Mijn aap schreit. Het euvel gods

19

Ik ben naar boven gegaan en heb mijn fagot genomen. Tegenover hem ben ik gaan zitten, en ik heb een trage muziek gespeeld van donkere, dikke tonen, die waren als vette modderbellen welke zwellend komen bersten aan de oppervlakte van een moeras. Rode tonen heb ik geblazen uit de houten buis; ze vielen stuk op zijn kop als overrijpe tomaten, en het brede rode sap droop langs zijn bek naar een holle echo.

Zijn poten trilden; hij was angstig, kromp samen van schrik, zo klein werd hij als een zwarte marmot. Zijn open waren stijf gericht naar de glimmende buis der fagot. Onbarmhartig plofte ik de tonen uit de diepste bas, en dan weer hoger; als een jongleur blies ik de tonen gelijk kleurige ballen daaruit op: groene en blauwe. Hij kroop over de grond met zijn slappe, krachteloze poten; hij wentelde zich over zijn rug en sloeg met zijn kop op de grond. De kamer werd bleek en hoog, een witte tempel van Baäl, en ik zat daar, groot en sterk, als een opperpriester die het offer voltrekt van een

[p. 45]

nieuw ritueel. De fagot was tegen mij aangedrukt als een wapen, neen, als een vrouw naast wie je sterk bent, een veroveraar van alle werelden.

De aap lag op zijn rug, met handen en voeten gespreid, als gekluisterd op een andreas-kruis. Zijn staart lag recht onder hem, de steel van zijn kop. Een romp had hij niet meer. Schokkend rees zijn buik, en onder zijn borstkas door, gingen de schokken tot naar zijn keel. Vreemde plooien trokken langs zijn bek; zijn tong hing daaruit opzij, blauwachtig-rood.

Van de fagot heb ik alle tonen geblazen, tot het hoogste register.

Toen heb ik muziek bedacht die de liefste is, en het meest aan de vreugde der aarde gehecht.

Een melodie van Mozart heb ik gespeeld, zo teer, zo lokkend naar lente; bleek en rose als het binnenste van een camelia, geheimvol als de klok van een hyacinth, onheilspellend als een welkende orchidee.

De melodie brak af, een schok ging door al zijn leden; stijf lag mijn aap en bewegingloos, zijn staart was als een priem. Hij was dood.

Ik heb hem met de punt van mijn schoen in een hoek geduwd; de deur heb ik op het nachtslot gedaan.

En toen mijn moeder vroeg: ‘Waar is het beest?’ heb ik gezegd: ‘Mein Affe ist heute an Schwermut gestorben.’ Want wij zijn allen acteurs.

Tegelijk deed deze teerheid mij pijn, want om teerheid was ik onrechtvaardig en ondankbaar tegen haar die Strindberg niet kende, omdat zij aan Thomas à Kempis genoeg had. Tegelijk ook was ik blij met een nieuwe,

[p. 46]

jonge blijdschap, immers goed en kwaad, vreugde en pijn raken elkander in één ondeelbaar ogenblik.

Intermezzo

En daar de ouden van dagen altijd een wijsheid hebben die zij ons moeten overleveren, zei mijn grootmoeder, nadat het dier door mijn broertje begraven was in de tuin, onder een balsaminestruik: ‘Ik ken een heel oud sprookje van apen, dat de Indianen sinds eeuwen verhalen.’

Daar was eens een koning die grote bossen en tuinen bezat. In een daarvan stonden veel cocosbomen; ze hingen vol vruchten, maar waren zo hoog dat niemand deze plukken kon. Een grote droogte kwam in het land, en de koning wilde het cocoswater drinken; daarom zond hij een boodschap rond, dat wie de vruchten plukken kon, zijn enige dochter tot vrouw zou krijgen.

Vele kwamen het proberen, maar het lukte niemand. De bomen waren veel te glad en veel te dun. Halverwege bleven de klimmers steken van vermoeienis, of ze durfden niet verder van angst. Eindelijk, op een morgen kwam er een man, onaanzienlijk en klein, die zei dat hij in de hoogste boom kon klimmen, en weldra alle vruchten zou plukken voor de koning. Met zijn kleren aan kroop hij langs de boom, en zo vlug als een ander loopt langs de weg, ging hij naar boven tot aan het bladerennest waaronder de vruchten hingen, en wierp ze naar beneden met twee tegelijk. Vol verbazing zagen allen dat eer de middag om was, hij alle vruchten van de bomen geplukt had. En toen hij klaar was zei de koning:

[p. 47]

‘Kom mijn zoon, ik zal u mijn dochter geven.’

De man weigerde eerst, maar de koning was blij zulk een moedige schoonzoon te hebben, en vleide hem zeer om te blijven. Hij zou een groot feest aanrichten bij de bruiloft, en noemde alle spijzen en dranken op, doch eerst toen hij bij de apenootjes gekomen was, stemde de vreemde man toe om te blijven.

Reeds enige dagen was hij gehuwd en woonde hij in het paleis. De prinses was bleek en kwijnend en sprak tegen niemand. Zij was angstig en bedroefd, want elke ochtend, lang vóór de zon nog op zou gaan, stond haar nieuwe man op om te gaan baden, achter de tuin bij het bos. En hoe zij ook vroeg en kloeg, hij wilde nooit dat zij meeging. Elke dag werd zij bleker en treuriger van bange nieuwsgierigheid.

Eindelijk besloot haar oude min de prins op vroege ochtend te volgen. En wat zag zij?

Nauwelijks was hij bij de vijver gekomen, of hij wierp zo snel hij kon alle kleren van zich af, en stond daar spiernaakt, ruig en behaard bij het water. Dan hief hij beî zijn armen op en begon een lied te zingen:

‘Na mi’ okro bia graman
‘Na mi’ okro bia graman
‘Graman kari mi’ okro bî.

En aanstonds kwamen er van alle kanten giechelend en buitelend wel vijftig apen uit de bomen, en namen de prins mee, die ook een aap was, want hij had een lange staart en haar op zijn rug...

Ze sprongen rond door de takken en maakten de dolste

[p. 48]

pret. Ze gooiden elkaar met pitten van vruchten en plasten rond in de vijver. Maar zodra het eerste rood van de zon over 't water scheen, haastten zich alle apen terug in het bos, de prins schoot snel zijn kleren aan en wandeldende weer naar het paleis terug gelijk een mens. Fluisterend en bevend heeft de min aan de koning verteld wat ze gezien had. Maar niemand wou het geloven. Toen de koning des middags met zijn schoonzoon wandelde langs de vijver, is de oude man achter hem gaan staan en heeft het lied gezongen:

‘Na mi’ okro bia graman
‘Na mi’ okro bia graman
‘Graman kari mi’ okro bî

De prins was niet meer te houden. Giechelend en spartelend schudde hij alle kleren van zijn lijf, terwijl al de andere apen uit het bos kwamen gebuiteld. Zij sprongen in de bomen, maar de koning nam zijn pijl en boog, en schoot zijn schoonzoon dood, vlak in 't hart. En sinds dien waren alle apen gehaat in dat land.’

‘Ja, behalve misschien bij de prinses,’ zei ik sceptisch, maar zacht.