Avonturen aan de Wilde Kust

De geschiedenis van Suriname en zijn buurlanden

[p. 8]

Inleiding

‘De beoefening der geschiedenis, receptief of productief, staat steeds voor iedereen open; er is nauwelijks speciale wetenschappelijke voorkennis voor nodig. De historie heeft haar deuren wijd open staan voor de amateur. Gelukkig de landen waar uit de staatsdienst, uit het publieke leven, de geschiedschrijvers opstaan.’
J. Huizinga (De Wetenschap der Geschiedenis)

Wanneer in de hiernavolgende bladzijden de aandacht van hoofdstuk tot hoofdstuk steeds meer toegespitst wordt op de gebeurtenissen en toestanden in Suriname, het voormalig Nederlands Guyana, dan gebeurt dit niet omdat de geschiedenis van dit land in welk opzicht dan ook van meer belang of boeiender zou zijn dan de lotgevallen der vier andere Guyana's. Alle vormen zij samen één geheel, zowel in geografisch, ecologisch, ethnisch als historisch opzicht. En juist omdat zij nagenoeg een zelfde verleden hebben, is het redelijkerwijze te verwachten dat ook hun toekomst, ondanks hun huidige staatkundige of politieke diversiteit, niet erg verschillend zal zijn. Er kunnen slechts onderlinge fase-verschuivingen bij hun verdere ontwikkeling plaatsvinden.

Een beschrijving van de gezamenlijke totale geschiedenis van Groot-Guyana zou echter een veel ruimere plaats en veel meer nadere uiteenzetting voor de onvoorbereide lezer vergen, dan waartoe de hier beschikbare ruimte gelegenheid biedt, hoezeer ook een weelde aan illustraties de nodige woorden vermag te vervangen. Derhalve werd een middenweg gekozen, door een aan de meesten reeds enigszins bekend onderdeel - in casu Suriname - eerst tegen de achtergrond van het grote geheel te plaatsen, om het vervolgens geleidelijkaan steeds meer naar voren te halen, en zo op meer gedetailleerde wijze het globale verloop der ontwikkelingsgeschiedenis van Groot-Guyana door die van het eertijds ‘Nederlandse’ Guyana aan te tonen. En gelukkig leent juist Suriname, als ‘middelste’ van de vijf landen aan de Wilde Kust, zich bijzonder goed hiertoe. Het is niet voor niets de middelvinger aan die grote, naar ons uitreikende hand van oermoeder Guyana!

Getracht werd dus om, als bij het filmen met een ‘zoom-lens’, uit een aanvankelijk panoramisch beeld één centraal gegeven steeds dichter ‘naar voren’ te halen, teneinde het allengs meer in bijzonderheden te leren kennen, hoewel daarbij tevens hoe langer hoe meer van ‘het omgevende’ uit het beeld moest verdwijnen. Niet geheel evenwel. En terwijl het hier op den duur nog slechts als ‘terzijde’ ter sprake kon komen, heeft de schrijver van dit boek gepoogd om in een ander, spoedig te verschijnen werk in dit onvermijdelijke manco te voorzien.

Nederlandse vertaling van het door Columbus gepubliceerde reisverslag van zijn vierde reis naar de Nieuwe Wereld, in 1502, toen hij nog steeds hoopte een land te bereiken dat beantwoordde aan de bekende beschrijvingen van Oost-Azië.

Van inheems standpunt uit wordt de geschiedenis van Suriname beschouwd als een reeks van wilde avonturen, die lieden van de meest uiteenlopende herkomst beleefden in een gedeelte van de Guyana's waarvan zelfs voor hen de kust zó ontoegankelijk was, dat zij deze ‘wild’ noemden en de bewoners daarvan ook als ‘wilden’ betitelden. Even langzaam en voorzichtig als zij die kust - tot op heden nog een ‘gevaarlijke’ - hadden te benaderen, even behoedzaam gebeurt dit ook hier, met dit ‘ingezoomde’ geschiedverhaal. Zo wordt in de eerste zeven hoofdstukken de proto- en prehistorie van geheel Amerika langzaam teruggedrongen tot die van de noordelijke helft van Zuid-Amerika en vervolgens ‘verschoven’ tot die van het door de Orinoco, de Rio Negro, de Amazone en de Atlantische Oceaan ingesloten leefgebied, het eigenlijke Guyana. In de daaropvolgende zeven hoofdstukken, die het begin van de ‘historische’ tijd van het subcontinent behandelen, wordt aangetoond hoe in de eerste helft van deze tot op heden bijna vijf volle eeuwen omvattende periode, vooral het land langs de Wilde Kust een door veel Europese mogendheden omstreden ‘bezit’ werd, dat alleen met behulp van de arbeid van uit West-Afrika geïmporteerde negerslaven kon worden ontgonnen.

Aan het einde van die eerste 250 jaren ‘avonturen’ wordt dan even halt

[p. 9]

De wellicht oudste navigatie-schetskaart van de Wilde Kust, getekend door Joos Bastiansen in 1627, toen zich daar al Hollanders, met name aan de Corantijn, gevestigd hadden.

gemaakt, om te overzien wat de vele gebeurtenissen in menselijk opzicht zoal hadden opgeleverd, zowel voor de avonturiers als voor hun slachtoffers en het ‘veld van eer’ waarop zij zich lieten gelden. Wat kwam ervan terecht?

Het merendeel van de kolonies aan de Wilde Kust was toen nog in handen van de Nederlanders die, zoals uit de laatste zeven hoofdstukken blijkt, er tenslotte nog maar één overhielden, namelijk Suriname. Voor de Nederlandstalige lezer is het dan interessant, precies te vernemen hoe - van ‘ginds’ uit beschouwd - het Koninkrijk der Nederlanden tijdens de eerste eeuw van zijn bestaan zijn ‘bezitting’ aldaar heeft beheerd, na veel aarzeling tot afschaffing van de slavernij overging en eindelijk, na een onzeker en in de laatste fase geforceerd dekolonisatieproces, de Republiek Suriname ontstond, een ‘jonge’ zelfstandige staat naast een ‘Republiek Guiana’ in het westen, een gelijknamige Venezolaanse landstreek in het zuidwesten, een ‘Overzees departement’ van de Franse Republiek in het oosten en diverse ‘Territorios’ en Guayanese delen van Braziliaanse gefedereerde staten in het zuidoosten.

Ondanks de aldus nog altijd bestaande staatkundige verdeeldheid van het oorspronkelijke Groot-Guyana is de feitelijke eenheid van de ‘levensruimte’ - zo uitermate schaars bevolkt - in het achterland onverlet gebleven; zelfs in het ‘gekoloniseerde’ gebied langs de Wilde Kust blijft het slechts kunstmatig, als een kwalijke erfenis der voormalige imperialistische ‘volksplanters’, opgedeeld in vijf landen waarvan de officiële taal nog altijd respectievelijk Spaans, Engels, Nederlands, Frans en Portugees is. Veeleer dan hun willekeurige scheiding door wat grote rivieren lijkt dit de voornaamste factor die hun onderlinge samenwerking, om niet te zeggen hun ‘natuurlijke’ hereniging, in de weg staat.

Hoe lang zal het duren, eer al zulke gevolgen van vijf eeuwen kolonialisme (en ergere) geheel overwonnen kunnen worden? Laten de toeschouwers niet ongeduldig zijn; de mens leeft snel, de mensheid echter uiterst traag.

Een kaart van Groot-Guyana in 1793 getekend door Captain J.G. Stedman, die kort tevoren de weggelopen negerslaven in Suriname bestreed en een boeiende beschrijving van zijn veldtochten wereldkundig maakte.