Johan van der Heyden, magister

[p. 193]

[XVII]

TOEN VOOR DE ACHTUURMIS GEklept werd, trokken benden langs de straten naar de Markt op. De luiken van de burgershuizen bleven gesloten. Eendelijk galmde dat getamp van de klok over de stad.

Een groep ging tot aan de poort van Sint-Pieters en trachtte binnen te geraken, maar de poort was op slot.

‘Open!’ werd geroepen. ‘Wij willen naar de mis gaan!’ gilde een vrouwenstem. ‘Hier is geld voor den offerblok!’ spotte een drinkebroer, die een zwaren knuppel zwaaide.

‘Loopt ze in!’

Er werd ergens geroepen: ‘De magister heeft de sleutels!’ Een troep trok af in de richting van de Otterstraat.

Maar dat duurde te lang voor het gepeupel. Van achter de Warande werd een boomstam gehaald; acht man hadden er hun vracht aan. ‘Hier is de sleutel!’ gekte een van de kerels. Bij de poort stonden apotheker Sanegrain, D'Hose en de predikant.

‘Wachten!’ beval Sanegrain, ‘wij openen de poort met den sleutel!’ Maar de kerels grinnikten hem toe: ‘Dat gaat vlugger!’

[p. 194]

‘Niet zoo!’ huilde Sanegrain wanneer hij zag dat ze zich gereedmaakten om de poort in te beuken. Maar niemand lette op hem.

‘Verbied hun dan!’ riep hij gejaagd tot den predikant, ‘het kan alles ordelijk gaan, het moet...’ Maar zijn stem ging verloren in het gewoel. Hij zag alleen dat de predikant de schouders ophaalde en D'Hose daar met strakgespannen doodsbleek gelaat stond. En daar bonsde de stormram met volle geweld tegen de poort aan, die dof kraakte.

‘Houdt op!’ huilde Sanegrain.

De massa tierde. Angstiger en gejaagder klonk het getamp van de klok. Hoog in den toren werd de noodhoorn gestoken. De poort barstte in het midden door; één felle loop, en daar vloog de helft uit de hengsels.

‘Houdt op! Houdt op!’ Vóór de poort stond Sanegrain met uitgestrekte armen, als gekruisigd. ‘Zóó niet, zóó niet... Dat is het huis Gods!’

Een oogenblik aarzelden de kerels. Maar één van hen schoot vooruit, Sanegrain kreeg een vuistslag in volle gelaat en over hem stormde de stroom binnen.

In den toren zweeg de klok; de noodhoorn stierf uit in een langgerekten angstklank.

Één van de woestaards zwaaide met zijn knuppel naar het beeld van de Smartenmoeder, dat achteraan in de kerk stond. Het hoofd rolde over de steenen. Een helle schaterlach weergalmde. Ginder werden de beelden van de pilaren getrokken. De zware processievlaggen suisden neer. Op het altaar werd gevochten om de gouden ciborie. Dof was de slag van de bijl telkens ze neerkwam in den voet van den preekstoel. De kerk gonsde als een biekorf. Een stoel werd door het glasraam van den middenbeuk geslingerd. Op het oksaal kwamen de hooge orgelpijpen krakend neer. Ginder rinkelden glasscherven op de altaartrappen...

In het portaal van de kerk boog D'Hose over het levenlooze lichaam van Sanegrain. Een bloedstraal liep uit den gesloten mond, over de kin, in den gespannen hals. Het gelaat was

[p. 195]

grauwvuil, met den misvormden neus, waar de zware vuistslag getroffen had. Tegen de oogen aan het bloedige spoor van een ijzeren hiel. En zacht als een streeling ging D'Hose's hand over dit smartelijke gelaat.

Yvo Sanegrain had het huis verlaten, wanneer op den toren de noodhoorn gestoken was en de angstige stooten over de stad dreven. Aan den hoek van de Markt ontmoette hij een troep havelooze kerels, - zeker geen Turnhoutsch volk, - en hij zag hun zoekende oogen. ‘Ginder moet hij wonen’, hoorde hij, ‘voorbij die poort!’

Die zochten van der Heyden! Zijn hart stond stil. De noodhoorn op den toren, het gejaagde getamp van de klok en die ruwe stemmen. Hij schoot het kerkepaadje in en liep wat hij kon. Het tuinpoortje achter het huis van den magister stond los; geen mensch in den tuin. Hij bonsde op de achterdeur, snokte wild aan de zware klink. Hij zag vaag een beweging door het raam, dat op de koer uitgaf. Een grendel werd weggeschoven en Rina stond voor hem.

Ze kon niet spreken; hij zag haar handen trillen.

‘Waar is de magister?’

‘In de kerk, zoo denk ik toch!’

‘Er komt volk naar hier, volk...’ Hij zag hoe ze schrikte. ‘Laat mij doen’, zei hij plots; hij drong haar op zij en snelde de gang in.

Er werd op de deur gebonsd, nog eens, hard en driftig. ‘Open, doet open!’ werd er geschreeuwd.

Hij dierf niet langer wachten en schoof den grendel weg. De deur werd ruw opengedrongen.

‘Waar zijn de sleutels? De sleutels van de kerk? Waar...?’ Vruchteloos trachtte de jonge man de kerels tegen te houden. Ze drongen hem achteruit, de kamer in.

Toen zagen zij dat van der Heyden daar niet was. Één van de

[p. 196]

mannen greep Yvo ruw bij den arm. ‘De sleutels!’ eischte hij brutaal.

‘Die zijn hier niet!’ antwoordde Yvo beslist en wrong zich los.

‘Waar dan?’

‘Weet ik niet’, herhaalde de jonge man.

‘De sleutels...’ dreigde de kerel donker. ‘Gij zult...’ Maar daar weerklonk geluid van stemmen in de gang. ‘Niet meer, noodig! De poort is ingeloopen. Haast u! Haast u!’

De kerel grinnikte. ‘Ge hoort het!’ lachte hij schamper. Hij keerde zich om en wilde gaan.

‘Ha, we zijn beleefde menschen en groeten!’ Hij deed een stap vooruit naar den muur waar Marilleke dicht tegen het Lieve-Vrouwebeeld stond aangedrukt, met de handen in angstgebaar op de borst. Rustig brandde de kaars voor het beeld. Met één sprong was de jonge Sanegrain hem voor. ‘Dàt niet!’ huilde hij. Met de armen uitgestrekt stond hij beschermend vóór het meisje.

‘Die tijd is uit!’ spotte de kerel en hij sloeg de kaars neer. ‘En die daar...’ Hij had zijn dolk getrokken en hief den arm naar het beeld.

‘Neen, neen!’ jammerde Marilleke. Zij stond vóór het beeld, haar beeld. Maar de kerel greep toe, met een grijnslach om den spottenden mond. Plots vloog Yvo op hem aan, zoodat de kerel deinsde. Één oogenblik maar. Hij vloekte wild, de dolk werd woest geheven en kwam neer. Één hooge kreet van pijn, weglallend in gesmoord gejammer. De jonge Sanegrain zonk ineen. Het werd stil, er was geen geluid.

De moordenaar vloekte plots, wild, driftig, en schoot de gang in.

Als Johan van der Heyden tegen middag naar huis kwam, - hij had heel den tijd verstoken gezeten in het torenhuis, tot de wilde bende aftrok, - vond hij den jongen Sanegrain te bed, doodsbleek en nog steeds bewusteloos. De dolk was in de borst gedrongen, juist boven het hart.

[p. 197]

Tegen avond werd buiten op de deur geklopt. Van der Heyden zat alleen in de huiskamer. Marilleke was bij den gekwetste. Rina, neergeveld door de spanning en de ontroering van den dag, was vroeg ter ruste gegaan. Peinzend overwoog Johan al wat dien dag geschied was, de heiligschennende plundering van de kerk, de verwoesting, den volkstoeloop.

Weer bonsde de klopper op de deur.

Hij luisterde in de gang vóór hij opende. Hij hoorde geen gerucht op de straat. ‘Wie daar?’ vroeg hij zacht, als de deur op een spleet stond.

‘Goed volk!’ Hij herkende de stem van meester van der Beken, den chirurg.

‘Gij!’ deed hij verrast. Maar hij haakte den ketting los en deed de deur open.

‘Kom binnen’, zei hij en ging hem voor naar de kamer. Hij keerde zich plots om en keek van der Beken aan. ‘Ik begrijp niet’, fluisterde hij bitter, ‘na al wat vandaag is geschied...’

Van der Beken schudde het hoofd. ‘Dàt is het niet’, glimlachte hij smartelijk. ‘De jonge Sanegrain is toch hier?’

Van der Heyden's aangezicht betrok. ‘Ja’, antwoordde hij onwillig. ‘Hij wordt hier goed verzorgd. Het is onnoodig te vervoeren, ik denk niet dat hij er doorkomen zou...’

‘Het zou ook geen zin hebben’, zei van der Beken zacht. ‘Wat zou hij thuis vinden? Zijn vader...’ De stem brak in een snik.

Johan keek den ouden man aan. ‘Wat is er met Sanegrain?’

[p. 198]

‘Zijn vertrappeld lijk is juist begraven’, fluisterde de chirurg. ‘In het portaal van Sint-Pieters... Hij wilde het gepeupel tegenhouden, En dan...’

‘Sanegrain dood?’ stamelde van der Heyden. Hij zag hoe moe die oogen in dat oude gelaat stonden. ‘En in het portaal van de kerk...’

‘Het is ontzettend’, fluisterde van der Beken als voor zichzelf. ‘De kerk geplunderd, het gepeupel...’

‘Dat alles zou nooit gebeurd zijn, als...’ Hij voelde de hand van den chirurg op zijn arm.

‘Wat baat dit nu? Waar is de zieke?’

Johan ging met hem in de slaapkamer. Zacht licht van kaarsen viel op het rustbed en op dat bleeke gelaat en de gesloten oogen. Marilleke, die bij het bed zat, stond recht, boog groetend en verwijderde zich.

Van der Beken lei zijn hand op het bleeke voorhoofd; hij zocht den pols.

‘Voorzichtig’, fluisterde Johan als hij zag dat de chirurg de deken wegschoof.

Hij hief het verband op, dat de kwetsuur bedekte. ‘Ja’, knikte van der Beken als hij de wonde zag, vuilrood in de witte huid. Zijn hand zocht het hart. Hij boog en luisterde. De adem ging zacht suizend; tusschen de halfopen lippen glinsterden de tanden.

Voorzichtig legde van der Beken het verband terug op de wonde en schoof de deken er over.

Als ze terug in de huiskamer waren, zei hij: ‘Ik kom morgenvroeg terug.’ Hij zag den vragenden blik van Johan. ‘Er is leven, dus is er hoop. De steek is naast het hart gegaan. Ik kan niets doen.’

‘Ge weet hoe het gegaan is?’ vroeg Johan.

Van der Beken knikte. ‘Hij is een held. Zijn vader...’ Maar hij zweeg. Zijn oogen hingen aan Johan.

‘Is Peter thuis?’

‘Neen. Wij wachten al heel den namiddag. Toen ik op de deur hoorde kloppen, dacht ik...’

[p. 199]

Van der Beken schudde het hoofd. ‘Hij zal niet komen!’ zei hij zacht.

Van der Heyden kromp ineen. ‘Wat is er?’ fluisterde hij schor. ‘Zwijg, zwijg, zeg het liever niet!’

‘Neen, dàt is het niet’, antwoordde van der Beken rustig. ‘Hij is ongedeerd. Het gebeurde aan Sint-Ewoutskapel. Hij wilde de plunderaars tegenhouden. Hij werpt met een stuk hout, het treft een toeschouwer, den schoenmaker van 't Pad. Valt als een steen... Doodslag.’

‘En gevangen?’

‘Geweest. Hij zal nu reeds ver zijn.’

Johan keek den ouden man scherp aan. ‘Gaat ge nu beseffen wat ge gedaan hebt?’ zei hij bitter. ‘Twist en tweedracht, moord en doodslag, de menschen tegen elkaar opgezet, het gepeupel gevleid en gelokt... Ge moogt er fier op zijn, ge haalt er alle eer van. Sint-Pieter geschonden, onze Sint-Pieter. Ginder Sanegrain, hier zijn zoon. En nu mijn jongen...’ Hij snikte smartelijk.

Van der Beken keek niet op. ‘Ja, ja... Het is gebeurd...’ Het was of hij nog iets zeggen wilde, maar hij zweeg en ging de gang in. Hij opende zelf de deur.

‘Goeden nacht’, zei hij. Dan keerde hij zich naar Johan die hem zwijgend was gevolgd. ‘Peter zat in de kapel opgesloten, doodslag wordt door den raad geoordeeld. Mij waren de sleutels van de kapel gebracht. Niemand weet dat uw zoon nu reeds twee uur weg is; morgenvroeg is hij veilig...’ ‘Gij?’ riep van der Heyden. ‘Kom...’

Maar hij zag den ouden man niet meer; hij was in den avond verdwenen.

Als hij terug binnenkwam, trad Rina hem tegemoet. Hij schrikte toen hij haar zag; haar aangezicht was vaalbleek, alleen die groote oogen leefden.

‘Waarom laat ge hem gaan?’ vroeg ze. Hij zag hoe haar handen beefden. Hij haalde de schouders op.

‘Hij vermag niets meer dan wij.’

‘Maar Peter?’

[p. 200]

Hij keek haar aan, zij wist alles.

‘Ik heb het gehoord’, jammerde zij zachtjes. ‘Ze zullen hem dooden, ze zullen hem...’

‘Ze zullen hem niet dooden!’ onderbrak hij en er was als een blijdschap in zijn stem. ‘Van der Beken heeft hem twee uur geleden losgelaten; hij is naar 't Noorden gevlucht; hij moet nu reeds veilig zijn.’

‘Veilig?’ Ze vouwde de handen. Hij dacht dat ze ging vallen. Hij nam haar bij de handen.

‘Kom, Rina, rust nu. Als die donkere dagen voorbij zijn, komt onze jongen terug. Kom...’

Ze liet zich leiden als een kind. Hij bracht ze te bed en doofde de kaarsen uit. In het donker stond hij bij het bed; streelend gingen zijn vingers over haar voorhoofd, de haren. Als hij over haar boog, sloeg zij de armen om zijn hoofd en snikte.

Dan ging hij naar de kamer waar de jonge Sanegrain lag. Bleek was dit gelaat; hij zag den lichten slag van het bloed aan de slapen. Hij ging bij het bed zitten; zijn oogen hingen aan dat bleeke, scherpgesneden gelaat. Zijn zoon vluchtte nu door den nacht, wanneer zou hij hem terugzien? Het was hem of hij een ander kind gewonnen had. Onwillekeurig vouwde hij zijn handen en begon te bidden. En zoo ging hij den nacht in.