Messen

7

‘Maar hoe kunnen ze je auto nou gestolen hebben?’ vroeg ze, terwijl ze een sigaret opstak. Op het antieke dressoir achter haar brandden in een glazen kandelaar acht waskaarsen, die een helder wit licht en een zoete honinggeur verspreidden. Boven het dressoir hing een handgeknoopt Mexicaans wandkleed. Ik legde mijn mes en vork neer en leegde mijn wijnglas.

‘Heb je echt genoeg gegeten?’ vroeg ze.

‘Heus. Fantastisch,’ zuchtte ik. De inhoud van het pruttelende pannetje was volgens een Mexicaans recept klaargemaakt: stukjes rundvlees enige uren lang in een vlijmscherpe chilisaus laten trekken, daar op het laatste moment maiskolven aan toevoegen die in boter zijn gaargestoofd.

‘Nu een glas tequila?’ vroeg ze. Ze had een paar dag geleden een pakje met lekkernijen van een vriendin uit Mexico toegestuurd gekregen, vandaar de chilisaus en de tequila. De maïskolven kwamen uit een blik en het vlees had ze op de Amerikaanse ambassade gekocht. Je

[p. 64]

moest je behelpen, maar er viel toch wel te leven in Praag, dat gaf ze toe. Het was voord een kwestie van relaties, maar de diplomatenkliek was één pot nat, dat scheelde. Zelfs de rooie diplomaten, met uitzondering van de Chinezen natuurlijk, maakten gebruik van de faciliteiten die hun westerse collega's genoten en ruilden bij voorbeeld graag kaviaar en andere specialiteiten tegen whisky en sigaretten. Wij dronken bij het eten Hongaarse stierebloedwijn, die zij altijd van iemand op de Hongaarse ambassade betrok.

‘Tequila? Graag.’

Ze stond op en haalde een fles en twee glazen uit het dressoir te voorschijn. Het appartement bestond uit twee ruime, in elkaar overlopende kamers en een kleine zijkamer, plus een keuken en badkamer. Het lag op de bovenste verdieping van een oud huis in Mala Strana, op een steenworp afstand van de Karlsbrug.

Toen ze indertijd een woning zocht, had het uitzicht op de trage dromerige Moldau de doorslag gegeven, want eigenlijk was het appartement voor iemand die gewend was aan luxeflats in Mexico-City, New York [ze had bij de Verenigde Naties gewerkt] en Brussel, om over het ouderlijk huis in Helsinki maar te zwijgen, niet bepaald comfortabel. Er was geen centrale verwarming, ze stookte met oliekachels, en in de badkamer stond een ouderwets zitbadje. Maar het kon haar niets schelen. De andere woningen die men haar had aangeboden, waren nauwelijks comfortabeler geweest en wat het uitzicht betrof kon er niet één wedijveren met het huis wat ze nu bewoonde. De kamers waren spaarzaam ingericht. Ze had weinig meubels uit Mexico meegebracht, het vervoer was zeer duur, en ze had alleen de noodzakelijkste dingen uit Finland laten overkomen. In Praag was nauwelijks iets bruikbaars te krijgen. De hele diplomatentroep worstelde met hetzelfde probleem. Als er iemand werd overgeplaatst, stortten de anderen zich als aasgieren op de meubels die hij achterliet. Maar de weinige meubels die ze bezat, konden ermee door. De tafel waaraan we zaten, de stoelen eromheen, en het dressoir waren antieke Scandinavische stukken, in de aangrenzende kamer stond een gele leren bank met bijpassende stoelen, die ze van een Engelsman had overgenomen, en hier en daar stonden nog wat kleinere dingen die ze uit Mexico had meegebracht. De kandelaar had ze in Praag op de kop getikt en was een stuk antiek Boheems handwerk.

De inrichting van de kamers had iets voorlopigs, iets tijdelijks, alsof ze er rekening mee hield dat ze ieder moment weer kon vertrekken. Hetgeen ze ook deed. Het beviel mij wel. Het deed mij denken aan

[p. 65]

de beschrijvingen van hoofdkwartieren van generaals aan een front. Die schijnen altijd in schuren of in stallen te moeten overnachten, die ze volstoppen met waardevolle schilderijen en antieke meubels, gejat uit naburige kastelen. Ze wassen zich in lampetkannen en gaan naar de w.c. op regentonnen, maar strategie bedrijven ze in stijlmeubels. Zo ook Sirpa Kivi. Ze zat in een jurkje van Real te converseren aan een tafel die vierhonderd jaar oud was, in een verder nagenoeg leeg huis. Ze schonk de tequila in, schoof mij een glas toe en ging weer zitten. Ik hief mijn glas op. ‘Cheers.’

‘Kippis.’

Tequila is een drankje voor de betere drinkers. Ik reken mij zelf tot de geoefende elite, maar de klap kwam toch behoorlijk hard aan. Ik zat hijgend naar adem te snakken en probeerde de tranen die in mijn ogen schoten te negeren. Sirpa daarentegen knipperde niet eens met haar ogen toen ze het glas in één slok leegdronk en ze vroeg nog eens: ‘Maar hoe kunnen ze je auto nou gestolen hebben? Ik kan me niet voorstellen dat ze hem op de drukke Vaclavske Namesti zo maar hebben opengebroken. Bovendien zou het de hotelportier toch moeten zijn opgevallen.’ Ik dronk een flinke slok water, waarna ik enigszins herstelde van het tequila-effect en zei: ‘Ze hebben die auto in Wenen gehuurd. Als je een auto huurt, krijg je er twee sleuteltjes bij. Ik heb er maar één gekregen, maar daar heb ik verder niet bij stilgestaan. Ik vermoed dat ze het tweede sleuteltje al een paar dagen geleden naar Praag hebben gestuurd. En toen ik in Hermann's vrachtwagen stapte, hebben ze onmiddellijk mijn wagen weggehaald.’

‘Maar waarom?’

‘Ik begrijp er ook geen moer van.’

Zoals ze door de telefoon had aangekondigd, was ze precies een halfuur later in Vinarna-Restaurace verschenen. Toen ze binnenkwam, werd het doodstil. Tegenover mij namen die kerels nog de moeite om te doen alsof ze me oninteressant vonden, maar toen ze haar zagen, bleef hun de adem in de keel steken. Geen wonder. Ik was zelf ook enigszins van mijn stuk gebracht. Ze droeg namelijk een chinchillajas met bijpassende laarsjes. Ik kan me voorstellen dat je je in sommige landen meteen een lijfwacht bij zo'n jas moet aanschaffen. In Tsjechoslowakije is dat niet nodig, maar je moet er wel rekening houden met het feit dat je je in het jaarinkomen van een onmisbaar atoomgeleerde of zo iemand hult. Maar daar had ze blijkbaar geen last van. Ze schudde haar zwarte haar over de kraag van de enorme

[p. 66]

jas heen toen ze binnenkwam en schonk de waard achter de tapkast, wiens mond half open stond, een stralende glimlach. Ze liep naar me toe en zei:

‘Zullen we maar meteen gaan? Ik ben bang dat anders het eten aanbrandt.’

Terwijl ik afrekende, was ik mij zeer bewust van het feit dat ik een gezicht trok alsof ik de situatie heel gewoon vond. Toen we naar de uitgang liepen, zag ik dat de agent mij nu achterdochtig aan zat te kijken.

Te laat broer, dacht ik. We liepen naar de Karman Ghia.

‘Vind je het goed als ik rij?’ vroeg ze. ‘Ik ken de stad nu eenmaal beter.’

Terwijl we de stad in reden, vroeg ik of de discrepantie tussen haar jas en de arbeiders in die volksgroep haar niet stoorde.

‘In het begin wel,’ zei ze. ‘Maar op den duur stomp je af. Kijk, mijn vader is een smoorrijke houtmiljonair in Helsinki en ik heb deze jas van hem gekregen toen ik naar Praag werd overgeplaatst. Ik weet ook wel dat, op een paar uitzonderingen na, hier niemand zo'n jas kan kopen, maar dat zou ik zelf ook niet kunnen. Ik verdien niet bijzonder veel en ik leef van mijn salaris. Je moet overigens niet denken dat ze het hier slecht hebben. Je kunt hier voor je geld weinig luxe krijgen, maar alles wat men nodig heeft om in leven te blijven, ligt binnen het bereik van de bevolking. En dat kan je van Finland niet eens zeggen. Om van Mexico maar te zwijgen. Ik leef hier in een koud land, daarom heb ik die jas ook gekregen en daarom doe ik hem ook aan. Maar als ik hem morgen zou verliezen, zou het me weinig kunnen schelen.’

‘Omdat hij verzekerd is.’

‘Niet in dit land. De verzekeringspolis dekt geen schade of verlies achter het IJzeren Gordijn. Zoveel risico durft het grootkapitalisme niet te nemen.’

‘Je zou hem ook weg kunnen geven,’ zei ik.

‘Aan wie?’ vroeg ze. ‘Liefdadigheid is een van de grootste zonden in een socialistische republiek. En terecht. Maar als hij gestolen zou worden zou ik waarschijnlijk niet eens naar de politie gaan. Waarschijnlijk, zeg ik. Ik wil me niet aan bezit hechten. Te veel bezittingen maken een mens log en zwaar. Je kunt je niet meer bewegen. Je groeit vast aan een plaats en dat wil ik voorlopig nog vermijden.’

We reden in snelle vaart de stad binnen. Het was nu zeer stil op straat. De winkels waren dicht, de meeste etalages donker, er was bijna geen verkeer. Af en toe passeerden we een lege tram.

[p. 67]

‘De trams rijden hier de hele nacht, wist je dat?’ zei ze plotseling. ‘Heus?’

‘Ik zei toch al dat ik je de stad kon laten zien. Ik weet er alles van af.’ We keken elkaar even aan en begonnen gelijktijdig te lachen. Even later zei ze: ‘Je moet niet denken dat ik nooit gevraagd ben om mijn jas te verkopen. Er lopen hier heus wel mensen rond die over contante deviezen beschikken. Filmsterren voornamelijk. En ik ben ook wel eens door regeringsfunctionarissen benaderd, die beweerden dat ze geld op Zwitserse banken hadden staan. Maar je weet nooit of zulke voorstellen echt gemeend zijn, of dat ze je in een financieel delict willen lokken om je daarna in de tang te kunnen nemen voor informaties of zo. Trouwens, ik verkoop mijn jas nooit, al bieden ze er een miljoen voor.’

‘Waarom niet?’

‘Wat moet ik met al dat geld doen?’ zei ze lachend.

Ten slotte stopten we voor haar huis aan de Moldau. Vier uitgesleten stenen trappen leidden omhoog naar het appartement. De lift werkte sinds de oorlog niet meer. Ze liet mij eerst de kamers zien, en keek daarna in de keuken of het eten al klaar was. Het had nog een kwartier nodig, dacht ze. In de zitkamer stond op een tafel een fles Johnny Walker klaar.

‘Soda en ijs?’ vroeg ze.

‘Liever puur. Halfvol.’

We hieven de glazen op en glimlachten elkaar toe.

‘Cheers.’

‘Proost.’

Ik nam een handvol noten uit een schaaltje om de ergste honger te stillen en liep naar het raam toe. Beneden lag de Moldau. Er lag ijs langs de oevers, maar het scheepsverkeer hield het midden van de rivier open. Aan de overkant flonkerde Nove Mesto. Rechts versperde de Karlsbrug als een zwarte vesting het uitzicht over de rivier, die links, stroomafwaarts, in de paarse nacht verloren ging. Beneden voor het huis liep een mannetje met een ladder op zijn rug. Hij zette de ladder tegen een lantaarnpaal, klom naar boven, morrelde ergens aan en even later vlamde er een blauw licht op. Gasverlichting. Ik wist niet eens dat dat nog bestond.

‘Hoe kwam je nou in die achterbuurt terecht?’ vroeg Sirpa.

Ze leunde achterover in de bank en had haar benen over elkaar geslagen. Het rode wollen jurkje zat strak om haar smalle lichaam. Vlak achter haar brandde een kleine schemerlamp, die haar zwart haar een

[p. 68]

blauwe glans gaf. Ik probeerde haar benen te negeren, ging zitten en begon te vertellen.

Terwijl we whisky dronken en daarna, tijdens het eten van het gepeperde Mexicaanse spulletje, vertelde ik haar over het vreemde voorstel dat Ingrünn mij gedaan had. En over de wandeling door het bos met de Generaal. Over mijn rit naar Praag en over het eenzame huis in het bos. Ik vertelde haar niet dat mijn instructies onderweg waren veranderd en ook niet dat er al een dode was gevallen. Ik zei alleen dat ik gevlucht was na een knokpartij toen het was gebleken dat ik krantenpapier bij me had in plaats van geld.

Zij was de enige die ik in dat verdomde land kende en ik had haar nodig. Op de een of andere manier moest ik zorgen dat ik het land uitkwam. Naar de politie gaan had geen zin. In communistische landen worden geen auto's gejat. Ze zouden mijn gangen nagaan, en hoe aardig men in het hotel ook was, ik maakte me geen illusie over de zwijgzaamheid van het personeel. Ze wisten dat ik bezoek had gehad van twee meisjes en daarna met een man het hotel had verlaten. En hoe moest ik dat laatste tegenover de politie verklaren?

Toen ik ten slotte mijn verhaal beëindigde, vroeg ze waarom mijn auto dan gestolen was. ‘Maar waarom?’

‘Ik begrijp er ook geen moer van.’

‘Koffie?’

‘Graag.’

‘Ga maar vast in de kamer zitten. Ik ben even in de keuken bezig.’ Ze stond op en begon af te ruimen.

Ik nam het glas tequila mee en liet mij op de leren bank vallen. Toen zij naar de keuken was verdwenen, deed ik wat ik haar had zien doen, ik dronk de rest van de tequila in één slok op. Het viel erg mee. Misschien moet je zulke drankjes wel in grote slokken naar binnen slaan. Het schijnt dat ze in Rusland wodka ook altijd ad fundum drinken, omdat je dan minder gauw dronken wordt.

Maar ik werd wel erg soezerig. Ik had nogal wat gedronken die avond. Eerst een liter wijn in de kroeg, toen whisky, weer wijn bij het eten. En toen tequila. En ik had ten slotte een lange dag achter de rug. Ik staarde glazig naar het plafond en had moeite om mijn ogen open te houden. En sloot ze toen maar even.

Toen ik ze weer opende, zat er op een stoel tegenover mij een aantrekkelijke jonge vrouw glimlachend naar mij te kijken. Het duurde een

[p. 69]

tiental seconden voor ik me realiseerde wie ze was.

‘Ik heb geslapen,’ zei ik. Mijn stem kraste schor. ‘Hoe lang?’

‘Op de kop af twee uur.’

Ik probeerde overeind te komen. ‘Hoe laat is het nu?’ vroeg ik.

‘Half twaalf. Hier heb je koffie.’

‘Het is niet erg beleefd om... Heb ik soms nog gesnurkt ook?’

Mijn handen beefden toen ik de kop oppakte. De koffie was pikzwart en de eerste slok deed al wonderen.

‘Je hebt zeker wild gedroomd? Je praatte voortdurend in je slaap.’

‘Wat zei ik dan?’

‘Het meeste kon ik niet verstaan. Ik herkende alleen nu en dan de namen van de mensen over wie je verteld hebt. Ingrünn, Horst, Thorwald.’

Ik probeerde mijn droom weer voor de geest te halen. Ik had een vage herinnering aan een lange gang en een wilde vlucht. Er was ook iets met een vliegtuig, maar dat paste er niet bij. Na een tweede kop koffie was ik min of meer wakker. Maar ik had een katterig gevoel en een smaak in mijn mond alsof ik in een dweil had gebeten.

‘Sid...’ Ze aarzelde.

‘Hm?’ Ik wist wat ze ging zeggen.

‘Loop je nu gevaar dat de politie je op kan pakken?’

‘Nog niet. Ik kan het wel een paar dagen rekken. Maar zonder mijn auto kom ik de grens niet over. Bovendien lijkt het me niet waarschijnlijk dat die kerels, die geheimzinnige F., die ze gebeld hebben bij voorbeeld, intussen stil zullen zitten.’

‘Wat ga je dan doen?’

‘Er een nachtje over slapen en morgen neem ik contact op met de Nederlandse ambassade. Dacht je niet?’

Ze stak een sigaret op. Terwijl ze de rook door haar neus naar buiten liet kringelen, zei ze: ‘Ga je vannacht echt slapen?’

Ik grinnikte, stond op en ging naast haar op de bank zitten. Ze legde haar hoofd op mijn schouder en zei: ‘Je ambassade moet contact met het Ministerie van Binnenlandse Zaken opnemen en voor een uitreisvisum zorgen. Wij hebben zulke dingen ook wel eens bij de hand. Het lukt altijd wel, maar vaak duurt het nogal lang. Maar daar heb ik persoonlijk niets op tegen.’

Ik trok aan haar haar. Ze pakte mijn hand, hield hem even vast en liet hem toen verlegen weer los. We hadden veel gedronken die avond, en veel gepraat en nog geen tijd gehad voor andere dingen en er hing een eigenaardige spanning tussen ons. We zwegen. Ze

[p. 70]

rookte haar sigaret. Ik dronk nog een kop koffie en staarde naar de zwarte nacht die voor het raam hing. Het vergde mijn uiterste zelfbeheersing om mijn armen niet om haar heen te slaan en ik wist dat zij daar op wachtte. Ten slotte zei ik: ‘Vind je het goed als ik hier logeer, Sirpa? Dan weet niemand waar ik woon.’

Ze wendde zich glimlachend naar mij toe en streelde met haar vingertoppen langs mijn kin, maar ze zei niets.

‘Dan ga ik mijn bagage halen. Mag ik je auto even lenen?’

We stonden tegelijk op. ‘Zal ik meerijden?’ vroeg ze.

‘Beter van niet. Ik kan het gemakkelijk vinden en we mogen niet samen gezien worden. Ik ben zo gauw mogelijk terug.’

Terwijl we naar de voordeur liepen, pakte ze mijn hand vast. Door de openstaande kamerdeur viel wat licht in de kleine hal, waar de chinchillajas voluptueus aan de kapstok glinsterde. Ik bleef staan en trok haar naar mij toe. Ze drukte zich tegen mij aan en begon te rillen. Zo stonden we even. We zeiden niets, we kusten zelfs niet. Toen liet ik haar weer los. Ze knipte een handtasje open en haalde een sleutelbos te voorschijn.

‘Dit is het autosleuteltje en die grote is van de huisdeur beneden.’

‘Dank je wel.’ Ik opende de voordeur en wilde een lichtknopje indrukken, maar ze vlijde zich opnieuw tegen mij aan. Ik boog mij naar haar toe en ze legde haar lippen op mijn mond.

‘Wees voorzichtig, alsjeblieft,’ fluisterde ze.

‘Heus,’ zei ik.

Ze kuste mij even heel zachtjes, toen liet ze me los en drukte het lichtknopje in.

‘Tot zo,’ zei ik en begon de trap af te dalen.

Het interieur van haar auto geurde naar haar parfum. Ik reed om het huis heen en draaide de Karlsbrug op. Er was geen ander verkeer. Halverwege de brug stopte ik even om naar haar huis te kijken. Er hingen geen gordijnen voor de ramen en ik zag de kandelaar met de brandende kaarsen op het dressoir staan. Even bewoog er iets roods langs het raam. Misschien was ze aan het opruimen. Of bezig met bepaalde voorbereidingen...

Op de Vaclavske Namesti zwierven groepjes nachtbrakers rond, zingend, schreeuwend, een beetje dronken. Van die mensen die je na middernacht in het centrum van iedere grote stad tegenkomt. Een vrouw in een grijze, hobbezakachtige overall was de straat aan het vegen. Een andere vrouw in een gelijksoortig kledingstuk schepte de

[p. 71]

bijeengeveegde hoopjes vuil in de laadbak van een kleine vrachtauto. In de cabine van de wagen zat een meisje van een jaar of twintig met een blauwe uniformpet op achter het stuur. Op de kruising passeerde ik een blauwe Skoda met een schijnwerper op het dak. In de wagen zaten vier politiemannen met vlezige gezichten, dode ogen, en waakzame wapens op schoot. Aan de overkant van de straat liepen twee soldaten met machinepistolen voor hun borst.

Aan het einde van de lange straat brandde boven een Tuzexwinkel een echte lichtreclame met de bekende blauwe neonletters cinzano. Een aardige stunt van de reclamejongens uit Milaan. Het was waarschijnlijk de enige commerciële westerse reclame in heel Tsjechoslowakije.

In het hotel was een nachtportier die Frans sprak. Tegelijk met de sleutel overhandigde hij mij een enveloppe. En zat een briefje in. ‘Helaas geen plaatsen. Sorry.’ Er stond een onleesbare handtekening onder. Ik vroeg de portier of hij mijn rekening wilde opmaken. Hij keek mij verbaasd aan.

‘Ik ben door een Tsjechische collega uitgenodigd om te komen logeren.’

‘Ah...,’ zei hij. ‘Dat verandert de zaak. Kunstenaars hebben het toch maar makkelijk. Die vinden vrienden in de hele wereld. Maar u moet wel die twee besproken nachten afrekenen. Dat is voorschrift.’

‘Uitstekend.’ Ik was al lang blij dat het zo vlot verliep en had geen zin om van die afrekening een punt te maken.

Eerst nam ik een bad. Nadat ik een kwartier in het warme water had liggen weken en mij koud had afgedoucht, pakte ik mijn bagage in. Daarna stak ik een sigaret op en begon de kaart te bestuderen om te zien hoe ik Praag weer uit moest komen. Ik vroeg me af of Sirpa, toen ze zei dat ik goed op me zelf moest passen en mij die tedere afscheidszoen gaf, waarvan ik de lippenstift nog steeds op mijn lippen proefde, wist dat ik niet meer terug zou komen.