Van pij en burnous

[p. 122]

Ga niet naar Carthago!

Omdat mijn lieve moeder de Lamartine las, was het heel logisch dat ik, schooljongen nog, mij zat ging lezen aan Flaubert. Ik weet zeker dat ik de organen miste voor sommige onderscheidingen, maar met 'n kloek, jongensachtig flair koos ik Salammbô boven Madame Bovary, Bouvard et Pécuchet boven L'éducation sentimentale. Slechts La Tentation de Saint Antoine en de Trois Contes bleven buiten mededinging.

Later heb ik gezien, dat Cocteau me gelijk gaf. Inderdaad: in Madame Bovary is Flaubert een man, die zóó mooi mikt, dat de juffrouw van de schiettent niet meer ziet dat zijn schot het haantje bij lange na niet raakt.

Salammbô echter bleef voor mij het maximum van wat wij ‘stijl’ noemen; en stijl is immers het zeer-gebonden conglomeraat van alle persoonlijke tics! Welnu, het moest de stad Carthago zijn, die me eens en vooral van Salammbô en van alles wat den ‘stijl’ aanbelangt zou afhelpen. Doch ieder ander die óók van Flaubert, óók van Salammbô houdt, ik kan hem niet anders aanraden dan: Blijf deze liefde koesteren

[p. 123]

als een laatste supersitie van uw poëtisch oordeel; wees zuinig op deze laatste appreciatie en... ga niet naar Carthago!

Ach, ach, dat ik er komen moest op een zuiveren Zondagmiddag met de kinderlijke onwetendheid van een Amerikaansch toerist, en heelemaal niet gewaarschuwd door de overleef de gevaren van Napels.

De grootste dievenstad van Europa is Napels, en als je te lang bezig bent met Napels te zien, sterf je vanzelf. De koetsiers zijn er dieven, de hotel-agents overvallen je als struikroovers, de portiers graaien zoomaar in je portemonnaies en de kellners zijn allen boeven. Na drie dagen was ik blij, levend en niet hemdeloos Napels te kunnen verlaten.

* * *

En nu Carthago, het Napels van Noord-Afrika. Eén stap uit de tram op het bruine perron en je bent aanstonds omsingeld door vijf en twintig Arabieren, Italianen en Franschen, die je de oudste munten, van Dido tot Aboe Bekr aanbieden, in de handen duwen, in de zakken stoppen om met den meesten aandrang honderd en meer francs van u te eischen.

Durf geen hand er naar uit te steken; sluit

[p. 124]

uw oogen en tast als de blinde Oidipous naar uw weg, want deze mercenaires, deze Scythen, Berbersche bloedhonden, die u ‘penny, shilling, dollar!’ toebrullen, het zijn de woestijn-wolven die u volgen en u niet meer loslaten. Ze laten u munten bekijken die nog warm zijn van de ponsmachine, maar de beeldenaar van Scipio Africanus is zeer vervaagd. Ze spreken u met een professoraal accent over 't Grieksch en Byzantijnsch tijdperk - ah, dat deze kerels nog lispelen ook! - en één waagde te zeggen: Hamilcar!

Alleen de reiziger die levend uit Napels gekomen is, ziet kans zonder kleerscheuren uit het stationnetje te strompelen. Maar juich niet te vroeg! Een lichte artillerie van rijtuigen rijdt op u los, en ge kunt naar links noch naar rechts zonder zoo'n grijnzenden paardenkop te ontmoeten, waarbij Bucephalus evenmin als Rosinante, Beyaert noch de Derby'sche Prince Willy III vergeleken kunnen worden.

Ha, en de aapmenschen die deze koetsiers zijn. Eén schreeuwt je toe dat het verboden is Carthago alleen te zien, de andere zal u brengen door het museum en naar 't amphitheater. Nu heeft de schrik je heelemaal te pakken, want Napels heeft Pom-

[p. 125]

peï, en Pompeï heeft een amphitheater. Suppoosten, die je geen steen laten passeeren zonder een fooi te vragen, al hangen er meterhooge borden met ‘Fees are strictly forbidden’.

O, ga niet naar Carthago, omdat uw Baedeker zegt dat er ruïnes te zien zijn, en uw Guide Bleu spreekt van een gedenksteen voor Flaubert. Blijf thuis, en heb uw oude liefhebberijen lief.

* * *

In Carthago staan er niets dan een paar villa's met imitatie-moorsche bogen van Siciliaansche stucadoors. De ruïnes, een paar gore stompen van zuilen, zijn er deskundig neergezet door afdeeling X. van de Touring Club de France. Op den heuvel staat de Cathedraal van den aartsbisschop van Carthago, die evenwel in Tunis woont. Het museum van den beroemden père Delattre, een goede oude monnik en het eenige onvervalschte in Carthago, bevat de vondsten uit den Punischen tijd: toiletspiegels en poeierdoozen, zooals die thans in Parijs verkocht worden. Odeurfleschjes van Coty en Houbigant.

Mijn laatste vleugje idealisme smelt als ik een ontkennend antwoord krijg op de ar-

[p. 126]

gelooze vraag: ‘Heeft Flaubert dit alles gekend?’

Maar nog veel ergere dingen zijn er in Carthago. De zee is er bijgekleurd voor de toeristen. De gedenksteen voor Flaubert is onvindbaar, evenals het amphitheater. De kellner van het eenige restaurantje antwoordt in 't Engelsch op het meest-onberispelijke Fransch. Ik tracht hem te overdonderen met mijn laatste restje Grieksch:

‘Andra moi ennepe Mousa...’

Hij vraagt wat of ik mooier vind, Attisch of Dorisch. Maar zijn koffie is gootwater met ammoniak.

En ook het ergste van heel Carthago blijft u niet gespaard: het nieuwe paleis van den Bey, die last heeft van de herinnering aan Hamilcar. Veertig soldaten in roode circus-pakken met gele biezen houden de wacht op een terras boven 't bijgekleurde zeetje met wolken, die bediend worden vanaf een draaiende ducdalf. De palmen worden jaarlijks, een week vóór 't seizoen, gepolitoerd en vernist. In het paleis bewaart de Bey zijn postzegel- en capsule-verzameling.

Flaubert heeft vergeefs beweerd, dat hij Carthago bestudeerd had, en zijn onderzoek ‘in loco’ instelde. C'était de la blague,

[p. 127]

mon cher, en we beginnen Salammbô te vergeten voor Le Potomak, zooals we Cocteau vergeten zullen voor Willem Kloos of de Kop van Jut.

* * *

Scipio, Scipio, mijn oude, trouwe kaalkop, die nu alle bezoekers van het Vaticaansch museum, dat noodig moet opgeverfd worden, nòg tegengrijnst. Ceterum censeo Carthaginem delendam esse. Tot zoo lang, vergeet mijn raad niet: Ga nooit naar Carthago. Het zou u zuur bekomen.

7^o 28' 36" O.L.

36^o 72' 63" N.B.