Verdwenen wereld. Verhalen en schetsen uit Suriname

[p. 190]

Tropenkerstmis

Flipse had zijn bril afgezet, en zwijgend achterovergeleund bette hij zeer zorgvuldig zijn gezicht. Daarna veegde hij met een andere, kraakschone zakdoek zijn brilleglazen schoon, keurde ze tegen het licht alvorens ze weer op te zetten, en toen pas, weer een weinig overeindkomend, vervolgde hij zijn betoog: ‘Zie je, dát is wat ik tegen de tropen heb. 't Is niet de warmte op zichzelf, maar dat je hier geen seizoenen kent, geen échte jaargetijden, rondom bepaalde dagen van het jaar. En daarom - ik wil niets zeggen van je goede bedoelingen, mijn beste Hermine, om die versierde boom daar in de hoek neer te zetten, of de wanhopige pogingen van mijn eigen Aagje om haar kokkie te leren een echte kerstkrans te bakken. En je borrel smaakt me even goed als altijd, Harry - dáár niet van - maar ook niet ánders, zie je. En verdraaid, als het niet op de kalender stond, en ik overigens ook aan mijn portemonnee merk dat het tegen het eind van de maand loopt, zou dan één sterveling hier in het land weten dat het vandaag Kerstmis was? Een vrije dag - vrijer nog dan Koninginnedag, dat is alles.’

Harry lachte zuurzoet, en Hermine viel maar al te gretig bij: ‘Ja, buiten sneeuw, en om de kachel, knusjes. Naar de nachtmis, lekker ingeduffeld, en dan thuis het fijnste ontbijt van heel het jaar. Je hebt gelijk. Op zulke dagen als vandaag kan ik wel griezelen van - nou ja, noem het maar gerust heimwee.’

‘Jij bent gek, heus gek,’ vond Harry toen. ‘In Holland is het ook een halfjaar winter en maar één dag Kerstmis. En je kon niet tegen kou, je snotterde het hele jaar door, al van

[p. 191]

kinds af, en nou is het plotseling daarginds alleen maar rozegeur en maneschijn. Nou goed, dan is het hier géén Kerstmis, - mij een zorg, als ik mijn benen maar een beetje strekken kan en lekker thuis kan zitten. Weet je, ik vind je toch een beetje onrechtvaardig, Flip.’

De gast haalde zijn schouders op. ‘Als dit een Kerstmis is, nou, dan weet ik het ook niet meer,’ zei hij, ‘maar misschien omdat ik hier pas ben, merk ik het zo. Vermoedelijk stomp ik mettertijd ook af.’

‘Of leer je inzien en berusten, drink eens uit,’ antwoordde Harry in één adem door. Hij schonk de anderen en zichzelf bij, maar was er nog niet helemaal mee klaar, toen aan de kamerdeur geklopt werd. Binnen kwam een zwarte jonge vrouw, erg zwart tegen het licht-gekleurde katoentje dat ze droeg - de povere sierlijkheid van het volk dat op een feestdag uitgaat. Op haar arm had zij een kind, niet helemaal zo donker als zijzelf, maar toch wel duidelijk van háár, zo met zijn kop vol wollig kroeshaar en een moppig neusje; opgedoft - zijn kledij had beslist veel meer gekost dan die van zijn mama.

‘Dag meneer, dag mevrouw, dag meneer,’ groette zij een ieder afzonderlijk, als om haar verlegenheid te verbergen. ‘Kleine Harry is meneer en mevrouw zalig bededag komen wensen. Zeg dag meneer, jongen, zeg dan dág, domme jongen. Hij kan al praten,’ ging ze voort, toen ze de verbouwereerde blanke gezichten zag, waarvoor haar eigen beduusdheid aan de kook kwam tot opwinding.

‘Tjeetje,’ riep Harry opeens uit, in een begin van geestdrift, ‘maar dat is Hildegonda!’

Hermine keek hem van terzijde aan, met een van die wantrouwende blikken die hij in haar haatte - hij wist nu precies wat ze dacht - en hij wachtte maar af dat ze zou zeggen: ‘Kleine Harry, hè, daar heb jíj zeker wat mee te maken,’ en ‘Hoe durft ze.’ Maar ze zei niets van dien aard, ze vroeg alleen maar honingzoet, hoewel giftiger nog dan hij vermoed had: ‘Zo, jullie kennen elkaar?’

[p. 192]

Flipse dacht aan weggaan, maar hij durfde niet. En achteraf was hij er blij om, want uit de blankte van zijn onschuld lispelde Harry: ‘Maar liefste, jij kent Hildegonda immers ook. Ik heb haar dadelijk herkend. Ga zitten meisje. Je weet wel, al van vroeger nietwaar, dat mevrouw het geheugen heeft van een kreeft. Herinner je je, hoe ze in het begin Samaracca zei, in plaats van Saramacca, en ze meneer Waaldijk meneer Rijnberg noemde? Nou, ze is in dát opzicht niet veranderd, maar jij, jij bent knap geworden sinds ik je voor 't laatst gezien heb. En een kind heb je nou ook al - ja, zo vliegt de tijd.’

‘Ik heb hem Harry naar meneer genoemd, want meneer was zó goed voor me. Maar omdat ik niet getrouwd ben, durfde ik eerst niet bij mevrouw te komen,’ lichtte het meisje hem in.

‘Hildegonda is het eerste meisje dat bij ons gediend heeft, toen we pas in de kolonie waren,’ zei Hermine tegen Flipse, nu ze weer georiënteerd was. ‘'t Allereerste meisje.’

‘Zeg in godsnaam geen kolonie,’ fluisterde de gast. ‘Die mensen worden kwaad wanneer je dat zegt. Zeg desnoods liever koninkrijk.’

‘Het wás toen een kolonie, al weet ik niet wat het tegenwoordig is,’ antwoordde even zachtjes Harry's vrouw. Maar Harry zelf schonk er geen aandacht aan. Hij reikte naar het kind en riep: ‘Kom hier, klein wurm! Neen, pruil maar niet, ik zal je heus geen kwaad doen.’ En met de onhandigheid van iemand die nooit zelf een eigen kind had leren tillen of een schone luier omdoen, pakte hij het ventje vast en zette hem vlak vóór zich op de tafel naast de borrelglazen.

Grote donkere ogen, als gegroeid tussen goedlachsheid en wantrouwen voor het vreemde, keken in zijn eigen, bijna grijze ogen. Waarom had hij zelf geen kind? Hij hield zijn vingers voor het manneke en trachtte het te amuseren. Maar het keek slechts in goddelijke ernst toe - een beetje stijf in zijn paasbeste kleertjes en met om zijn roodbruin mondje iets

[p. 193]

dat evengoed gehuil kon worden als gelach.

Mevrouw had zich onderwijl naar het meisje toegewend en vroeg: ‘Je bent dus niet getrouwd? Waarom?’

‘Ik zal gaan trouwen, volgend jaar, mevrouw, maar met een ander,’ antwoordde Hildegonda braaf. En wijzend naar het kind: ‘Zijn vader deugt niet.’

Verbaasd omhooggetrokken wenkbrauwen op Hermine's gezicht: ‘Ach, ben je erin gelopen?’

‘Ja, ik ben met hem gelopen, mevrouw, hij was soldaat. Maar niets hoor. Totdat op een Kerstdag voor twee jaar, vandaag is het precies twee jaar geleden, ik zal hem nooit vergeten. Ik was met hem naar de kerk gegaan, een zee van licht. De dominee had mooi gepreekt, van Jozef en Maria en de stal. We kwamen samen buiten in de nacht, en overal was het donker. Het regende en we gingen schuilen. Toen begon hij ook te praten dat hij later met me trouwen zou, wanneer hij uit de dienst was. Maar zolang hij nog soldaat was, kon hij toch de voedstervader zijn. En ik was toch ook een dienstmaagd van de heren, zei hij. En toen - dominee zegt dat het zonde is, mevrouw, maar kijk hem daar, die kleine Harry, kijk hem lachen tegen meneer! Meneer houdt van hem, hè? Ik ook hoor. En daarom, mevrouw, toen die soldaat moest weggaan, heb ik hem maar laten gaan. Hij hield ook niet van kinderen, niet zoals mijn meneer.’

‘Een eigenaardig land,’ meesmuilde Flipse.

‘Jullie meisjes moesten wijzer zijn,’ betoogde ernstig Hermine.

Harry echter tastte in zijn zak en vond gelukkig enkele grote zilveren munten.

‘Op Kerstdag is iedereen blij met alle kinderen,’ zei hij, nog steeds naar het wicht gebogen. ‘Hier, mijn kleine naamgenoot, mijn kleine plaatsvervanger van ik weet niet wat. Laat je mama iets voor je kopen waar je veel plezier van hebt, en kom mij elke Kerstmis laten zien hoe je gegroeid bent.’

[p. 194]

‘Als meneer ook maar niet weggaat,’ zei het donkere meisje, ‘weer terug naar Holland.’

‘'t Is er veel te kil en te koud. Ik ben hier al gewend. Mevrouw zal misschien gaan, maar ik blijf hier. En als we kinderen hadden, zou mevrouw misschien ook blijven. 't Ga je goed hoor, Hildegonda.’

Hij gaf haar toen zelfs een hand, ondanks de wetenschap dat Hermine dit vast overdreven vond. Alsof de twee rijksdaalders niet genoeg waren. Doch ze zweeg. Weer alleen met haar en Flipse, schonk hij zich een extra borrel in, die hij in één teug naar binnen sloeg. Remedie als vanouds voor zijn ontroering.

‘Merkwaardig volk,’ mompelde Flipse nogmaals.

Harry hoestte en mediteerde luidop: ‘Kerstmis... ieder op zijn manier.’

‘Misschien hebben zij voor hun doen toch nog gelijk, die anderen - de vrede van al wie van goede wil is,’ zei de gastvrouw toen, veel zachter en veel vriendelijker ditmaal.