Vlammen

13

In een chauffeurscafé op het stationsplein dronk ik een kop koffie, daarna liep ik naar het meer. Het was vijf uur, de toppen van de lage bergen zaten nog in de wolken en er dreven klonten mist op het water. Volgens een kerel met een officiële pet op vertrok de eerste boot naar de overkant pas een half uur later. Er waren nog geen andere passagiers aanwezig. Ik ging op een verlaten terras naast de steiger zitten en doodde de tijd door steentjes in het water te gooien. Na een minuut of twintig verschenen er wat meer mensen. Jongelui in kantoorpakken met aktentassen onder de arm, een man die een postzak bij zich had, een paar ondefinieerbare vrouwen. Ze begroetten elkaar landerig en wisselden flauwe grapjes uit. Er hing op de steiger dezelfde duffe atmosfeer als op een Goois forensenstation. Tien minuten later doemde de boot uit de mist op.

Het was een ouderwets dubbeldeks vaartuig, sneller dan je zo op het eerste gezicht zou vermoeden. Ik kocht een kaartje en ging op het bovendek zitten. Ik was nogal katterig van de treinreis. De Zwitserse spoorwegen zijn brandschoon, maar de treinen hebben houten banken en na een hele nacht zitten ben je wel doorgezeten. Maar het boottochtje kikkerde mij wat op. Het was zo koud op het water dat mijn ogen begonnen te tranen en mijn gezicht strak en hard werd. Een half uur later stapte ik in... van boord. Het werd al wat warmer. De wolken begonnen zich op te lossen en de mist op het meer veranderde in een dunne nevel. Er beierde een kerkklok. De dag was begonnen. ...was meer een handvol huizen dan een dorpje. De linkerkant van het Lago Maggiore is een eigenaardig, uitgestorven achtergebleven

[p. 121]

gebied. De rechteroever, als je tenminste aanneemt dat het meer aan de kant van Bellinzona begint en niet in Italië, is een van de drukste toeristencentra van Zwitserland, met snelwegen, een spoorlijn en een opeenhoping van dorpen en stadjes, terwijl er aan de overkant maar een paar verspreide dorpjes liggen. Sommige zijn alleen per boot of via een onmogelijk voetpad bereikbaar. Er wonen wat boeren, houthakkers en herders. En een paar rare lui die zich om een of andere reden uit de beschaving hebben teruggetrokken. Hier had de oude Tomasini indertijd een soort burcht gekocht.

Een zonderling had het ding aan het eind van de vorige eeuw op een plateau, een paar honderd meter boven..., laten neerzetten.

Om helemaal zeker van zijn rust te zijn, had de oorspronkelijke bewoner zijn grondstuk laten beveiligen met een muur die meer dan twee meter hoog was. Een smalle weg, die de oude Tomasini op eigen kosten had laten asfalteren, liep vanuit het dorp naar het kasteel omhoog. [Zo noemden de dorpelingen het huis.] Het gebouw had meer dan veertig kamers en op het landgoed was een zwembad, een tennisbaan, een Engelse tuin, uitgebreide moestuinen en een wijngaard. Dat wist ik natuurlijk nog niet toen ik aan wal stapte, maar was ik in de loop van de ochtend te weten gekomen in het enige kroegje dat in het dorp te vinden was.

Het was op het dorpsplein en op het kleine terrasje voor het café zaten drie arbeiders, een oude man en twee jongens, koffie te drinken. Ik ging aan een tafeltje naast hen zitten en wachtte gapend op de bediening. Een paar van mijn medepassagiers verdwenen in een officieel uitziend gebouwtje dat aan de overkant van het plein lag en vermoedelijk het gemeentehuis was. Het dorpsplein was uitgestorven. De boot toeterde melancholiek en verdween weer in de nevelsluiers op het meer. Op de steiger staarde een eenzame politieagent in de richting van het nog onzichtbare Locarno. De bergtoppen begonnen voorzichtig te glimmen. Voor de ingang van de gelagkamer hing een ritselend kralengordijn.

De Italiaanse passie voor chroom en neon, die ook al in Tessin om zich heen woekerde, was hier nog niet doorgedrongen. De gelagkamer had zwartgeteerde houten muren, achter de tapkast glom een bataljon flessen voor een grote spiegel en langs de wanden stonden grote wijnvaten.

Toen ik ging zitten, onderbraken de drie arbeiders hun gesprek en begonnen mij nieuwsgierig aan te staren.

Na een minuut of tien kwam de kroegbaas eindelijk aangescharreld.

[p. 122]

Hij had mij wel gezien, maar hij kwam pas toen ik hem riep. Hij was een klein, zurig ruikend mannetje, met waterige oogjes, een rode neus en een onzekere glimlach. Er zat meer wijn dan bloed in zijn lijf.

Ik bestelde koffie en vroeg of hij iets te eten had. Hij knikte beamend. ‘Wat dan?’ vroeg ik.

Hij mompelde iets in een onverstaanbaar dialect. Als hij zijn mond opende, hoorde je een geruis alsof je je oor tegen een schelp hield. ‘Ik versta u niet,’ zei ik.

Hij haalde zijn schouders op en wankelde weer weg.

De drie arbeiders begonnen te lachen en de oude man gaf mij een knipoog. Ik grinnikte terug.

Voor hen, op tafel, stond een blikken koffiekan waaruit zij om de beurt hun grote kommen bijvulden. Ze aten dikke, zwarte boterhammen die belegd waren met repen spek, waar ze een rood poeder uit een blikje overheen strooiden. Het water liep me in de mond.

‘Toerist?’ vroeg de oude man. Hij was zo bruin dat hij wel een Arabier had kunnen zijn.

Ik schudde mijn hoofd. ‘Journalist.’

‘Ah.’ Ze keken mij belangstellend aan.

‘Bello hier, hè?’ riep ik en wees naar het meer en de bergen.

‘Si.’ Ze knikten ernstig.

‘Si,’ zei ik en knikte terug. We zwegen weer.

‘Ik ben van een Nederlandse krant,’ probeerde ik toen.

‘Ah?’

‘Si.’

Weer een pauze. ‘Ik wil met generaal Tomasini praten. Die woont hier toch?’ waagde ik toen.

Ze keken elkaar aan. De oude man, die hun woordvoerder was geworden, zette zijn handen aan zijn mond, ten slotte was ik een buitenlander en dus hardhorig, en schreeuwde: ‘Die is al een paar maanden dood!’

Ik sloeg ontzet mijn handen in elkaar. ‘Wat zegt u nou? Dan heb ik die hele reis voor niks gemaakt.’

Ze knikten. Ik krabbelde in mijn haar, haalde toen mijn sigaretten te voorschijn en liet het pakje rondgaan. Een van de jongens gaf mij vuur. De oude man riep: ‘Waarover wilde u hem spreken?’

Ik trok een ernstig gezicht. ‘De generaal was een man die vele geheimen kende.’

De oude man knikte en zei: ‘De generaal kende veel geheimen en

[p. 123]

er waren veel mensen die zich daarvoor interesseerden. U bent de eerste niet. Maar hij was een goed mens, weet u dat wel, meneer?’

‘Zeker.’

‘Zijn zoon woont nu in het kasteel. Wist u dat?’

Ik keek verbaasd. ‘O ja?’

‘Si. Si.’

‘Ah?’

De kroegbaas kwam weer aangeschuifeld. Hij zette een grote bak koffie en een bord met vier boterhammen met spek voor mij op tafel. Zijn handen trilden zo dat hij bijna de helft van de koffie op het schoteltje had gemorst.

De oude arbeider zei iets dat ik niet kon verstaan en de herbergier liep zwijgend weg. Ik begon te eten. Het rode spulletje was, zoals ik al vermoedde, paprikapoeder. Het brood was pikzwart, zuur, hard en heerlijk. Niet iets voor maagpatiënten. Terwijl ik zat te buffelen, bracht de kroegbaas een karaf wijn en vier glazen, die hij bij de arbeiders op tafel zette. De oude man wenkte mij en terwijl ik verheugd grijnsde schoven ze hun stoelen voor mij opzij. De oude schonk in. We hieven de glazen op en proostten elkaar toe. Het was een harde, frisse, witte wijn. ‘Gaat u straks werken?’ vroeg ik.

De oude man maakte een gebaar dat twijfel uitdrukte. ‘Misschien...’ De twee anderen begonnen te lachen.

Toen de karaf leeg was, liet ik een tweede komen en de kroegbaas bracht er ongevraagd een bord met zoute visjes en gevulde eieren bij. Terwijl we zaten te eten en te drinken, kwam ik meer over de jonge Tomasini te weten. Hoewel hij zich zelden in het dorp vertoonde, werd hij intens gehaat.

Hij had met zijn sportwagen al een onredelijk aantal kippen en katten doodgereden, zonder ooit een schadevergoeding te betalen en zijn bendeleden, de oude man noemde ze knechts, hadden een keer een paar jongens die zich in de wijngaard hadden gewaagd, half dood geknuppeld.

Wat er precies achter die hoge muur gebeurde, wist niemand in het dorp, maar ze werden vaak nachten achter elkaar wakker gehouden door het gebrul en de luidruchtig muziek die tot ver over het meer daverde. Nee, toen de oude heer nog leefde was dat wel anders geweest.

Niet dat hij zich vaak had laten zien, maar als er iemand in het dorp ging trouwen had hij altijd wel een cadeautje gestuurd, en op de

[p. 124]

nationale feestdag stelde hij steevast een varken beschikbaar, dat op het dorpsplein werd geroosterd. Meneer pastoor was bij hem ook nooit tevergeefs om een bijdrage gekomen. Hij was een eigenaardig mens geweest, dat wisten ze allemaal wel. Hij had zijn huis laten bewaken door mannen met honden en er waren af en toe buitenlanders in het dorp gekomen die het kasteel hadden gefotografeerd en het door verrekijkers hadden bestudeerd en een keer hadden een paar hoge lui uit Zürich in gezelschap van politiemensen uit Lugano een hele middag met de burgemeester gepraat. Natuurlijk wist iedereen in het dorp dat ze het over de generaal hadden gehad.

De dorpelingen hadden hun eigen theorieën over de oude heer. De oude arbeider, die er meteen bij vertelde dat hij een trotskist was, meende dat de generaal bij de Russische revolutie betrokken was geweest, maar andere mensen in het dorp waren er zeker van dat hij met de nazi's te maken had gehad. Maar iedereen was het erover eens dat hij een keurige, eigenlijk een beetje zielige, oude man was geweest.

In het wufte Locarno en het verdorven Ascona, daar woonden pas schandelijke lieden. Buitenlandse naaktlopers en vrijmetselaars als je de pastoor mocht geloven. Die van... wilden daar niets mee te maken hebben. Ze hielden van rust, deugd en eenvoud en van hun generaal hadden ze geen last gehad. Maar toen de jonge Tomasini kwam...

De karaf was weer leeg. Ik wenkte de kroegbaas nog eens. De twee jonge mannen, die geen woord zeiden, maar alleen af en toe instemmend lachten, hadden rode gezichten gekregen en ik zelf was wat draaierig. De herbergier bracht nog een liter wijn en kwam ongevraagd aan ons tafeltje zitten. Hij dronk een stroperig wit spulletje uit een eigen fles.

De zon was inmiddels boven de bergen uit geklommen en het dorp was nu geheel ontwaakt. De winkels op het dorpsplein waren opengegaan. Af en toe kwam er even iemand de kroeg binnen om koffie te drinken. Achter de tapkast stond nu een jonge vrouw. De pastoor liep even binnen, evenals de agent die al die tijd op de steiger had gestaan. Op het pleintje liepen kinderen met ranseltjes op de rug en een oude man dreef een paar geiten langs het terras.

Ik probeerde te weten te komen of ze Jadranca ook kenden, maar op dat punt waren hun uitlatingen nogal vaag. Ja, ze wisten wel dat er een jonge vrouw op het kasteel had gewoond, maar of dat nu nog zo was, konden ze niet zeggen. De jonge Tomasini had zoveel gasten.

[p. 125]

De dorpsagent had een keer een Zweeds meisje dat dronken en half naakt op het dorpsplein liep te huilen, naar boven moeten brengen. Iedereen knikte ernstig toen de oude man dat vertelde, alleen de kroegbaas keek dromerig. De bewuste agent stond aan de tapkast te luisteren. Ik voelde zijn blik in mijn rug steken. Tegen een uur of negen was de vierde karaf leeg en waren we allemaal dronken. Zelfs de oude man begon te wauwelen. Ze hadden mij intussen verteld dat ze een vakantiehuis voor iemand uit Zürich aan het bouwen waren. Van werken zou die dag wel niet veel meer komen. Ik stond zelf bijna op mijn hoofd en de kroegbaas was helemaal leip geworden. Toen ik wilde afrekenen, maakte hij een gebaar van laat-maar-zitten. Maar de jonge vrouw achter de tapkast had ons scherp in de gaten gehouden en schoot haastig toe. Nadat ik met haar had afgerekend, pakte ze de oude vent in zijn nek en sleepte hem de kroeg binnen. Hij lachte slapjes. Hoewel het terras in snel tempo om mij heen draaide, merkte ik toch nog wel op dat de rekening aan de hoge kant was en dat de drie arbeiders niets hadden betaald.

We stonden allemaal op en schudden elkaar langdurig en plechtig de hand, daarna staken de drie mannen, broederlijk omarmd en luid zingend, het plein over. Een paar huisvrouwen die boodschappen deden, riepen hun boze dingen na. Ik liep naar het meer en zocht een beschaduwd plekje buiten het dorp om mijn roes uit te slapen.

Hoewel ik niet van plan was geweest om dronken te worden, kwam het toch wel van pas. Het hele dorp wist nu tenminste dat ik er was en wat ik kwam doen.

Ik werd wakker omdat er iemand naar mij stond te kijken. Een knallende koppijn dreunde in mijn hoofd. Toen ik mijn ogen opende, was het alsof de zon pal boven mij explodeerde. Ik had een kleine, beschutte baai met een zandstrandje gevonden en was in de schaduw gaan liggen slapen, maar nu lag ik in de volle zon. Als ik had doorgeslapen, had ik misschien een zonnesteek opgelopen.

Toen ik enigzins aan het felle licht gewend was geraakt, zag ik dat de dorpsagent vlak voor mij stond. Hij had zijn armen over elkaar gevouwen en staarde mij aan. Ik probeerde overeind te komen, wat mislukte, kroop toen op mijn knieën naar het water en waste mijn gezicht. Dat hielp.

‘Wat doet u hier?’ vroeg hij toen ik opstond. Hij sprak Italiaans met een Zwitser-Duits accent, wat hem waarschijnlijk niet erg populair maakte in het dorp.

‘Ik slaap mijn roes uit,’ zei ik in het Duits, terwijl ik in de schaduw

[p. 126]

ging zitten. Het was ongelofelijk warm en bladstil. Er was geen wolkje te zien en de zon wat witheet.

‘Wat komt u hier in... doen?’ vroeg hij, nu in het Duits. Hij was een grote man, met een kalm gezicht en stekende blauwe ogen. Hij had meer autoriteit dan men van een politieman in zo'n klein dorpje zou verwachten. Hij deed mij aan een sheriff in een cowboyfilm denken. ‘Dat hebt u toch vanochtend in de kroeg gehoord. Ik ben journalist en ik wil met Tomasini praten.’

‘Ik zou u wegens landloperij en openbare dronkenschap kunnen arresteren.’

‘Dat moet u doen. Obstructie bij het uitoefenen van journalistieke werkzaamheden. Daar zit altijd goeie kopij in.’

‘Journalistieke werkzaamheden? U lag hier te ronken als een zatte aap.’

‘Ik heb twee dagen achter elkaar gereisd. Ik was doodmoe vanochtend. Ik geef toe dat ik geen wijn had moeten drinken, maar ik heb toch niemand overlast bezorgd.’

‘Dank zij u zijn drie arbeiders niet naar hun werk gegaan. Mijn dorpsgenoten spreken er schande van.’ Hij glimlachte. Ik schudde deemoedig mijn hoofd. ‘Het spijt me.’

‘Hebt u een afspraak met Herr Tomasini?’

‘Nog niet. Ik zal hem straks opbellen.’

‘Waar wilt u hem over spreken?’

‘Mijn beste man, wat heeft u daarmee te maken? Ik moet voor mijn krant een artikel over zijn vader schrijven. Dat is alles.’ Ik stak een sigaret op en tuurde over het meer.

‘Het zal u niet lukken.’ Hij keek mij nu niet meer aan, maar staarde naar boven, in de richting van Tomasini's vesting. ‘Wat?’

‘Om hem te spreken te krijgen.’

Ik stond op. De man had zijn imponerende sheriff-image verloren. Hij was gewoon een vervelende zeurkous, toch een veldwachter. ‘Luister eens,’ zei ik, ‘dat zijn mijn zaken. Mij lukken zulke dingen altijd.’ Hij lachte geringschattend.

Verdomme, het kon toch waar zijn? Waar haalde die vent het lef vandaan om aan mijn woorden te twijfelen?

‘U kent Herr Tomasini niet. Maar ja. Eén ding, hoe eerder u hier vertrekt hoe beter,’ zei hij en draaide zich om.

Hij liep langs het water terug naar het dorp. Ik ging weer zitten en stak een nieuwe sigaret op. Mijn hoofdpijn was weg, maar ik had het nog steeds smoorheet. Toen mijn sigaret op was, kleedde ik mij uit

[p. 127]

en dook spartelnaakt het water in. De kleine baai lag zo afgelegen dat ik mij dat wel kon veroorloven. Daarna liet ik mij in de zon opdrogen, kleedde mij aan en ging weer in de schaduw liggen om nog wat te pitten. Een paar uur later werd ik weer wakker, volkomen uitgerust. De zon was al een stuk gezakt, maar aan de temperatuur was dat nog niet erg te merken. Ik kleedde mij opnieuw uit, zwom een kwartier, liet me weer opdrogen en rookte een paar sigaretten. Een aarzelende namiddagbries gleed bij vlagen over het water, waardoor de zeilen van de roerloze boten in de verte soms even bol gingen staan. De boot die mij 's ochtends uit Locarno had gebracht, tufte weer om de hoek van het schiereiland dat tussen Locarno en Ascona ligt. Op de berghellingen achter mij klonk het gerinkel van koeiebellen. Liefelijk Zwitserland.

Om half vijf stond ik op en liep terug naar het dorpje. Op het terras zaten een paar oude mannen te kaarten, aan de tapkast stonden een paar jonge kerels te praten. Ik ging aan een tafeltje in een hoek zitten en bestelde bij de jonge vrouw, die mij uiterst vijandig behandelde, een glas wijn en iets te eten. De oude dronkelap was nergens te zien. Toen ze wegslofte, zag ik dat ze dezelfde wiebelgang had als de oude baas, vermoedelijk was ze zijn dochter. De mannen aan de tapkast gluurden tersluiks in mijn richting. Uit de manier waarop ze met elkaar spraken, kon ik opmaken dat ze het over mij hadden en wisten wie ik was.

Na verloop van tijd bracht de vrouw mij een glas wijn en een bord met gevulde eieren en zoute visjes.. Op een tafel naast mij lag een krant. Terwijl ik het bord leeg at, verdiepte ik mij in het plaatselijke nieuws.

Tegen half zes begon het vol te lopen met bouwvakkers in overalls, boeren op bergschoenen en met verschoten overhemden aan en daartussen een paar zwartverbrande jongens in versleten jeans en op blote voeten. De pastoor kwam ook weer even binnen. Hij werd luidruchtig begroet en toen hij nieuwsgierig naar mij keek, werden hem van alle kanten geheimen toegefluisterd. Ten slotte kwam de politieman binnen. Hij keek mij strak aan, ik knikte hem vriendelijk toe.

Een kwartier later liep ik naar de tapkast en vroeg aan de jonge vrouw of zij een telefoon had. Ze wees zwijgend op een deur, wendde zich af en ging verder met glazen inschenken. Ik opende de deur en stond in een woonkamer. Aan een tafel in het midden van de kamer zat de oude dronkelap. Zijn fles stond voor hem op tafel. Hij keek mij aan,

[p. 128]

maar niets wees erop dat hij mij herkende. Er stonden een paar houten stoelen om de tafel, langs een muur stond een houten bank. In een hoek stond een televisietoestel, daarboven hing een kruis. Verder was de kamer leeg.

De telefoon hing naast de deur aan de muur. Naast de telefoon hing een velletje papier met een stuk of veertig telefoonnummers erop. Tomasini stond er niet bij, maar het Castello wel. ‘Pronto?’ zei een stem nadat de telefoon een paar keer was overgegaan.

‘Est-ce-que je peux parler avec monsieur Tomasini?’

‘Die is er niet.’

‘Wilt u hem zeggen dat ik Sid Stefan ben en over een kwartier bij hem ben?’

‘Ik zei toch dat hij niet aanwezig is?’

‘Wilt u hem mijn boodschap onmiddellijk overbrengen? Het is zeer belangrijk.’

Het was even stil, toen zei de stem: ‘Wacht u een ogenblik.’ Maar ik hing op, zei ‘dag ouwe’ tegen de ouwe en liep het café weer binnen. De politieman stond vlak bij de deur.

‘Mag ik u iets aanbieden?’ vroeg ik.

Hij haalde zijn schouders op. ‘Een glas wijn.’

De vrouw had zijn glas al ingeschonken voor ik de bestelling kon doen. Ik zei dat ik wilde afrekenen en knipoogde naar de politieman toen hij zijn glas ophief. ‘Ziet u wel? Ik heb even opgebeld. Ik kan zo komen,’ zei ik.

Hij staarde mij onbewogen aan. Hij leek nu toch wel weer op een sheriff.

‘Dan ga ik maar. Gegroet.’ Terwijl ik naar buiten liep, keek het hele café mij na. Over een paar uur was er niemand in... die niet wist dat ik naar het Castello was gegaan. Op het dorpsplein was het druk. Er stonden veel mannen te praten, kinderen renden er heen en weer en meisjes liepen er in groepen te flaneren. Het was intussen koel geworden. Het dorp lag aan de schaduwzijde van de berg.

Ik begon in de richting van Tomasini's huis te lopen, dat duidelijk zichtbaar boven het dorp lag. Achter mij toeterde de boot uit Locarno weer en de kerkklok riep de vromen bij elkaar. Tot nog toe ging alles zeer voorspoedig, nu maar zien wat de avond mij zou brengen. Toen ik een paar minuten had gelopen, merkte ik dat ik mij in één ding had vergist: het kasteel lag verder weg dan ik had gedacht. Ik haalde het nooit in een kwartier.