Kroniek

[p. 285]

XLII.

Goor is komen wonen in dat nieuw gebouwd huizeke naast Tistje Sneyers. Goor met zijn huishouden, drie kinderen op drie jaar en zijn vrouw is niet van de sterksten. ‘Ziek zijn, wat is dat?’ vraagt Goor. Hij is een reus, hij weet met zijn kracht geen weg; hij staat aan den oven, heel den dag in de stikkende, droge hitte. Maar amper een broek aan zijn lijf, hij laadt de versch gebakken heette steenen op den lagen kreugel; de hitte gloeit in zijn huid, als hij buiten komt slaat de koele lucht in zijn aangezicht. Dertien uur, hij doet het nu al jaren, en hij is een reus, schoon gegroeid en een mirakel van gezondheid. Hij drinkt aan zijn groote koffiebus, en dan maar pompwater. Als hij van zijn werk komt, moet hij nog drinken, zijn keel is kurkdroog; in de stamineekes heeft hij het groot woord; hij kan pinten verzetten, iedereen staat er van te zien.

‘Meester,’ zegt Goor als hij meester De Ruyck ontmoet. Een goeien dag en anders niets, wel vrank en open, maar daarmee gedaan. En eens vraagt hij: ‘Wanneer komt Fred nog eens naar huis?’

Dat is een vraag van Tistje Sneyers, maar deze durft ze aan den meester niet meer stellen; hij doet er den man pijn mee, zooveel kent hij van de menschen wel. Maar hij zit daar met zijn tooneel, wat moet hij van den winter gaan doen? Zij rollen heeft hij meer dan genoeg, ze staan gereed als hij zijn mond maar open doet; en Fred blijft weg. Waar zit hij? Tist heeft wel eens hooren fluisteren dat hij ginder in de stad ook met tooneel bezig is, in het groote theater, maar ge kunt niet alles gelooven wat de menschen zeggen.

Waar blijft Fred? Tistje moest die vraag niet stellen, meester De Ruyck zit zelf alle dagen naar een antwoord te zoeken en vindt niet. Tegen acht uur is Jan facteur daar. Een gazet, niets dan een gazet. Wanneer zal dat kaartje komen?

Fred komt zelf. November en regen. Van den vroegen morgen regen, een lucht met jagende wolken, een glimp bleeke zon en dan schuift de lucht weer dicht, en regen, regen. Zoo den klammen, donker avond in.

Meester kon het eentonige lied van den regen in de goot hooren, en de rukken van den stormwind aan de luiken. Er ligt een stapel schriften gereed. Hij glimlacht als hij de kinder-

[p. 286]

gepeinzen weegt en met sierlijke hand schrijft hij ‘Zeer wel’, of ‘Prachtig gewerkt’, ook wel eens ‘Jammer, het kon wel beter’. Morgen zal hij die aangezichten zien en de blije oogen.

Hij meent geluid te hooren aan de voordeur. Tineke kan nog niet terug zijn van Turnhout. Hij luistert scherp toe; het zal de wind geweest zijn. En hij buigt over zijn werk, hij moet er dezen avond mee klaar zijn.

En toch is er gerucht. Stappen in het gangetje en een donker, ingehouden gekuch. Zijn hart slaat snel en onrustig. Hij kan niet rechtstaan; als de deur opengaat moet hij niet vragen. ‘Ha, gij!’ zegt hij.

Hij ziet het bleeke gelaat van Fred en den glimlach om den mond.

‘Vader!’

‘Kom binnen, doe de deur dicht. Het is een hondenweer.’

‘Ja,’ knikt Fred. Hij kijkt rond, zijn oog moet aan het licht wennen. Hij neemt zijn klak af, de druppels lekken op den vloer.

‘Regent het zoo hard?’

‘Ja, neen..., als ge wat stapt, zij'de al rap nat...’

‘Stappen? Van de tram tot hier?’ Meester begrijpt niet. ‘En er is nu geen tram!’

Fred heeft zijn overjas aan den kapstok gehangen. Hij staat bij de kachel, zijn handen houdt hij koesterend boven 't vuur.

‘Hebt ge geëten?’

‘Ja, maar al een tijdje geleden. Als ge nog wat hebt...’

‘Tineke is niet thuis. Ik zal wel wat vinden. Schuif den koffiepot dichter. Ja, - en doe die natte schoenen uit.’

Hij moet hem bemoederen, het is zijn kind. Hij ruimt zijn schriften weg. Er is brood en spekvet, en suiker, - het is altijd zijn lievelingskost geweest, meester herinnert zich dat wel. Hij schenkt hem koffie in.

‘Eet nu!’ Hij kijkt hem vreemd aan, maar nu kan hij hem niets vragen.

‘Nog eens inschenken? Nog een boterham?’ Neen, en dan kijkt Fred zijn vader aan. Het is of alles stilstaat, hij zal dingen zeggen die... Zijn blik valt, hij slurpt nog eens aan de leege tas. Zijn lange, magere vingers trommelen op de tafel.

‘Dat ge zoo nog met den laten avond afkomt?’ vraagt meester.

[p. 287]

‘Ja, werk heel den dag, ik kan niet altijd weg.’

‘En 's Zondags?’

‘'s Zondags zeker niet. Eiken namiddag en avond.’

‘Nog altijd dat theater?’

‘Ja, vader!’

Dat is de oude stem en meester kijkt op als hij dat woord hoort. Dit zachte woord, en die aarzelende, hulpelooze stem.

‘Zoo,’ zegt hij en dan wacht hij, maar tusschen hen beiden groeit de dreigende stilte. Dan zijn er stappen in de gang. ‘Da's Tineke, die is naar Turnhout geweest.’

Ze staat in de deur en de geur van regen en wind slaat met haar binnen. ‘Kijk,’ zegt ze, maar er is geen verwondering in haar stem, ‘ik wist het al.’

‘Hoe wist ge dat?’

‘Victorine bij den halt zei dat hij met de tram van half zes van Antwerpen gekomen was.’

‘Half zes?’ Meester ontwijkt haar oogen en Fred zegt geen woord.

‘Al geëten?’ vraagt ze bezorgd. Ze kotert in het vuur en schenkt nog eens koffie door. Dan slaat ze terug haar mantel om. ‘Ik ben nu toch nat, 'k zal die medicijnen maar eerst wegdragen.’

Hard is de val van die deur in de stilte. Het geluid van de stappen vergaat in den avond. En dan zegt meester zacht: ‘Om half zes aangekomen?’

‘Ja, vader.’

‘En 't is half negen. Waar zij'de zoolang geweest? Bij Tistje Sneyers? Neen? Bij Fik van Sooi Delles? Neen? Waar dan?’

Hij moet de vraag herhalen, en nog eens. Dan eerst komt het gefluisterde antwoord: ‘Zoo maar wat rond geloopen.’

‘In den regen?’

‘Ja, vader.’

Meester durft niet verder vragen. Hij heeft een onbegrijpelijken angst voor de woorden die hij zeggen zal. Elk gerucht, het geschuifel van een voet over 't scherpe zand van den vloer, een stoel die kraakt, het doet zijn hart feller kloppen, zóó dat de slag pijn doet. Hij buigt om den slag te ontvangen. Als hij weer opkijkt, ziet hij die gebogen gestalte, en het peinzende gelaat: ‘Waarom zegt ge niet wat ge te zeggen hebt?’ fluistert hij schor.

[p. 288]

Hij moet lang wachten. Als Fred opkijkt, rusten zijn oogen op vader en er is een aarzeling in zijn blik.

‘Ik zal het zeggen...’ Hij moet een uiterste krachtinspanning doen om verder te gaan. ‘Het meisje,’ zegt hij, ‘het meisje dat ge kent... en we hebben nu al lang kennis...’

‘Ja,’ knikt meester.

‘...en we zullen nu trouwen...’ Het klinkt niet of alles gezegd is, maar hij kan niet verder.

‘De gang van de wereld,’ glimlacht meester eenigszins bitter, ‘en in onzen tijd was het de gewoonte dat we eerst de toelating gingen vragen aan vader en moeder.’

‘Dat had ik willen doen, vader...’ Zijn stem wordt een ver gefluister. ‘Maar we mogen niet meer wachten.’

Meester staart hem niet begrijpend aan. ‘Wat bedoelt ge? Wat is dat? Wat? Toch niet dat...’

Hij moet niet verder vragen. Dit gebogen hoofd, en die stem, die is als van een schuldig kind, een aarzelend gefluister.

‘Ja, vader.’

De stilte als een muur tusschen hen beiden. Als een afgrond en er is geen brug te werpen. ‘Ha,’ zegt meester. Traag dringt dit besef tot hem door. Zijn kind, zijn jongen, en dàt zullen ze van hem zeggen. Meester kent de menschen, het jonge, roekelooze volk, de wilde onbezonnen jeugd en over menigeen van zijn oudleerlingen heeft hij het hoofd geschud. Maar steeds begrijpend, als groote mensch zijn ze kinderen gebleven, het jonge, bruisende bloed heeft hen dronken gemaakt. Steeds begrijpend, - maar nu is zijn jongen daar en dàt begrijpt hij niet. Hij heeft hem gevoed met het beste dat hij had, zijn hart, zijn ziel. Zijn groot, zwak kind, zijn roekeloos, lichtzinnig kind. Zijn en haar kind. Nacht, moeneke, nacht moeneke. Met ontstellende duidelijkheid ziet hij het kind in de wieg, zij samen over die oogen, dit aangezicht, die zoekende handen gebogen. De eerste stapen over den vloer, het speelsch getrippel over de paden van het tuintje, zon, bloemen en het lied van een vogel. Dit eenzame, eenzelvige kind, de verloren droomer, levend in het land van spel en verbeelding, - plankenwereld, het smaakt bitter in den mond. Zoo ver is hij nu.

‘Ja,’ zegt hij en hij staat recht. Van op de schouw staart het portret hem aan. Hij leest de vraag in die oogen. Het is ondraaglijk. Scherp voelt hij hoe hij alleen staat in dit leven.

[p. 289]

Hij wordt eenzaam, alles valt weg. Merieke en haar man, - nu deze verwijdering.

Als Tineke thuis komt, breekt zij deze stilte met haar heldere, rustige stem. ‘Uitgepraat? En de stoof laten vertrekken. Echt mannenwerk... En de schoone avond, zing liever eens, in de kamer is het ook warm!’

Haar oogen zoeken Fred, maar zijn oogen zwijgen.

De onrust martelt haar. Als alles in den huis stil valt, klimt zij naar haar kamertje. Haar hand tast in het duister naar den stoel. Zij luistert en de rust van den nacht komt haar te gemoet. Traag ontkleedt ze zich, glijdt tusschen de koele lakens. En sluit de oogen, wachtend op den verlossenden slaap. Fred en zijn donker gelaat, het verlaat haar niet. Eén woord van hem, en de stille vreugde, dit verzwegen geluk zou in haar wonen. Een gebaar, de geheven hand, een glimlach die om zijn mond geboren wordt, haar oogen hebben dit scherp, maar tevergeefs bespied. Het leven is een stille gang, een rustige processie van eendere dagen en zij is nog jong. Tineke buigt over haar eigen verlangen, het is een geheim dat ze niemand verraden heeft, en het vult haar leven. Ze is vele dagen alleen met dezen man, in het meestershuis wordt zelden de rustige stilte gebroken. Als zij alleen is, breekt het soms uit, in een wild lied, de hand die onbeheerscht over de witte toetsen holt, of dit stille, wanhopige schreien in den namiddag, gebogen over haar brei. Zij weet niet hoe die droom in haar is gegroeid. Als kind speelde zij met dit kind, ze zijn naast elkaar mensch geworden en dan moet het gebeurd zijn, traag en diepwortelend. Nu martelt haar die smartelijke bloei.

's Anderdaags is zij vroeg op. Zij glimlacht als zij stappen op de trap hoort. ‘Vroeg wakker,’ zegt ze knikkend, ‘en gisteren avond zijt ge zoolang opgebleven, ik heb nog laat uw stemmen gehoord.’

Fred kijkt haar vreemd aan, maar hij vraagt niets. ‘Ik moet de eerste tram hebben.’

Zij snijdt boterhammen. De geur van het jonge vuur hangt in den huis. Er is koffie. Tineke staat hij hem, schenkt hem in. Ze weet wel hoe ze zijn brood boteren moet en hoe hard hij zijn ei wil hebben.

‘Denkt ge dat we dat kunnen vergeten?’

[p. 290]

‘Neen, gij vergeet mij niet,’ zegt hij en dat maakt haar gelukkig.

Als hij rechtstaat, reikt ze hem zijn jas en zijn klak. Ze staat vóór hem, haar oogen laten zijn oogen niet los. ‘Fred, als het om geld is, hier heb ik nog wat. Toe, neem aan, het is van mij, van mijn spaargeld.’

Ze glimlacht strak en kort als ze ziet hoe hij bleek wordt. Ja, ze heeft het wel geraden, en zij kan hem helpen, zij kan hem helpen.

‘En als ge nog noodig hebt, Fred, zeggen, man, zeggen...’

Hij bijt op zijn tanden. ‘Tineke! Tineke!’ fluistert hij heesch en zijn hand streelt zacht haar hand. Hij moet zich losrukken: en gaat, zonder om te zien.

Zij luistert naar den haastigen stap in het gangetje, en hoe dit geluid wegsterft. Alles wordt heel stil, de morgen groeit bleek uit den nacht. Maar dit geluk zal niet vergaan.