|
| |
Achtiende Pael.
By voeghsel ter genesinge.
UYt het voorgaende licht kan een ieder haest kennen de beste tegen-middelen, en weten dat verdufte lucht, spijse, broot, wijn, water, en vleesch, 't welck begint te bederven, hebben d'eerste stoffe der peste. Dat alle genees-middel inhoudt een verhoedinge, die positijf is: en dat 'er verhoedingen zijn negatijf, als waerschouwinge om voor te wachten, die niet genesens in en hebben te weten, dat men moet ruymen alle verduftheden, uyt vreese dat sy met het vleesch niet en versamen, en tot gift worden, en den schrick den Archeo veroorsaecken. Vrolijck leven, daer toe gebruyckt men stercke bieren en wijnen, soo den Wijsen man seyd tot verheuginge, tot weeringe des schricks, en niet voorder tot dronckenschap. De huysen dickwils te wasschen, maeckt veel snots, doch beneemt de verduftheydt. D'open lucht verwaeyt de verduftheydt: de volckrijcke steden hebben veel verdeessemde verduftheyt in. De wint heeft een elementische verteerende kracht; d'open lucht is goet den genen die niet vergift en zijn. 't Is goet steden te veranderen, om de opwerpen te veranderen. D'open lucht en koude zijn schadelijck die 't gift eenighsins hebben, oft vreesen te hebben. Veertigh daegen, hoewel sy de verduftheydt in 't pest-huys vermeerderen; doch d'eerste verdufte en vergiftige lucht heeft
| |
| |
veertigh daegen van noode, tot elementische verteerende vernieuwinge. Waerom oock in de kercke der quarenten onderhoudt is achtervolght tot vernieuwinge. Het ader-laeten, hoewel het d'inwendige verduftheyt vermindert, doch de natuere hebbende haren schat in 't bloedt, soo haest sy des bloedts minderinge gewaer wordt, den Archeus wordt bevreest, treckt sich met het bloedt inwaerts naer de holen en schat-kaemer des lijfs; 't welck het wederspel des sweetens is. Dus is de aderlatinge in tijden van pest schadelijck. Als mede ten selven opsicht, alle buycklossinge, die men purgatien solutijf noemt; de welcke maer af en smelten. Den dreck der darmen, en verrotten het nieuw bloedt der eerste aderen, de welcke naermaels by gebreck, trecken het bloedt van boven de lever, en met gevolgh in die plaetse komt het bloet uyt de leste en kleynder aderen, tot de groote holler, wesende een beroerte recht contrarie aen de uytdrijvende en sweetende. Daerom moet de pest alleen genesen worden door sweeten, volght dat alle preservativen, die het sweet niet en drijven, van weynigh wichts zijn, oock moetende 't sweet den bloedt-tarter uytwasschen, behoevende alle sweet-drijvende drancken een waterige stoffe; ook zijn byna alle sweet-drancken van eenen alloy. Wel is waer, dat ick houde Hippoc. dranck van de beste. Item alle 't gene dat eenighsins strijdt tegen het gift, zy ingenomen met goede stercke drancken onder de maeltijt, dat is met de spijse. En de sweet-drancken moeten heet ingenomen worden, met ydele maege, en niet een once drie oft vier, maer eenen grooten teug; item eens gedroncken zijnde, en sweetende, en sal men daer op niet meet mogen drincken, van vreese het gift wederom te keeren. Item de vochtigheydt der sweet-dranken en mach niet wachten na lange verduwinge der mage, oft der lever; in 't kort geseyt, men sweet beter van bier, dan van wijn; van kleyn bier beter, dan van sterck bier; van water beter, dan van bier; en van heet water het alderbest en geringste. Item een heet ongekoockt water, doet beter sweeten, dan het
| |
| |
gene eerst met eenig ding is gekoockt, als wesende traeger ter scheydinge van het gekookte sap, al siedende in 't water gesmolten. Had Hippocrates gengber gekent, hy souder een groot deel van vermengt gehadt hebben in sijnen sweet-dranck, hebbende een warmte, die de mage aengenaem is, en sweet-drijvende. Men moet wachten de maege t'overlaeden met veel spijse, en boven al met hart verduwbaere: want den Archeus seer ontstelt zijnde, kan qualijck verduwen. Men moet door den dagh stercke drancken drincken tot onvreese, verheuginge, en benemen des schricks. Het veranderen der siecke plaetsen, beneemt den strijdt, het schouwen der oorsaecken, en der opwerpen, die in den schroom gevaer lijden. Want wat droef heyt maeckt, 't selve verdeessemt de verdufte lucht, die door 't schricks beeldt van den bloet-tarter, oft van den Archeus, licht vergift wordt. Dus is den wijn die de droef heydt het machtighste weert. Maer dewijl den schrick d'eenige vader der pest is, en met hem voert een geloove van alreede voor een deel, oft eenighsins besmet te zijn: soo is de hooghste behoedinge een vast betrouwen ten tegenstrijdigen; 't welck niet en is een geloove, veel minder een betrouwen des Christelijcken geloofs. Want Heylige mannen, en die hare zielen met vollen geloove stellen voor hare schapen, worden by de pest haester, en dickwilder aengetreft, dan slechte Celle-broeders. Want haer dusdaenigh saligh geloof is een betrouwen op boven-naturelijcke hulpe, die de Heere maer en geeft, als 't hem belieft. Maer ons geloof, oft betrouwen, 't welck wy tot een natuerelijck middel, en voor het beste preservatijf hier stellen in de ziele, is een vechtelijck, vroom, en krijghs-betrouwen; 't welck niet en is positijf, van daedelijck op die, oft op dat te betrouwen. Dan alleen is negatijf betrouwen, van niet beschroomt te zijn: wesende 't contrarie onder 't selve geslacht; te weten, dat alsoo den schrick heeft aengehecht een geloove van alreede iet wat behaelt te hebben met een vreese: aldus is ons voorseydt preservatijf een betrouwen, niet als een
| |
| |
geloove: maer als een niet geloove van te mogen besmet worden. Want alsoo een niet geloove, eygentlijck niet en werckt eenigh dadigh ding; soo vernietight, en onderwerpt het geloof des schricks: door dien het niet geloove, 't welck is besloten in dusdaenigh betrouwen, veel stercker is, dan het geloove des schricks. Want de ziele komende uyt den oneyndelijcken niet, vaster en stercker aengerijpt, en besluyt het niet, dan het iet. Daerom onder de negentien sijsen der Syllogismen, maer ses en zijn, die niet en zijn negatijf. Wesende onse nature soo verre ont-aert, dat sy haer mis-trouwende van te verstaen het iet der dingen, sy liever haer luft in het niet weten, niet verstaen, en niet vermogen. Dat meer is, het negatijf geloove, 't welck hier wordt tot preservatijf der pest gestelt, moet positijf staen, en niet staen, oft privatijf, soo als in de kinderen, die niet en weten, noch en gelooven van vergift te worden. Want sy worden des te haester vergift, soo sy alles lacten op der natueren loop afgaen; en niet geloovende, niet te mogen vergift worden, soo werckt de natuer op haer met vollen swier en swang. Den herder, die betrouwt niet besmet te worden, als doende een goet werck, betrouwt hem meer op de hope van het werck, dan van Godt. Sijn geloof is met hope, en oversulcks vermengt met vreese, en deshalven heeft ingang tot den schrick, die een vreese heeft. Dus wordt hy natuerelijck besmet, ten zy hy overnaturelijck worde bewaert. Een bevruchte vrouw, kinder-bedderinne, oft die haer sucht lijdt, wort dan meer bestiert door kracht der verbeeltenisse haers moeder-vat, dan door den lijvelijcken Archeum: des wordt sy dan beduchtelijcker aengetreft door de pest, dan andere menschen: door dien den Archeus des moeder-vats is minder gehoorsaem des reden des betrouwens, en goets moets, dan den lijvelijcken Archeus. Daerom moet het moeder-vat in haer versterckt wesen met den roock der vratten, die binnen de ellebogen der hengsten groeyen, vermengt met een weynigh Assa fetida, en schoenen oft hoornen van de voe- | |
| |
ten der geyten, alles kleyn geraspt; te weten, der vratten twee loot, der voorseyde hoornen een half loot, en Assae soetidae een half quintlijn. Maer den roock moet ingedreven worden, andersins en gaetse niet in 't moeder-vat. Des neemt men eenen trechter, en een houte kraen, oft pijpe, dicht daer op gehecht; dese kraen steeckt de vrouw haer selve ter moeder in, en men heeft een schotel met aerde, en in 't midden een gloeyendt potteken met vier, en daer in werpt men van de voorseyde geraspten pulver vijftien aesen, en stracks duwt men het openste van de trechter in de aerde, sulcks dat het gloeyende roockende potteken met het vier in 't midden des trechters stae, en aldus wordt den roock in 't moeder-vat gedreven; waer door alle lauwigheyt en ontsteltenissen der vrouwen, die uyt het moedervat mogen komen, stracks ter neder gevelt worden, en de vrouwe wordt geholpen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd