Messen

14

‘Die naam is zo grappig,’ zei ze. Haar stem trilde.

‘Ik dacht dat je met hem verloofd was.’

Ze haalde haar schouders op. ‘Laten we ergens anders over praten.’ Ze had zich alweer van de schrik hersteld, leunde achterover en keek mij spottend aan.

Plotseling werd ik razend. Mijn benen begonnen te trillen. Ik boog mij voorover en zette de loop van het pistool op haar slaap. Het was een Mauser, waarschijnlijk van haar grootvader. ‘Ik maak uit waar we het over hebben. Hoe heet die man in werkelijkheid? En nu vlug!’ ‘Vraag het hem zelf maar,’ zei ze en begon te lachen.

Het bloed golfde mij naar mijn hoofd. ‘Luister schat,’ snauwde ik, ‘je denkt misschien dat ik dit pistool niet durf te gebruiken, maar je moet me niet tergen.’

Langzaam bracht ze haar hand naar haar slaap toe en zachtjes duwde ze het pistool opzij. ‘Druk dan af,’ zei ze.

[p. 116]

Goed juf, als je dan per se wilt, dacht ik.

Ik legde de loop langs haar voorhoofd en mikte op een vaas die een paar meter verder op een tafeltje stond. De knal zou wel voldoende zijn om haar tot andere gedachten te brengen.

Ik drukte af.

Er gebeurde niets.

‘Hij is ongeladen,’ zei ze en stond op. ‘Wil je nog een glas wodka?’ Ze pakte mijn glas op en liep naar de drankkast.

Jezus, daar sta je dan. Sid Stefan. Lulletje rozenwater.

Ik deed een paar stappen in haar richting en grijnsde zo gemeen mogelijk. ‘Goed dan. Het is ongeladen, maar ik kan je er pijn genoeg mee doen.’

Ze draaide zich om, keek mij even vragend aan en schonk een glas wodka in. Ik stak de greep van het pistool naar voren en hief het op. ‘Zo bij voorbeeld.’

Ze keek me weer aan en trok een wenkbrauw op. ‘Dat zou je nooit doen,’ zei ze. Haar stem was een octaaf lager dan normaal. We stonden elkaar een mooi nummertje voor te spelen.

‘Je hebt gelijk,’ zei ik en knikte moedeloos. Ik draaide me een kwartslag om en gooide het pistool op de bank.

‘Hier,’ zei ze en gaf mij het glas aan.

Plotseling dook ik naar haar toe. Mijn linkerhand suisde rakelings langs haar oog. Mijn rechterhand stopte vlak voor haar maag. Ik danste een pas achteruit en gooide een linkse punch naar haar kin. Mijn knokkels maakten net even contact. Ze liet het glas vallen. ‘Niet... doen...,’ mompelde ze. Ik nam de fles uit haar hand en raapte het glas op. ‘Hoe heet hij?’ vroeg ik.

‘Ausblau...’ Ze was weer krijtwit en zwaaide heen en weer. Ik pakte haar vast. ‘Jij schrikt gauw hé? Ga maar weer even zitten.’

Ik trok haar mee naar de bank en gaf haar een duw.

‘Vertel me meer over die Ausblau. Is hij echt de advocaat van je grootvader?’

Ze opende haar mond en slikte.

‘Een glaasje cognac?’ vroeg ik.

Ze schudde haar hoofd. ‘Wacht even...,’ zei ze. Ik wachtte. ‘Hij is de zoon van een overleden vriend van mijn grootvader. Ik kende hem vroeger al, maar toen hij zijn advocaat werd, kwam hij hier veel aan huis. Zo hebben we elkaar...’ Ze maakte haar zin niet af. Ze zat op haar knieën op de bank en tuurde in de verte. Ze ontweek mijn blik. Ik had geen zin om nog langer vriendelijk te doen.

[p. 117]

‘Hoe is het in godsnaam mogelijk dat een meisje als jij op zo'n pafzak kan vallen? Als je wilt, kun je wel met de halve wereld naar bed.’ Ze haalde haar schouders op. ‘Hij is hoffelijk en elegant en hij gaat een goeie toekomst tegemoet. Ik kan wel met de halve wereld naar bed gaan, maar de andere helft wil niet met me trouwen.’

‘Daar heb je er ook maar een voor nodig.’

‘En dat is Sigmund. Hij is de eerste die het niks kan schelen.’

‘Wat?’

‘Dat ik geen geld heb.’

Daar zat dus de kneep. ‘Je bedoelt dat de verarmde baronesse von Bodenpitz op de Weense societyhuwelijksmarkt niet meer meetelt.’ ‘Zo ongeveer. Dat begrijp jij niet, maar het is nu eenmaal zo. Als je hier bent opgegroeid, moet je meedoen. Sigmund heeft ook niet veel, maar hij durft het aan.’

Ik knikte. ‘Het zal best. Ik begrijp er inderdaad niets van. Word je van al dat zoete gelebber van hem niet hartstikke gek?’

Ze vloog als een kat op mij af en kletste met haar hand zo hard tegen mijn wang dat mijn oren ervan suisden. Daarna kroop ze snel achteruit tot ze buiten mijn bereik was. Maar ik was niet van plan om iets terug te doen. Ik trok een grimas en wreef over mijn wang. ‘Ik vraag me af wie meer pijn heeft,’ zei ik. Ze begon te huilen.‘Hou op,’ zei ze. ‘Waar is hij nou?’ vroeg ik ongeduldig. Het ging me vervelen.

‘In München.’

‘Wat doen?’

‘Een congres.’

‘Wanneer is hij daar naar toe gegaan?’

‘Op de dag dat jij naar Praag ging. Vlak nadat mijn tante had opgebeld. Hij was helemaal overstuur, omdat jij niet was aangekomen, maar hij moest naar München om een lezing te houden.’

Wie het gelooft mag het zeggen, dacht ik.

‘Waarom wil je dat allemaal weten?’ vroeg ze.

‘Ik heb juridisch advies van hem nodig. Ik stond op, stak een sigaret op en schonk een wodka in. Maar ik dronk het niet meteen leeg. Met het glas in de hand liep ik een paar keer in de kamer op en neer. Ten slotte bleef ik weer voor de bank staan.

‘Je zei dat je me vertrouwde.’ Ze hief haar hoofd op. Langs haar wangen biggelden tranen.

‘Ja.’

‘En nu?’

Het duurde lang voor ze me antwoord gaf. ‘Ik weet het niet. Ik begrijp

[p. 118]

je niet. Waarom ben je teruggekomen?’

‘Als ik je beloof dat je het geld terugkrijgt, geloof je me dan?’

‘Ik begrijp niet... waar is het... wat... ja, ik geloof je.’

‘Maar ik beloof het niet. Ik zal mijn best doen, maar ik kan niets garanderen. Maar één ding moet je geloven, ik heb het niet gestolen.’ Ze stond op en veegde de tranen uit haar gezicht. ‘Ik geloof je wel.’ Ik dronk het glas leeg en zette het op tafel. ‘Waar is het kantoor van je verloofde eigenlijk?’ vroeg ik achteloos.

Ze noemde een straatnaam en het adres.

‘Wanneer komt hij terug?’

‘Morgen of overmorgen. Ik weet het niet precies. Hij belt me iedere dag uit München. Sid...’

‘Heeft hij vandaag al gebeld?’ onderbrak ik haar.

‘Nog niet, maar...’

‘Wil je iets voor me doen? Eén ding maar? Alsjeblieft?’ Ik legde mijn handen op haar schouders.

Ze verstrakte even. ‘Ja,’ zei ze toen. ‘Goed.’

‘Vertel hem dan niet dat ik hier geweest ben.’

Pauze. Toen knikte ze. ‘Goed... als dat belangrijk voor je is.’

Ik liet haar los. ‘Sid... mag ik je zo noemen?’

‘Dat lijkt me wel.’

Ze legde een hand op mijn arm. ‘Ik heb het gevoel dat er dingen gaan gebeuren. Is dat zo?’

Ik lachte even. ‘Dingen? Dat is een mooi woord. De dingen zijn al gebeurd, weet je. Wat er nu gaat gebeuren, is alleen maar het logische gevolg van een oorzaak.’

We zwegen even.

‘Wie ben je eigenlijk Sid?’ vroeg ze toen.

‘Zonder sentimenteel te zijn, ik weet het zelf ook niet precies meer.’ Ik keek op mijn horloge. Het was zeven uur. ‘Ik moet nu gaan.’

Terwijl we naar de deur liepen, vroeg ik me af of ik nou eigenlijk in een operette meespeelde of niet.

‘Nog één vraag,’ zei ik terwijl ik de deur opende. ‘Hoe kan Wölfchen jouw broer zijn als jouw vader vlak na de Anschluss is vermoord?’ Ze knikte. ‘Je bent wel slim. Hij is mijn halfbroer. Mijn moeder is na zijn geboorte gestorven. Hij is wat wij hier in Wenen een “Russenkind” noemen. Misschien hebben ze je wel eens verteld wat er hier gebeurd is toen de Russen binnentrokken.’

‘Jawel.’

Ze legde een hand op mijn arm. ‘Je vraagt veel, Sid. Word je er ook

[p. 119]

wijzer van?’

‘Soms wel. Soms word ik er heel wat wijzer van. Tot ziens.’

‘Kom je terug? Heus?’

‘Ik beloof niks, maar ik zal mijn best doen.’ Ik gaf haar een hand en trok de deur achter mij dicht.

Terwijl ik mij naar het pension haastte dat maar een paar straten verder was, legde ik mijn plannen vast. Ik besloot om toch maar uit het pension weg te gaan voor de politie contact met me opnam. Ik kon best een paar dagen bij Beate logeren. Haar huis was een ideaal onderduikadres. Maar om naar haar toe te gaan, moest ik eerst mijn auto halen, die nog steeds voor het Allgemeine Krankenhaus stond. Aan het eind van de avond wilde ik een kijkje in de Apostelkeller gaan nemen, misschien wilde Beate wel mee.

In het pension was een avondhulpje dat ik nog niet kende. Ik noemde mijn naam en mijn kamernummer en ze knikte geschrokken.

‘Ik moet u van mevrouw zeggen dat er vanmiddag een agent voor u is geweest, meneer. Hij heeft gezegd dat u morgenochtend op het Polizeirevier no. 21 moet komen om te getuigen.’

Ik knikte haar geruststellend toe en nam mijn sleutels in ontvangst. ‘Ik weet het, dank je wel.’

Toen ik de sleutel in het slot van mijn kamer stak, ontdekte ik dat ik het licht had laten branden.

Hij zat op het ouderwetse, koperen ledikant, recht tegenover de deur. ‘Handen omhoog, Herr Stefan, maar doe eerst de deur dicht,’ zei hij met zijn hoge stem en hij richtte een grijs pistool op mijn maag.

Ik deed de deur dicht en zei: ‘Nee. Ik ben ongewapend. Jij bent de tweede in een uur die me met een pistool bedreigt. Ik heb er genoeg van.’

‘Wie was de eerste dan?’ vroeg hij.

‘Dat gaat je niks aan.’

‘Daar vergis je je in. Weet je nog hoe ik heet?’

‘Ze noemden je Thorwald.’

‘Een bespottelijke naam.’ Hij stond op, en opende zijn zwarte colbertjasje en liet het pistool in een schouderholster glijden. Daarna hinkte hij naar mij toe en stak zijn hand uit: ‘Jiri Sbrntc. Luitenant der Statni Bezpecnost. De STB. De Tsjechische contraspionagedienst die u vermoedelijk geheime politie zult noemen.’

Ik keek hem stomverbaasd aan en schudde mechanisch zijn hand. ‘Ik

[p. 120]

ben een beetje verbaasd,’ zei ik, liet mij op een stoel vallen en staarde hem aan.

‘Dat kan ik me best voorstellen,’ kraaide hij. ‘Het komt ook niet vaak voor dat wij ons met naam en rang voorstellen. Zeker niet in het buitenland. Maar ik heb de toestemming van mijn superieuren. Ik heb je nodig.’

‘Mij?’ Mijn stem sloeg over, zodat het net leek alsof ik hem imiteerde, wat niet de bedoeling was.

‘We zitten achter hetzelfde wild aan, Herr Stefan, en we hebben niet veel tijd meer.’

Ik haalde mijn sigaretten te voorschijn.

‘Rookt u?’

Hij begon te glimmen. ‘Lucky Strike? Altijd.’

Ik gaf hem een sigaret en vuur en vroeg: ‘Hoe heeft u mij gevonden?’ ‘Heel eenvoudig. Ik heb gewoon de politie opgebeld.’ Hij hobbelde naar het bed en ging weer zitten. Toen hij zijn benen over elkaar sloeg, zag ik voor het eerst hoe groot zijn horrelvoet eigenlijk was. De schoenzool was een paar centimeter dik. Hij lachte weer kraaiend. ‘Dat klinkt gemakkelijk, hè? Maar wij hebben een contactpersoon in de staf van het hoofdbureau zitten. Die heeft het even voor mij uitgezocht. Kwestie van relaties.’

‘Hoe wist u dat ik in Wenen was?’

‘Laten we elkaar toch bij de voornaam noemen. Nou kijk, jouw doorbraak aan de grens is niet helemaal onopgemerkt gebleven. Een knap staaltje. Je hebt talent. En verder kwam die Sepp Vogler vanochtend met het grote nieuws aanzetten. Je hebt de Messen totaal in paniek gebracht.’

‘Messen? Wat is dat?’

Hij keek me verbaasd aan en trok een paar keer snel aan zijn sigaret. ‘Weet je niet wie de Messen zijn? Weet je niet wie...’

‘Hoe ben je hier binnengekomen?’ onderbrak ik hem.

‘ts... ts...’ Hij klakte met zijn tong en keek mij misprijzend aan. ‘Ze doen hier toch alles voor geld. Dat moet je toch weten. Ik heb het hitje beneden vijftig shilling gegeven. Voor honderd had ze je koud gemaakt. Wat weet je nu precies? Vertel op.’

‘Wie zijn de Messen?’

‘Eh! Jij eerst, dan ik. Wacht even.’ Hij haalde een zakflacon te voorschijn. ‘Hou je van wodka?’

‘Ik heb net drie glazen op.’

‘Des te beter.’ Hij haalde twee miniatuurbekertjes uit zijn zak, schonk

[p. 121]

ze vol en reikte er mij een aan. We klonken.

‘Na zdravi.’

‘Proost.’ Ik begon te praten en vertelde hem het een en ander.

Daarna was hij aan de beurt. Hij sloeg zijn beentjes over elkaar en leunde achterover tegen de spijlen van het ledikant. Ik vroeg me af of zo'n bochel erg gevoelig was.

‘Sinds de oorlog hebben wij in Tsjechoslowakije last van neo-nazi's, dat is logisch. De meeste Sudeten-Duitsers zijn verdwenen, maar er zijn er nog altijd wel een paar die volhouden. Och, we houden ze in de gaten. Meestal doen ze weinig kwaad, als ze het te bont maken grijpen we in. Vorig jaar kreeg ik de opdracht om een groep te infiltreren die zich, onder het mom van politiek, met misdaad bezighield. Ze pleegden roofovervallen, diefstallen en waren op de zwarte markt actief. Toen we twee weken geleden op het punt stonden om ze op te rollen, bleek het dat ze een geldzending uit Oostenrijk verwachtten. Omdat wij de smokkelweg wilden leren kennen en omdat hun Oostenrijkse contacten ons interesseerden, stelden we de arrestaties nog even uit. Ze vertrouwden mij volkomen. Ik was het fanatieke bocheltje, de nar van het gezelschap, weet je wel. Op een dag kwam het signalement van de koerier uit Oostenrijk binnen. Het zou een boomlange, blonde Nederlander zijn, die in Hotel Europa op instructies zou wachten. Hij zou er totaal geen sjoege van hebben waar het om ging, maar denken dat hij het geld voor een of ander liefdadig doel ter ondersteuning van arme familieleden, had gesmokkeld. Wij moesten hem zo intimideren dat hij niet naar Wenen terug zou keren. We moesten onder andere zijn auto roven en in brand steken. Als hij moeilijkheden maakte, mochten we hem liquideren. Wil je nog een slok wodka?’

‘Nee, bedankt.’

‘Ik wel en ik wil ook nog wel een sigaret.’

Ik wierp hem een sigaret en een doosje lucifers toe.

‘Je krijgt dorst van al dat praten, waar of niet,’ zei hij en hij zette de wodkafles aan zijn mond.

‘Maar...,’ ging hij verder, ‘toen kwam er op onze ambassade hier in Wenen een anonieme tip binnen dat er dan en dan, daar en daar, een Hollandse geldsmokkelaar met dollars de grens over zou gaan. De ambassade gaf de tip door aan de STB. Het signalement van de smokkelaar klopte met de gegevens die de nazi's uit Wenen hadden gekregen. Zelfs zijn naam was erbij. Jouw naam. Natuurlijk gaf de STB de grenspost opdracht om jou ongemoeid door te laten gaan.’

[p. 122]

Er liep een rilling langs mijn rug. Ik herinnerde me weer hoe ik in de sneeuw knielde om mijn veter vast te maken. Het afgesproken teken voor Wölfchen dat alles in orde was. Jezus, waar was ik aan begonnen. Jiri liet de rook door zijn neusgaten naar buiten kringelen en blies een rookkring naar het plafond. ‘Maar toen gebeurde er iets geks. Jij kwam volgens plan in dat huis aan, dat de nazi's voor de operatie tijdelijk in gebruik hadden genomen, maar je had geen geld bij je. Hoe kwam dat?’

Ik schudde mijn hoofd. ‘Verdomd, ik weet het niet. Voor ik hier wegging, heb ik gevraagd of ik de inhoud van het zakje mocht zien. Het zat boordevol met dollars.’

Hij stak twee rolletjes groene bankbiljetten omhoog. ‘Hoe kom je hier aan?’ vroeg hij. ‘Het lag op de bodem van je koffer. Ik heb je spullen bekeken toen je er nog niet was. In totaal is het tweehonderd dollar.’

‘Ze zijn niet van mij. Ik begrijp niet hoe ze daar zijn gekomen.’

‘Heb je je koffer uitgepakt sinds je op reis bent gegaan?’

‘Nee, alleen wat kleren er uitgehaald.’

Hij zette de wodkafles weer aan zijn mond en nam een slok.

‘Ik was er zeker van dat jij niet wist hoe dat papier in dat tasje terecht was gekomen, daarom heb ik je laten ontsnappen.’

‘Was je echt bewusteloos nadat ik je geslagen had?’

Hij kirde. ‘Helemaal niet, maar ik had een buil op mijn kop nodig. Nog een sigaret alsjeblieft.’ Ik wierp hem er een toe. Hij stak hem aan en ging verder: ‘Nadat jij weg was, hebben we de hele bende gearresteerd. Veertig man. De volgende dag, gisteren, ben ik naar Wenen gevlogen. Ik kende het adres van de leider van de Messen...’

‘Wie...’

‘Zo noemen de nazi's zich hier die met Praag contact hebben. Hadden. Ik vertelde hun dat iedereen door jouw toedoen was gearresteerd, dat ik de enige was die had kunnen ontvluchten en ik gebruikte het krantenieuws van jouw ontsnapping voor me zelf en zei dat ik dat was geweest. Jezus, wat zijn die boeven geschrokken. Maar ze schrokken nog meer toen Sepp Vogler met het alarm binnenkwam dat jij bij hem was geweest. Je had hem flink toegetakeld. Goed werk van je, Stefan. Heb je ooit iets met politiewerk te maken gehad?’

Ik grijnsde. ‘Ze hebben me een keer gearresteerd en in de gevangenis gestopt. Ik ben niet erg op ze gesteld.’

‘Maar je hebt aanleg. Wil je me helpen om die bende op te rollen? Ik heb je hulp nodig.’

[p. 123]

‘Waarom geef je de politie niet een tip? Dan ben je ervan af.’

‘Als de politie ze pakt, stoppen ze de zaak in de doofpot. Er zijn te veel belangrijke mensen mee gemoeid. En daar zijn wij niet bij gebaat. Politiek gezien is het gunstig voor ons als de wereld te weten komt dat er in Oostenrijk nog steeds fascistische elementen aan het werk zijn die proberen om ons land te ondermijnen.’

‘Jullie hebben anders zelf fascisten genoeg. Dat heb je net verteld.’ ‘Maar wij doen er iets aan, dat is het verschil. Denk even aan Rajakowitsch, die ze hier na een paar maanden weer hebben vrijgelaten en aan Verhelen.’

Ik dacht even aan Rajakowitsch en Verhelen. Thorwald, Jiri, was rechtop gaan zitten en boog zich naar mij toe. Een sliert haar was over zijn voorhoofd gevallen en slingerde voor zijn brilleglazen heen en weer. Er lag een vochtige waas op zijn gezicht en hij gebaarde heftig. ‘Als de politie hier een fascistenbende oprolt waarin een paar zoontjes van vooraanstaande personen zitten, dan komt geen hond dat te weten, neem dat van mij aan. Ze spreken die jongens bestraffend toe, of bemoedigend. God zal het weten, en verder zand erover.’

‘Wat wil jij dan doen?’

‘Ik wil de pers inschakelen. Er bestaat hier toch een vrije pers? Nou. Als een krant er flink tamtam over maakt, dan moet de politie er wel iets aan doen, begrijp je.’

Ik stak een sigaret op en pafte voor mij uit. Plotseling schoot mij iets te binnen. Ik ging rechtop zitten.

‘Misschien weet ik nog iets beters. Ik heb gisteren een correspondent van een groot Amerikaans persbureau ontmoet. Als we hem er eens bij halen?’

Hij sprong van het bed en hobbelde naar mij toe. ‘Stefan, man, je bent goud waard!’ riep hij met overslaande stem en hij gaf mij een klap op mijn schouder. Ik voelde door mijn kleren heen hoe hard zijn hand was. Een stalen klauw. ‘Laten we naar hem toe gaan. Onmiddellijk!’

‘Wacht even. Ik weet niet eens hoe hij heet en waar hij woont. Maar daar is wel achter te komen.’

‘Aan het werk dan,’ zei hij.

‘Eerst mijn koffer inpakken. Ik kan hier niet langer blijven.’

‘Dat is waar ook. Je moet je morgen bij de politie melden.’

‘Weet je dat ook al?’

‘Vanzelfsprekend.’

Terwijl ik mijn koffer pakte, legde hij zijn plan uit.