, hij had er langen tijd zijn hoop op gezet. En nu dit kind, het zal nog jaren duren.

‘Hoe was 't ook weer met Kerstmis in 't lied, meester? Een kindeke is ons geboren...’

‘Ook bij ons is een kind geboren,’ zegt meester en hij vertelt over den doop. Meneer luistert toe en hij knikt eens. En dan zegt hij: ‘Ik moet dat Dieliske toch eens bij mij doen komen... En hij is niet dom, zeg'de, meester? Ik zou hem wat

[p. 295]

Latijn kunnen leeren, zijn verbuigingen, rosa, rosae... Meester, 't wordt tijd dat het in mijnen arm gedaan raakt, daar gaat werk komen. Meester, geef uw glas hier, dat ik nog eens inschenk. Een kindeke is ons geboren, meester. Op zijn gezondheid, meester!’