De Hollandsche natie

(2009)–Jan Frederik Helmers– rechtenstatus



[pagina 219]
Vijfde zang.
[pagina 220]
Het wonderkind Hugo de Groot.

[pagina 221]
De wetenschappen. Gij mijn Geleigeest, gij ô Dichtkunst! die sints 't uurGa naar voetnoot1 Van mijn geboorte, mij omzweefdet; die het vuur Dat op uw voorhoofd gloeit, en schittert op uw kaken, Ook in mijn' boezem hebt ontstoken, dáár doet blaken; 5[regelnummer] ô Gij! door wien ik leef, gij, die me altoos verzelt, 't Zij ik de stad doorkruipe of rondzwerve over 't veld; Die mij met U verheft in 't grensloos ruim der hemelen, Waar Serafs in den gloed van nieuwe zonnen wemelen,Ga naar voetnoot8 Ga naar voetnoot8 En morgenstarren zich verliezen in heur lot, 10[regelnummer] Waar 't all' aanbidding is, licht, schepping, heil, en God! Gij, die me in 't duister bosch, dat de eeuwen zagen groeijen, Het bloed, meer sneller door zijn buizen om doet vloeijen, Mijn oog dáár tranen, dáár mijn borst een zucht ontrukt, Als ik, in 't heiligdom der schepping neêrgebukt, 15[regelnummer] De onsterflijke natuur aanbiddend mag bewonderen, En, verr' van 't menschdom, dáár met u, mij af mag zonderen! Gij, die bij middennacht aan mijne sponde waakt,Ga naar voetnoot17 Die, als mijn Hollands hart voor 't heil van Neêrland blaakt, Mij zangen instort, die der kenren gunst verwerven; 20[regelnummer] Geleigeest! die mijn' naam behoeden zult voor 't sterven: Want gij voorspeldet mij: ('k neem uw voorzegging aan!) De taal, die Hooft eens sprak zal nimmermeer vergaan;Ga naar voetnoot22
[pagina 222]
Neen! schoon de vuist des tijds, naar nooit verstoorbre wetten,Ga naar voetnoot23 Ga naar voetnoot23 Der vaadren schepping, met heur steden zal verpletten, 25[regelnummer] (Want, waar was ooit een volk, dat de eeuwen wederstond?) Zal 't kroost, 't zij spade, ô God! zal 't kroost, op vreemden grond,Ga naar voetnoot26 Verr' van Europa, ja, welligt aan de Oosterbaren, De taal van Vondel, Hooft, en Bilderdijk bewaren;Ga naar voetnoot28 En als dan 't nageslacht die godenzonen roemt, 30[regelnummer] Wordt, schoon op lager toon, ook daar mijn naam genoemd. Dit, mijn Geleigeest! dit, ben ik aan u verschuldigd, Wie wraakt het dan, dat u mijn zangster daaglijks huldigt? U, 't offer aanbiedt? neen! gij stort in mijn gemoed Uw vlammen! gij bezielt me, en zet mijn borst in gloed; 35[regelnummer] Geleigeest! Dichtkunst! blijf, blijf altoos om mij zweven, En 'k zweer, 'k zweer, tot aan 't graf, in uwen dienst te leven! - Welaan! met kracht me omgord, mijn vrienden, stout een tredGa naar voetnoot37 Ga naar voetnoot37 In 't worstelperk der kunst, met vasten voet gezet! Ik zie den Tempel! ja, daar naadren de ingewijden! - 40[regelnummer] 'k Ben ook gewaardigd in het lauwerveld te strijden,Ga naar voetnoot40 In 't koor te dringen van de Godheid! - Welk een licht Weerkaatst langs grond en wand van Phebus aangezigt? Geen sterflijk oog doordringt den stroom van zonnestralen, Die van het godlijk hoofd, van d'elpen schouder dalen! 45[regelnummer] Geen aardsche en dikke lucht, neen, hemelsche aetherstof Vervult, doordringt, bezielt het wijde Tempelhof!
[pagina 223]
Uit gouden vaten plengt het hoofd der offeraren,Ga naar voetnoot47 Het levend hoefbronnat op wierookrijke altaren!Ga naar voetnoot47-48 De Hymnen rijzen op, als, toen op Delos grond,Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] Latonaas schoot zich van den jongen God ontbond!Ga naar voetnoot49-50 En zevenwerf een drift van Godgewijde zwanen Het Jubel stemde, langs het vlak der waterbanen!Ga naar voetnoot52 Of 't Iö wedergalmde en schaterde langs 't strand,Ga naar voetnoot53 Bij 't rif van 't vloekgedrocht, verslagen door zijn hand.Ga naar voetnoot54 Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Ook ik, ik mag een drup van 't heilig nat ontvangen! 'k Voel d'invloed van den God: mijn boezem stort in zangen Zich uit! - het outer vlamt! de heilge lauwer kraakt! Hoor aarde! Dichters, knielt! - De God, de God genaakt! - Wat kracht, wat magt ontvoert me aan de aarde en aan mij zelven, 60[regelnummer] En schiet met mij door 't ruim der hooge stargewelven? Zijt gij 't Verbeelding! ja, 'k herken u aan den gloed, De vlam, die uw gelaat als 't zonlicht schittren doet. Waar voert uw hand mij heen? Naar nooitgeziene kringen? Naar Zonnen, nooit gedacht in 't brein der stervelingen, 65[regelnummer] Of naar het duister oord, waar nog geen schepping leeft, De stof, verward en dood, zich niet ontwikkeld heeft, In eeuwige onrust van herbaring en herslooping, Van strijden, worstling, van ontbinding, zamenknooping? ô Neen, Verbeelding! neen! mijn geest heeft trager vlugt, 70[regelnummer] 'k Hervind mij weer op de aarde in Neêrlands zoete lucht.
[pagina 224]
Welaan, met geestdrift dan den zang weêr aangevangen! 't Geldt de eer van Nederland; stroomt, vaderlandsche zangen! - Weg met den onverlaat, wiens borst niet staat in gloed, Als hij den grond betreedt, gemest met godenbloed. 75[regelnummer] Weg met den aterling, den overwonnen basterd,Ga naar voetnoot75 Die met versmaden lach der vaadren deugden lastert,Ga naar voetnoot76 En 't tachtig jarig pleit beschimpt in trotschen waan!Ga naar voetnoot77 Maar zulk een booswicht heeft nooit op deez' grond bestaan; ô Neen! der oudren deugd blijft in ons hart nog leven: 80[regelnummer] Welaan dan, fier en stout den lofzang aangeheven! Juicht, landgenooten, juicht! in 't rijk der Wetenschap Staat Nederlandsche roem op d'allerhoogsten trap; Ja, heilge Wetenschap, in uw gewijde koren, Hebt gij aan Nederland eene eerste plaats beschoren; 85[regelnummer] Ik dring uw tempels in, en waar ik de oogen wend, Wordt Hollandsch Wetenschap bij volk aan volk erkent. De mensch is niet bestemd, om als een plant te groeijen: Hij voelt zich niet, als 't dier, aan 't stof en de aarde boeijen! ô Neen! zijn geest kan zich van 't logge stof ontslaan; 90[regelnummer] Hij stort, en baadt zich in der sterren oceaan! Schiet door het eindloos tal der zonnestelsels henen; Miljoenen rijzen, en miljoenen zijn verdwenen; Hij stort in d'afgrond der onmeetlijkheid zich neêr! Vergeefs! - zijn geest hervindt zich op een' melkweg weêr: 95[regelnummer] Hij wil zich denken 't oord beroofd van stargeflonker, Waar 't niet een aanvang neemt in d'afgrond van het donker;Ga naar voetnoot96 Vergeefs! - waar hij zich wendt is alles licht en vuur, Is alles leven, kracht, God, schepping, en natuur!
[pagina 225]
Verheven Starrekunst! ge ontvoert den geest aan de aarde! 100[regelnummer] Ook Neêrlands voorgeslacht erkende uw hooge waarde. 't Is waar, Copernicus sprak eerst zijn vaste wil:Ga naar voetnoot101 Hij wenkte! - de aarde dreef; hij sprak! - de zon stond stil. Ik kniel voor Newton neêr! zijn geest blijft onverwonnen,Ga naar voetnoot103 En eeuwig duurzaam als 't onmeetlijk tal der Zonnen! 105[regelnummer] Columbus Herchel heeft meer heemlen ons ontdekt,Ga naar voetnoot105 Dan Cook gewesten vond op d'oceaan gestrekt! De Gallileïs, de la Landes zal ik noemen,Ga naar voetnoot107 Ga naar voetnoot107 Maar Nederlander, blijft mijn geest op Huigens roemen.Ga naar voetnoot108 ô Gij die, nevens mij, in 't stille van den nacht, 110[regelnummer] Naar d'eeuwgen hemel ziet, en wegzinkt bij die pracht, Zoo lang gij, nevens mij, daar ziet planeten dwalen, Zal ieder sterrenbeeld, u Huigens lof herhalen; Zoo lang Saturnus daar zijn breede baan beschrijft, Zijn derde wachter op zijn' wenk door d'aether drijft,Ga naar voetnoot114 115[regelnummer] Zoo lang d'Orion gloeit, den Wagenaar blijft leven,Ga naar voetnoot115 Ga naar voetnoot115 Staat Huigens naam met vuur aan 't luchtgewelf geschreven.
[pagina 226]
't Is hij! 't is Hollands teelt, die 't eerste dorst bestaan, Een' dubblen gordel om Saturnus heen te slaan:Ga naar voetnoot117-118 Ja! door één wachter meer deed hij den held verzellen.Ga naar voetnoot119 120[regelnummer] Hij dwong de Maan meer juist om d'aardbol heen te snellen, Schreef haar zijn wetten voor, haar wisling, zwaarte en stand, En 't slinger-uurwerk kreeg Europa uit zijn hand. Die roem behoort aan ons, aan ons, mijn Landgenooten! Planeten moeten zelfs der vaadren lof vergrooten! 125[regelnummer] 't Is niet op 't land alleen, op 't vlak van d'oceaan, Dat Gij de bakens van der oudren roem ziet staan! Neen Starrenbeelden zelfs doen u den lofzang hooren Van 't goddelijk geslacht, op Hollands grond geboren. 'k Zet, Wetenschappen, in uw koren vaster schreên!Ga naar voetnoot129 130[regelnummer] Hoe straalt hier Neêrlands roem langs wand en zuilen heen. Wie ooit in 't worstelperk der kunst een' strijd dorst wagen,Ga naar voetnoot131 Geen Nederlander heeft den kamp ooit afgeslagen. De vreemdling blooze en zwijg, die schreeuwt in trotschen waan, Dat nimmer geestkracht heeft op Hollandsch grond bestaan, 135[regelnummer] Dat nooit de kunst hier heeft haar heilig vuur ontstoken. Ik noem Boerhaven; - en mijn landaard is gewroken.Ga naar voetnoot136 Ga naar voetnoot136 Wat vloed van zielen stroomt hier heen naar Leydens wal? Daar leeft de Genius, die 't menschdom redden zal.Ga naar voetnoot138 Boerhavens woning wordt, Geneeskunst, thans uw tempel! 140[regelnummer] De kranke uit Noord en Zuid, treedt wagglend op den drempel.
[pagina 227]
't Orakel spreekt; en de aard' geeft aan die taal gehoor! Een nieuwe levenskracht stroomt straks elks aadren dóór! Ja! van het gloeijend Oost', in stroomen vuurs bedolven, Tot in den nacht van 't Noord', een spel der wilde golven, 145[regelnummer] Geeft Hollandsch Esculaap zijne onherroepbre wet.Ga naar voetnoot145 Hij spreekt, de ziekte vlugt: - het menschdom is gered. Wat kreet doordavert thans, ô Wetenschap, uw koren! En roemt Albinus, Ruisch, doet Kampers naam mij hooren?Ga naar voetnoot148 Ga naar voetnoot148 Ga naar voetnoot148 Van Kamper! Neêrland juicht bij 't beeld des grooten mans. 150[regelnummer] Hij, heldre flonkerster aan onzen hemeltrans: De kunst van eeuwen, en geleerdheids reinste schatten, Doorzag zijn valkenblik, wist zijnen geest te omvatten. Hij ziet, hij vergelijkt, ontleedt, bepeinst, bepaalt Het vreeslijk roofgedrocht, dat aan den keerkring dwaalt;Ga naar voetnoot154 155[regelnummer] De monsters van de zee, het kroost der beide polen,Ga naar voetnoot155 Doorziet zijn scheppend brein: niets blijft voor hem verholen! Hij toont de grenslijn aan van 't schoone in ons geslacht, En handhaaft 's menschen waarde, en eer en oppermagt. Wat smaalt ge, ô trotsche Brit, als of in Neêrlands luchten, 160[regelnummer] De geest, door diep en damp, in 't stof geboeid, moet zuchten! En nevel, mist en vocht, ook onzen geest verdikt,
[pagina 228]
Voor 't schoone onvatbaar maakt, voor denkkracht ongeschikt!Ga naar voetnoot162 Herhaal uw lastertaal! treed toe: durft gij het wagen; Men houdt op Kamper, op Boerhaven 't oog geslagen! 165[regelnummer] Dat dan uit schaamte u 't bloed terstond in 't aanzigt stijg'! Zink, zink verpletterd in uw' afgrond! - vlugt! en zwijg. - De Zwitser, sinds zijn jeugd de liefelijke streken Van d'Ouderlijken grond, met wederzin ontweken!Ga naar voetnoot167-168 Heeft naauw in d'ouden dag, in een verwijderd oord, 170[regelnummer] Het blijde volkslied van zijne Alpen weêr gehoord, Naauw dringen in zijn oor die onvergeetbre zangen, Of tranen gudsen langs zijn mannelijke wangen! Hij vindt zich eensslags in zijn blijde jeugd verplaatst! Hij ziet den heuvel weêr waarop zijn kudde graast! 175[regelnummer] Hij vindt weêr d'ouden eik waarbij hij sprong en speelde! En 't lieve plekje gronds waar 't moederhart hem streelde, ô De afgeronnen tijd vernietigt zich voor hem:Ga naar voetnoot177 Ga naar voetnoot177 Hij ziet zijne Alpen weêr, hij hoort zijns Vaders stem, Verbeelding doet hem weêr zijn blijde jeugd genieten, 180[regelnummer] Hij klimt de bergen op, hij baadt zich in de vlieten! Hij kranst de hoornen weêr van zijn geliefkoosd rund, Maar 't is Verbeelding slechts, die hem die vreugd vergunt! Ach! nimmer zal hij weêr die zalige landsdouwen,
[pagina 229]
De vaderlijke hut, het moedergraf aanschouwen, 185[regelnummer] Hij denkt dit, slaakt een zucht, en zegent nog het oord, Het zalig Zwitserland, en treedt in weemoed voort. Aldus ook ik, ik waande in mijn bespiegelingen, Dat ik mij door den rei der vaadren zag omringen! Ik dacht, daar Hollands lof weêrgalmde uit ieders mond, 190[regelnummer] Dat ik mij in dien tijd, dien gulden tijd, hervond. Ik dweepte mij terug in de onvergeetbre dagen,Ga naar voetnoot191 Toen de aarde 't oog alleen op Neêrland had geslagen! Toen wetenschap, en kunst, geleerdheid, smaak en geest, De schat, het eigendom van Holland is geweest. 195[regelnummer] 'k Zag Maurits aan mijn zij! 'k dorst met de Witten spreken!Ga naar voetnoot195 Ik zag de Ruiter de eer van onze wimpels wreken: - Maar 't tooverbeeld verdwijnt! 't is nacht rondsom mijn schreên; En ach! ik vind mij met mijn Zangster thans alleen. Welaan, den moed hervat! weêr Hollands eer gewroken! 200[regelnummer] Het heilig outer vlamt, het reukwerk is ontstoken, Ik tree als Priester in het hooge heiligdom! Het volk ligt diep geknield, en de eerbied maakt elk stom, Staat af, onheiligen! - staat af! terug, vermetelen!Ga naar voetnoot203 Die U in 't kunstenkoor op Neêrlandsch plaats wilt zetelen!Ga naar voetnoot204 205[regelnummer] Vlugt ongewijden, vlugt! ontsnelt dit heilig oord; En gij, gewijden, rijst! aanbidt, gelooft en hoort. Dus galmt de orakelstem in 't koor der Wetenschappen: ‘Elk sterfling is 't vergund mijn' tempel in te stappen! Geen volk wordt afgeweerd! ik heb van 't eind der aard’,
[pagina 230]
210[regelnummer] Mijne ingewijden, uit de bloem des volks vergaard.Ga naar voetnoot210 Geen eerdienst sluit hier uit, Chinees, en Jood, en Christen, En Mecchaas volgeling, vergeten hier hun twisten:Ga naar voetnoot212 't Zijn alle broeders van het zelfde huisgezin, Bezield door Wetenschap! ontvlamd door Waarheidsmin! 215[regelnummer] Wees mensch! dit is genoeg mijn tempel in te treden: Voelt gij dit niet? ontwijkt, bezoedelt door uw schreden Dees heilige gronden niet; verbasterden! staat af! Hier voert de Wetenschap alleen den hoogsten staf. Zing, Neêrlands Dichter, zing! mijn glans zal op u stralen! 220[regelnummer] Zie de achtbre beelden hier van uw vaadren pralen; Bezing ze! dat elks lof voor hunnen lof verdwijn'! En Neêrland juiche in de eer van d'eigen stam te zijn.’ -Ga naar voetnoot222 Wat flonkersterren zien mijne oogen in dees koren! De onsterflijkheid is hun door hunnen geest beschoren! 225[regelnummer] Wat hooge ontdekkingen zijn niet aan 't licht gebragt, Door d'onafmatbren geest van 't godlijk voorgeslacht? Gij, die dit dichtstuk leest, verschoon mijn zwakke zangen!Ga naar voetnoot227 Ik voel mijne onmagt! ach, ik weet niet aan te vangen! Mijn boezem, ja, gevoelt wel wat ik melden moet! 230[regelnummer] Ik grijp wel 't speeltuig aan! maar ach! me ontzinkt de moed. Moet ik mij dan alléén in 't stuivend renperk wagen? Heeft Neêrland niet het oog op Bilderdijk geslagen? Heeft grijze Feith dan reeds het harnas afgelegd? Moet ik, onmagtige! ik? ik, zwakke legerknecht! 235[regelnummer] Aan 't spits dan treden om der vaadren eer te wreken?
[pagina 231]
Zwijgt Kinker, Loots, van Hall? wil Klijn noch Tollens spreken?Ga naar voetnoot236 Ga naar voetnoot236 Ga naar voetnoot236 Ga naar voetnoot236 Ga naar voetnoot236 Zij, keurgenooten in Apolloos heilgen kring,Ga naar voetnoot237 Zijn waardig, dat hun lier der oudren deugden zing'. Maar neen! ik laat mij niet deze eedle taak ontwringen!Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] Ook ik trede in den rei van Phebus lievelingen. Mijn lier klink' minder schoon in mijn verdorde hand; Mijn hart slaat hun gelijk in zucht voor 't Vaderland. Welaan! ik nader stout: geen schroom weêrhoudt mijn schreden! Daar schittert Huig de Groot, en de eerbied boeit mijn treden.Ga naar voetnoot244 245[regelnummer] Hoe hulde aan hem gedaan? wiens geest is zoo verdwaald, Dat hij den gloed der zon met doode verwen maalt? Ja! hebben niet voor mij onsterfelijke tongen, Heeft Cras niet voor Euroop', de Groot, uw' lof bezongen? En ik zou 't wagen hem te volgen in het spoor!Ga naar voetnoot248 250[regelnummer] Drong ooit het vinkje tot het rijk des aadlaars door? Maar pligt, bewond'ring en verrukking doen mij zingen, 't Is schoon voor Huig de Groot de citersnaar te dwingen.
[pagina 232]
Men zegt; toen 't wonderkind in 't schomm'lend wiegje lag, En 't zachte moederhart verkwikte door zijn' lach, 255[regelnummer] De Genius der aarde een vloed der rijkste gaven, Deed stroomen op het kind, dat Hollands roem zou staven. Al wat ooit de oudheid wist, de wetenschap der aard', Had hij, als jong'ling reeds, in 't schrander brein vergaard. Het menschdom had zijn regt, zijn titelen verloren, 260[regelnummer] De Groot verschijnt! - dat regt, die titlen zijn herboren; Europa knielde voor de orakels van zijn' mond, En zegende de zon, die straalde op Neêrlands grond! Het regt van vrede en krijg wist hij naar wijze wetten,Ga naar voetnoot263 (Kniel aarde voor 't geschenk!) voor eeuwig vast te zetten. 265[regelnummer] Als overwinnaar 't rijk van wijsheid ingesneld, Was ieder stap een zege op onkunde en geweld. Het licht der Wetenschap, door hem voor de aarde ontstoken, De Godentaal, door hem zoo klemmend uitgesproken, Wordt nimmer uitgedoofd, zal nimmermeer vergaan, 270[regelnummer] Zoo lang één maatschappij op de aarde zal bestaan. Bij wien, bij wien, de Groot, zal ik U vergelijken? Elk beeld schiet hier te kort, moet voor uw' glans bezwijken; 't Verspreide en strijdige vereent uw magtig hoofd; Gij zijt als d'Atlas, waarvan de oudheid heeft geloofd! 275[regelnummer] Daar op denzelfden tijd, op zijn onmeetbre gronden, En Lente, Zomer, Herfst en Winter wordt gevonden! Die zich met ooft en sneeuw, gebloemte en ijs omschorst, En op zijn breede schoft des hemels welving torscht!Ga naar voetnoot278 D'orkaan ziet worstlen, en den waterval hoort ruischen, 280[regelnummer] En 't lentekoeltje door zijn lauwren om voelt suizen! Aan zijnen voet verneemt der herdren minnetoon, En hoort aan zijnen kruin het rein muzijk der Goôn.Ga naar voetnoot274-282
[pagina 233]
Pascal van Nederland! hoe, zou ik U vergeten?Ga naar voetnoot283 U! jonge bloem! te vroeg door stormen neêrgesmeten!Ga naar voetnoot284 285[regelnummer] Van 't menschdom ongezien, ontlookt ge op dorren grond, Maar schoon, maar sterk door 't sap dat ge in u zelven vondt! Een hovenier, de Bosch! plaatste U in vetter aarde,Ga naar voetnoot287 En Neêrland en Europe erkende Nieuwlands waarde. Ach Nieuwland! ja gij waart! - ontvang mijn hulde en lof!Ga naar voetnoot289 290[regelnummer] Ge ontlookt, gij bloeide en stierft! thans bloeit ge in beter hof. Waartoe voor Hollands lof me in eedlen toorn ontstoken, En de eer van 't Vaderland op vreemden trots gewroken? Waar is de ellendeling die, bassend uit zijn niet, Op Neêrlandsch heilig beeld zijn giftig zwadder schiet?Ga naar voetnoot294 295[regelnummer] Vergeefs! - wie zal als 't licht der zon ons straalt in de oogen, Het aanzijn van den dag in dorre taal betoogen? Wie roemt op vos of das, bij 't aanzien van den leeuw? Smaalt Philomeles zang, bij 's eksters raauw geschreeuw?Ga naar voetnoot298 Vloekt in der mijnen nacht op Indus balsemluchten?Ga naar voetnoot299 300[regelnummer] Neen, Neêrlands roem heeft hier geen wederspraak te duchten. Komt, Volken, nadert! trotsch op uw voortreflijkheid! Beklimt den regterstoel! beslist gij zelf het pleit!
[pagina 234]
Durft vonnissen! en wij, bewust van onze waarde, Wij schroomen 't vonnis niet, noch de uitspraak van heel de aarde. 305[regelnummer] Neen Neêrland zwicht niet! In het rijk der Wetenschap Handhaaft zij haren roem, staat op den hoogsten trap; Gij, die de oneindigheid der heemlen durft doorsnellen, En afstand, grootte en loop der bollen vast kunt stellen, De lucht kunt wegen, spreekt, wat magt verheft uw oog. 310[regelnummer] Van uit dit slijk der aard' tot aan der starren boog? Zijt gij het kunstglas, dat u voert door 't ruim der hemelen, Waar door ge Orions ziet in melk- bij melkweg wemelen, Uit d'afgrond van het niet kometen scheurt in 't licht,Ga naar voetnoot313 Niet Drebber, Jansen, niet aan Metius verpligt?Ga naar voetnoot314 315[regelnummer] En Galileï had zich nooit zoo hoog verheven, Had Neêrlands kunstglas niet zijn eedle vaart gesteven.Ga naar voetnoot315-316 Ga naar voetnoot316 Natuur zelfs wijkt hier voor de stoute vindingskracht Van Bakker! die haar dwingt te zwichten voor zijn macht.Ga naar voetnoot318 Aanschouwt dit zeekasteel! het hongert om in 't Westen,Ga naar voetnoot319 320[regelnummer] 's Lands onverwonnen vlag in 't rijk Brasil te vesten; Het Pampus werpt vergeefs een droogte voor zijn' voet! Het lastdier van het Oost' herrijst hier op den vloed,Ga naar voetnoot322
[pagina 235]
En torscht op breede schoft de onmeetbre zeekasteelen; Daar Tritons Neêrlands lof op 't schuim der golven spelen.Ga naar voetnoot324 Ga naar voetnoot324 325[regelnummer] De hoofdstof zwicht hier op uw wenk, o Vaderland!Ga naar voetnoot325 Uitgeest legt hier den wind met wieken in den band!Ga naar voetnoot326 Ga naar voetnoot326 Ja de eik van 't Noord' herschept zich hier in duizend schepen, Om d'Oosterwierookgeur in Hollands schoot te slepen. Hier staat Stevin ter zij van Neêrlands grootste held,Ga naar voetnoot329 330[regelnummer] Daar hij het Statenheir op zijnen hoefslag stelt,Ga naar voetnoot330 En Nederlands Vauban slaat hier een' gordel schansen,Ga naar voetnoot331 Om onzen ringmuur heen, met bolwerk, mijn en transen,Ga naar voetnoot332 Ga naar voetnoot332 Ga naar voetnoot332 Waar achter d'overvloed een lucht van rozen kweekt, En Mavors donder sterft, waar onze Koehoorn spreekt.Ga naar voetnoot334 335[regelnummer] Had ik, ô Vondel! thans uw Geestkracht; kon ik zingen; Hoe zou der vaadren roem elk volk in d'ooren dringen!
[pagina 236]
Hoe galmde en bosch en vliet mijn stoute zangen na, Voor Bekker, Aldegonde, Armijn en Venema.Ga naar voetnoot338 Ga naar voetnoot338 Ga naar voetnoot338 Ga naar voetnoot338 Mogt niet de Wijsbegeerte, in Hollands zachte linden, 340[regelnummer] (Verdreven van heel d'aard) een schuts en wijkplaats vinden? Descartes dacht hier aan den Amstel, op wiens grondGa naar voetnoot341 Zijn brein het eerst de wis- en stelkunst zaam verbond.Ga naar voetnoot342 En Gij, nog door geen zang der Hollandsche Poëten Geroemd! Spinoza! neen, U wil ik niet vergeten!Ga naar voetnoot344 345[regelnummer] Gij rein van zeden, vroom van wandel, zacht van hart, Verdient de hulde van den Vaderlandschen Bard.Ga naar voetnoot346 Hoe ruischen in mijn oor hier de Idumeesche palmen!Ga naar voetnoot347 'k Hoor, Schultensen, uw lof, door 't loof der Cedren galmen;Ga naar voetnoot348
[pagina 237]
Gij voert me in 't dor gewest, ik rust aan Kisons vloed,Ga naar voetnoot349 350[regelnummer] Waar 't kroost van Ismaël zijn Kemels drenkt en voedt,Ga naar voetnoot350 Ga naar voetnoot350 Ga naar voetnoot350 En van zijn' hengst verzeld, die nooit hem 't spoor doet missen, De onmeetlijkheid doorrent dier eeuw'ge wildernissen, Wie heeft geleerdheid eerst ontslagen van den band?Ga naar voetnoot353 De kennis aangebragt? Gij waart het Nederland. 355[regelnummer] Met stouter golfslag ruischt de Rotte! doet zich hooren!Ga naar voetnoot355 De groote Desideer is aan haar zoom geboren!Ga naar voetnoot356 En Hellaas wetenschap, den Bosphorus ontvlugt,Ga naar voetnoot357 Ga naar voetnoot357 Doet hij herbloeijen in de Vaderlandsche lucht:Ga naar voetnoot357-358 Meer duurzaam leeft zijn roem bij U, mijn Landgenooten, 360[regelnummer] Dan 't Standbeeld zijn zal uit de kostbaarste erts gegoten.Ga naar voetnoot359-360 Hoe zoudt gij twijflen wie U allen overtreft! De Wetenschap waarop gij U zoo fier verheft, ô Vreemden! kunst en smaak, die thans Europa huldigt, Zijt gij dat alles niet aan Nederland verschuldigd? 365[regelnummer] Door wien is 't dat de nacht der middeneeuw verdween?Ga naar voetnoot365 Wie schoot het eerste licht door dezen chaos heên?
[pagina 238]
Het is de Drukkunst, ja! op onzen grond geboren, Deed zij van hier, haar stem het stervend menschdom hooren. 't Is Koster! Neêrland is 't, die uit den duistren nachtGa naar voetnoot369 370[regelnummer] Der eeuwen, weêr het licht te voorschijn heeft gebragt. Al wat gij waart, en zijt, al wat ge eenmaal zult worden, ô Volkeren, uw stand, beschaving, wet en orden, Dit alles zijt ge alleen aan Nederland verpligt! 't Was nacht; de Drukkunst kwam, zij sprak! en de aard' was licht. 375[regelnummer] Dringt met mij volken in der Wetenschappen koren, Daar zult gij Neêrlands lof, den lof van Koster hooren! En Gij, die de adel voelt des stams, waaruit gij sproot, Volgt, Nederlanders, volgt me! ik zing uw' Landgenoot. ‘Een nacht, een tastbre nacht daalde op de volken neder! 380[regelnummer] Het menschdom lag verlamd! een uurwerk zonder veder! Wie zal het redden? wie 't ontscheuren aan d'orkaan? Wie bijgeloof en dwang den ijzren kop verslaan? Wie is gezaligd om dit wonder te verrigten? Waar is de Hercules, die 't monster zal doen zwichten?Ga naar voetnoot384 385[regelnummer] Juicht volken! menschdom juich! uit Neêrland komt uw held, 't Is Koster! Hollands roem! die 't rijk der domheid velt! Juicht, volkeren! geen nacht stort weder op u neder! Ge ontwikkelt nu uw kracht, als 't uurwerk door zijn veder! Ja! Koster heeft uw' geest die krachten ingestort, 390[regelnummer] Waardoor gij uit uw nacht uw zelf hergeven wordt. Thans ziet gij aan uw' voet den stroom der kunsten vlieten,Ga naar voetnoot391 Rust aan zijn bloemenrand; verzaadt U in 't genieten. Juicht, volken! menschdom juich! uit Neêrland kwam de held, 't Is Koster, Hollands roem! die 't rijk der domheid velt!
[pagina 239]
395[regelnummer] Zoo lang nog Zwitserland roemt op zijn eeuwige Alpen, Zoo lang de geele zee om Chinaas grond zal zwalpen,Ga naar voetnoot396 Zoo lang nog de adelaar de zon in 't aanzigt boort,Ga naar voetnoot397 Snelt naar de onsterflijkheid de naam van Koster voort; Want hij, hij heeft den geest ontscheurd aan slaafsche boeijen! 400[regelnummer] De stroom der Wetenschap deed hij voor 't menschdom vloeijen. Juich aarde! omkrans het hoofd van Neêrlands letterheld! Zing Neêrland, Kosters lof! de geestkracht is hersteld! Dat ieder volk vrij roeme op grootheid, magt en luister! De glans van Nederland schiet alle glans in 't duister! 405[regelnummer] Ja! Attika zij vrij door Pallas gift vermaard,Ga naar voetnoot405 Roeme op d'olijvenscheut en 't brieschend oorlogspaard.Ga naar voetnoot405-406 Ga naar voetnoot406 Dat vrij de Tiber roeme op Capitoolgewelven,Ga naar voetnoot407 Ga naar voetnoot407 Gij Nederland! ontleent uw grootheid uit u zelven, Gij noemt slechts Kosters naam, die naam daar 't al voor zwicht, 410[regelnummer] Die naam, die naam alléén is 't schoonste lofgedicht!’ - Zoo klinkt in 't kunstenkoor voor 't oor van alle volken, De lof van Nederland bij wijsheids achtbre tolken!Ga naar voetnoot412 De heilige lauwrier, die voor den tempel bloeit, Beweegt zich, schudt, en ruischt, terwijl de lofzang vloeit; 415[regelnummer] En biedt zijn godlijkblad der priesterlijke handen!
[pagina 240]
Het offervuur schijnt met een' hooger' gloed te branden, En schiet door 't tempelkoor een beter, reiner dag. De volken naderen met eerbied en ontzag! Komt, ingewijden, komt! Ik zie de aartspriester naderen, 420[regelnummer] En van 't geheiligd loof een krans van lauwren gaderen!Ga naar voetnoot420 Thans nadert in dit koor de maagd van Nederland! Hoe zacht is haar gelaat, hoe schoon en fier haar stand!Ga naar voetnoot422 Beminlijk is haar oog, haar gang is fier en edel, De Priester drukt het loof haar op den elpen schedel, 425[regelnummer] Een reiner geur zweeft door den tempel thans alom! En een onsterflijk licht doorgloeit het heiligdom. Zoo straalt, als 't Godendom ter disch is aangelegen, Een zachte en reine dag van alle kant hun tegen! Maar als de Mingodin treedt in den rei der Goôn,Ga naar voetnoot429 430[regelnummer] Verdwijnt die zachte dag voor haar aanbidlijk schoon, Zij komt! - een stroom van licht doet ze uit haar' gordel vloeijen! Zij komt! - één oogwenk slaat het Godendom in boeijen! Zij komt! - en waar zij zweeft herleeft een hooger dag, Zij komt! - de Olympus juicht, bezield door haren lach;Ga naar voetnoot434 435[regelnummer] Een ieders hart heeft straks haar schoonheid aangebeden, En elk gevoelt de kracht van Venus godlijkheden.	voetnoot1 Geleigeest: denkbeeldige goede geest die de dichter begeleidt in het rijk van de verbeelding. voetnoot8 Serafs: engelen van de hoogste rangorde. voetnoot8 nieuwe zonnen: nieuw ontdekte hemellichamen. voetnoot17 sponde: bed. voetnoot22 Hooft: de dichter, toneel- en geschiedschrijver P.C. Hooft (1581-1647), vooral bekend vanwege zijn toneelspelen en liefdespoëzie. voetnoot23 de vuist des tijds: de (vernietigende) kracht van de tijd. voetnoot23 nooit verstoorbre: eeuwige, onveranderlijke. voetnoot26 spade: laat. voetnoot28 Bilderdijk: de dichter Willem Bilderdijk (1756-1831). voetnoot37 me omgord: mezelf toegerust. voetnoot37 stout: zelfbewust, gedurfd. voetnoot40 'k Ben ... strijden: ik ben ook waardig om te strijden voor de dichterlijke roem. voetnoot47 hoofd der offeraren: opperpriester. voetnoot47-48 Uit ... altaren: bij de dichterlijke zangberg de Helikon, verblijfplaats van Apollo, had het paard Pegasus door een hoefslag een bron doen ontstaan. Wie daaruit dronk, kreeg dichtinspiratie. In deze passage giet de belangrijkste offeraar het ‘nat’ uit deze bron op met wierook omwolkte altaren. voetnoot49 Hymnen: plechtige lofzangen. voetnoot49-50 toen ... ontbond: Latona baarde Apollo op Delos (vgl. dhn i, 133). voetnoot52 Het Jubel stemde: het vreugdelied zong. voetnoot53 Iö: vreugdekreet. voetnoot54 rif: dode lichaam. voetnoot54 't vloekgedrocht ... hand: Apollo versloeg als jongeman een monsterlijke python. voetnoot75 aterling: onverlaat, door en door slecht persoon. voetnoot76 versmaden: minachtende. voetnoot77 't tachtig jarig pleit: de Tachtigjarige Oorlog. voetnoot96 't niet: het niet-zijn. voetnoot101 Copernicus: de geleerde Nicolaas Copernicus (1473-1543) poneerde in De revolutionibus orbium coelestium een heliocentrisch wereldbeeld, waarbij de zon het middelpunt vormt waaromheen de planeten draaien. voetnoot103 Newton: de Britse natuurkundige Isaac Newton (1643-1727) werd met name bekend vanwege zijn ontdekking van de zwaartekracht. voetnoot105 Columbus Herchel: Herschel (zie dhn iv, 861), wordt hier voorgesteld als een ontdekker van nieuwe planeten, zoals Columbus van werelden. voetnoot107 Gallileïs: de Italiaanse astronoom en wiskundige Galileo Galilei (1564-1642) bevestigde met zijn waarnemingen de heliocentrische theorie van Copernicus. voetnoot107 de la Landes: de Franse astronoom Joseph Jérôme Lefrançois de Lalande (1732-1807) verwierf bekendheid door zijn vele publicaties over het zonnestelsel. voetnoot108 Huigens: de Nederlandse wis-, natuur- en sterrekundige Christiaan Huygens (1629-1695) geldt als uitvinder van het slingeruurwerk en deed verschillende astronomische ontdekkingen. voetnoot114 derde wachter: bijplaneet van Saturnus, vermoedelijk Thetys of Dione. voetnoot115 Orion: het sterrenbeeld Orion. voetnoot115 Wagenaar: benaming van bepaalde sterrenbeelden aan de noordelijke hemel, namelijk zowel voor Ossenhoeder als Voerman. voetnoot117-118 't Is ... slaan: Huygens ontdekte de ringstructuur rond Saturnus. voetnoot119 door één ... verzellen: Huygens ontdekte in 1655 de grootste maan van Saturnus, die in de negentiende eeuw de naam Titan kreeg. voetnoot129 'k zet ... schreên: ik zal het gebied van de wetenschappen met meer zelfvertrouwen beschrijven. voetnoot131 kunst: hier: kennis, wetenschap op het terrein van de geneeskunde. voetnoot136 Boerhaven: Herman Boerhaave (1668-1738), hoogleraar geneeskunde aan de Universiteit Leiden. voetnoot136 landaard: nationaliteit. voetnoot138 Genius: beschermgeest. voetnoot145 Hollandsch Esculaap: de Hollandse ‘god’ der geneeskunde: Boerhaave; Esculaap verwijst naar Aesculapius, de god der geneeskunde. voetnoot148 Albinus: de anatoom Bernhard Siegfried Albinus (1697-1770), leerling van Boerhaave in Leiden en later werkzaam als hoogleraar aldaar. voetnoot148 Ruisch: de anatoom Frederik Ruysch (1638-1731), hoogleraar in Amsterdam. voetnoot148 Kampers: de arts en anatoom Petrus Camper (1722-1789), hoogleraar in Franeker en Groningen. Hij hield zich met name bezig met de vergelijkende anatomie en deed onderzoek naar overeenkomsten en verschillen in skeletten van zowel mensen als dieren, zoals de orangoetan. Hij deed tevens onderzoek naar menselijke rasverschillen. voetnoot154 roofgedrocht: nl. de neushoorn. voetnoot155 De monsters ... polen: nl. walvissen. voetnoot162 Voor 't schoone ... ongeschikt: Helmers zinspeelt op de klimaattheoretische idee dat bewoners van noordelijke landen, waaronder de Nederlanders, een geringere intelligentie zouden bezitten door de dikkere gesteldheid van de lucht. voetnoot167-168 De Zwitser ... ontweken: Helmers vergelijkt de Zwitserse situatie met die van zijn eigen land: net als de Nederlanders van de zestiende eeuw hebben de Zwitsers hun eigen republiek gesticht en zich ontworsteld aan een despotische grootmacht (de Habsburgers). Ook de Zwitsers hebben het vervolgens zwaar te verduren gehad: het land was tussen 1798 en 1803 een satellietstaat van Frankrijk. De gehele passage over de Zwitser gaat terug op een passage uit de vierde zang van L'imagination (1806) van de Franse dichter Jacques Delille. voetnoot177 afgeronnen: voorbije. voetnoot177 zich: valt weg. voetnoot191 Ik dweepte mij terug in: ik onderging de bekoring van de herinnering aan. voetnoot195 'k Zag ... spreken: opnieuw een verzoeningsgezinde passage, waarin Helmers de Oranjestadhouder in een adem noemt met de staatsgezinde De Witten (vgl. dhn ii, 401-406, 443-448). voetnoot203 af: verwijdert u. voetnoot204 kunstenkoor: groep (ingewijde) kunstenaars. voetnoot210 de bloem des volks: het puik, de voortreffelijkste vertegenwoordigers van het volk. voetnoot212 Mecchaas volgeling: mohammedaan, islamiet (Mekka is het belangrijkste bedevaartsoord van de moslims). voetnoot222 eigen: dezelfde. voetnoot227 verschoon: vergeef mij. voetnoot236 Kinker: de dichter en vrijmetselaar Johannes Kinker (1764-1845). voetnoot236 Loots: de dichter Cornelis Loots schreef evenals zijn zwager Helmers tal van vaderlandslievende gedichten. voetnoot236 Hall: de dichter en staatsman Maurits Cornelis van Hall (1768-1858) publiceerde onder meer het vrijheidslievende, anti-Fransgezinde gedicht ‘De gevallen eik’ (1810). voetnoot236 Klijn: de dichter Hendrik Harmen Klijn (1773-1856) dichtte in deze jaren over soortgelijke algemeen-menselijke en verlichtingsthema's als Helmers. Ook zijn broer Barend (1774-1829) was dichter, zij het iets minder productief en bekend. voetnoot236 Tollens: de dichter Hendrik Tollens (1780-1856) verwierf vooral bekendheid met zijn vaderlandslievende, huiselijke gedichten. Zijn driedelige Gedichten (1808-1815) betekende zijn doorbraak. voetnoot237 keurgenooten: uitgelezen groep. voetnoot239 ontwringen: ontnemen. voetnoot244 Huig de Groot: zie dhn ii, 489-500. voetnoot248 Heeft ... bezongen: de Amsterdamse hoogleraar H.C. Cras (1739-1820) wijdde in 1775 zijn oratie aan Hugo de Groot (Oratio, qua perfecti jurisconsulti forma in Hugone Grotio spectatur) en publiceerde in 1796 een lofrede op Hugo de Groot: Laudatio Hugonis Grotii (Amsterdam 1796). voetnoot263 Het regt van vrede en krijg: verwijzing naar De Groots bekendste werk De iure belli ac pacis (1625) (Over het recht van oorlog en vrede). voetnoot278 schoft: rug. voetnoot274-282 Gij zijt ... Goôn: de vergelijking van De Groot met Atlas (vs. 272-283) is een bijna letterlijke vertaling van een passage over Voltaire uit de vijfde zang van L'imagination (1806) van de Franse dichter Jacques Delille. voetnoot283 Pascal van Nederland: Helmers doelt hier op de Amsterdamse hoogleraar natuurkunde en dichter Pieter Nieuwland (1764-1794). Hij noemt hem de Nederlandse Pascal, naar de Franse wis- en natuurkundige Blaise Pascal (1623-1666). voetnoot284 te vroeg ... neêrgesmeten: Nieuwland stierf al op dertigjarige leeftijd. voetnoot287 Bosch: de Amsterdamse dichter Bernardus de Bosch (1709-1786) nam Nieuwland in huis en bezorgde, hem een goede opvoeding. Diens broer Jeronimo de Bosch (1740-1811) onderwees hem dagelijks, met name in de klassieke talen. Bernardus fungeert hier als de spreekwoordelijke ‘hovenier’ van de ‘jonge bloem’ Nieuwland. voetnoot289 gij waart: hebt geleefd. voetnoot294 zijn ... schiet: vgl. dhn iii, 400. voetnoot298 Smaalt Philomeles zang: spreekt minachtend over de zang van de nachtegaal voetnoot299 Vloekt ... balsemluchten: vloekt in de aartsdonkere nacht op de zachte, welriekende geuren van de Indus (rivier in Pakistan). voetnoot313 licht: ontdekt. voetnoot314 Drebber, Jansen ... Metius: Helmers noemt achtereenvolgens drie zeventiende-eeuwse Nederlandse instrumentmakers, nl. Cornelis Jansz. Drebbel (1572-1633), Zacharias Jansen (ca. 1588 - ca. 1632) en Jacob Adriaensz. Metius, die ook in iv, 862 al werd genoemd. voetnoot315-316 En Galileï ... gesteven: Galilei maakte bij zijn astronomische waarnemingen gebruik van de telescoop die rond 1608 door Zacharias Jansen of Cornelis Lipperhey zou zijn uitgevonden. voetnoot316 gesteven: ondersteund. voetnoot318 Bakker: Meindert Meeuwe Bakker vond in 1691 de ‘scheepskamelen’ uit, ofwel scheepslichters waarmee de zwaarste schepen eenvoudig over Pampus en andere ondiepten in de Zuiderzee getild konden worden. voetnoot319 zeekasteel: imposant schip. voetnoot322 lastdier van het Oost: kameel. voetnoot324 Tritons: zeegoden. voetnoot324 spelen: uitbazuinen. voetnoot325 hoofdstof: het element lucht. voetnoot326 Uitgeest: Cornelis Corneliszoon van Uitgeest (ca. 1550 - ca. 1607), uitvinder van de houtzaagmolen, die in de Republiek van groot belang was voor de scheepsbouw. voetnoot326 Legt ... in den band: maakt door de uitvinding van de windmolens de wind dienstbaar. voetnoot329 Stevin: de wis- en natuurkundige Simon Stevin (1548-1620), tevens militair adviseur van prins Maurits. voetnoot330 Daar ... stelt: Stevin plaatst de ruiters van het staatsleger op strategische posten. voetnoot331 Vauban: Sébastien le Prestre de Vauban (1633-1707) was een Franse maarschalk en bouwmeester van vestingwerken. voetnoot332 bolwerk: uitbouw van de verdedigingsmuur, gebruikt door Stevin in zijn vestingbouw. voetnoot332 mijn: plaats waar buskruit wordt ingegraven. voetnoot332 transen: omgangen van de vestingmuur. voetnoot334 Koehoorn: Menno van Coehoorn (1641-1704) was militair en vestingbouwkundige. Hier wordt gedoeld op zijn uitvinding van de Coehoornmortier, een door twee man gedragen mortier voor belegeringen. voetnoot338 Bekker: Balthasar Bekker (1634-1698), verlicht theoloog en denker, vooral bekend vanwege De betooverde wereld (1691), waarin hij zich keerde tegen het geloof aan de invloed van duivels op het lot van de mens. voetnoot338 Aldegonde: Filips van Marnix van Sint-Aldegonde (1540-1598), calvinistisch theoloog en vertrouweling van Willem van Oranje. voetnoot338 Armijn: Jacobus Arminius (1560-1609), hoogleraar theologie aan de Leidse Universiteit. Zijn rekkelijke interpretatie van de predestinatieleer bracht hem in conflict met de veel rechtzinniger Franciscus Gomarus. voetnoot338 Venema: Herman Venema (1697-1787), hoogleraar theologie met verlichte denkbeelden aan de Universiteit van Franeker. voetnoot341 Descartes: de Franse filosoof en wiskundige René Descartes (1596-1650) verbleef lange tijd in de Republiek, waar hij het grootste deel van zijn werken schreef en publiceerde. voetnoot342 verbond: Descartes paste de algebra (= stelkunst) systematisch toe op de meetkunde (een onderdeel van de wiskunde), zoals bijvoorbeeld blijkt uit het deel over ‘La Geometrie’ in Discours de la methode (1637). voetnoot344 Spinoza: de filosoof Baruch de Spinoza (1632-1677), auteur van enkele zeer invloedrijke filosofische tractaten. voetnoot346 Bard: dichter. voetnoot347 Idumeesche palmen: Idumea is een landstreek met uitgestrekte palmbossen ten zuiden van het toenmalige Judea, gelegen in het huidige Palestina voetnoot348 Schultensen: de geleerden Albert Schultens (1686-1756), diens zoon Jan Jacob Schultens (1716-1778) en diens zoon Hendrik Albert Schultens (1749-1793), allen grote kenners van de Arabische en Hebreeuwse taal en cultuur voetnoot349 vloed: beek in de vlakte van Jizreël in het huidige Israël. voetnoot350 't kroost van Ismaël: de Arabieren (vgl. dhn i, 271). voetnoot350 Kemels: kamelen. voetnoot350 drenkt: te drinken geeft. voetnoot353 ontslagen van den band: bevrijd uit de boeien. voetnoot355 Rotte: de rivier de Rotte bij Rotterdam. voetnoot356 De groote ... geboren: de humanist Desiderius Erasmus (1466-1539), vooral bekend door zijn Lof der zotheid (1509), werd geboren in Rotterdam. voetnoot357 Hellaas wetenschap: de studie der klassieken. voetnoot357 Bosphorus: de Bosporus is een zeestraat in Turkije. voetnoot357-358 En Hellaas wetenschap ... lucht: Erasmus publiceerde in 1516 een uitgave van het Griekse Nieuwe Testament. voetnoot359-360 Meer duurzaam ... gegoten: in 1622 werd in Rotterdam een bronzen standbeeld van Erasmus geplaatst van de Amsterdamse architect en beeldhouwer Hendrick de Keyser. Volgens Helmers is Erasmus' roem duurzamer dan brons. voetnoot365 middeneeuw: middeleeuwen. voetnoot369 Koster: Laurens Janszoon Coster (ca. 1370-1440) werd in Nederland gevierd als de uitvinder van de boekdrukkunst. De eigenlijke uitvinder was Johannes Gutenberg. voetnoot384 Hercules: zie dhn ii, 499. voetnoot391 vlieten: stromen. voetnoot396 zwalpen: klotsen. voetnoot397 de adelaar ... boort: van de adelaar wordt gezegd dat hij zonder met zijn ogen te knipperen in de zon kan kijken. voetnoot405 Attika: hier: Griekenland. voetnoot405-406 Attika ... olijvenscheut: Griekenland mag vrijelijk roemen op de gift van de godin van de oorlog, Minerva (Gr. Pallas Athene). Toen Minerva en Neptunus streden om de soevereiniteit van de stad Athene, behaalde zij de overwinning door de stad een olijfboom te schenken. voetnoot406 oorlogspaard: het paard van Troje. Om de stad Troje in te kunnen nemen, bedenkt Odysseus een list. Hij laat een groot houten paard bouwen, waarin Griekse soldaten zich verbergen. De Trojanen halen het paard binnen en zo weten de Grieken Troje te veroveren. voetnoot407 de Tiber: het Romeinse rijk. voetnoot407 Capitoolgewelven: de gebouwen op het Capitool, het centrum van het Romeinse gezag. voetnoot412 tolken: vertegenwoordigers. voetnoot420 gaderen: samenstellen. voetnoot422 stand: houding. voetnoot429 Mingodin: Venus, godin van de liefde. voetnoot434 Olympus: de berg de Olympus was volgens de klassieke mythologie de verblijfplaats van de goden.

Vorige Volgende

De Hollandsche natie

Vijfde zang.

De wetenschappen.

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs