Dageraed, ofte nieuwe opkomst der geneeskonst

Sevende Pael.
Bedeelinge der Pesten.

PAracelsus is in sijn Paramirum beesigh, om te betoonen dat alle sieckten, geene uytgesondert, zijn vijfderley in oorspronck, in wesen en geslacht: moetende daerom by vijfderley besondere zeden en middelen genesen worden; d'eerste noemt hy ens naturale, naturelijck en oorspronckelijck komende uyt het gewas der elementen. Dese pest heeft hy in sijn andere boeken van de pest uytgesloten; soo men hier acht op het gene hy elders seght, de naturelijcke pest vierderhande te wesen, volgens de vier elementen, soo sal het ens naturale by hem in vieren moeten gescheurt wesen: d'ander noemt hy ens astrale, als uyt den gesterrenden hemel voortvloeyende. In sijne boecken de Peste, Pestilitate, de Peste cum additionibus, &c. spreeckt hy alleenelijck van dese, en vergeet alle andere: het derde uyt eenig gift, genoemt ens veneni, als oft het gift iet buyten, bezijden, oft boven nature was: het vierde ens spiritale, by medewerckende geesten, soo wel der duyvelen, gespoocken, als hexen, vyant-werck, en vloecken der wanhopigen: en het leste komende boven nature, en sonder middel uyt de verbolgentheyt Godts, noemt hy ens fidelium, of deale. In sijne wijtloopige boecken der pest vergeet hy dese pesten; 't is waer dat hy in het minste niet en volght dese bedeelinge in sijne boecken, de peste, Pestilitate, additionibus, &c. ter avonture dat sy anders zijn in tijde, dan sijn

[p. 315]

Paramirum. Mijns halven soo voren bewesen is, ick en aenveerde het ens astrale niet, 't welck nochtans Paracelsus met alle andere Schrijvers gemeen maecken over alle pest, die oorspronckelijck begint, als mede door dien de naturelijcke pest een gift is, soo moet ens veneni met het ens naturae over een komen: insgelijcks dewijl de pest eenen besonderen vreemden handel voert, afgescheyden van alle andere sieckten, waer in 't gepeys sijne macht heeft, en dat de boose geesten in de toveryen bynae in de voegen wercken, soo ons beschroomt gepeys in de pest: en dat nootwendigh aller duyvelen werck onder der natueren bandt is, hoewel het schijnt buyten de schreef te lopen, even als de pest, uytlopigh, buyten den drift van alle andere sieckten is; soo is 't dat wy het ens spirituum onder het ens naturae in desen bedwingen, en onderscheyden maer tweederhande pesten, d'eene wesende de Goddelijcke straffe oft versoeckinge, straffe voor den boosen, en versoeckinge den rechtvaerdigen toegeschickt. Wy kennen dese, doch van haer en hebben wy niet meer te seggen, dan bevelen die Godt onsen goeden Vader, niet mogende onse smalheyt het minste sijner diepigheden omvangen: sullen ons vergenoegen te handelen alleen van de andere pest, entis naturae.